Zrozumieć człowieka z wyglądu: psychologia ubioru

Dariusz Ryszard Tarczyński

Zrozumieć człowieka z wyglądu Psychologia ubioru

& STUDIO ASTROPSYCHOLOGII

Spis treści

Redakcja techniczna: Urszula Kowalewska-Pasek Projekt okładki: Krzysztof Chyży i Andrzej Burak Rysunki: Krzysztof Chyży Korekta: Małgorzata Waś

I. PRZESTRZEŃ

9

DLACZEGO Z WYGLĄDU PRZESTRZEŃ PSYCHOLOGICZNA

9 12

II. UKRYTE WYMIARY

23

CZEGO NIE WIDZIMY TAJNE I JAWNE

23 29

III. KOLOR

31

KOLOR MÓWI SYMBOLIKA ŻYWIOŁÓW KOLOR W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU CO BLIŻSZE CIAŁU

31 34 39 44

IV. ROZWÓJ PSYCHICZNY I FIZYCZNY

46

CIAŁO PAMIĘTNIKIEM NASZYCH DZIEJÓW OTYŁOŚĆ TATUAŻ WZROST

46 53 55 57

V. MODA I UBIÓR

61

MODA NOGI TUŁÓW POZIOM GŁOWY

61 63 69 78

Copyright © STUDIO ASTROPSYCHOLOGH 1997 WYDANIE VI BIAŁYSTOK 2006 ISBN 83-86737-09-3

A. STUDIO ASTROPSYCHOLOGH oferta: www.sUtdioaslro. pi 15-762 Białystok ul. Antoniak 1-abr. 55/24 (0-85) 662-92-67 - redakcja (0-85) 654-78-06 - sekretariat (0-85) 653-13-03 - dział handlowy - hurt (0-85) 654-78-35 - sklep firmowy „Talizman" - detal

WII-JCF.J INFORMACJI ZNAJDZ1KS/, NA PORTALU PSYCHOTRONICZNYM WWW.PSYCHOTRON1KA.1M.

Druk i oprawa: MZGraf. s.c.

e-mail: [email protected]

6

SPIS TREŚCI

VI. OZDOBY

83

SYMBOLIKA OZDÓB WYSOKOŚĆ WYSTĘPOWANIA KSZTAŁT

83 86 89

VII. TKANINY

,.

INTERPRETACJA TKANIN FAKTURA WZÓR

Do wydania piątego

93 93 95 98

VIII. DODATKI

101

MAKIJAŻ

106

CZAS

107

IX. MOWA CIAŁA

109

X. WIEDZA O WYGLĄDZIE W PRAKTYCE

115

XI. JAK TO ROBIĄ INNI

119

PRACA 1 PRACA 2 PRACA 3 PRACA 4 PRACA 5 PRACA 6 OPIS TABLIC

121 130 136 141 151 159 161

Szanowny Czytelniku Kiedy w 1993 r. ukazała się napisana przeze mnie książka „jak odczytać człowieka z wyglądu", byłem pełen obaw o przy­ jęcie tej trochę nietypowej koncepcji interpretowania osobo­ wości człowieka. Przychylne przyjęcie czytelników zachęciło innie do przedstawienia tematu w formie rozszerzonej, stąd wydanie w 1995 r. „Zrozumieć człowieka z wyglądu". Zainteresowanie tą techniką systematycznie wzrasta. In­ terpretacja wyglądu jako specyficznego testu projekcyjnego, jest przyjmowana z coraz większą aprobatą w firmach doradz­ twa zawodowego oraz szkolących w technikach sprzedaży i negocjacji. Wielu psychologów i terapeutów stosuje już Psy­ chologiczną Analizę Wyglądu jako metodę pomocniczą. Nic takiego nie mogłoby się stać, gdyby nie czytelnicy, czyli każdy z Was, kto kupując książkę, oddaje głos „za". Nie jest to głos bezkrytycznego zgadzania się z koncepcją, ale głos człowieka, który daje szansę na przedstawienie metody oraz dostrzega w niej jakiś sens. Za to chciałbym gorąco podzięko­ wać!

ROZDZIAŁ I

Przestrzeń DLACZEGO Z WYGLĄDU? Nasze życie staje się coraz szybszym wyścigiem z czasem, jemy pośpiesznie w barach szybkiej obsługi, poruszamy się szybciej dzięki samochodom, komunikujemy się błyskawicz­ nie korzystając z mediów w postaci prasy, radia i telewizji oraz łączności radiotelefonicznej. Poznajemy coraz więcej ludzi, którym powierzamy odpowiedzialne zadania na podstawie do­ kumentów potwierdzających ich kwalifikacje. Żadne jednak świadectwo uzyskania odpowiednich kwalifikacji nie opowie nam, jaki jest naprawdę drugi człowiek, czego możemy się po nim spodziewać, czy można się z nim zaprzyjaźnić. Najczęściej wykorzystywane i doskonalone były techniki na­ uki szybkiej analizy osobowości człowieka w wywiadzie woj­ skowym i gospodarczym oraz w technikach negocjacji politycz­ nych i handlowych. Z upływem lat, techniki szybkiej oceny człowieka przestały być dziedziną wiedzy elitarnej. Dotychczas zostało wydanych wiele książek na temat oceny człowieka na podstawie np. gestykulacji, mowy ciała, czy pisma. Kiedy napisałem książkę pt. „Jak odczytać człowieka z wy­ glądu" okazało się, że wielu czytelników odczuwało niedosyt informacji dotyczących tego sposobu poznawania człowieka. Dlatego w niniejszej książce proponuję Państwu pogłębioną interpretację naszych zewnętrznych zachowań. Układają się one w słowa o pewnym, ściśle określonym, znaczeniu, a te /. kolei budują zdania w oparciu o specyficzną składnię, opo-

10

PRZESTRZEŃ

wiadające o naszym wnętrzu. Piszę w tej książce o sprawach oczywistych i wydawałoby się, że banalnie prostych. Jednak jeśli wspólnie przebrniemy przez te oczywistości, uświadomi­ my sobie jak kolosalne znaczenie mają one w interpretacji na­ szego charakteru i jak wiele możemy się o sobie dowiedzieć, przypominając i uświadamiając sobie, że myślimy i żyjemy przestrzennie oraz komunikujemy się wyłącznie symbolicznie. Pomimo różnic kulturowych i językowych, kurczenie i garbie­ nie się sylwetki z powodu strachu wydaje się naturalnym od­ ruchem, tak jak radość przejawiająca się uśmiechem i wesołymi podskokami. Na podstawie zewnętrznego zachowania każdy z nas może określić stany wewnętrzne człowieka, ponieważ wszyscy dostrzegamy bezpośrednią korelację naszych stanów psy­ chicznych z postawą naszego ciała. W tej książce będę nama­ wiał Państwa do jeszcze wnikliwszej analizy charakteru człowieka i pokażę, że ubiór, sposób jego noszenia, uczesa­ nie i sam dobór garderoby oraz inne zewnętrzne zachowania to informacja o tym, co dzieje się w ludzkim wnętrzu. Głównie pragnę skupić uwagę Państwa na opisie ubioru i pró­ bie jego interpretacji, traktując takie zachowanie jako ciekawą formę zewnętrznej projekcji naszej osobowości. Analizę charak­ teru człowieka na podstawie wyglądu określam jako metodę nie­ inwazyjną, czyli technikę, która sprowadza się do obserwacji w warunkach naturalnych i nie wymusza jakichkolwiek sterowa­ nych działań bezpośrednio na obserwowanym człowieku. Zapewne wielokrotnie doświadczyli Państwo intuicyjne­ go odgadnięcia nastroju, zamiarów i uczuć osoby, z którą roz­ mawialiście i bardziej byliście gotowi uwierzyć nie słownym jej zapewnieniom, lecz właśnie swoim odczuciom. Metoda szybkiej analizy niektórych aspektów osobowości, nastroju, wspomnień z przeszłości i pragnień człowieka na podstawie jego wyglądu, może być doskonałym narzędziem w pracy psychoterapeutów, pedagogów, rodziców, czy wresz-

DLACZEGO Z WYGLĄDU?

11

cie każdego z nas, zainteresowanego własnym rozwojem oraz próbą dotarcia do swojego wnętrza. Sens techniki, którą Państwu przedstawiam w tej książce, opiera się na interpretacji obrazu przestrzeni jako głównego nośnika informacji o nas, tak często wykorzystywanego w in­ nych technikach projekcyjnych np. psychologii pisma. Psychologia interpretacji osobowości na podstawie wyglą­ du opiera się na podobnych założeniach związanych z prze­ strzenią, lecz dotyczących wyglądu człowieka. Obraz przestrzeni w psychologii pisma, czyli grafologii, obok obrazu ruchu, jest głównym elementem w interpretacji pisma, przy czym obraz ruchu też jest zapisany przestrzennie. Wielo­ letnie zainteresowanie grafologią pozwoliło mi zaobserwować pewne podobieństwa w sposobie interpretacji przestrzeni pi­ sma oraz w wielu różnych testach psychologicznych. Okazało się, że istnieje w nas język ponadnarodowy, język pozasłowny, którym posługujemy wszyscy przez całe życie. Często są to sygnały, które wcześniej mogłyby nas ostrzec o zagrożeniach chorobowych, fizycznych czy psychicznych, a które często nie­ zwykle słabo przenikają do naszej świadomości. Rysuje się również szansa terapeutycznego wykorzystania techniki analizy człowieka z wyglądu. Tak samo psychogralologiczne ćwiczenia, polegające na zmianie niektórych cech pisma, coraz mocniej wnikają do warsztatu psychoterapeu­ tów. Jednak takie zastosowanie analizy osobowości na pod­ stawie wyglądu, wymaga jeszcze wielu badań. Wiadomości, które Państwo zdobędą na podstawie tej lektury, są wnioskami praktycznymi. Możecie je potwierdzić łub odrzucić na podstawie własnych doświadczeń. Pragnę w tej książce pokazać Państwu, że wnętrze każdego /. nas daje się czytać jak książka, dzięki poznaniu swoistego alfabetu naszej zewnętrzności. Życzę przyjemnej nauki tego alfabetu. Dariusz Tarczyński

12

PRZESTRZEŃ

PRZESTRZEŃ PSYCHOLOGICZNA

.Podczas czytania tej książki proszę Państwa o skierowanie uwagi na symbole i nawyki, które nas dotyczą i są składni­ kiem naszej ludzkiej kultury. W przeciwieństwie do zwykłej procedury naukowej, zaj­ mującej się poszukiwaniem prawdy obiektywnej, nie znie­ kształconej przez osąd człowieka, w tej książce będziemy poszukiwali cech i osądów jak najbardziej subiektywnych, choć spełniających pewne określone warunki. Przykładem takiego właśnie subiektywizmu może być spo­ sób określania przestrzeni przez Pigmejów, zamieszkujących równikowe obszary w Kongo. Żyją oni w afrykańskiej dżun­ gli, gdzie nie ma ściśle określonych pór roku, gdzie roślin­ ność porasta każdą możliwą przestrzeń wokół nich. Liście zasłaniają niebo i po liściach się stąpa, jedne rośliny żyją, a inne w tym samym czasie umierają. Nie ma wyraźnie spre­ cyzowanych pór roku, świat trwa tam w ciągłym, pozornym bezruchu i jest zamknięty niczym łono matki, może nie tak bezpieczny, ale trwały w wyrazie. Pigmeje, żyjąc w takim środowisku, znają upływ czasu, ale tylko w sensie zmiany dnia w noc, i nie potrafią wyróżnić lat świadomości. Trudno jest im również wyraźnie sprecyzować górę i dół, skoro depczą po roślinach, a nad głowami mają również rośliny. Mają ograniczone pole widzenia, stąd nie znają takiego pojęcia, jak perspektywa. Człowiek, którego widzą z bliska, jest dla nich inny i należy do zupełnie innego rodzaju ludzi niż ten, którego udałoby się im zobaczyć z du­ żej odległości. Pozorne zmniejszanie się przedmiotów wraz z odległością jest dla nich nie do pojęcia. Pigmejom obraz przestrzeni, który sobie stworzyli, wystar­ cza do przeżycia oraz czynnego działania w jej granicach. W ich

PRZESTRZEŃ PSYCHOLOGICZNA

13

pojęciu mają najlepszy i jedynie prawdziwy obraz przestrzeni, który doskonale sprawdza się praktycznie. My, z wyżyn naszej kultury i cywilizacji, patrzymy na ich pojmowanie świata jako na bardzo niedoskonałe, prymityw­ ne. Należy jednak uświadomić sobie fakt, iż tak właśnie u tych ludzi, z uwagi na zajmowane przez nich środowisko, ukształiowało się pojęcie świata. Zwykle jako prymitywną w stosun­ ku do naszej, określa się kulturę Eskimosów, ale znaczące jest to, że posiadają oni język określający, na przykład, co naj­ mniej osiemnaście rodzajów białości śniegu, czego my Euro­ pejczycy nie jesteśmy w stanie dostrzec. Eskimosom wnioski wyprowadzone z barwy śniegu pomagają w przeżyciu, a nam znajomość osiemnastu rodzajów bieli nie jest potrzebna do przetrwania. Oznacza to, że środowisko jest jednym z głównych animatorów rozwoju cywilizacji i to rozwoju w określonvch kierunkach, zależnych od środowiska. Gdybyśmy chcieli teraz porównać to z naszym europejskim obrazem przestrzeni i poglądami na temat jego prawdziwości i praktycznego wykorzystania w życiu, to wnioski i przeko­ nanie do słuszności naszego obrazu świata mielibyśmy po­ dobne do Pigmejów. Wydaje się jednak prawdopodobne, że gdyby istniał gdzieś hipotetyczny obserwator, będący na wy­ ższym poziomie cywilizacyjnym i miał możliwość dostrzegania większej ilości elementów przestrzennych, to nasze poglądy uznałby za prymitywne, przynajmniej w takim sa­ mym stopniu, jak my postrzegamy prymitywizm postrzega­ nia przestrzeni u Pigmejów. Przestrzeń, którą chcę Państwu opisać, jest naszym dziedzictwem kulturowym. Przekazywana jest z pokolenia na pokolenie od początku istnienia ludzkości, cały czas uzupełniana i rozbudowywana. Zarazem przez cały czas sprowadzająca się do kilku głównych kierunków, które zostały określone przez naszych przodków. Dlatego też to, co Państwo będą czytać, jest już doskonale znane, bo tkwi w nas, trzeba tylko to sobie

14

PRZESTRZEŃ

przypomnieć, na nowo uświadomić i nauczyć się świadomie z tego dziedzictwa korzystać. Już Bergson zauważył, że myślimy przestrzennie, to zna­ czy, że myśl ubrana w pojęcie staje się nieciągła i wyobraża­ my ją sobie w pewnych granicach. Każda realna czynność, czy abstrakcyjne uczucie ma szansę na nasze zrozumienie pod warunkiem wyobrażenia ich sobie, umiejscowienia w przestrzeni i wyodrębnienia w ten sposób z tła. Pojęcia takie, jak nieskończoność, Bóg czy absolut są poza zasięgiem naszej wyobraźni przestrzennej z uwagi na to, że gdy wyobrazimy sobie taki symbol, szukamy sposobu na jego zamknięcie, czyli ogarnięcie myślą. Kolejną ciekawą cechą naszego myślenia przestrzennego jest nakładanie się na siebie różnych pól tematycznych. Je­ den kierunek odpowiada jako symbol wielu znaczeniom. Dobrym przykładem może być tu hasło „prawo", które ozna­ cza nie tylko kierunek ruchu, ale również prawomyślność i praworządność, to również kierunek studiów. Myślę, że okre­ ślenie „prawa ręka" i „po prawicy" też ma wiele wspólnego z tym hasłem. Rysunek 1. przedstawia opis przestrzeni, którą odbieramy w wymiarze fizycznym oraz metafizycznym. Wcześniejszy przykład pozwolił dostrzec znamienny fakt, że kierunki w przestrzeni to również kierunki w każdej wyobrażonej przez nas przestrzeni oraz na każdym poziomie jej tworzenia w psy­ chice, fizyce, polityce, języku, technice, biologii, fantazjach, modzie, itp. Nie ma dziedziny w naszym życiu, gdzie nie po­ sługiwalibyśmy się kierunkami przestrzeni. Skoro potrzebu­ jemy przestrzeni, aby wyodrębnić myśl, to potrzebujemy kierunków, aby ją poczuć i opisać. Poniżej przedstawiam niektóre znaczenia, symbolicznie przypisane kierunkom: Góra - to wyższość, szczyt, wyższe szkoły, wyższe środo­ wisko, szczyt władzy, Bóg, wzniosłe idee, górnolotne myśli,

PRZESTRZEŃ PSYCHOLOGICZNA

15

wyżyny możliwości, wysokie progi, w sylwetce człowieka to głowa lub górna część ciała. Dół - to niski stan, niziny społeczne, niskie pobudki, poni­ żenie, niskie instynkty, dół moralny, plebs, zło, w ludzkiej sylwetce to dolne części ciała. Prawo - działanie, moralność, prawość, uczciwość, nor­ my, mężczyzna - ostre kształty i kąty, ostra faktura materia­ łu, powierzchni. Lewo-wnętrze, głębia, początek, lewizna, dom, kobieta, fałsz, łagodne i miękkie w fakturze i kształtach materiały oraz wzory. Przód - fasada, dynamizm, działanie, twarz, front, duma, odwaga, jawność. Tył - przeszłość, strach, cień, plecy, tajność.

