NTV Tarih Sayı:4 Mayıs 2009

~~!J 4

ANLAMAK i hakimiyetine sahip oldugunu bir kez daha kamtladl.*

Frenleme Performansl (isiak zemin)

105 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

Suda Klzaklama Direnci (duz yol)

105 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___

100 _~~~~~~-----~~~--­

OptiGrip

90 -~~_ _ _ _-a~~~-------

85 _

________

%20-

~~--~~

M ___________

~~--====-~

75 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

~~---~

75 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

~

70 --~Ye~ni~La~ ~i~ k ~1~oro ~o~k= m= so= nrn=SI~2~ OOO~O~km=s=on=rn~ sl ~ 30~. OO~ Ok=m~so=nr= as~ , -~ 04- OptiGrip

~ Rakip 1

-+-

Rakip 2

04- OptiGrip

-+- Rakip 1 -+- Rakip 2

Goodyear en yeni lastik teknolojileri ile sizi her an gozetip korurken, siz de tUm dikkatinizi yola verebilirsiniz"

"Baglmslz Alman test kuru l u~u TOV SOD Automotive taraflndan, $ubat-Nisan 2008 tarihleri arastnda, lider iki rakibe ka~t test edilmi~tir. Lastik Ebadt: 225/45R17; Otomobil: VW Golf 2.0 Fsi; Rapor No: #76230122-1

GOOD/yEAR Birlikte guvenle

Okurdao · ··· · · · · · · · ··· · · · · · · · · · ··. . . . . ... . . . . . . . . ... . . ... .... . . . . . . . ... . . . ... . . ... ... . ... ..... .. ..... ... . . ...... .. ............. . ... . ...... . ..... ... .. . .... .. .. . ...................... . . .. .......... ... ....... .. .............. . ... ..... ...... ... ....... .. . ... . . .. . ..... . . ........ .

Mektuplar-mesajlar ganakkale'de ibradlll Ibrahim Gee,:en saYlmzda "iik eserleri de ta~Hdl.

izmir ve art boli§gali gesmm slrasmda ve sonraki giinlerde, Turklere yonelik ve Rum milislerce de desteklenen oldiirme, yaralama, lrza ges;me, i§kence, dayak, siirgiin, gasp, soygun, angarya ve kundaklama ba§hgl altmda toplanabilecek uygulam alar planhydl ve beklendigi gibi dahile ve beklenmeyen bir §ekilde izmir'e dogru kitlesel bir Turk gos;iine neden olmu§tu. Anadolu'nun bat! sahiline serpilmi§ baZI kaza merkezleri dl§mda, Rum niifusun s;ogunlukta olmadlgml bilen Yunanistan boylece, demografik yaplSlm lehine s;evirecegi i§gal bolgesinin, kendisine blraktlmasml garantilemek istiyordu. 15 ve 16 MaYls 1919 giinii kan§tlklan olaylar bilinmesine ragmen, Rum milislerin lsrarla askeri operasyonlara dahil edilmesi bundandlr. 1919 Ekim'i itibariyle goS; eden Tiirklerin sapSI, Venizelos'a gore 180.000, Mudafaa-i ~

Go~e

zorlama

misyonu ve "yiiksek komiser" slfat!yla memurlar gondermi§ti. 21 MaYIs'ta izmir'e gelen yeni Yunan Yiiksek Komiseri Aristidis Stergiadis'e verilen gorev ise, 1914 ilkbahannda dogu Ege adalanna sevk edilmi§ Osmanh Rumlanm evlerine yerle§tirmek is;in gerekenleri yapmasl ve ban§ anla§maslyla Osmanh Devleti'nden devralmacak arazide kurulacak Yunan yonetiminin zeminini hazulamaslydl. Menderes, Gediz ve Baktrs;ay'm yardlgl vadileri izleyerek doguya ilerleyen yeni onbinler; Anadolu'da da izmir'deki sivil yonetime bagh olmasl dl§mda surekli degi§en ve biiyiiyen, bu nedenle olduks;a karma§lk bir orgiitsel yapl kurmu§tur. Bu yapmm s;atlSlm, i§gal donemi boyunca resmi ismi ve ba§komutam s;ok slk (ortalama be§ ayda bir) degi§tirilmi§ KiiS;iik Asya Ordusu Komutanhgl (KAOK) olu§turmaktadlr. 26 Agustos 1922'de Biiyiik Taarruz ba§lamadan hemen once, Tiimgeneral Hacianestis'in komutasmda on dort tiimen, be§ alay ve Yiiksek Genel Komutanllga (YGK) bagh birlikleriyle yakla§lk 200.000 ki§iden olu§an bu sava§ makinesinin ciddi sorunlan vardl. Bogazma kadar siyasete batan komuta kadrosu (Konstantinist-Venizelist kampla§masl); siirgiin niteligindeki tayinler nedeniyle subaylann birliklerini terk etmesi; komunistlerin sava§ yllgml erler arasmda yiiruttiigii "eve donii§" kampanyasl; giderek kotiile§en siper ko§ullan ve aglr kaYlplar bu sorunlann ba§mda geliyordu.