Rys. 1. Hasła „horyzont wewnętrzny", „przestrzeń międzyhoryzontalna" oraz „horyzont zewnętrzny" to właśnie przykłady wy­ odrębnienia z tła, o którym mówił Bergson, a które są opisane graficznie na rysunku 1. Jest to trójpodział. Horyzont wewnętrzny jest symbolicznym opisem naszego wnętrza w interpretacji osobowości człowieka. Są to odnie-

16

PRZESTRZEŃ

sienią do takich cech, jak organy wewnętrzne, instynkty, we­ wnętrzne przeżycia, również upośledzenia oraz cechy, któ­ rych nie widać. Przestrzeń międzyhoryzontalna symbolizuje to, co widocz­ ne, działanie, w sylwetce ludzkiej warstwa ubioru, jego kolor i krój, jego kształt dobrany świadomie. Horyzont zewnętrzny jest symboliczną granicą, gdzie da­ lej już nie można, w ludzkiej sylwetce to granica przestrzeni, którą może zająć człowiek w sposób świadomy. Arystoteles mówił, że „wszyscy pojmujemy przeciwieństwa jako zasady". Platon natomiast określał to jako „indukcję przez niezgodność", Demokryt wyróżniał „pełne i próżne, kąt i bezkąt, byt i niebyt, przód i tył". Każdą rzecz łub myśl, którą tworzymy, natychmiast ubieramy w symbolikę dwubiegu­ nową. Tak właśnie myśli każdy z nas, doświadczenie wypeł­ niło nasz sposób postrzegania świata taką treścią. Również wykres, który Państwu prezentowałem wcześniej (rys. 1) funk­ cjonuje na tej zasadzie. Jeśli istnieje przód, musi być i tył, jeśli jest góra, to musi być i dół, ale zarazem poszukujemy złotego środka, jakiegoś „pomiędzy", punktu, który oddziela tak różne, przeciwstawne wartości. Ten moment styczny, środek absolutnej równowagi jest ko­ lejnym symbolem, wyróżnikiem „zero" między matematyczną plus nieskończonością, a minus nieskończonością. Jest to rów­ nież moment „teraz" - między przyszłością, a przeszłością. Tu chciałbym zwrócić uwagę na to, że w przypadku skraj­ ności, w naszym pojęciu - odległych od siebie przestrzeni, punkt łączący je również ulega rozszerzeniu. Przykładem może być tu użycie zdania „teraz jestem na urlopie". Hasło „teraz" określa okres kilku lub kilkunastu dni, ale jeżeli mó­ wimy o erach w dziejach Ziemi hasło „teraz" objęłoby co naj­ mniej kilka tysięcy lat. W tej pracy przedstawiam trójpodział, zapożyczając termi­ nologię z psychologii:

18

PRZESTRZEŃ

- podświadomość, - świadomość, - nadświadomość. Zapożyczenie to wynika z pewnych podobieństw termino­ logii, ale absolutnie jej nie wyczerpuje. Terminologia ta w swym pojęciu zostaje wzbogacona o do­ datkowe cechy, tj.: - podświadomość w rozumieniu intencji tej pracy to: „ukry­ te", „pod", przeszłość, wnętrze, korzenie, dzieciństwo, ro­ dzice, dno, seks, instynkty, coś, z czego nie zdajemy sobie sprawy; w opisie ludzkiej sylwetki symbolizują ją nogi, a dół - korzenie; - świadomość - jest określeniem świadomego, czyli „tu i teraz" w pełni kontrolowanego działania, to jawne treści, czas po­ między tym co było i będzie, jest stanem „między", jest kon­ trolerem instynktów i marzeń człowieka, symbolizuje ją tułów, a u roślin - pień; jest wyborem po namyśle; - nadświadomość jest symbolem wolnej myśli, marzeń, tęsk­ noty za lepszym, przyszłością, altruizmem, to szczyt, wła­ dza - symbolizuje ją głowa, a u roślin owoce i nasiona. Trójpodział ten nie jest moim wymysłem, jest odwzorowa­ niem przestrzeni, która w nas tkwi i przenika z podświado­ mości, przenika z pokoleniowego doświadczenia człowieka opartego na symbolicznym zapisie świata w naszej indywi­ dualnej świadomości. Prawdopodobnie, skonstruowaną w ten sposób przestrzeń wykształciliśmy sobie na podstawie podglądania pewnych prawidłowości w przyrodzie i funkcjonowania tej przestrze­ ni w nas samych. Dobrze powinien to oddać następujący schemat. Rysunek 2. ilustruje trójpodział wykorzystywany przez nas np. w opisie przestrzeni zupełnie różnych form, od fizycz­ nych do metafizycznych: od przestrzeni grafologicznej, gdzie psycholog pisma górną część liter przypisuje ambicjom inte-

1'KZFSTRZEN PSYCHOLOGICZNA

19

Icktualnym czy wartościom duchowym, środkową (wstęgę) przypisuje podstawowym zachowaniom w społeczeństwie, a dolną część określa jako mówiącą o seksualizmie i stosunku do wartości materialnych - przez opis drzewa, gdzie nadświa­ domość to owoce i kwiat (przyszłe pokolenie), świadomość to I iicń i siła rozprowadzająca życiodajne soki oraz podświadomość, lo korzenie dające moc trwania, do metafizyki, symbolicznej „świętej trójcy".

Rys. 3. Rysunek 3. przedstawia zastosowanie trójpodziału prze;li/.cni w pracy nad interpretacją ludzkiej sylwetki. (iiowa - symbol myśli, marzenia.

20

PRZESTRZEŃ

Tułów - symbol działania w świecie „tu i teraz". Nogi - symbol stabilności, podstawa, korzenie, rodzice, dzieciństwo. Każda z tych trzech głównych części ciała może być dzie­ lona po raz kolejny na trzy części. W strefie głowy, czyli nadświadomości wyróżniamy: • czoło - jest symbolicznym elementem nadświadomości, myśli, ambicji, • środek twarzy - oczy, nos, uszy i górna część ust, czyli na­ rządy zmysłów - to świadomość, • podbródek i dolna część ust to podświadomość. W strefie tułowia, czyli sferze świadomości wyróżniamy: • część górną - ramiona i płuca jako strefę nadświadomości; płuca odpowiadają za wymianę gazową, utrzymującą orga­ nizm przy życiu, natomiast ramiona wyciągają się ku prze­ strzeni zewnętrznej, w celu obrony i zebrania pożywienia, • część środkową - żołądek, górna część przewodu pokar­ mowego - odpowiada za przemianę energetyczną, asymilowanie treści materialnych (żywności) i zamianę w energię - jest to sfera świadomości, • część dolną - układ wydalniczy i rozrodczy, symbolizują­ cy seksualność, to co złe, wstydliwe, ukryte (sfera podświa­ domości). W strefie dolnej, czyli sferze podświadomości, możemy wyróżnić: • układ rozrodczy jako przyszłość, • kolana jako działanie, • stopy jako przeszłość. Jak już Państwo zauważyli, strefy zachodzą na siebie i nie są dokładnie wyodrębnione z uwagi na to, że jednocześnie są końcowym elementem jednej strefy i początkiem następnej. Obowiązuje tu zasada: im bliżej granicy trudnej do dokładne­ go określenia, tym sfery przyjmują więcej cech sąsiada, np. układ płciowy jest jednocześnie strefą podświadomą instynk-

I 'K/.ESTRZEN PSYCHOLOGICZNA

21

Iow i działań seksualnych w tułowiu oraz sferą nadświadomo­ ści nóg, płciowość to przyszłość, rozwój. Jeżeli czasem pragniemy wyraźnie wyodrębnić strefy wpły­ wów, redukujemy trójpodział do struktury pierwotnej, dwu­ biegunowej.

Psycholodzy pisma, zajmujący się jego interpretacją psychol( igiczną, mają właśnie do czynienia z redukcją wymiaru. Posługują się oni symboliką przestrzeni w sposobie inl erpretacji pisma, gdzie np. pochylenie w prawo jest tym więk­ sze, im dynamiczniej działa piszący, jego zainteresowania zmierzają ku społeczności i są wartościowe, ma silne kontakI v ze światem zewnętrznym. Wysokie litery mogą podpowiadać ambicje, marzyciełskość, bystrość intelektualną, ale pochylone w prawo mogą sugero­ wać próbę realizacji tych ambicji i zainteresowań działaniem, właśnie w społeczności i chęci jej przewodzenia. Ale i wtedy okazuje się, że taka redukcja jest pozorna, po­ nieważ nasz odbiór tak zredukowanych przestrzeni wcale nie redukuje symboliki tej przestrzeni, interpretacja pozostaje w dalszym ciągu wielowymiarowa i wielopoziomowa. Przecież przymiotniki, opisujące samo liternictwo w psychografologii, •a opisem przestrzennym, np.: arkada, girlanda, szczupłość i pełność pisma, ciastowatość, wielkość, skrętność pisma nie lesl odbierana przez nas w sposób liniowy, jest obrazem. Kłopoty, jakie mamy z przestrzenią i jej interpretacją, wyn i kają z naszego odbioru świata ukształtowanego przez bioiogię i kulturę, ona podarowała nam taki sposób analizy, który aze myśleć w sposób liniowy.

22

PRZESTRZEŃ

Liniowy sposób myślenia polega na nieumiejętności prze­ strzennego odbioru świata, tzn. nie odbieramy świadomie wszystkich przestrzeni jednocześnie. Wszystkie, tzn. nieskoń­ czenie wiele, więc tak jak pisał Bergson, ograniczamy ich ilość automatycznie do przestrzeni skończonej. Musimy najpierw sformułować jedną myśl, zamknąć ją, aby przejść do następ­ nej. Liniowe myślenie dobrze ilustruje forma zapisu, pisze­ my i czytamy w sposób liniowy, a nie jednocześnie całą stronę. Liniowy zapis jest od-do, kiedy się kończy, przystępujemy do kolejnego od-do. Trudność pisania tej książki sprowadza się do kłopotów wynikających z opisu techniki, która jest od­ biorem wielowymiarowym nakładających się i wzajemnie przenikających obszarów przestrzeni. Technicznie, mogę ją Państwu przedstawić i wyjaśnić, pisząc i formułując myśli liniowo, ciągle wracając do wstępnych założeń. Pamiętać powinniśmy, że jest to nasz sposób patrzenia na przestrzeń (myśloprzestrzeń) i nigdy nie wolno nam go igno­ rować. Nawet najbardziej techniczne i, wydawałoby się, obiektyw­ ne teorie naukowe, nie są wolne od symbolicznego oglądu świata, a najprawdopodobniej są bliskie obiektywnej rzeczy­ wistości. Przestrzeń kulturowa opisana przez nas, jest frag­ mentem większej całości albo jej wyjątkiem. Teorie naukowe oscylują między: „-", „0", „ + "; materia, energia, antymateria; elektron, neutron, proton; itp. Ale Pigmejom także wszystko się zgadza, a nawet działa w praktyce, więc może i my kiedyś swój obraz psychoprzestrzeni poszerzymy o kolejne wymiary, które teraz są dla nas nie do pojęcia!?

ROZDZIAŁ II

Ukryte wymiary CZEGO NIE WIDZIMY Opis przestrzeni, z którym zapoznaliście się Państwo w poprzednim rozdziale, jest swoistym preludium. Przed nami jeszcze wiele pasjonujących elementów i form wykorzysty­ wania przez nas przestrzeni, które należy odkryć. Pragnę pokazać, jak jesteśmy subiektywni i intersubiektywni, pomimo starań o jak największą obiektywność. Okazuje się bowiem, że właściwie stale coś uchodzi naszej uwadze i notorycznie, pomimo otwartych oczu, jesteśmy niewidomi, Oczywiście nie jest to ślepota kompletna, ale obszar, którego nie dostrzegamy, jest znacznie większy niż jesteśmy gotowi przyjąć do naszej wiadomości. Myślę nie tylko o tym, co znajduje się poza naszymi plecami lecz o tym, co jest w zasięgu naszego wzroku, a czego nie widzimy. Przypomina mi się w tym momencie opis funkcjonowania wzroku żaby. Żaba doskonale widzi muchy, na które poluje, inni warunkiem, że są one w ruchu. Może zdechnąć z głodu, mając dokoła siebie wiele martwych much. Czyli widzi to, co wyróżnia się w tle. Znów nasuwa się pytanie, czy jednak nie zdarza się nam, ludziom, pomimo lepszego narządu wzroku, pomijać czy nie widzieć rzeczy typowych, a koncentrować się jedynie na wyróżnikach. Istnieje też w naszym postrzeganiu taki mechanizm, który ..rozpuszcza" przedmioty tak, że stają się pozornie niewidocz-

24

UKRYTE WYMIARY

ne. Wyróżniłbym tu dwa rodzaje znikającej przestrzeni, róż­ niące się biegunem, ale o podobnej podstawie, przy której to rozpuszczanie przedmiotów występuje; przestrzeń wew­ nętrzną i zewnętrzną. Posłużę się przykładami, które, jak mam nadzieję, znajdą swoje odniesienie w Państwa doświadczeniach życiowych. 1. Kiedy czytamy książkę, zwykle ogniskujemy nasze po­ strzeganie na niej samej, zapominając, że książka ta leży na stole. Stół, na którym czytamy, pozornie znika. 2. Kiedy czytamy książkę siedząc przy stole, zwykle zapo­ minamy o tym, że siedzimy na krześle i okazuje się, że z na­ szej świadomości krzesło również znika. 3. Kiedy czytamy, zapominamy o naszym ubraniu i ono również znika. 4. Kiedy czytamy książkę angażujemy się w jej treść i za­ pominamy o świecie zewnętrznym i on cały również znika pozornie, przestaje istnieć w naszej świadomości. Zapewne te przykłady, które wskazują na zapominanie przedmiotów, wydadzą się Państwu banalne i oczywiste, ale właśnie z tego powodu są zwykle przez nas niedostrzegane, a my stanowczo nie doceniamy znaczenia tego faktu w od­ biorze świata. Rysunek 5. graficznie przedstawia schemat takiego odbio­ ru przestrzeni. Kiedy „Ja" (horyzont wewnętrzny) widzę (świadomie) krze­ sło i na nim siadam, a po chwili zaczynam czytać książkę, świadomość przerzuca się na książkę. Następuje rozmnoże­ nie pojęcia „Ja", gdzie do „Ja" dostaje się również krzesło (ho­ ryzont wewnętrzny to „Ja" + krzesło). Krzesło staje się częścią mnie, przenika do mojego hory­ zontu wewnętrznego i przestaję dostrzegać je do czasu, kiedy np. zacznie trzeszczeć, grożąc złamaniem. To z kolei powo­ duje, że przerywam czytanie i widzę znów, że siedzę na nie­ zbyt sprawnym krześle. Ważne w tym wszystkim jest to, że

26

UKRYTE WYMIARY

jeżeli zawłaszczam w swoją przestrzeń jakiekolwiek narzę­ dzia, staję się bogatszy o nie i o ich możliwości, a zarazem biedniejszy o własne przeżycia, które są delikatniejsze od nabytych narzędzi. Np. jadąc samochodem, po pewnym cza­ sie zapominam, że to nie ja jadę, tylko samochód, mam uczu­ cie, że osobiście poruszam się z prędkością 100 km/h, samochód na ten czas staje się częścią mnie. Jednak z tego właśnie powodu, ja w tym samochodzie nabieram jego cech i uznaję jego techniczne możliwości za własne. M.in. wiem, że nie mogę jeździć wszędzie, tylko po drogach, bo one są przestrzenią dla samochodu, czyli moja przestrzeń zawęża się do przejezdnych dróg. Kiedy samochód męczy się wjeżdża­ jąc pod górę i spadają obroty silnika, zaczynam czuć, że to ja osobiście się męczę. Bardziej spektakularny przykład opiera się na założeniu, że jeżeli mam dużo pieniędzy, to czuję się silniejszy, bardziej niezależny, ale jednocześnie uzależniam swoją wolność od pieniędzy. Konsekwentnie prowadząc wywód, dochodzimy do wnios­ ku, że zwiększenie ilości technicznych urządzeń w społeczeń­ stwie, powoduje bardziej techniczne myślenie oraz odczuwanie tej społeczności. Techniczne, świadome, mate­ matyczne myślenie powoduje tworzenie bardziej technicz­ nej i matematycznej wizji świata, korzystającej z równie technicznego i matematycznego języka, który z kolei wymu­ sza bardziej techniczny ogląd. Jedynym sposobem, który mógłby pomóc w pogłębieniu naszego odbioru świata i odczuwaniu go w sposób pełniejszy i bogatszy, jest przypominanie sobie ciągle o wpływie tego świata na nasze myślenie. Tak samo, jak ciągłe przypomina­ nie sobie o krześle, na którym siedzimy, uświadamia, że jest ono narzędziem przez nas wykorzystywanym. Jednak doskonale zdajemy sobie wszyscy sprawę z trud­ ności takiego notorycznie świadomego postrzegania krzesła. Jest to niemożliwe w sposób ciągły. Zresztą, absorbowanie

i :/.i ;i;o NIE WIDZIMY

27

uwagi takimi szczegółami jest pozbawione większego sensu i zdecydowanie przeszkadza w działaniu, chociaż może warto od czasu do czasu pomyśleć o względności naszego postrze­ gania. Dla mnie jako obserwatora, człowieka w jego naturalnym środowisku, taka interpretacja odbioru przedmiotów ma do­ niosłe znaczenie. Wynika z niej w sposób oczywisty, że zało­ żone ubranie staje się po pewnym czasie symboliczną częścią wnętrza człowieka, częścią jego przestrzeni, czy także hory­ zontu wewnętrznego. Ubranie jest elementem wnętrza człowieka i reprezentuje go, ale i człowiek jest elementem ubrania i je reprezentuje. Wnioskuję, że niezwykle trudno byłoby nam nosić ubra­ nie do nas nieprzystające, gdyż czulibyśmy się w nim obco, jakby nie należało do nas i nie moglibyśmy o nim zapomnieć. Tym mocniejszy byłby to stres, im bardziej różniłoby się ubranie od tego, które właśnie nas charakteryzuje i jest zbieżne z naszymi emocjami. Wydaje się, że noszenie ubrania wbrew własnym upodobaniom jest niezwykle trudne i prowadzi do dysharmonii psychicznej. Jeżeli ktoś na siłę pragnie manifestować cechy, i torych raczej nie posiada, łatwo to rozpoznać po ubiorze. Zwykle człowiek skupia swoją uwagę na poziomie świado­ mości, a więc tułowia, i tu może kontrolować swój styl. .leżeli jednak styl jest sztucznie tworzony i narzucany sobie na siłę, to różne elementy ubioru nie będą ze sobą harmonizowały. Np. człowiek, który chce uchodzić za pewnego, solidne­ go i nieobciążonego żadnymi problemami, przerastającymi jego możliwości, może, aby dodać sobie powagi, nosić garnitur i ukryć za nim swoje nastroje i kłopoty, ale często zapomina o wypastowaniu butów, wypycha kieszenie marynarki mnóstwem niepotrzebnych przedmiotów, bądź dobiera niepasujące do reszty skarpety.

28

UKRYTE WYMIARY

Skoro ten poziom (stopy) jest zarezerwowany dla podstaw, korzeni, dzieciństwa i siły leżącej u tych podstaw, możemy przypuszczać, że brak harmonii na tym poziomie to poważne problemy z własną tożsamością, siłą wewnętrzną i wiarą we własne możliwości. Może być to również odpowiedzią, dlaczego polski han­ dlowiec, który niedawno zdobył bogactwo i zaczyna karierę, tak często utożsamiany jest z mokasynami i białymi skarpe­ tami.

I A I N K I JAWNE

29

TAJNE I JAWNE

I o, że niektóre elementy przestrzeni przestają być dla nas widoczne, ma zastosowanie jeszcze w innym sposobie inter­ pretacji. Mianowicie, jeśli coś jest widoczne, jest wyraźne, to także znaczy, że w tym samym momencie coś innego rozle­ wa się i rozmazuje. Skoro np. widać wyraźnie przód, to nie widać tyłu, ale wniosek, który nasuwa się, mówi, że każdy przód w naszym pojmowaniu świata musi być zakończony byłem. Nazywam to znaczenie tajnym i jawnym. Sylwetka ludzka jest w swojej formie jawna i zewnętrzna jako sygnał, ale tajne jest jej wnętrze. Każdy element w naszej sylwetce jawnie sygnalizowany, musi mieć swój tajny odno­ śnik. Z uwagi na to, że oglądamy coś jawnego, trudno nam nie zapomnieć o drugiej stronie ukrytej. Od naturalnej intu­ icji i umiejętności wyuczonych zależeć będzie stopień wychwytania tych zależności. Można je przecież określić na każdym poziomie sylwetki ludzkiej. Trójpodział (rys. 3) występuje na każdej głębokości ludzkiej sylwetki, tzn. w każdej warstwie ubioru, od bielizny po odzież wierzchnią oraz w różnych okresach czasu. Szczegóły opisane są w dalszej części książki. T Prosiłbym Państwa, abyście nie zapomnieli, że w celu ułat­ wienia tego tematu opisuję go dwubiegunowo (rys. 4), co jest uproszczeniem trójpodziału, gdzie jeszcze świadome leży po­ środku wykresu. Tajne leży w gestii i pod kuratelą horyzontu wewnętrznego (Hw), ponieważ z wcześniejszych wywodów wiemy, że nasze wnętrze ukrywa się pod świadomością. Jest w nim również element horyzontu zewnętrznego (Hz), gdyż stanowi on granicę naszego postrzegania, czyli marzeń, niedo­ ­­­­­ych pragnienień, cel na horyzoncie, który, im bliżej staramy się być, tym mocniej się oddala.

30

UKRYTE WYMIARY

Na przykład, człowiek chodzący w uniformach, czyli w stan­ dardowych, usztywnionych w wyrazie ubraniach i zwykle z dużą ilością guzików, jawnie przedstawia się jako „żołnierz", czyli w horyzoncie wewnętrznym (tajne) nie czuje się pewnie (żołnierz szkoli się w obronie na wypadek agresji) i rekompen­ suje to sztywnością zewnętrzną. Posiada również pragnienia ukryte, które są symbolicznie określone jako horyzont zewnętrzny, marzy więc o spokoju i swobodzie jako o czymś niedoścignionym. Możemy zało­ żyć, że pragnienie (horyzont zewnętrzny) będzie próbował realizować, poszukując spontaniczności w postaci nieco sza­ lonej partnerki lub partnerki o naturalnej sile wewnętrznej. W społeczności z kolei, będzie to dążenie do stabilizacji oto­ czenia, aby czuć się w nim jak najspokojniej, np. duży dom, duże konto, wysokie stanowisko lub też konkretna praca, naj­ lepiej w zawodzie opartym na hierarchii. Pragnę tu pokazać złożoność wynikającą z tak prostych, wydawałoby się, założeń i odniesień w naszym postrzeganiu świata. Innym przykładem może być podkreślenie wartości intelektualnych. Często kobiety chcą podkreślić swój intelektualizm oraz to, że jest on czynnikiem pierwszoplanowym. Podkreślają go, akcentując sferę nadświadomości, czyli stre­ fę głowy. To znaczy, że chętnie chodzą z odsłoniętym czo­ łem, noszą opaski, apaszki, czy nawet okulary wsunięte we włosy. Jeżeli przyjmiemy, że taka ozdoba głowy jest elemen­ tem jawnym, widocznym, czyli świadomym, to tajnym we­ wnętrznym będzie lęk, że mój intelekt jest nie najwyższego lotu, natomiast elementem tajnym zewnętrznym będzie pra­ gnienie absolutnej mądrości, którego nie mogę osiągnąć. Czyli zdobywanie wiedzy i poszukiwanie takiej pracy, która moją wartość intelektualną podkreśli.

ROZDZIAŁ III

Kolor KOLOR MÓWI Istotną rolę w opowieści tkanej o nas za pomocą ubioru sta­ nowi kolor. Przez całe, nie tak krótkie, dzieje ludzkości bar­ wa stanowiła ozdobę naszych ciał i wzbogacała wygląd, nie tylko wizualnie, ale i symbolicznie. Magii kolorów ulegamy nie zdając sobie z tego sprawy, w dalszym ciągu. Najprostsza symbolika koloru, którą operujemy w codzien­ nym działaniu to biała suknia panny młodej (symbol czysto­ ści i niewinności). Czarny kolor noszony jest jako żałoba, kolor różowy i niebieski przypisuje się niemowlętom (określają płeć dziecka). Wcześniej opisałem główne strefy podziału przestrzeni, ja­ kie zaznaczają się w ludzkiej sylwetce. W zależności od tego, na jakiej wysokości zostanie użyty kolor, na jakiej głęboko­ ści, czyli w której warstwie ubioru i oczywiście w zależności od samej barwy, kolor będzie nas informował każdorazowo o czymś innym. Zacznijmy od zapoznania się z symboliką kilku podstawo­ wych kolorów. 1. Czerwony - symbolicznie mówi o potrzebie aktywności emocjonalnej i fizycznej (dostrzeż we mnie człowieka z jego problemami. 2. Pomarańczowy - symbolizuje dążenie do osiągnięcia celu, który odpowiada za nasze szczęście (zobacz jak świet­ nie sobie radzę, wszystko u mnie działa jak w zegarku).

32

KOLOR

3. Żółty - symbolicznie podpowiada potrzebę kontaktów z innymi oraz próbę rozładowania własnych problemów psy­ chicznych, symbolizuje lęk przed samotnością, może wska­ zywać też na kłopoty z przewodem pokarmowym na tle nerwowym (porozmawiajmy). 4. Zielony - symbolizuje potrzebę skupienia się na sobie, potrzebę równowagi wewnętrznej, kłopoty emocjonalne. Jest kolorem środka tęczy, między fioletem a czerwienią. 5. Niebieski - symbolizuje potrzebę dokonań, tworzenia czegoś oryginalnego i docenianego społecznie, pragnienie mądrości (zobacz, jestem inteligentny i twórczy). 6. Granatowy - podkreśla naszą odpowiedzialność i chęć kontroli świata zewnętrznego (nadaję się na przełożonego, to przecież oczywiste). 7. Fioletowy - symbolizuje poszukiwanie odpowiedzi na pytania przez zainteresowania sferą duchową, religią, osobo­ wością (jestem wspaniały i uduchowiony). 8. Złoty - symbolizuje umiłowanie materii, marzenia i cele związane z wartościami wymiernymi i konkretnymi. Mówi o pragnieniu znaczenia i podatności na pochwały (pochwal mnie). 9. Srebrny - symbolizuje tęsknotę za uczuciami, poczucie osamotnienia, romantyzm. Kolor ten to tęsknota za miłością, potrzeba przyjaciół i podpory duchowej (jestem spragniony uczuć). 10. Brązowy - symbolizuje zagrożone poczucie bezpieczeń­ stwa, potrzebę stabilizacji, brak wiary w siebie i niepewność przyszłości (zobacz, jak świetnie daję sobie radę w pracy). 11. Czarny - symbolizuje próbę skoncentrowania się na sobie, odnalezienia energii do działania. Jest to kolor żałoby i smutku (nie wtrącajcie się w moje sprawy, kiedyś sobie po­ radzę). 12. Szary - jest kolorem pośrednim między czarnym a bia­ łym. Określa potrzebę równowagi i wyciszenia bez manifes-

TABLICA 1

Duże tuż przy uchu kolczyki (2)

Akcent ozdobny na persi fioletowy (4)

Włosy średniej długości (1) Ściągacz pod szyją (3) Biały kolor (5)

Luźny krój (6) Ściągacz na przegubie (7)

Fioletowe spodenki (8) Dobrze rozwinięte uda (9)

Wyeksponowane białe skarpetki (10) Buty sportowe (11) Buty ozdobne (12)

Dominujący kolor różowy (13)

Kapelusz (1)

KOLOR MÓWI

33

towania tych uczuć na zewnątrz (wybacz, że ci nie pomogę, ule mam wystarczające kłopoty własne, których i tak ci nie wyjawię, ale rozumiesz...). 13. Biały - symbolizuje ludzi zachłannych na życie i ten kto go nosi, lubi jak coś się wokół dzieje i otrzymuje coraz to nowe bodźce (potrzebuję przestrzeni, zobacz jaki jestem wspa­ niały). Oczywiście, jest to skrótowy opis symboliki kolorów naj­ częściej występujących.

34

KOLOR

SYMBOLIKA ŻYWIOŁÓW

Po wielu latach obserwacji doszedłem do wniosku, iż wcze­ śniej opisany podział przestrzeni powinien również spraw­ dzać się praktycznie w symbolice kolorów. Chciałbym jeszcze raz wyraźnie podkreślić, że symbolika przestrzeni, kształtów czy kolorów jest symboliką naszej kultury, wielopokoleniową europejską tradycją i bez względu na naszą wiarę, wykształ­ cenie oraz środowisko, w którym żyjemy, posługujemy się nieświadomie jej językiem. Na rys. 6 oraz tablicy 16 na końcu książki, przedstawiam Państwu główną koncepcję barwnego podziału przestrzeni. Oś pionowa oddziela kolory wewnętrzne (chromatyczne), czyli kolory tęczy będące z lewej strony wykresu, od kolorów z prawej strony, achromatycznych, czyli kolorów zewnętrz­ nych. Strona wewnętrzna zawdzięcza swoje określenie symbo­ lice podziału przestrzeni, związanej z lewym kierunkiem oraz hasłami mu przypisanymi, takimi jak: dom, kobiecość, uczu­ ciowość, nasze wnętrze, emocje targające naszym „Ja". Są to również barwy zapraszające do kontaktu uczuciowego i emo­ cjonalnego. Strona zewnętrzna to działanie. Preferowane są tu głów­ nie działania zewnętrzne, gdzie uczuciowość można ukryć. Emocje są kontrolowane przez rozum i wychowanie, a pod­ stawowy akcent skierowany jest na fachowość i rozumne roz­ wiązywanie zadań, bez ujawniania własnych uczuć. Jest to zaproszenie do działania i tworzenia własnych form. Główna oś pozioma biegnie przez środek wykresu na po­ ziomie koloru zielonego i szarego, czyli barw równowagi. W ten sposób dzieli wykres na górną strefę kolorów budowa-

SYMBOLIKA ŻYWIOŁÓW

35

nia struktur społecznych i idei oraz dolną strefę kolorów sym­ bolizujących budowanie siebie i materii. Opisane linie dzielą również tablicę na cztery ćwiartki, od­ powiadające swymi kolorami symbolice Arystotelesowskich żywiołów.

Rys. 6. Żywioł ognia - odpowiada za inicjację i w tradycji astrolo­ gicznej rozpoczyna Zodiak. Głównie charakteryzuje go żywio­ łowość, ruchliwość, szybki sposób działania, entuzjazm oraz cechy i ambicje przywódcze. Żywioł ziemi - odpowiada za budowanie i materię. Cha­ rakteryzuje go praktycyzm, konserwatyzm, zmysłowość, umie-

36

KOLOR

jętność wykorzystywania materii w celu osiągania przyjem­ ności. Żywioł wody - przypisuje się mu uczucia, a także emocje, intuicję, podatność na wpływy, poświęcenie się dla innych, chęć niesienia pomocy. Żywioł powietrza - odpowiada za budowanie idei. Cechy charakterystyczne dla tego żywiołu to intelektualizm, abstrak­ cyjne myślenie, idealizm, niezależność, poczucie wolności oraz ambicje społeczne. Jeżeli przyjmiemy symbolikę żywiołów, natychmiast uwi­ dacznia się jak duże ma to znaczenie i jak ważne pociąga za sobą konsekwencje. Człowiek preferujący i w praktyce noszą­ cy na sobie kolory żywiołu wody, będzie manifestował w ten sposób zainteresowania działaniami społecznymi i rozwojem duchowym. W wypadku noszenia kolorów żywiołu ognia, bę­ dziemy mieli do czynienia z osobą ambitną i pragnącą podkre­ ślenia swojego autorytetu przez władanie ludźmi, organizacją, lubującą się w tytułach, np. dyrektor, prezes, itp. Jeżeli ktoś preferuje kolor biały lub zbliżony do białego odcienie szarości (żywioł powietrza), zainteresowany będzie głównie podkreśleniem własnej niezależności oraz oryginal­ ności w myśleniu i działaniu. Żywioł ziemi to preferowanie czerni i stonowanych, ciemnoszarych ubrań przez człowieka konkretnego, zdecydowanego, umiejącego działać praktycz­ nie, zmysłowego i umiejącego ukrywać swoje myśli i zamia­ ry przed innymi. Zwykle będziemy mieli do czynienia z wymieszaniem ko­ lorów. Jednak bardziej harmonijne wydaje się łączenie barw, żywiołów sąsiadujących bokami. Nakładanie na siebie kolo­ rów będących po przekątnej wykresu może charakteryzować człowieka o nieharmonijnym naprężeniu psychicznym. Mam tu na myśli skrajne barwy: biały-czerwony oraz fiołetowyczarny.

SYMBOLIKA ŻYWIOŁÓW

37

Jeśli wyobrazimy sobie kobietę w białej kurtce lub swe­ trze, spod którego wystaje fioletowa lub niebieska bluzka, mo­ żemy zinterpretować to jako chęć zamanifestowania własnej wartości intelektualnej oraz osobowości realizującej się po­ przez działania w organizacjach społecznych lub interesowa­ nie się niekonwencjonalną tematyką, np. UFO, astrologią, religią i filolozofią wschodu. Biały z czarnym podpowiada nam, że tak wyglądający czło­ wiek będzie budował swój prestiż i realizował zamiary am­ bitnie, konkretnie i rzeczowo. Stać go będzie na niebanalne i nierutynowe pomysły, które są możliwe do praktycznego wykorzystania. Pan w czarnym garniturze lub koszuli (w tym rozdziale interpretowany jest kolor, a nie rodzaj ubrania), w czerwo­ nym krawacie, chce zrealizować swoje ambicje i pragnienia zawarte w hasłach: jestem najlepszy, najmądrzejszy, najbo­ gatszy, najprzystojniejszy, najbardziej męski. Oczywiście re­ alizacja tych haseł zależna jest od możliwości i środowiska, w którym żyje właściciel tak opisanego ubioru. Połączenie kolorów wewnętrznych z dolnej i górnej ćwiartki, głównie skrajnych (czerwień i fiolet), jest niezwykle trud­ ne. Trudność polega na przeciwstawności haseł przypisanych tym kolorom. Dolna część to „Ja", tworzenie siebie oraz chęć pokazania poprzez swoje działania jaki jestem ważny i niezbędny w uprzedmiotowionym społeczeństwie. Poprzez udowadnia­ nie środowisku własnej wartości, rozwijanie siebie. Górna część to nastawienie na „Ty", czyli działanie spo­ łeczne. Jest to chęć bycia potrzebnym społeczności poprzez jej upodmiotowienie. Udowodnienie własnej wartości nastę­ puje poprzez rozwijanie społeczności. Dlatego niezwykle trudno jest utrzymać harmonię wew­ nętrzną osobom mieszającym kolory z tych żywiołów. Nie przypadkiem purpura (mieszanina czerwieni z fioletem) na-

38

KOLOR

żywa się królewską lub biskupią, jest kolorem złotej równo­ wagi i harmonii wewnętrznej. Jest symbolem wysokiego roz­ woju własnego i społecznego. Czarno-fioletowy opowiada o trudnościach w osiąganiu praktycznych rezultatów własnych starań (przy przewadze koloru fioletowego). Gdy przeważa kolor czarny, oznacza to kłopoty w osiągnięciu satysfakcji uczuciowej w konkretnych dokonaniach. Biało-czerwony - jeżeli przeważa kolor biały, możemy po­ dejrzewać niedosyt w realizacji swoich ambicji. Przy prze­ wadze koloru czerwonego, raczej nieumiejętność sprecyzo­ wania i brak klarowności w określeniu swoich celów. Dochodzą do tego również kłopoty w komunikowaniu się z otoczeniem. Wyżej przedstawiony opis bardzo skrótowo charakteryzu­ je kolory i ich znaczenie. Nie wyczerpuje nawet wszystkich podstawowych znaczeń. Mowę kolorów mam nadzieję opi­ sać jeszcze szerzej w następnej książce.