Osmanh Devletinin sava§tan once ve sava§ suasmda, yeni onbinlerin Anadolu'da i§gal ettigi bolgeden "harice sevk ettigi" Rum-Ortodoks cemaatinden uyruklan evlerine yerle§tirildi ve arazileri kendilerine iade edildi. 31 Arahk 1920 tarihi itibariyle Anadolu'da iskan edilen Rum gos;menlerin saylSl 126 bindir (daha fazla degil). Hukumet son be§ YIh bin bir zorlukla ges;irmi§ bu insanlann durumlarml iyile§tirmek is;in, 1 Arahk 1920 tarihi itibariyle 16.136 gos;mene, 17.503.765 Drahmi bors; vermi§; gelecek gos;menler is;in aynlml§ iki bus;uk milyon Drahmi'yi yetersiz bularak, be§ milyon daha gondermeyi kararla§tlrml§tl. Aynca Rum gos;menlere pulluk ve kaliteli tohum dagltllml§; tanm kurslan diizenlenmi§; ev, okul, yol ve kiliseleri onanlml§ veya yapllml§; su kuyulan ve pompalan temizlenmi§tir. Kuvayl Milliye'nin denetiminde olan bolgeden izmir'e gelmi§ Rum gos;menler, Bahri Baba Parkt'nda kurulan bir kampta toplanml§; bunlara, ekmegiyle birlikte giinde 2.000 kap (1000'i Tiirk gos;menlere veriliyordu) yemek verebilen bir a§evi as;llml§tl.

RumlarlD iskaDI

Ba~komutan

ve liderler

En alttaki fotografta, Yunan Krall Konstantin Eski~ehir'deki rezidan smda goriiliiyor; sagmda Prens Andrea var. Alttaki fotografta ise onde i~gal doneminin ba~bakam Guneris, arkada (elinde ~apkall) ise Yunan Yiiksek Komiseri Aristidis Stergiadis.

----~- ,~-·----~'NTv TARIH MAYIS 2009

33

"MYPNH. BtAAQ SI1YRflE.

Hukuk-l Osmaniye Cemiyeti'nin bir raporuna gore ise 300.000'di. 1920 Haziran'l itibariyle izmir'de, degi~ik milletlerden 64.500 gos:men bulunuyordu ki, Tiirklerin s:ogu cami ve medreselerde bannmaktaydl. Ahlaki ve diplomatik boyutlan olan gereklilikler ve propaganda amaclyla, ozelde izmir'deki Tiirk gos:menlere ve genel anlamda i~gal bolgesi is:inde ya~ayan herkese, sosyal yardlmlarla desteklenmi~ bir saghk hizmeti sunulmu~tur. Hizmete soktugu a~l istasyonlan ve dispanserler eliyle yiiz binlerce a~llama, muayene ve tahlil yaptmp res:ete yazdlrtan; ihtiya~ sahiplerine iicretsiz ila~, et, ekmek, siit, slcak yemek ve yakacak maddeleri dagltan Yunan yonetimi; i~gal bolgesinde yiiksek bir halk saghgl standardl olu~turmayl ba~arml~tl. Yunan K1zllha~I'na bagh hastane ve dispanserlerle i~gal bolgesi i~inde ~ah~masma izin verilen Osmanh Hilal-i Ahmer Cemiyeti'ne ait dispanserlerin, bu sonucun ahnmasmda yaptlgl katki unutulmamalldlr.