KOLOR W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU

39

KOLOR W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU

Nie możemy zapomnieć, że jest to tylko opis kolorów i ich symbolicznego znaczenia w postrzeganiu świata. W ocenie człowieka na podstawie jego wyglądu, kolor jest tylko jed­ nym z elementów podlegających interpretacji. Nie należy pomijać równie cennych cech jak wysokość i miejsce w jakim występują. Czy są to wzory czy też ozdoby, czy kolory podstawowe lub uzupełniające oraz to, na jakiej głębokości występują, ma równie istotne znaczenie. W pierwszym rozdziale książki zaproponowałem przyję­ cie koncepcji trójpodziału ludzkiej sylwetki. Ten sam trójpo­ dział można również wykorzystać w interpretacji barw. Jak istotne jest znaczenie poziomu, na którym widzimy wy­ stępowania koloru, postaram się zobrazować przykładami. Jeżeli np. kolor czerwony wystąpi na poziomie strefy nóg (sfery podświadomości) w postaci spódniczki lub spodni, to zinterpretujemy go jako potrzebę aktywnego działania w sfe­ rze intymnej. Może być to również dodatkowy krzyk, preten­ sje do rodziców, przeszłości lub wspomnienie i poczucie cierpienia z powodu zawodu miłosnego (czerwony jest kolo­ rem najbardziej agresywnym, jest barwą krzyku). Z kolei czerwień występująca na poziomie tułowia (sfera świadomości), znamionuje ludzi ruchliwych, dynamicznych lub tych, którzy tacy chcą być (mam tu na myśli głównie ludzi o niskim ciśnieniu krwi, gdyż czerwony kolor podnosi ciśnie­ nie u ludzi go noszących lub będących w otoczeniu czerwonej barwy). Informuje o świadomym agresywnym działaniu z za­ miarem osiągnięcia celów, często z pominięciem uczuć, takich, kiórych nie chcemy słyszeć, bo na uczuciach się zawiedliśmy lub nie ofiarowano nam ich pomimo naszych starań.

40

KOLOR

Czerwień na poziomie głowy (sfera nadświadomości), którą najczęściej ozdabiają kobiety apaszką, kokardą itp. jest sym­ bolem walczącego intelektualizmu, często nawet złośliwego. Jest chęcią udowodnienia własnej wartości intelektualnej (ostatnie słowo należy do mnie). Zieleń w dolnej strefie nóg (poziom butów) mówi o potrze­ bie równowagi emocjonalnej w naszych układach z rodzica­ mi lub o braku przekonania co do własnej wartości seksualnej (poziom nóg powyżej kolan). Może być to wynikiem purytańskiego wychowania lub kompleksów, wynikających z wy­ glądu, nieproporcjonalnej budowy ciała lub zaniedbanych układów partnerskich. Zieleń na poziomie tułowia symbolizuje potrzebę równo­ wagi w najbliższym otoczeniu (potrzebę likwidacji napiętej sytuacji w środowisku, pracy lub rodzinie). Symbol zieleni na poziomie głowy to poszukiwanie rów­ nowagi intelektualnej, chęć wysłuchania za i przeciw przy podejmowaniu decyzji, a więc często brak zdecydowania. Jak widzimy, w ten sposób możemy opisać symboliczne znaczenie każdego koloru, z uwzględnieniem miejsca jego występowania. Oczywiście, i w symbolice barw występuje znaczenie tajne oraz jawne, które już opisałem w rozdziale pierwszym. Znaczenie tajne jest to opis koloru po przeciwnej stronie wykresu na tablicy 16. (na końcu książki) i rys. 6. Ktoś noszący sweter w zielonym kolorze, czyli pokazujący zieleń jawnie, w symbolice kolorów ukrytych nosi sweter o barwie szarej. Widoczna na zewnątrz biała bluzka, ukrywa dodatko­ wo symbolicznie znaczenie fioletu itp. Jeżeli obejrzymy rys. 7., zauważymy, że od góry, z lewej strony wykresu, otwiera go kolor fioletowy. Po przeciwnej stronie (prawej) jest kolor biały. Jeśli kolor fioletowy będzie jawny (czyli uwidoczniony), interpretujemy go jako podkre­ ślenie zainteresowań w sferze duchowej (religia, filozofia wschodu itp.). Tajnym kolorem, czyli tym, którego nie widać,

KOLOR W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU

41

ale istnieje jako ukryte marzenie, jest biel. Interpretujemy go jako zachłanność na życie i pragnienie przestrzeni. Jest wyra­ zem marzenia, aby inni dostrzegli moją duchowość, wyjątko­ wość abym stał się popularny w środowisku. W sytuacji odwrotnej, gdy biały jest kolorem widocznym, a fioletowy tajnym interpretacja przebiega odmiennie. Wyra­ ża pragnienie przestrzeni i chęć aby inni mnie docenili, ale lak naprawdę marzę, aby zauważyli moją inteligencję, doj­ rzałość duchową, oryginalność myślenia.

fioletowy indygo niebieski zielony żółty pomarańczowy czerwony

Rys. 7.

W przypadku koloru zielonego występującego jawnie, mówi­ my o potrzebie równowagi wewnętrznej, wynikającej z chęci unormowania sobie życia i uspokojenia go. Szary kolor, jako jego tajny odpowiednik, mówi o marzeniu, aby starczyło mi sił, aby nikt nie zauważył moich kłopotów i nawet najbliżsi nie do­ strzegli, jak dużo ich mam na głowie (skrywanie emocji). W sytuacji odwrotnej, kolor szary manifestuje swoją oficjalność i jawną próbę zatuszowania problemów. Zielony jest marzeniem, że jednak znajdzie się ktoś, kto będzie potrafił przedrzeć się przez mój pancerz i zrozumie mnie tak naprawdę i pomoże w moich kłopotach.

42

KOLOR

Kolor czerwony przedstawiony jawnie, jest kolorem po­ trzeby zwracania na siebie uwagi, tęsknotą za aktywnością intelektualną, zawodową lub seksualną, w zależności od tego, na jakim poziomie sylwetki ludzkiej występuje. Jest sygna­ łem dla potencjalnego partnera. Czerwony występujący taj­ nie, jest żałobą, smutkiem po utraconej miłości, kolorem wdowim. Tajne przesłanie tego koloru to rozpacz z powodu utracenia miłości lub braku wiary, że taka miłość nadejdzie. Człowiek w czerwonym jest ambitny, chce działać, a nawet z determinacją może szukać miłości, ale bez wiary w sukces, bardziej koncentrując się na aspekcie seksualnym/Wewnątrz jest smutny, zmęczony, coś umarło lub nie otrzymało zgody na życie czy rozwój. Najczęściej jest to żałoba z powodu źle ulokowanych uczuć, bez wiary na poprawę sytuacji. Łatwo zrozumiemy, że czarny noszony jawnie jest manife­ stacją smutku, próbą zebrania energii do działania, żałobą duszy. Jeżeli jednak tajnym kolorem w tym przypadku jest czerwony, to oznacza on tęsknotę za miłością i działaniem. Oczywiście tajne przesłanie koloru można znacznie roz­ winąć. Przecież hasło to jest uproszczeniem symboliki hory­ zontu zewnętrznego i wewnętrznego. Dla przykładu opiszę tu kolor szary w ciemniejszej tonacji, czyli w tabeli kolorów będący na wysokości żółtego. Ciemny szary jawnie dalej symbolizuje cechy przypisane szarości, ale tajnie odpowiada żółtemu. Horyzont wewnętrz­ ny żółtego interpretujemy jako wewnętrzne kłopoty z komunikacją, nawiązywaniem bliskich emocjonalnych i bezpośred­ nich kontaktów z ludźmi. Horyzont zewnętrzny to marzenie, że uda nam się znaleźć sposób na bliską więź. Dzięki zastosowaniu tablicy nr 16 możemy wreszcie inter­ pretować kolor szary w zależności od jego nasycenia bielą lub czernią. Konkludując, kolor szary przestaje być niemy. Podobne odniesienia możemy zastosować w przypadku żywiołów, opierając się na rysunku 8. Jeżeli ktoś preferuje

KOLOR W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU

43

ubiory z dolnej części tabeli żywiołów (ogień i ziemia), to zabiega o stanowisko, pieniądze, stabilizację życiową opartą na materialnych fundamentach. Określimy to jako działanie jawne. Tajnym jest pragnienie, aby osobiste starania stały się dostrzeżone społecznie. Jeśli zbuduję swoją osobistą wartość, to zostanę doceniony społecznie.

myślenie o społeczeństwie tworzenie organizacji

Rys. 8. W sytuacji odwrotnej, kiedy ktoś preferuje kolory z gór­ nych ćwiartek (społecznych), to jawnie jest zorientowany na społeczeństwo, ale tajnie pragnie skonkretyzowania własnej wartości. Zbuduję organizację i dzięki temu potwierdzę własną wartość.

44

KOLOR

CO BLIŻSZE CIAŁU

Głębokość występowania koloru ma również istotne znacze­ nie. Wyróżniamy i zakładamy wiele strojów, w zależności od pory roku, dnia, okazji czy pracy, którą wykonujemy. W zależności od środowiska, w którym mamy wystąpić, wybieramy ubranie bardziej sztywne lub luźne, kolorowe lub bogate. Przedstawia ono również stosunek danej osoby do otoczenia, w którym się znajduje. Zwykle, im więcej w tym otoczeniu jest ludzi obcych i bardziej zależy nam na ich opi­ nii, nasze poczucie bezpieczeństwa jest mocniej zagrożone, tym bardziej ubranie jest usztywnione i schematyczne, po­ prawne kulturowo. Zabawne jest też to, że w środowiskach artystycznych, człowiek pretendujący do roli artysty, nie może się „wychylać", czyli wybijać z grupy artystów „zwykłym" ubraniem. Nasze osobiste, czy też bardziej uczuciowe zaangażowa­ nie, reprezentuje kolor, który jest noszony głębiej i znajduje się bliżej ciała. Jeżeli próbujemy zinterpretować cechy charakteru osoby o harmonijnej kolorystyce ubioru, poza symboliką kolorów podstawowych należy pamiętać, iż potrafi ona te akcenty harmonijnie powiązać. Rozumiemy to jako umiejętność ra­ dzenia sobie z własnym wnętrzem, które nie przeszkadza danej osobie w działaniu i nie zakłóca sprawnego funkcjono­ wania według priorytetów, na które wskazuje ubiór. Ostatnim tematem w tym rozdziale jest zagadnienie zwią­ zane z występowaniem kolorowych ozdób. Ozdoby opisałem w odrębnym rozdziale, umieszczonym w dalszej części książ­ ki. Jednak warto zwrócić uwagę na to, że symboliczne zna­ czenie koloru pozostaje w mocy, pomimo jego występowania w niewielkim wymiarze. Tak np. jeżeli widzimy czerwoną

CO BLIŻSZE CIAŁU?

45

chustkę, wystającą ozdobnie z lewej kieszonki żakietu lub marynarki, interpretujemy to jako kolor czerwony w symbo­ lice barw, z podkreśleniem, że dotyczy spraw sercowych, z uwagi na umiejscowienie tego akcentu na wysokości serca. Nie należy zapominać również, że rodzaj koloru i ubrania możemy interpretować tylko u ludzi, którzy sami decydują o swoim ubraniu. Dzieci noszą ubranie narzucone przez ro­ dziców, mówi ono bardziej o gustach i pragnieniach dorosłych.

(:i AŁO PAMIĘTNIKIEM NASZYCH DZIEJÓW

ROZDZIAŁ IV

Rozwój fizyczny i psychiczny CIAŁO PAMIĘTNIKIEM NASZYCH DZIEJÓW W tym rozdziale opieram się na pracach Aleksandra Lovena i jego uczniów. Mam tu na myśli główny podział okresów rozwojowych w życiu człowieka, związanych z uwzględnie­ niem naturalnego zegara biologicznego, uruchamiającego te umiejętności. Naukę danej umiejętności w ściśle określonym czasie dojrzewania dziecka. Doskonałym dowodem na istnienie zegara biologicznego jest opis doświadczeń na kotach. Kocięta, które po urodzeniu prze­ niesione są do pomieszczeń, gdzie namalowano tylko piono­ we linie, wypuszczane po pewnym czasie do neutralnego środowiska, nie potrafią dostrzec schodów. Kiedy zaś przeby­ wają w pomieszczeniu pomalowanym w poziome pasy, mają kłopoty z dostrzeżeniem pnia drzewa. Zdolności tej nie naby­ wają już do końca życia. U człowieka mamy podobne przykłady. Do niedawna uwa­ żano, że zaburzenia w postaci oziębłości emocjonalnej u dzieci są cechą dziedziczną i dlatego też, gdy matka miała kłopoty z okazywaniem miłości rodzicom, dziecko nie potrafi kochać. Ostatnio jednak zauważono, że jest to wynik wychowania. Jeżeli dziecko przez pierwsze 2 lata życia jest przekazywane z rąk do rąk różnym opiekunom i nie ma nikogo, kto stale nim się zajmuje, to podobnie jak kocięta, już nigdy nie bę­ dzie miało szans na odrobienie zaległości w uczeniu się mi-

47

łości. Pozostaje tylko otwarte pytanie, ile jeszcze mechanizmów naszego zegara biologicznego zostało przez naszą cy­ wilizację uszkodzonych z powodu niewiedzy oraz braku wyobraźni? Oto podstawowy podział okresów rozwoju człowieka: • do 2 lat - niemowlę - hasła związane z tym okresem to miłość i błogość, • 3-6 lat - dziecko - zabawa, radość, • 7-12 lat - chłopiec, dziewczynka - przygoda, wyzwanie, • 13-19 lat - młodzież - romantyczne uniesienia, • 20 lat i powyżej - dorosły - odpowiedzialność, spełnianie zadań. Zaryzykowałbym w tym momencie uwagę, że okres 7-12 lat można podzielić na dwie części, które w mojej pracy dały się wyodrębnić wyraźnie. Czas od 7 do 9 roku życia jest bu­ dowaniem również własnej wartości społecznej, a okres od 10 do 12 lat budowaniem swojego seksualizmu w oparciu o stosunek rodziców do dzieci. Podział ten jest bardzo ważny, gdyż znając i stosując taką chronologię, możemy określić kiedy i na jakim tle powstały widoczne zakłócenia budowy ciała. Mogą pojawić się wątpli­ wości co do takiej tezy, ale możemy posłużyć się tu analogią. Jeśli popatrzymy na ścięte drzewo, to na podstawie liczby słojów możemy poznać jego wiek, a na podstawie budowy pnia możemy określić, które lata były korzystne w rozwoju drzewa, a które zimy ostre. Możemy też określić, czy i kiedy drzewo chorowało, a nawet ustalić przyczynę tej choroby. Oczywiście, człowiek nie jest drzewem i nie potrzebujemy go ścinać, aby określić pewne zaburzenia w okresie jego roz­ woju. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że ciężki los, tragiczne przeżycia, wyostrzają rysy każdego człowieka. Doskonale wie­ my, że zmartwienia przędą sieć zmarszczek na twarzy, w wy­ ścigu z czasem. Nie jest to jednak wszystko, co można