Sagllk i leri

Uluslararasl hukuka gore yeni onbinler, ban~ anla~masl yaplhncaya kadar, i~gal bolgesinde ge~erli yasa ve yonetmeliklere uymak zorundayru. Ancak Yunanis-

Aglr cezalar

34

NTV TARiH MAYIS 2009

Belle-I

tan, "slkiyonetim mahkemeleri" (ektakto stratodikio) kurmak suretiyle hukuku delme yoluna gitti. Boylece Rumlar Osmanh mahkemelerinden kurtanlml~, dolaylSlYla Tiirklerin hak ve hukuk arama ~ansl ve Osmanh yargl hakkl yok edilmi~ oluyordu. KAO K, 17 MaYls 1919 giinii yaYlmladlgl bir duyuru ile halki giiya 15 MaYls'ta ilan edilmi~ slkiyonetimin gereklerine uymaya davet ederek, slkiyonetim mahkemelerini me~rula~tlran son adlml da atml~tl. Ozellikle Kuvap Milliye'ye yardlm ve yatakllk iddiaslyla pek s:ok Ttirk'ii 101 pI hapis ve miiebbet kiirek gibi aglr cezalara ~arptlrml~ olan mahkemeler, su~a gore degil samgm milliyetine gore cezalar verdi. i~gal yonetiminin Anadolu'ya ait arkeolojik eserleri Yunanistan'a nakletmeyi amas:layan ilk giri~imi 1919 sonbahannda oldu. Sudan bir bahane ile Bergarna Miizesi'ne el koyan i~galciler, Osmanh makamlanmn itirazlanna aldlrmayarak, buradaki eserleri bir ~ekilde Atina'ya ta~lru. Atina Arkeoloji Dernegi' nden ikonomos ile yine Atina'daki Bizans Miizesi'nin miidiirii Sotiriu, Klozemenai (Urla), Efes ve Nisa'da (Aydm/Sultanhisar) ba~latlhp yiiriitiilen kazllara ekonomik destek vermi~ti. Bu kazllann amaCl ba~langl~ta, Yunan uygarhgmm i~gal bolgesine damgasml vurdugunu gostererek, "Enosis'e zemin hazlrlamak"tl. Tahrip

Ka~lrllan

tarih

edilen arkeolojik dokudan almml~ eserler, izmir iizerinden Atina'ya sevk edildi.

'. aM

Sevr Anla~ma­ sl'ndan sonra, ~ baZI Tiirk okullanyla medreselere lsmma, klrtasiye, beslenme giderleri ve ogretmen maa~lan i~in bir miktar para aktaran Yunan yonetimi, Rumlara ait ilk ve orta dereceli okullara, deyim yerindeyse "yagdlrml~" ve izmir'de bir (Rum) Erkek Ogretmen Okulu ile lise as:ml~tl. Ama i~gal yonetiminin egitim alanmdaki en gorkemli giri~imi, hi~ ku~ku­ suz izmir Yunan Universitesi'ydi. Ama~, Anadolu'dan Yunanistan ve Avrupa'ya yo-

· BIf!Ta.

i!?gal doneminde basllan bir Yunan kartpostalinda izmir.

'ue.

Ta~ra Te~kilatl

Say I

(Yunaniliann "idare Altmdaki Bii/ge" dedigi, Sevr'in Yunanistan'a blraktlgl arazi iqinde) Manisa Valiligi

2

nelen beyin gos:unu durdurmak ve Enosis'i geciktirebilecek eksiklikleri (yetersiz uretim ve Yunanca bilmeme gibi) gidermekti. Kurucu rektorlugune Gottingen Universitesi'nden matematik profesoru Karatheodoris'in atandlgl ve "Dogu'nun l~lgl" olmasl beklenen universitenin Fen Bilimleri ve Ziraat; Muhendislik Bilimleri; Dogu Dilleri ve Kultiiru; iktisat ve Kamu idaresi fakulteleriyle Hlfzlsslhha Enstitiisunden olu~masl planlanml~t1. iki yli is:inde fiziki altyaplSl (~imdi izmir Kiz Lisesi'ne ait binalarda) ve kadrolan tamamlanan izmir Yunan Universitesi, sadece kimya bolumunde ogretime ba~layabildi (Cumhuriyet doneminde izmir'de ilk universite, Ege Universitesi 1955 Yllmda kurulabildi). ~

Adliye Mudurlugu

2·15

3

Ta§ra Te§kilatl (Sevr Antla~masl'nln 9izdigi slnlrlann otesinde kalan ve Yunanlilann, "Askeri i~gal Altlnda Tutulan Bolum" dedigi arazide) Bursa Yuksek Temsilciligi

4

Egitim Mudurlugu

5

Maliye Mudurlugu

2·20

Milli Ekonomi Mudurlugu

Toplam

(Ticaret ve Sanayi ve Tanm adlnl ta~lYan iki alt mudurlugu vardlr)

35

6

10

Siyasi Temsilcilikler: bdemi~, Tire, BaYlndl r, Nit, ylediklerimi Aydemir'e iletin. Bu hazlrhklar yoksa hare-

- Albaytm, bu gece ihtilal olacakml~, dogrumu? - Evet! - Ben yeni duydum da. - Siz biliyorsunuz samyordum. - Albaytm ortam ve durum uygun mudur? - ArtIk ne ordunun, ne ulusun beklemeye tahammulu kalmadl. Ortam da uygunduro Bu i§ daha fazla bekletilemez. - Peki albaYlm. Harelclt plamndan bilginiz var ml? - Plam sizin bildiginizi samyordum. - ihtilal duyurusundan bilginiz var ml? - Aydemir, deklarasyonu gozden ges:irmem is:in bana verdi. Kemalizm doktrininden bir ekleme yaptlktan sonra iade ettim ... - AlbaYlm oyle bir durum olu~tu ki ben evet demezsem, ihtilali dinamitleyen, ba~a­ nSlzhga ugratan adam olacaglm ... Ne hain ne de donek goruntlisu vermek isterim. Ne s:are ki bu durumda benden onaylamadlglm bir harekete katIlmam, kendimi feda etmem isteniyor. Bu as:maz kar~1S1nda onurumu kurtarmam is:in bana harelclta katllmaktan ba~ka bir yol kalmlyor. Albaylm, ihtilal bir surpriz olur da ba§anya eri§irse, bu takdirde sizden beni iki konuda destekleyeceginize §eref sozu vermenizi isteyecegim. Harelcltm sonu 2-3 saatte belli olur. Ba§arlmn ~erefi sizin olur. Ba~an-

MaYls 1925'te dunyaya geldi. Tekirdag'da Suleymanpa~a ilkokulu ve Tekirdag Ortaokulu'nda

okudu. Ak~ehir'de Maltepe Askeri Lisesi'ni, Ankara'da Kara Harp Okulu'nu bitirerek piyade astegmeni oldu . yankln 'da Piyade Okulu'ndan tegmen rutbesiyle, istanbul Kaglthane'de 246. Piyade AlaYI'nm 4. Aglr Balugune atandl. istihkam Okulu'ndaki kurstan sonra 23. Piyade Tumeni yavu~ Talimgahl'nda garevaldl. Agustos 1950'de ganullu olarak Kore Sava~I ' na gitti. Kore'de bulundugu slrada ustegmenlige yukseldi. Kunuri muharebelerinden sag ylktl. Kore Sava~ I'nd an sonra Cumhurba~kanllgl Muhaflz AlaYI'nm karargah bOlugune atandl. 1956 Agustos'unda yuzba~llIga yukselerek, 230. Piyade AlaYI'nm 3. Piyade Saluk Komutanllgl'na atandl. 1957-59 Yillarmda Kara Harp Akademisi'ne girdi. Agustos 1960'da Kara Harp Okulu Ogrenci 2. Tabur Komutanl oldu. $ubat 1962'deki askeri darbe giri~iminden sonra emekli edildi. Turk Tarih Kurumu Yaymlan'ndan ylkan Kunuri Muharebeleri ve Geri gekilmeler adll bir harp tarihi kitabl vardlr.

slzhk halinde sizinle birlikte ben de asumm. ~ans bunca idealist gens: subaym yUzune giller, darbe ba~arlh olursa, 0 saatten itibaren karargahta s:all§maya ba~lanm. Aydemir'le aram aC;lktu. Aydemir kar~1S1nda, benim yammda yer alarak s:evrenizle birlikte beni de destekler misiniz? - Evet, yammzda yer alacaglm. Seni s:evremdeki arkada~larla destekleyecegimize soz veriyorum.