48

ROZWÓJ FIZYCZNY I PSYCHICZNY

zauważyć, przecież przygarbione plecy, opuszczone ramio­ na też coś opowiadają. Aleksander Loven dopatrzył się jeszcze wielu innych cech. Główne zakłócenia w okresie niemowlęcym powoduje zbyt wczesne zaprzestanie karmienia piersią i brak przytulania na wezwanie dziecka. Branie na ręce i karmienie dziecka w okre­ ślonych godzinach, tak modne w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, spowodowały u dzieci m.in. chłód emo­ cjonalny oraz trudność w zaspokajaniu potrzeb uczuciowych. Dziecko do 2. roku życia wyraża swoje pragnienia płaczem i czyni tak, jeżeli nie ma poczucia bezpieczeństwa, nie jest przytulane i serce ma przepełnione rozpaczą. Kiedy nikt malca nie przytuli, płacz z powodu braku sił przemienia się w płyt­ ki oddech niemo płaczącego dziecka z nabrzmiałą klatką pier­ siową. Właśnie naprężona klatka piersiowa i spłycony oddech zostają jako trwały ślad na całe życie. Jest symbolicznym po­ rzuceniem, broniącym dostępu do zranionego serca. Poszerzoną klatkę piersiową będziemy interpretowali jako brak ciepła i miłości, którą odczuł człowiek będąc jeszcze niemowlęciem. Wiek od 3 do 6 lat to czas, kiedy dziecko szlifuje głównie umiejętność chodzenia i mówienia. Jeżeli w tym okresie na­ stąpi rozłam w rodzinie, jeżeli będą kłótnie, brak spokoju i har­ monii, dziecko odczuje to jako swoiste trzęsienie ziemi. Dziecku spod nóg usuwa się bezpieczeństwo rodzinne, zie­ mia najdroższa, wszak rodzice są dla niego całym światem. Pozostałością po takim wstrząsie staje się ostrożność, niepew­ ne chodzenie. Wygląda to tak, jak gdyby przed postawieniem nogi, na ułamek sekundy nim stopa dosięgnie gruntu, badała lekko, czy podłoże wytrzyma to obciążenie. Człowiek tak cho­ dzący nie pozwoli sobie na brak przygotowania i czujności

(IIAŁO PAMIĘTNIKIEM NASZYCH DZIEJÓW

49

przed kolejnym trzęsieniem ziemi. Drugim elementem, jaki może występować po takim trzęsieniu, jest zacinanie się przy mówieniu, jąkanie, czasem są to ledwo słyszalne wady wy­ mowy, niezwiązane z fizycznymi wadami aparatu wymowy. Może być to też powtórzenie np. ostatniej sylaby, kończącej zdanie. Okres od 7 do 9 lat to uświadamianie sobie własnej płci oraz czas, w którym dziecko idzie do szkoły i musi ulec rygo­ rom instytucji społecznej oraz nauczyć się wywiązywać z obo­ wiązków narzuconych przez szkołę. Z moich doświadczeń wynika, że w tym okresie najbardziej narażony jest kręgosłup, szczególnie na poziomie klatki piersiowej. Następuje trwałe skrzywienie, jakby kręgosłup nie mógł udźwignąć małego człowieka i garbił się pod rygorem obowiązków. Skrzywienie (skolioza) nabyte w tym czasie tłumaczy się rozpoczęciem nauki i wielogodzinnym ślęczeniem, w niewy­ godnej pozycji, nad książkami. Należałoby w tym przypadku /.apytać co jest przyczyną, a co skutkiem? Wydaje się, że również napięta sytuacja w domu, brak miłości, czułości i akcep­ tacji dziecka w tym okresie powoduje kulenie się, które przybiera trwałą formę. To nie ławka, ani lekcje, tylko dom zmusza dziecko do kulenia ciała i ucieczki w świat wewnętrz­ ny. Nie musi to być ojciec, który bije dziecko, może to być zimny, wymagający rodzic. Bardzo często jest to faktyczny, choć niekoniecznie formalny, rozpad małżeństwa rodziców. Wiek 9-12 lat to okres bardziej świadomego odkrywania płci i seksualizmu. Zwykle w tym czasie zaczyna się świado­ ma rywalizacja dziecka o względy rodzica odmiennej płci. Zwykle chłopiec chce wykazać swoją dzielność i stanowczość, naśladując zachowanie ojca, kiedy go nie ma w domu oraz wykłóca się z nim, kiedy są razem. Dziewczynka stara się sia-

50

ROZWÓJ FIZYCZNY I PSYCHICZNY

dać na kolanach swego tatusia, żeby z ich wysokości rzucać dumne, pełne triumfu spojrzenia na mamę. W tym okresie mogą tworzyć się dysproporcje w budowie ciała, polegające na braku harmonii między górną a dolną częścią ciała. Może to być przesadny rozwój biustu, bardzo kobieca talia, jak gdyby rozdzielająca sylwetkę, lub dobrze rozwinięte kobiece biodra, przy braku wyraźnie rysującego harmonizującego z biodrami biustu. Aleksander Loven podaje tu przykład Marylin Monroe, kobiety, której każdy człon ciała poruszał się w innym ryt­ mie. Inaczej nogi, inaczej biodra i tułów. Całość, przynajmniej z męskiego punktu widzenia, wyglądała bardzo efektownie, ale nie zmienia to faktu, że taka budowa ciała nie jest normą biologiczną. U chłopców występują podobne zmiany w bu­ dowie, ale w ograniczonej formie, wynikającej z różnicy płci. Okres między 13 a 18 rokiem życia to rozwój społeczny, w którym młody człowiek pragnie brać udział. Naładowany ideami pragnie sam kształtować własne życie. Jego budowa fizyczna jest już w głównych punktach ukształtowana. Jed­ nak w dalszym ciągu na jego wygląd ma wpływ środowisko. Stara się sam dobierać sobie wystrój własnego pokoju oraz ubrania, powoduje to często wiele zastrzeżeń ze strony jego rodziców. Jest to okres fascynacji środowiskiem, a więc kole­ gami i poszukiwanie wśród nich kogoś godnego naśladowa­ nia (idola) oraz pierwszej miłości. 19 lat i więcej to czas wyraźnego określania swojego gustu i wyglądu zewnętrznego poprzez ubranie. Staje się ono coraz wyraźniej dalszym ciągiem, bardziej zewnętrznym i technicz­ nym sposobem budowania własnej sylwetki przez człowieka. Ubranie przenosi w dalszym ciągu zaburzenia z minionego okresu i coraz dokładniej informuje o aktualnym nastroju i za­ interesowaniach.

(:i AŁO PAMIĘTNIKIEM NASZYCH DZIEJÓW

51

Do dodatkowych cech w czasie 12-18 lat należy pozorne prostowanie pleców. Jeżeli we wcześniejszym okresie nastą­ piło skrzywienie kręgosłupa, to okres 12-18 lat sprzyja pró­ bie świadomego prostowania pleców. Jeżeli dziecko w wieku 7-9 lat przeżyło rozwód rodziców, który mógł wpłynąć na skrzywienie kręgosłupa, to mając lat „naście" postanawia się wyprostować. Chce się otrząsnąć i po­ kazać, że jest już dorosłe i samodzielne. Właśnie w tym okresie zaczyna prostować plecy (pod­ noszenie górnej strefy tułowia - świadomości) i jest to nie­ zwykle trudne, bo kręgosłup niełatwo poddaje się nowym rozkazom. Często kończy się to chronicznym naprężeniem ramion. Uniesione ramiona nie poprawiają wizerunku, a na­ wet podkreślają wrażenie niepewności. Warto w tym miejscu zauważyć, że wbudowany w nasz organizm zegar biologiczny, dość dokładnie informuje, dzię­ ki utrwalaniu się skutków zaburzeń psychicznych na ciele, o okresie ich występowania, a ubiór stanowi dalszą konsek­ wencję tych zaburzeń. Okazuje się również, że to na ciele odciska się piętno naszych psychicznych dramatów. Należy też pamiętać, że dziecko, bez względu na obiektywną praw­ dę w przypadku kłótni, rozwodu, czy nawet śmierci któregoś z rodziców, zaczyna tym faktem obwiniać siebie. Zawsze bę­ dzie uważało, że to ono jest wszystkiemu winne. W tym kontekście poglądy, szczególnie hinduskich myśli­ cieli, że każda choroba jest wynikiem i skutkiem choroby duszy, stają się mniej niezwykłe niż może się nam wydawać. ()ficjalnie medycyna europejska jest już gotowa przyznać, że są to tzw. choroby cywilizacyjne, wynikające z większej stre­ ­­genności życia. Broni się jednak przed uznaniem innych chorób bez badań statystycznych, których nikt nie robi. Me­ dycyna europejska nie uznaje np., że przeziębienie czy no­ wotwór może mieć podobne podłoże. Ukazało się już na naszym rynku wiele pozycji na temat wnętrza psychicznego

52

ROZWÓJ FIZYCZNY I PSYCHICZNY

i chorób, na jakie zapadamy w wyniku stresów, więc nie po­ ruszałem szerzej tego tematu, choć czasem przytoczyłem kil­ ka przykładów chorób o podłożu psychosomatycznym. Co do terapii, którą proponuje Aleksander Loven w celu rozładowania napięć wewnętrznych to gorącym zwolenni­ kiem i propagatorem tych technik w naszym kraju jest psy­ choterapeuta Jacek Santorski. Jest jednym z najwybitniejszych specjalistów w tej dziedzinie w Polsce i założył już kilka ośrod­ ków leczących metodami Aleksandra Lovena.

53

(1TYŁOSC

OTYŁOŚĆ

I n n y m elementem budowy ciała, który możemy interpreto­ wać, a występującym w każdym przedziale wiekowym, jest otyłość. Jest to organiczne budowanie „zasieków i sygnaliza­ cji alarmowej" przed zbyt ostrymi bodźcami ze świata ze­ wnętrznego, przy zagrożonym poczuciu bezpieczeństwa. Jest to również powiększenie organiczne własnych rozmiarów. Po­ służę się tu analogią ze świata zwierząt, gdzie podobne za­ chowanie, polegające na powiększaniu rozmiarów na czas zagrożenia i lęku, występuje u psów, kotów oraz niektórych gatunków ryb. Jeżenie sierści czy nadymanie się to jeden z podstawowych sposobów odstraszenia agresora. Kiedyś czło­ wiek o wielkiej masie ciała był groźny z powodu rozmiarów i ważny, bo nosił na sobie dowód, że ma co jeść. Teraz otyłość jest elementem raczej wstydliwym i niemodnym. Jednak trud­ no nam zmienić wzorzec tkwiący w genach człowieka od setek pokoleń. Nasze ciało nie nadąża za modą i techniką, człowiek często tyje pomimo tego, że nie chce, a to staje się jeszcze mocniejszym bodźcem do tycia. Ktoś otyły staje się niespokojny, niepewny własnej wartości, a szczególnie boi się oceny własnej osoby przez otoczenie. Otyłość jest coraz częściej skutkiem braku wiary we własną wartość, a nie przy­ czyną. Pierwszym elementem walki z otyłością powinno być zbu­ dowanie przekonania o własnej wartości pomimo nadwagi i akceptowania w pełni siebie, z własnym wyglądem włącz­ nie. Otyłość posiada również charakterystyczne cechy dodat­ kowe, których interpretację uzależniamy od miejsca jej występowania. Otłuszczone uda mówią symbolicznie o konflikcie z ro­ dzicami i braku harmonii w domu. Będzie to również podło-

54

ROZWÓJ FIZYCZNY I PSYCHICZNY

żem psychosomatycznym takich chorób, jak przeziębienie, zapalenie migdałów i oskrzeli itp. Otłuszczone biodra symbolicznie informują o kłopotach sek­ sualnych i braku pewności siebie w tym obszarze. Jeśli jest to wynik wykorzystywania seksualnie kobiety jako przedmiotu, to często dochodzi do chorób dróg rodnych, poczynając od sil­ nych upławów, przez nadżerkę, na nowotworach kończąc. Otłuszczenie brzucha to symbol niepewności w działaniu, kiedy trzeba udawać siłę wewnętrzną i zdecydowanie. Warto się zastanowić, czy awans i dostatnie życie jest głównym po­ wodem szybkiego tycia. Często występują wtedy choroby układu pokarmowego, np. wrzody żołądka, dwunastnicy. Otłuszczenie ramion symbolizuje poczucie dźwigania cię­ żarów nad siły i niepewność przyszłości. Radzenie sobie te­ raz nie zmniejsza lęku, czy jutro też się podoła kłopotom. Podobnie wygląda interpretacja w odniesieniu do przesad­ nie rozwiniętych mięśni u człowieka. Ćwiczenia fizyczne i chęć poprawienia sylwetki poprzez powiększanie tkanki mięśnio­ wej wynika z podobnych przesłanek co otyłość. Główną róż­ nicą jest fakt świadomego wpływu na wygląd, poprzez ćwiczenia i świadomą formę walki z lękiem i brakiem wiary w siebie i własne siły. Bardzo często potwierdza się, że osiągnięcia w sporcie są zasługą ludzi przekonanych o swojej słabości w dzieciństwie, myślących o sobie jako o kimś gorszym. Nie jest przypadkiem, że kulturyści bywali często dziećmi chorowitymi i wyśmiewa­ nymi przez otoczenie. Głównym mottem tego typu starań może być wypowiedź pana Wołodyjowskiego, tytułowego bohate­ ra książki Henryka Sienkiewicza: „Jeśli nie będą się ciebie bali, to się będą z ciebie śmiali". Ludzie koncentrujący się na walce z konkurencją handlową, zmuszani do szybkich decyzji, w zależności od sytuacji usta­ wieni na sukces gospodarczy i towarzyski często uprawiają sporty preferujące i rozwijające prawą stronę ciała np. tenis.

55

TATUAŻ

TATUAŻ

Innym elementem, który wyraźnie wskazuje i akcentuje pro­ blemy psychiczne w zależności od wysokości i miejsca wy­ stępowania na ciele, jest tatuaż. Tatuaż jest w swoim głównym przesłaniu utrwaloną, sym­ boliczną formą krzyku. Jest to mszczenie własnego ciała po­ ­rzez nakłuwanie i trwałe barwienie. Jest zabiegiem bolesnym i mówi swoim rysunkiem i miejscem jego położenia na ciele o podłożu tego symbolicznego krzyku. W tym rozdziale sku­ pimy się na umiejscowieniu tatuażu, gdyż symbolika zosta­ nie przedstawiona w dalszej części książki. Jeszcze do niedawna tatuaż był techniką zdobienia ciała, stosowaną przez Europejczyków będących w wojsku, więzieniu lub ludzi mo­ rza. Są to głównie grupy mężczyzn, u których możemy wy­ różnić takie wspólne cechy, jak długotrwałe ograniczenie wolności osobistej, poddanie się rygorom oraz wyraźnie mę­ ski, pozbawiony stałego kontaktu z kobietami charakter życia. Nie potrzeba zbyt wielkiej wyobraźni, aby domyślić się, że mężczyzna przebywający w środowisku stresogennym, bez kontaktu z płcią przeciwną, jest nieszczęśliwy i rozładowuje swoje napięcia m.in. poprzez samookaleczenie. Aktualnie tatuaż stał się również modny w innych środowiskach. Tatu­ ują się np. aktorzy, piosenkarze, młodzież bez względu na płeć. Zwiększone zainteresowanie tą techniką ozdabiania ciała nie zmienia symbolicznego znaczenia tatuażu jako krzyku i buntu utrwalonego w sposób trwały na skórze. Podobny sens w subkulturach młodzieżowych miały tzw. sznyty, które ro­ biono ostrym narzędziem, nacinając skórę i nie dając się zagoić ranie, dopóki nie powstanie pokaźna blizna. Ranienie skóry na poziomie bioder i pośladków to kłopoty z własnym seksualizmem i osiągnięciem satysfakcji w tym

56

ROZWÓJ FIZYCZNY I PSYCHICZNY

zakresie. Często różyczka na pośladku aktorki, pomimo swo­ istego piękna, informuje symbolicznie, dzięki umiejscowieniu rysunku, o ranie psychicznej odniesionej na tym (seksualnym) poziomie. Może kiedyś ktoś symbolicznie „kopnął" w to miej­ sce, czy odepchnął, skrzywdził, potraktował jak rzecz, dlatego symbolicznie wyraża swój ból, krzycząc tatuażem na poślad­ ku. Zarazem może być to rana o starszych korzeniach, sięgają­ cych rodziców i bólu, który zadali, przysparzając cierpień w sposób świadomy lub nieświadomy dziecku, kiedy było od nich uzależnione. Tatuaż w okolicy brzucha, czyli środkowej części sfery świadomości, symbolizuje kłopoty w działaniu, trudności adaptacyjne w środowisku. Tatuaż na ramionach, to symbol bólu wynikającego z ol­ brzymich kosztów ponoszonych po to, aby potwierdzić swoją siłę.

WZROST

57

WZROST Kolejnym elementem, wpływającym silnie na nasze postrze­ ganie świata i zachowanie, jest wzrost. Warto zauważyć, że wzrost inaczej warunkuje kobiety i mężczyzn i stał się jed­ nym z istotnych czynników w doborze partnerów. Główny podział, jaki zastosujemy, to podział wysoki i ni­ ski oraz kobieta i mężczyzna. Trzeba pamiętać, że różnica wynikająca interpretacyjnie z różnicy płci obowiązuje w oce­ nie wszystkich cech, ale np. w przypadku wzrostu jest ele­ mentem bardzo wyraźnym. Druga uwaga to przypomnienie, że zajmujemy się subiektywnymi odczuciami i wzrost nie jest stałą wartością, ale odczuciem zależnym od normy kulturo­ wej, przyjętej jako „średnia" w otoczeniu. Niski mężczyzna częściej postrzegany jest jako człowiek czynu, uwielbia walkę w celu udowodnienia własnej warto­ ści, szczególnie osobom o dominującym wzroście. Jeśli po­ słuchamy wypowiedzi chłopców, to często po bójce chwalą się pokonaniem przeciwnika wyższego od siebie. Sam fakt, że pomimo mniejszej atrakcyjności dla kobiet, w dalszym cią­ gu niski wzrost jest powszechnie występującą cechą u mężczyzn, sugeruje przewagę takich panów w walce o przekazanie własnej puli genowej w wielu istotnych obszarach. Niski mężczyzna musi włożyć znacznie więcej wysiłku w to, aby go dostrzeżono, w tym szczególnie kobiety. Niski wzrost pcha go silnie ku poszukiwaniu takich form działa­ nia, które powiększą symbolicznie jego wzrost. Brak centy­ metrów w wymiarze fizycznym starają się zastąpić wysokim statusem materialnym i społecznym. Zwykle pragną domi­ nować, górować, dowodzić.

58

ROZWÓJ FIZYCZNY I PSYCHICZNY

W świecie ludzi o niskim wzroście mamy wielu wybitnych polityków, jak Churchill czy Napoleon, a także wielu zaśle­ pionych dyktatorów np. Hitler czy Stalin. Silną potrzebę podkreślenia własnej wartości realizują tacy mężczyźni poszukując partnerki wśród kobiet o niezwykłej urodzie zewnętrznej. Często jest to kobieta wyższa wzrostem od adorującego ją mężczyzny. Jest to nieme przesłanie kogoś, kto udowadnia innym męż­ czyznom, że jest męski i brak kilku centymetrów nie jest żad­ nym problemem. W polityce wysoki mężczyzna jest wyjątkiem. U typowego niewysokiego mężczyzny możemy domyślać się, że jest am­ bitny, dzielny, działający, dynamiczny, ciężko pracujący, twórczy, zazdrosny, zawistny, podejrzliwy, wiecznie rywali­ zujący, pragnący pochlebstw. Drobna kobieta - czyli taka, której wzrost jest niższy od przeciętnej z uwagi na płeć, wzrost swój odczuwa nieco ina­ czej. Wyobraźmy sobie tłum ludzi i gdzieś w środku zagubio­ na kobieta niewysokiego wzrostu, która nie wie, w jakim kierunku ma iść, gdyż ludzie górując nad nią, zasłaniają prze­ strzeń. Niewysoka kobieta w tłumie skazana jest również na to, że nikt jej nie dostrzega i swoją podstawową potrzebę fi­ zycznego braku paru centymetrów postara się zrekompenso­ wać, poszukując sobie wysokiego partnera. Wzrost mężczyzny staje się jednym z najważniejszych czyn­ ników, decydujących o jego atrakcyjności. Będąc u boku wysokiego mężczyzny, niewysoka kobieta może czuć się bezpiecznie, bo on jest duży i widoczny z dale­ ka. Nawet w tłumie jest widoczny. Po pewnym czasie okazuje się, że to poczucie bezpieczeństwa jest często złudne, a part­ ner nie tylko nie jest taki jak w marzeniach, ale jeszcze wyma­ ga opieki jak dziecko. Drobna kobieta musi się zająć nie tylko własną karierą i domem, ale i karierą męża. Jeżeli w tym okre­ sie partner pomimo wyraźnych wskazówek kobiety nie po-

WZROST

59

trafi zrobić kariery ani zbudować silnej bazy materialnej, drob­ na pani zaczyna budować ją sama. Często dzieje się tak, że to w późniejszym okresie życia i po wielu latach małżeństwa osobą dominującą w domu, odnoszącą sukcesy zawodowe oraz podnoszącą poziom materialny, jest właśnie kobieta. Mąż staje się w takim przypadku efektowną, wysoką wizytówką. Wysoki mężczyzna zwykle unika takich dziedzin życia, w których występuje bezpośrednia rywalizacja. Zajmuje się często dziedzinami o pewnej autonomii lub takimi, gdzie wzrost jest cennym atutem w karierze. Na partnerki wybiera raczej kobiety niewysokiego wzro­ stu, ponieważ posiada imponującą wysokość, która daje mu atut ułatwiający bycie opiekuńczym i pomaga mu przełamać nieśmiałość. W trwałych związkach zwykle woli oddać władzę kobie­ cie i często jest przez nią traktowany jak duże dziecko. Ten wielki „chłopiec", raczej nie rwie się do walki o władzę nie tylko w domu, ale i w pracy nie rozumie jej sensu. Jest mu dobrze, tak jak jest. Na pewno zasada ta nie odnosi się do wysokich mężczyzn wychowanych w taki sposób, który podważał w okresie roz­ woju ich męskość i wiarę we własną wartość. Nawet wysoki mężczyzna umniejszany wewnętrznie, będzie czuł się nie­ wysokim i będzie starał się to zmienić przez takie działanie, które da mu przewagę w grupie. Wysokie kobiety widoczne są nawet w tłumie, potrafią obrać cel ponad głowami innych. Wysokiej kobiecie zwykle nie imponuje wzrost mężczyzny, bo sama jest wysoka. Bę­ dzie ją interesowała raczej wielkość psychiczna. Za cel obie­ rze sobie partnera na wysokim stanowisku, z wysoką pozycją społeczną i dużymi pieniędzmi. Pragnie ona do swojego wy­ sokiego wzrostu odpowiednio wysokiej oprawy, tj. biżuterii i męża z pozycją. Niższy partner nie jest wadą, jeżeli ma wy­ sokie dochody, a jeżeli jest ambitny, to ona chętnie zgodzi się

60

ROZWÓJ FIZYCZNY I PSYCHICZNY

być jego drogą i efektowną wizytówką, żywym świadectwem sukcesów niewysokiego pana. Dzięki jego pomocy, jeżeli jest kobietą ambitną, stara się również zrealizować swoje marze­ nia zawodowe. Wzrost jest ważną wskazówką, ale często bardzo zawodną w interpretacji charakteru, z uwagi na silny wpływ wycho­ wania, polegający na tłumieniu lub rozwijaniu cech osobo­ wych. Na zakończenie pragnę zaznaczyć, że dysharmonia w bu­ dowie ciała, czy też silne akcentowanie nastrojów przez ubiór jest uzależnione w dużym stopniu od indywidualnej odpor­ ności. Indywidualny stopień wrażliwości należy brać pod uwagę w naszych rozważaniach i nie zapominać, że klaps dla jednego dziecka może być przywołaniem go do porząd­ ku, a dla drugiego silnym atakiem na jego wolność osobistą, tak jak ukłucie pszczoły może spowodować małą opuchliznę lub silną gorączkę uczuleniową. Każdy z nas, pomimo posłu­ giwania się podobnym językiem kulturowym, jest dla siebie miarą.

ROZDZIAŁ V

Moda i ubiór MODA W tym miejscu można zadać pytanie: jaki wpływ na odczucia i charakter człowieka, ma jego wygląd na tle środowiska, a szcze­ gólnie mody? Tym bardziej, że to wygląd zewnętrzny i sposób ubierania się jest głównym tematem tej książki. Warto zauważyć, iż moda wyraźnie zmienia się wraz z roz­ wojem technologii, kultury, ale i nastrojem oraz zaintereso­ waniami ludzi. Historycy zwrócili uwagę na pewną prawidłowość, pole­ ­ającą na noszeniu przez kobiety bardziej frywolnych i od­ ważnych w podkreślaniu ich kobiecości strojów w okresie wojen i silnych niepokojów społecznych. Moda jest wizerunkiem makronastrojów społecznych. Przedslawia główne koncepcje będące w sferze zainteresowań kultury. Główne i charakterystyczne cechy trendów mody są zasadniczymi cechami danej społeczności. Rozumiem to tak, że jeżeli projektant mody wyczuwa problemy jakiejś grupy społecznej oraz potrafi to przekazać językiem mody, to styl lansowany przez niego szybko się przyjmuje. Projektant jest przecież artystą, takim samym jak malarz, rzeźbiarz czy pi­ sarz, tylko do przedstawienia swoich emocji i przemyśleń, na temat życia i świata, wykorzystuje tworzywo, jakim jest ubiór. Projektant, który nie potrafi oddać swoich uczuć w spo­ sób umiejętny i zrozumiały, stworzy kolekcję strojów bez odzewu społecznego.

62

MODA I UBIÓR

Nasuwa się pytanie, na czym polega ta umiejętność, którą posiadają artyści, pozwalająca na tworzenie dzieł, pod któ­ rych urokiem jest tak wielu ludzi? Jeżeli opieramy się na koncepcji, że człowiek odbiera świat jako przestrzeń, to wydaje się, że niektórzy z nas, „artyści", potrafią ukryte pragnienia, nieokreślone słowami, przekształ­ cić w jawną manifestację uczuć. Widoczną i skondensowaną, ale w dalszym ciągu przedstawioną w formie przed lub obok językowej. (Jawną formę określoną przestrzennie przez nielicznych, mogą inni, nieumiejący tak przekształcać uczuć, odbierać, a nawet określać słownie, jak to robią np. krytycy sztuki). Projektant mody, jeżeli chce przekazać swoje pragnienia, wyrażając je strojem, może to zrobić niemal perfekcyjnie, nie uświadamiając sobie symboliki przestrzeni. Symbolikę już mamy zakodowaną i posługujemy się jej językiem bez udzia­ łu naszej świadomości. Konkludując, należy stwierdzić, że moda jest opisem potrzeb ludzkich w skali makro. Indywi­ dualny styl, w oparciu o kanony mody jest indywidualnym uszczegółowieniem tych potrzeb. Na tej podstawie, znając charakterystyczne cechy, dominujące w modzie danej grupy społecznej, można określić z dużą dokładnością jej aktualne problemy, marzenia i nastroje.

63

NOGI

NOGI Interpretację poszczególnych elementów ubioru rozpocznie­ my od sfery podświadomości, czyli strefy nóg. Nogi są w naszym opisie symbolicznym dzieciństwem, podstawą, na której budujemy naszą siłę, potrzebą „dojścia". To strefa ciała, w której odbija się nasza podświadomość. Wy­ obraźmy sobie człowieka, mającego na nogach masywne bu­ ciory, sprawiające wrażenie ciężkich i połączmy to symbo­ licznie z przeszłością. Możemy przypuszczać, że takie buty zakłada on na pamiątkę przeżyć z dzieciństwa i świadczy to często o „niespokojnym" dzieciństwie, braku poczucia bez­ pieczeństwa, braku ojca w sensie fizycznym, na przykład z po­ wodu częstych i długotrwałych wyjazdów lub przynajmniej braku uczuć z jego strony. Takie masywne buty na ciężkich, grubych podeszwach mają równoważyć brak pewności sie­ bie, dać poczucie bezpieczeństwa, krzyczą one swym wyglą­ dem o samotności wewnętrznego dziecka człowieka, który je nosi. Huty lekkie o ostrych czubach, sprawiające wrażenie deli­ katnych, to symboliczna pamiątka po dominującym znacze­ niu kobiety w domu. Zazwyczaj osoba zapytana o to, potwierdzi fakt, iż w jej domu właśnie matka decydowała o najważniej­ szych sprawach. Oczywiście, jeżeli sami wychowaliście się w rodzinie, gdzie głównie o wszystkim decydował ojciec, raczej nie szukajcie sobie partnera w domu, gdzie dominowała kobieta. Każdy z nas przenosi zapisany w dzieciństwie wzorzec dalej i konfrontacja osób o tak różnych wzorcach jest pełna, a współpraca na dłuższą metę trudna. W takim związku należy liczyć się z częstymi kłótniami o władzę.

64

MODA I UBIÓR

Buty sportowe w symbolice, to atrybut ludzi przesadnie karconych i dyscyplinowanych w dzieciństwie. Często spon­ taniczność w okresie dzieciństwa była tłumiona, dlatego wy­ bierają sportowy styl butów. Pragną być wolni i swobodni, gdyż kiedyś im tejże wolności brakowało. Niektórzy ludzie noszą buty przesadnie lekkie w swoim wy­ glądzie i niepasujące (szczegól­ nie dotyczy to mężczyzn) do reszty ubioru. Jako przykład mogą tu posłużyć tenisówki. Je­ żeli widzimy mężczyznę noszą­ cego takie lub podobne w wyra­ zie obuwie, niepasujące do reszty ubioru, interpretujemy to symbolicznie jako próbę uciecz­ ki od obowiązków ponad siłę, które narzuciła mu w dzieciń­ stwie matka. Często, kiedy rodzi­ ce się rozwodzą i syn zostaje z matką, stara się szybko doros­ nąć. Pragnie jak najszybciej stać się mężczyzną i zaopiekować się matką, młodszym rodzeństwem, chce przejąć obowiązki ojca w domu. Rys. 9. Kłopot polega na tym, że dziecku wychowanemu bez ojca trudno nauczyć się wzorca zachowań męskich i buduje go na podstawie książek i filmów oraz patrząc z cichą zazdrością na ojców swoich kolegów. Aby dodać sobie sił i wartości czę­ sto taki chłopiec zapisuje się na ćwiczenia siłowe lub trenuje sporty walki, np. boks, judo, karate itp. Oczywiście, nie jest w stanie wystarczająco pomóc mamie i zaczyna ją w głębi

NOGI

65

nienawidzić za kłopoty i trudności, które na niego nałożyła, za trud ponad jego siły. Chłopiec taki, kiedy dorasta, wybiera często na partnerkę dziewczynę podobną w zachowaniu do matki. I znów - dziewczyna ta nakłada na niego obowiązki ponad jego siły. Mężczyzna chętnie się na nie zgadza i podej­ muje wysiłek, aby im sprostać i udowodnić, że jest prawdzi­ wym dzielnym mężczyzną, ale często mu to nie wychodzi, i znów, gdzieś tam w środku ma pretensje do partnerki, choć tak naprawdę to on sam lubi przyjmować takie obowiązki, które go potem przerastają. Mężczyzna taki może mieć rów­ nież kłopoty z potencją. Ozdobione buty interpretuje się raczej jako próbę symbo­ licznego ozdobienia dzieciństwa, które w odczuciu dorosłe­ go człowieka nie było pogodne i wesołe. Przesadnie duże węzły na sznurowadłach to tajemnice, nierozwiązany, na­ brzmiały problem rodzinny, może rozwód lub nagła śmierć jednego z rodziców. Często ukrywanie sznurowadeł w bu­ tach może świadczyć o utrzymaniu jakiejś tajemnicy rodzin­ nej, a zbyt bogate ozdoby i złocenia podpowiadają „kompleks kopciuszka", czyli chęć dowartościowania „biednej" przeszło­ ści, skromnego dzieciństwa. Polega to na pokazywaniu bo­ gactwa, które jest już jednak dorobkiem późniejszego życia. Posuwając się wyżej w trójpodziale ludzkiej sylwetki, tra­ fiamy na kolana, które symbolicznie odpowiadają za sferę świadomego działania, marszu oraz stosunku do rodziców. Jeżeli na kolanach naszyte są łaty - interpretujemy to, w za­ leżności od strony lewej lub prawej, jako kłopoty i próbę za­ pomnienia o problemach z ojcem lub matką. Bunt bardziej otwarty, krytyka rodziców i działań społecz­ ności dorosłych to dziury na kolanach potraktowane jako ozdoba. Wyższe partie sfery podświadomości to seksualizm; jeżeli spodnie są nazbyt opięte i zarazem eksponują narządy płcio­ we, wtedy u mężczyzny mogą świadczyć o chęci podkreślę-

66

MODA I UBIÓR

nia własnej męskości, co do której człowiek tak się ubierają­ cy nie ma wewnętrznego przekonania. Jest to zarazem sygnał trudności w osiąganiu satysfakcji seksualnej, jeżeli potwierdzą to inne elementy ubioru np. szeroki skórzany pas, symbo­ licznie dzielący ciało na dwie części. Ogólnie rzecz biorąc, kobiety, które wyraźnie podkreślają seksualność nóg przesadnie je eksponując niezależnie od oko­ liczności, można podejrzewać o brak pewności siebie. Często kom­ pleksy na tle wartości intelektualnej kobieta rekompensuje prezentując przesadnie inne walory. Musimy przy tym pamiętać, aby przy wycią­ ganiu wniosków brać pod uwagę po­ zostałe elementy wyglądu. Zdarza się przecież, że mocniej wyekspono­ wane nogi są próbą odwrócenia uwagi od zbytniego przyglądania się innym elementom ciała, co do któ­ rych kobieta ma negatywną opinię, na przykład zbyt mały biust. Cynicznie i materialnie nasta­ wiona do życia kobieta, która szu­ ka kogoś w rodzaju ofiary własnej seksualności, traktowanej jako na­ rzędzie do zdobycia władzy nad mężczyzną, też może eksponować nogi, ale zwykle inaczej się ubiera, np. zakłada wiele cienkich tkanin i często podkreśla nogi wzorzystym materiałem o krzykliwych kolorach i wzorach. Może nosić legginsy, czyli coś w rodzaju elastycznych Rys. 10. getrów z tworzyw sztucznych, o jas-

NOGI

67

krawych kolorach, które eksponują i podkreślają nogi, ale jed­ nocześnie są drugą, idealnie przylegającą do ciała skórą o dużej odporności na mechaniczne uszkodzenia i broniącą dostępu do ciała. Ciekawe, że moda na taki ubiór stała się dość powszechna i może sugerować coraz większy wpływ pragnienia niezależ­ ności u kobiet, ale i kłopotów w kontaktach intymnych. O kontroli sfery seksualnej oraz o kłopotach w osiąganiu satysfak­ cji symbolicznie informują rów­ nież wszelkiego rodzaju rozcięcia spódnic i sukienek z przodu. Ko­ bieta, która odsłania nogi poprzez takie rozcięcie, zdaje sobie sprawę z eksponowania atrybutów wła­ snej kobiecości i zarazem cały czas „ma je na oku". Może to świadczyć o wewnętrznej walce pomiędzy pragnieniami a brakiem spon­ taniczności przy podejmowaniu decyzji, a czasem o smutnych do­ świadczeniach z wcześniejszego okresu życia. Odcinanie szerokim pasem też symbolizuje odcinanie dolnej czę­ ści ciała od górnej. Tak, jak gdyby seksualizm był w sferze zaintere­ sowań jednej części, a intelektualizm drugiej części ciała i obie miały kłopoty we wspólnym dzia­ łaniu i przeżywaniu miłości jako jedność. Wszystkie opisane tu elemen­ ty mogą informować nas o kłopoRys. 11.