Kabul edilmez olan 28 Mart 1963 giinune kadar ulke huzuru ile kalkInmanm, demokrasinin ve c;agda§ norrnlann gers:ekle§tirilmesini, ihtilalde kurulacak "ulusal kamutay"da goruyordum. Ancak 28 Mart ve onu izleyen giinlerde ya~anarUar; liderlik, sadece askeri darbe saplantlsl, kadroya tahammwsuzluk. .. umidimi kInyordu. Bunun uzerine T. Aydemir'le ili§kimi kesmi§tim. Bu tutumum zannedersem Aydemir'i memnun bile etmi§ti. Bu durumda bir tek :>

~~ .::.,l....J'

Droguerie Hassan

Hasan kuvvet $urubu

Co nsta ntinople Bagtche-Kapou

. . ' ,\ kemik husruhktanna ~iI{li teslrZfwil umUlI1!, karl~11."k \ (, • klzi'lr ,'e ihti)'oclar .

I.n

,0 .

klUr Cocuklur, geneler, gen( her l',,~ta istinlDl edebilirkr.

Hasan vakasl

lAS Basan 1Ir&4 i ~brlkasl lJlUilanu

dltutllAn hl~blr

yok ki? i~te, Eczacl Hasan'm iirettigi ve her biri iddiah ilanlarla si.mulan iiriinlerden bazllan: Hasan Oksiiriik Pastili, Hasan Kinin Komprimeleri, Hasan Kuvvet $urubu, Hasan Gazoz Ozii, Hasan Meyve Ozii, Hasan Kolonyasl, H asan Kremleri, Hasan Ruju, Hasan Tlra~ Blc,:agl, Hasan Tlra~ Sabunu, Hasan Dantos Di~ Macunu, Far Hasan Fare Zehri, Hasan Ozlii U nlarl, Hasan Zeytinyaglarl. .. .

IIa Fazaa. ve TitJ Dl..au. Mallai

Gunde yalmz

HASJ

DAN1 Oit war-unu ilt' di~l('rilli2' runib miidd("iin«.'t!' dl~lf'1 ,,;ihi ,)llrlnk ,'f> ,

8all8 M.

ur.

190'

Gayett ~I,elerl

Di,leritlil. ,.; iiriinlt!"z, d i

litre .'

'rol' 7..1 , dflll miali 12.5,

')

1\ II ~V II 11 .---"._,-. ---= ~5 ~

HASAN Z EYTiNYA GI 3 - Ii - 7 Idloluk tenekelerde

75

t l llI'"MtlHzAAATI.;;::"'11

tI "U~I LR R1 I IH'r~"--"" OZLU c0

!'

Haan zeytiny.. bOton eiban plYUI'lnda neflletill mukaJNd~ edecek hit; bit emu" olmamutnl taQmtn bakklldan elmAtnn: • ",tin 01.. de...wnde .cnd.r. Piltodl, taU,tarde. nlalallrde. bthki~' VI htlr tQrtO ytmekllrde Hilin leytlnylOnu tertihlQ kuliamnlL Kum, IIntl, btlbrak. ta., maSlne has I linn bol bol 1;ln1z. till b.lltlkslRlZ.

C U K L A. R I N I Z A

HASAN pirio~ 5:111, Yul.f o¥tl, Mercia.ck otu, Patatesozu, Mlslr ozu, Betfllyo 6z0, Irmik. Nipst. vo Nohut UftlarUll yedirioiz. GDrbtll vo kllyvctli

edinl:c.

94

NTV TARiH MAYIS 2009

ozu.

B.dem

o.tU, Turin

W'.~!...!ii!:!:!
k uru~a.

V4 litre ,I,e 40, t/2 60, 1 ntre 100 kuru,tur. Toptancdlrt tlnll1Jl

Vitamini C;ok Kalorisi Yiiksek OZU

i.mine vo marka.loa dikk.t _ _ __ __ ....." "

AKLARI fin en 8elti aId akikada bra, '" )skop aletile rn piyasaya ~Ikar ~ Amerikahlar Alimeti f~'

YaklD tarihimizde 1930'lu, 1940'h Yillann gazete ve dergilerinin ilanlanna goz atanlar mutlaka Hasan markasl ta~lyan bir iiriine rastlayacaklardrr. Hasan Ecza Deposu, 1940'larda saghk ve Itriyat iizerine Hasan markah yakla~lk 90 -

t

212 496 1050

f 212 551

30 13 e punto@puntokitap . com • www . puntokitap.com

www.Bitturk.Net

•

air OBJE LER BELGE LER FOTOGRAFLAR SERGiSi

21 Mart- 19 Nisan 2009 iSTANBUL garajistanbul Sa at 10:00- 20:00

23 Nisan-5 MaYls 2009 ANKARA Cankaya Belediyesi Cagdas Sanatlar Merkezi Saat 09 :00-19:30 •

•

. . .