68

MODA I UBIÓR

tach w osiąganiu pełnej satysfakcji seksualnej, ale nie ozna­ czają, że taka satysfakcja jest niemożliwa. Jest ona tylko utrud­ niona i zmusza partnera do większych starań w celu zdobycia pełnego zaufania.

TUŁÓW

69

TUŁÓW

1 ułów w naszym opisie symbolizuje działanie, świadomość, teraźniejszość, wybór po namyśle. Większość z nas przy ubie­ raniu się, kiedy stajemy przed lustrem, skupia swoją uwagę głównie na tułowiu, często zapominając o równie ważnej lu­ stracji reszty ciała. Główne sposoby zasłonięcia tułowia ubraniem to: 1. Ubiór wielowarstwowy (na cebulę). 2. Ubiór o wydłużonym stanie. 3. Ubiór luźny, obszerny. 4. Ubiór mundurowy. 5. Ubiór przy ciele. Ubiór na cebulę został jako trend w modzie wylansowany przez projek­ tantów japońskich. Wydaje się to cał­ kiem zrozumiałe, jeżeli weźmiemy pod uwagę uwarunkowania Japończyków. Jeżeli Japończycy stworzyli kulturę pa­ pierowych ścian i co za tym idzie, kul­ turę opartą na całkowitym ukrywaniu uczuć i myśli przed innymi, to budo­ wanie ścian wewnętrznych i symbo­ liczne odgradzanie się od świata kolejnymi warstwami ubioru, wydaje się oczywiste. Potwierdza to tezę, że ubiór jest uwarunkowany nie tylko kli­ matycznie, ale i kulturowo. W zimnych krajach ludzie zakładają ciepłe stroje, w krajach o zimnym wychowaniu wie­ le warstw ubioru. Dodatkowym po-

Rys. 12.

70

MODA I UBIÓR

twierdzeniem tej sugestii może być fakt, że bez względu na narodowość, ludzie bezdomni zakładają na siebie cały dom, czyli wszystkie stroje, jakie mogą tylko zdobyć. Ubiór na cebulę tłumaczy się symbolicznym odgrodzeniem od świata, zamknięciem w sobie oraz ukrywaniem prawdzi­ wych nastrojów i myśli. Przyjaźń z tak ubierającym się czło­ wiekiem jest trudna z uwagi na jego wielowarstwową psychiczną osłonę wnętrza. Polega to na rezygnacji z pewnej pozy przy bliższej znajomości, która jest zastąpiona inną, a przy jeszcze głębszym poznaniu ujaw­ niają się nam kolejne warstwy. Ubiór o wydłużonym stanie to stroje o dowolnym kroju, lecz ma­ jące wspólną cechę, polegającą na długości tych ubrań, sięgających do połowy bioder i niżej. Wydłu­ żony stan, „rozciąganie" ubrania, wskazuje na rozciąganie świado­ mości na jak największą sferę życia. Interpretuje się to jako kon­ trolę woli i świadomości nad ob­ szarem podświadomości. Osoby tak się ubierające, kon­ trolują swoje odruchy i nawet te bardziej spontaniczne działania, są często działaniami, na które wcześniej wyraziła zgodę świado­ mość i uznała jako bezpieczne, bo nieosłabiające tych elementów wnętrza, które zostały uznane przez nas jako oznaki słabości. Ubiór obszerny charakteryzu­ je się luźnym i wydłużonym kro­ jem. Ubiór taki powiększa opRys. 13.

TUŁOW

tycznie sylwetkę oraz tuszuje jej budo­ wę. Ludzie noszący luźne, obszerne ubra­ nia są zorientowani na odczuwanie przestrzeni. Pragną wolności i niezależ­ ności na każdym kroku. Często są krzy­ kliwi i mocno gestykulujący. Wybierają z reguły zawody wolne, czyli takie, jak lekarz, dziennikarz, adwokat, handlo­ wiec itp. Podkreślają własne poczucie wolności na każdym kroku. Zwykle myślą nieszablonowo i przestrzennie, ale nie znają porządku, struktur i rygorów. Głównym motywem determinującym ich potrzebę wolności jest ukryty lęk przed ograniczeniami. Zwykle pytając tak ubie­ rającego się człowieka o dzieciństwo, do­ wiedzielibyśmy się o rygorystycznym i mocno ograniczającym poczucie wol­ ności wychowaniu. Mogła to być suro­ wość lub przesadna miłość i opieka rodziców. Wspólnym elementem dzie­ ciństwa tak ubierających się ludzi jest świadomość odczucia ograniczeń w dzie­ ciństwie, dlatego jako dorośli poczucie wolności stawiają na pierwszym miejscu.

71

Rys. 14.

Ubiór przy ciele, czyli taki, w którym ubranie przylega do ciała, często z dużą ilością guzików, symbolizuje drugą skórę na poziomie świadomości w trójpodziale ludzkiej sylwetki. Często ubierają się tak ludzie zamknięci w sobie, o formal­ nym wychowaniu i postępowaniu. Zwykle potrafią dobrze organizować pracę i wybierają zawody typu księgowy, na­ uczyciel, sekretarka itp. Potrafią też ciężko i przez wiele go­ dzin pracować, poświęcając swój czas, który inni zwykle poświęcają na życie prywatne.

72

MODA I UBIÓR

Już w przypadku ubioru na cebu­ lę podkreślałem, że w doborze ubrań klimat wychowania jest nie mniej istotny niż aktualne warunki atmos­ feryczne. Ktoś noszący ubiór przy ciele mógł być wychowywany w chłodnym emocjonalnie domu, gdzie odczuwał brak akceptacji i przytulania. Być może tylko za dobrą ocenę w szkole rodzice potra­ fili przytulić czy pogłaskać takie dziecko po głowie. Często z tego powodu dziecko mogło pragnąć jeszcze raz zwrócić na siebie uwagę i zasłużyć na takie okazyjne pieszczoty, więc znów sta­ rało się przynieść dobrą ocenę. Do­ rosły, ubierający się w ten sposób, pomimo chłodu uczuciowego, jakie­ go doznał w dzieciństwie, tęskni za ciepłem i miłością. Tęsknota za uczuciem jest jednak problemem, który trudno ujawnić, trudność ta­ kiej osobie sprawia wyznanie miło­ Rys. 15. ści, czy przytulenie się do partnera. Często taka osoba stara się wyrazić swoje uczucia poprzez pracę, bo tej metody nauczyła się w dzieciństwie. Kobieta prasuje koszule dla swojego mężczyzny lub poleruje podło­ gę, a on zwykle jest partnerem, który ubiera się w stroje luźne i nie potrafi zrozumieć tego przesłania, tylko podejrzewa, że partnerce nie chce się z nim rozmawiać i przytulać się, dlate­ go również wyszukuje sobie dodatkowe zajęcia. Trzeba zro­ zumieć, że rozmowa o uczuciach dla ubierającego się w stroje o kroju „blisko ciała", jest często bardzo trudna.

TUŁÓW

73

Ubiór mundurowy, do którego zaliczyć należy garnitury, garson­ ki, uniformy służbowe i wszelkie ubrania usztywniające, jest sym­ bolem obowiązku, konsekwencji, rygoru i dyscypliny. Ubiór mun­ durowy jest czymś w rodzaju pan­ cerza, który usztywnia, ale też i broni przed atakiem innych. Co mówią nam uniformy? Już sama nazwa wskazuje, że mają nas unifikować. Podkreślamy nimi przynależność do określonej gru­ py społecznej, kulturowej. I tak np. uniformem młodzieży w ostatnich latach stały się ubrania dżinsowe; uniformem kobiet zdecydowa­ nych, przedsiębiorczych, o trzeź­ wym spojrzeniu na życie są garsonki, żakiety, marynarki; uni­ formem handlowców, ludzi biz­ nesu i polityków są garnitury. Uniformy zakłada każdy z nas na spotkanie towarzyskie czy kultuRys. 16. ralne, na którym wymagany jest strój wizytowy, gdzie mamy pewność, że inni ubiorą się po­ dobnie. Cóż jeszcze to oznacza, co może czuć, myśleć czło­ wiek, który ma potrzebę prezentacji siebie w ten sposób? U takich osób ubranie standardowe może oznaczać to samo, co buty masywne w podświadomości, ale przeniesione jest to na sferę świadomą. Często taka chęć przynależenia do jakiejś grupy świadczy o niezbyt silnej osobowości i o gotowości do wypełniania zadań oraz przystosowania się do norm czy za­ chowań, aby być w grupie ludzi, którzy działają w określo-

74

MODA I UBIÓR

nych ramach i zachowują się według ściśle sprecyzowanych reguł. „Moja wiara i siła wyrasta z gry i przekonania, że inni myślą o mnie jak o człowieku silnym i pewnym siebie, oznacza to, że potrzebuję norm i schematów, aby czuć się pewniej, że sam nie będę tolerował odstępstw od norm i nie pozwolę bu­ rzyć świata, który teraz reprezentuję". Ogólnie biorąc, ludzie preferujący ten rodzaj ubierania się są bezpieczni dla innych, ale tylko do czasu, kiedy ktoś nie będzie ingerował w ich wewnętrzny świat. Proszę zwrócić na to szczególną uwagę, ponieważ każda forma przeniknięcia do ich wnętrza, każde działanie, które ma na celu „wejście głębiej", próba porozumienia się z nimi na głębszym pozio­ mie, może być odczytana jako próba sił i agresji. Nie tylko możemy nie uzyskać spodziewanych rezultatów, ale wręcz narazić się w odpowiedzi na atak, często bardzo zdecydowa­ ny. Aby zdobyć ich zaufanie sami musicie najpierw odsłonić się, pokazać swoje słabe miejsca, aby inni mogli poczuć się bezpiecznie i wtedy, być może, odsłonią coś więcej z własne­ go wnętrza. Bywa tak, że uniformy, mundury są narzucone przez in­ stytucje i wykorzystywane dla osiągnięcia takich celów, jak: dyscyplina, porządek, podkreślenie przynależności do gru­ py. Dzieje się tak w przypadku mundurów w policji, wojsku, kolei, jednakowych ubrań obsługi hotelowej itp. Oczywiście w strefie tułowia, również można wyodrębnić trzy części sylwetki i w ten sposób uszczegółowić naszą cha­ rakterystykę. Pamiętając, że tułów jest symboliczną sferą świadomości, każdy silniejszy akcent w tej sferze, w zależności od wysoko­ ści występowania, interpretujemy inaczej, i tak: Wyeksponowane ramiona, podkreślone ozdobami, wzo­ rem lub krojem, co szczególnie widoczne jest w trendzie mody nazywanym „japi". Moda ta w ubiorze charakteryzuje się pod-

TUŁÓW

75

kreśleniem ramion, przez ich optyczne poszerzenie krojem stroju oraz podniesienie przez podłożenie poduszek na ramio­ nach. „Japi" jest trendem mody, przejętym głównie przez ludzi interesu, zajmujących się zara­ bianiem pieniędzy. Przesłanie symboliczne tak rozbudowanych ramion, czyli w części górnej sfery świadomo­ ści, odpowiadającej za dążenia, marzenia i wartości intelektual­ nej, polega na podkreśleniu swo­ jej fachowości, ambicji. Człowiek tak się ubierający pragnie poka­ zać, jak świetnie radzi sobie w ży­ ciu i z materią oraz, że jest to jego osobisty sukces, wynikający z in­ dywidualnych umiejętności i pre­ dyspozycji. Pamiętajmy jednak, że jest to jeden z możliwych spo­ sobów, w jaki akcentujemy swoją wartość na poziomie ramion. Pod­ kreślenie tego obszaru może być realizowane również w inny spo­ Rys. 17. sób. W okresie międzywojennym każda pani, która chciała udo­ wodnić swoją pozycję, nosiła, na przykład etolę z lisów. Pod­ kreślenie swojej pozycji przez zaakcentowanie ramion można również uzyskać nosząc stroje z mocniej zaznaczoną sferą ramion - kolorem lub wzorem. Efekt taki uzyskują też kobie­ ty przez założenie na ramiona chusty lub szala.

76

MODA I UBIÓR

Podkreślenie strefy dolnej tułowia ubraniem, w zależ­ ności od tego, czy symbolizuje luz, czy też mocne opancerze­ nie, sugeruje swobodę seksu­ alną i umiejętności działania w tym obszarze, informuje, że seks nie stanowi problemu lub też świadczy o kłopotach w działaniu i realizowaniu się na poziomie seksualnym. Dol­ ne części tułowia symbolizują również rodzinę, przeszłość, struktury. Tuniki czy bluzy okresu lat sześćdziesiątych, które nosiła młodzież hipisowska, były więc wyrazem swobody seksualnej, ale i buntu przeciw ogranicze­ niom narzuconym przez rodzi­ nę, zakłady pracy, państwo. Ozdoby oraz wzory dodat­ kowe na poziomie tułowia akRys. 18. centują symbolicznie aktualne problemy. Silny akcent na sercu w postaci broszki czy braku guzika u kieszonki, a nawet wypchana kieszonka na poziomie serca, jest wyrazem pewnych problemów z uczuciowością. Aby dokładniej określić, o jaki problem chodzi, należy się­ gnąć również do interpretacji tego elementu na podstawie symboliki wzoru, koloru i rodzaju ozdoby. Akcenty na poziomie żołądka (przez akcent rozumiem każ­ dy element wybijający się z tła) bardzo często sugerują kłopoty w działaniu. O rodzaju tych kłopotów pooinformuje nas wzór,

TUŁÓW

77

kolor, kształt ozdoby. Taki akcent (może to być np. duża, błysz­ cząca klamra paska) dodatkowo, pośrednio, może informować o kłopotach zdrowotnych na tym poziomie, np. chorobach żołądka, jelita itp. Nie należy też zapominać o podziale naszego ciała na lewą i prawą stronę - stąd akcenty z lewej strony będziemy utoż­ samiać z kłopotami z matką, żoną u mężczyzn, a u kobiet z koleżanką lub też inną kobietą, jak również z problemami wewnętrznymi. Akcenty z prawej strony symbolizują kłopoty z ojcem, mę­ żem w przypadku kobiet, a u mężczyzn z innym mężczyzną, a także z działaniem w realnym, zewnętrznym świecie. Tułów w trójpodziale sylwetki symbolizuje świadome dzia­ łanie i czas aktualny. Na poziomie tułowia mocniej manife­ stują się aktualne nastroje człowieka i w tej strefie najczęściej pojawiają się i są widoczne zmiany.

MODA I UBIÓR

78

POZIOM GŁOWY (jróma strefa sylwetki w trójpodziale symbolizuje nadświa­ domość; odpowiada za rozum, uczucie, marzenie, wzniosłość, wiarę, a także przyszłość. Opiszę, co nosimy na głowie i jak można to interpretować. Zacznę od fryzury. Włosy są bardzo ważnym elementem w symbolicznej mo­ wie naszego ciała. Ponieważ są ozdobą głowy zarówno u męż­ czyzn, jak i u kobiet, odpowiadają za sferę erotyczną, ale także za sferę intelektualną. Włosy zawsze fascynowały i były przepojone symboliką. W średniowieczu twierdzono, że w kobiecych włosach mógł się ukryć diabeł i dlatego kazano niewiastom ukrywać staran­ nie włosy pod wymyślnymi nakryciami głowy. Postrzyżyny chłopców były symbolicznym aktem przyjęcia ich w świat męs­ kiej społeczności. Przed wiekami, w wielu kulturach kobiety na znak żałoby po stracie ukochanego obcinały sobie włosy i nacierały twarz popiołem. Podobne znaczenie w naszej kul­ turze miało obcinanie warkocza dziewczynie wychodzącej za mąż i nakładanie na głowę czepca. Przesłaniem tego zwyczaju było uświadomienie dziewczynie, że odcina się jej beztroską przeszłość i nie może już zwodzić swoimi włosami innych męż­ czyzn. W powieści „Chłopi" Władysława Reymonta, główna bohaterka, Jagna, nie zgodziła się na obcięcie włosów pod­ czas wesela, jej późniejsze losy potwierdzają symboliczne przesłanie związane z obcięciem włosów. W latach sześćdziesiątych długie włosy były symbolem wol­ ności intelektualnej oraz swobody erotycznej. Bardzo ładnie jest to przedstawione w głośnym filmie muzycznym pt. „Hair" (włosy), gdzie obcięcie włosów przez jednego z bohaterów było symbolem wejścia w struktury ograniczające wolność, swobodę myślenia i działania.

POZIOM GŁOWY

79

Symbolika włosów w przypadku kobiet i mężczyzn wygląda nieco inaczej, dlatego też przedstawię ją dla każdej płci oddzielnie. U kobiet długie włosy są symbo­ licznym podkreśleniem ich kobieco­ ści, wrażliwości i wdzięku, a także dziecięcej niewinności. Oczywiście, takiego przesłania nie należy brać dosłownie. Często się zdarza, że inne Rys. 19. elementy ubioru sugerują, że osoba nosząca długie włosy chce uchodzić za kogoś bardziej wrażliwego i niewinnego niż jest nim w isto­ cie. Kobieta nosząca długie włosy zdaje sobie sprawę z tego, że takie włosy podkreślają jej kobiecość. U mężczyzn długie włosy są symbolem wolności i nieza­ leżności, a także podkreślają artystyczne, nieszablonowe po­ dejście do życia. Długie włosy są przejawem buntu wobec uznanych wzorów. Często buntu wobec struktur i wobec ojca. Spinanie włosów u kobiet i mężczyzn jest próbą kontroli i narzucenia sobie porządku wewnętrznego. W trakcie pro­ wadzonych przeze mnie zajęć z analizy wyglądu, jeden ze słuchaczy zapytał mnie, co oznaczać może u kobiety wiąza­ nie warkocza na noc. Kiedy dowiedział się, że to informacja dla partnera o braku chęci na erotyczne uniesienia, przynaj­ mniej tej nocy, usłyszałem smutne wynurzenie, przypomi­ nające bardziej westchnienie: „zgadza się". Kitki u kobiet, to tęsknota i symboliczny powrót do dzieciństwa, z powodu jego braku lub dzieciństwa mocno skróconego. Kitka z tyłu u męż­ czyzny ma podobne przesłanie jak długie włosy, ale jest sym­ bolem kontroli. Mężczyzna w takiej fryzurze chce uchodzić za poważnego i solidnego, choć nieszablonowo myślącego i działającego człowieka.

80

MODA I UBIÓR

Włosy średniej długości u kobiet to symboliczne odcięcie się od przeszłości. Kobieta jest nastawiona na czas teraź­ niejszy i działanie. Włosy średniej dłu­ gości preferują głównie kobiety interesu, stawiające sobie wysokie wymagania, od których oczekuje się zdecydowania, siły, dynamizmu oraz nastawienia na czas teo pn raźniejszy. Są to zwykle kobiety do­ świadczone w życiu osobistym, które zdecydowały, że od teraz zaczną same decydować o sobie oraz nie będą zbyt mocno angażować się uczuciowo, w obawie przed wykorzystaniem ze strony płci przeciwnej. Główne przesłanie średnich w długości włosów to nie tylko dynamicz­ ne działanie w sferze świadomej, ale i ostrożność oraz nie­ chęć do zbytniego angażowania się uczuciowo. Włosy średniej długości u mężczyzn są krótsze niż u ko­ biet. Włosami o średniej długości nazywamy fryzurę, będącą normą u mężczyzn. Jeżeli fryzura nie jest w wyglądzie wybi­ jająca się i zbytnio odbiegająca od standardu, nie bierzemy jej pod uwagę. Włosy krótkie u kobiet symbolizują doświadczenie, trudne przeżycia uczuciowe. Często są pozostałością po krzywdzie, którą wyrządził mężczyzna. Mogą podpowiadać brak we­ wnętrznego przekonania co do własnej kobiecości. Obcięcie włosów jest wewnętrzną po­ trzebą odmiany i, podobnie jak przy wło­ sach średniej długości, próbą odcięcia się od przeszłości, z tą różnicą, że krótkie włosy dalej symbolizują żałobę wew­ nętrzną oraz jeszcze niezakończony pro­ ces powrotu do równowagi. Kobieta po Rys. 2 1 . obcięciu włosów ma bardziej okrągłą bu-

POZIOM GŁOWY

81

zię, wyraźniej widoczne oczy i usta, twarz nabiera wyrazu bez­ bronnego dziecka. Jest to zaproszenie silnego i dobrego męż­ czyzny do opieki nad taką kobietą. Z drugiej strony, niema prośba o pomoc, wynikająca z krótkich włosów, jest doskona­ le wyczuwana przez mężczyzn cynicznych, o silnej potrzebie dominowania i wykazywania swej pozornej siły nad słabą ko­ bietą. Dlatego też często kobieta, którą skrzywdził mężczyzna, ścinając włosy na krótko, aby odciąć się od przeszłości i zna­ leźć silnego opiekuna, po raz kolejny może trafić na zakocha­ nego w sobie tyrana. W wypadku kobiet, które od dziecka mają włosy obcięte na krótko, można podejrzewać, iż tak naprawdę nigdy nie miały szansy czuć się w pełni kobietami z uwagi na silny wpływ rodziców, niedopuszczających do rozwoju pełnej kobiecości lub z powodu innych czynników, wpływających na samopoczucie w dzieciństwie. Włosy krótkie u mężczyzn to takie, które rozumiem jako krótsze od średniej, typowej dla środowiska. Często są mocno podgolone. Ich symbolicz­ ne znaczenie opiera się na potrzebie miłości, której nie otrzymali, potrzebie tak silnej i wy­ dającej się tak trudną do spełnienia, że wzbie­ ra w nich agresja. Krótkie włosy są oznaką większego dynamizmu, potrzeby rywalizacji, złości. Jest to symboliczny krzyk człowieka nieszczęśliwego, który przestał wierzyć w Fty 22. Rys.s 22. swoje szczęście i miłość, zostały mu tylko pięści i łokcie. Trudno im kochać, bo ich nikt tego nie na­ uczył lub mocno zranił w miłości. Mają zwykle kłopoty z okazywaniem ciepła i wewnętrz­ nych problemów. Często ubiór dodatkowo podkreśla ich nie­ pokój wewnętrzny. Należy również stwierdzić, iż odsłonięcie czoła jest w swym przesłaniu chęcią podkreślenia własnej wartości intelektual­ nej (czoło - nadświadoma sfera głowy). Błędem byłoby, np.

82

MODA I UBIÓR

prawienie komplementów kobiecie, którą pragnie się uwieść, na temat jej urody, jeśli ona pragnie wyeksponować intelekt i podkreśla to poprzez uwidocznienie odkrytego czoła i wsu­ nięcie okularów we włosy. Podniesienie włosów przez ufryzowanie ich w wypiętrzoną formę ma podobne symboliczne znaczenie, podkreślające in­ teligencję, oryginalność oraz pozwala na wzrost wartości. Włosy (niesforne) układające się w sposób nieuporządko­ wany, podkreślają nieszablonowość myślenia oraz niechęć poddawania się cudzej woli i strukturalnym rygorom. Grzywka na czole to brak pewności siebie na poziomie intelektualnym. Włosy farbowane to brak przekonania o własnej wartości. Farbują włosy osoby niezadowolone z własnego wyglądu ze­ wnętrznego, czyli nieakceptujące siebie w sposób pełny, ca­ łościowy.

ROZDZIAŁ VI

Ozdoby SYMBOLIKA OZDÓB Jak wiemy z prac archeologicznych i opisów dotyczących prze­ szłości oraz opierając się na obserwacji plemion nie w pełni zunifikowanych przez naszą cywilizację, ozdoby zawsze pod­ kreślały status społeczny, znaczenie i zdobycze materialne oraz poprawiały i korygowały urodę. Dodatkowo wyrabiano też ozdoby lub raczej przedmioty magiczne i rytualne, wykorzy­ stywane w ściśle określonych ceremoniach plemiennych. Dzisiaj wydaje się, że wpływ ozdób nie jest tak silny, ale po głębszym zastanowieniu przyznacie mi Państwo rację, że poprzez nie nadal realizuje się wszystkie opisane wcześniej cele. Wydaje się, że niektóre tradycje, nawyki zostały na nowo odkryte i podkreślone, np. w zakładach pracy poprzez iden­ tyfikatory, świadczące o przynależności do danej wspólnoty, pozycji w firmie oraz o stopniu wtajemniczenia w zagadnie­ nia, dotyczące jej działalności. Ozdoby rytualne to np. łańcuch z godłem państwa na piersi urzędnika stanu cywilnego, czy też sędziego sądu, albo wia­ nek na głowie panny młodej, idącej do ślubu. Ozdoby podnoszące prestiż to złote pióro lub złoty zegarek u mężczyzny, pagony z naszytym stopniem wojskowym, gwiaz­ da szeryfa. U kobiet jest to często droga biżuteria, a w dzisiej­ szych czasach jest to również telefon komórkowy.

84

OZDOBY

Do magicznych przedmiotów zaliczyłbym wszelkie wisior­ ki i talizmany noszone na szczęście. Jeżeli rozpatrujemy ozdoby w postaci biżuterii i galanterii, to powinniśmy wyróżnić następujące cechy: 1. Rodzaj ozdób - kolczyki, klipsy, naszyjniki, wisiory, łań­ cuchy, bransolety, zegarki, obrączki, pierścionki i inne. 2. Wartość ozdób - złoto, srebro, plastik, rodzaj kamieni, skóra, inne metale, drewno itp. 3. Kształt i wzór - duże, małe, obłe, ostre, płaskie, pełne, ażurowe itp. 4. Wysokość występowania, z prawej lub lewej strony i w ja­ kim przedziale sylwetki ludzkiej. 5. Kolor - patrz symbolika kolorów. 6. Znaczenie - tajne, jawne. Każda cecha naszego wyglądu jest wielowątkowa i wielo­ wymiarowa. Jeśli wybije się jakiś akcent mocniej, traktujemy go jako symboliczną fasadę i dążenie. Z drugiej strony, to co ukryte za tym wybijającym się elementem, to symboliczny tył, nasza słabość i lęk przed nieznanym. Symboliczny tył to również nasze korzenie oraz często re­ alizacje tej drugiej strony przez wybór partnera posiadające­ go te cechy. Biżuteria w kolorze złota jest symbolem zainteresowań materialnych i praktycznych. Symbolizuje ambicje i chęć dokonań podnoszących prestiż. Ozdoby złotopodobne, gdzie spod emalii w kolorze złota wydobywa się kolor srebra, interpretujemy jako rozdwojenie na poziomie uczucie - materia. Często polega to na chęci podkreślenia własnej wartości przez zdobycie bogactwa, a zarazem braku wewnętrznej zgo­ dy na takie działania. Może to być również chęć zdobycia pieniędzy, wymuszona przez otoczenie w postaci bogatszych znajomych, reklam nakłaniających nas do zakupu ekskluzyw­ nych towarów itp., jednak wewnętrzne potrzeby związane

SYMBOLIKA OZDÓB

85

z uczuciowością nie pozwalają takiej osobie postępować zde­ cydowanie, cynicznie, twardo i rzeczowo w celu zdobycia bogactwa. Duże ozdoby złote symbolizują potrzebę manifestacji bo­ gactwa, często są związane z brakiem gustu i dobrego smaku. Jest to chęć podkreślenia na każdym kroku swoich osiągnięć w dziedzinie materii. Jest to również symboliczne ogranicze­ nie, które utrudnia szerszy ogląd świata. Duże ozdoby są cię­ żarem, są tak ciężkie, że symbolicznie przygniatają tak mocno, że brak sił i czasu na zajmowanie się czym innym niż cięża­ rem własnego bogactwa. Mogą również pokazywać dumę z osiągnięć materialnych zdobytych bez pomocy rodziny i żad­ nego zaplecza. Małe ozdoby złote często podkreślają dobry gust i smak. Jeżeli są podkreślone również ubraniem w dobrym gatunku, mogą symbolizować kogoś o wysokiej kulturze i równie wy­ sokim statusie materialnym. Sugerują umiejętność popraw­ nego zachowywania się. Można przypuszczać, iż osoba taka posiada wysoki status materialny, wynikający z pokolenio­ wego dorobku. Ozdoby srebrne symbolicznie przedstawiają uczucie. Ktoś noszący srebrną biżuterię, często postrzega świat nie w pełni realnie, pragnie miłości i ciepła. Często interesuje się litera­ turą i sam próbuje pisać lub zajmuje się zbliżoną w temacie działalnością. Duże ozdoby srebrne symbolizują zgorzknienie, ciężkie przejścia na tle uczuciowym, informują o dźwiganiu wspom­ nień związanych z niezaspokojoną miłością. Często osoby noszące taką biżuterię interesują się religią, magią, tematyką ezoteryczną i są zbytnio egzaltowane. Drobne ozdoby srebrne symbolizują tęsknotę i potrzebę miłości, mogą świadczyć o delikatności i naturze marzyciel­ skiej. Często noszą je osoby nieśmiałe.

86

OZDOBY

WYSOKOŚĆ WYSTĘPOWANIA

Istotną rolę w opisie charakteru człowieka na podstawie jego wyglądu, w przypadku ozdób i biżuterii spełnia wysokość ich występowania w trójpodziale ludzkiej sylwetki. Dół (nogi) - to przeszłość, rodzina, dzieciństwo, erotyzm. Jeżeli dostrzeżemy złote lub złotopodobne ozdoby na bu­ tach, możemy domyślać się trudnych warunków materialnych w dzieciństwie lub wychowania w atmosferze konieczności robienia pieniędzy. Dziecko ustanawia sobie za cel już w dzie­ ciństwie zdobycie wysokiej pozycji materialnej. Ozdoby na butach są próbą przyozdobienia również przeszłości i dzie­ ciństwa, przeszłości pozbawionej ciepła, smutnej, pozbawio­ nej odpowiedniego zainteresowania ze strony rodziców. W środkowej części ciała, czyli na poziomie tułowia w trój­ podziale sylwetki, złoto jest symboliczną potrzebą zamanife­ stowania aktualnej pozycji i znaczenia. Jest to świadoma rezygnacja z uczuć na rzecz kariery zawodowej lub zdoby­ wanie majątku. W górnej części, czyli na poziomie głowy, złoto symboli­ zuje zwieńczenie naszych działań. To pokazanie tego, co jest dla nas ważne. W przypadku złota to konkretny tytuł nauko­ wy (na przykład okulary w złotej oprawie), osiągnięcia mate­ rialne. To akceptacja ludzkich działań popartych dowodami. Srebro w dalszej części (nogi) ma podobne znaczenie sym­ boliczne jak złoto, jeżeli chodzi o znaczenie jego jako ozdo­ by. Dodatkowym przesłaniem jest pragnienie miłości i ciepła oraz ukryta chęć znalezienia bliższego kontaktu z rodzicami. Srebro na poziomie tułowia podkreśla symbolicznie wraż­ liwość i zainteresowania dziedzinami trudnymi do zdefinio­ wania w świecie techniki i materii. Może być to sztuka, wiedza ezoteryczna lub religia.

WYSOKOŚĆ WYSTĘPOWANIA

87

Srebro na poziomie głowy symbolizuje marzenia trudne do realizacji i uczucia trudne do przekazania. Często brak pewności czego chce się naprawdę. Kształt i wielkość biżute­ rii bardziej szczegółowo określa zainteresowania osoby no­ szącej ją. Ogólnie „duża" biżuteria, np. ogromne kolczyki, duże wypukłe pierścienie, ciężkie bransolety - symbolizują obcią­ żenia i problemy przerastające aktualne możliwości znale­ zienia sposobów radzenia sobie z nimi. Mała, drobna biżuteria, np. drobne kolczyki, małe brosz­ ki, symbolizuje uczucia dziecka, nieśmiałość, delikatność. Biżuteria o ostrych kształtach, np. romb, gwiazdki, może świadczyć o naprężeniu wewnętrznym, walce toczącej się wewnątrz osoby, wybierającej takie ozdoby. Najczęściej spotykane są ozdoby w kształcie kół, kuleczek - oznacza to zamknięcie się w sobie, pozostała część ubioru określa rodzaj problemu, który tak skrzętnie jest izolowany od świata zewnętrznego. Znaczenie biżuterii, ozdoby, ukonkretnia wysokość jej wy­ stępowania w trójpodziale ludzkiej sylwetki. Ozdoby występujące w strefie nóg. Ciekawym akcentem są klamerki ozdobne, przywodzące nam skojarzenia „panie­ nek z dobrego domu", „szkół dla panien" itp. Symbolicznie może to świadczyć o problemach sztywnego, pensjonarnego wychowania w dzieciństwie. W zależności od poziomu ma­ terialnego i kultury rodziny, może to być próba wczesnej na­ uki dwóch języków obcych, gry na pianinie, rygorystyczne przestrzeganie dobrych manier itp. W strefie tułowia ozdobą wyróżniającą się jest pasek. Je­ żeli pasek wyraźnie oddziela część dolną od górnej w sylwet­ ce ludzkiej, często jeszcze potężny w wyrazie, szeroki, z dużą, ciężką klamrą, to możemy zinterpretować taki wygląd jako chęć oddzielenia świadomości od sfery seksualnej. Często zdarza się, że przy takim zaprezentowaniu się sylwetki mamy do czynienia z kobietą lub mężczyzną, którym trudno osiąg-

88

OZDOBY

nąć całkowitą satysfakcję seksualną. Hamulcem może być religia, traktująca seks jako grzech, wychowanie krępujące swobodę w rozumieniu i odczuwaniu seksu. Osoby takie czę­ sto podejmują wiele prób, mających zmienić taki stan; możli­ we częste zmiany partnerów, sięganie do literatury o tej tematyce.

KSZTAŁT

89

KSZTAŁT W strefie głowy chciałbym zwrócić uwagę na kształt i wiel­ kość kolczyków lub klipsów oraz wysokość na jakiej wystę­ pują te ozdoby. Trzy strefy. Określenie to oznacza, że jeżeli ozdoby uszne są tuż przy uchu, to opowia­ dają o kontroli intelektual­ nej nad swoim ciałem i pragnieniem. Jeśli zaś ozdoby uszne są wydłużone w kształcie, sięgają poniżej Rys. 23. wysokości warg (symbolicz­ nie możemy potraktować je jako przedłużenie, dopełnienie włosów), możemy się domyślać pragnień seksualnych u tak ozdabiającej się kobiety. Inną kwestią jest tutaj to, czy sfera świadomości pozwoli na działanie w tym kierunku. Stało się to w naszej kulturze niemal normą, że panie na przyję­ cia (szczególnie wieczoro­ we) wkładają klipsy lub kolczyki o kształcie wydłu­ żonym, „wiszące". Jest to nieme przywzwolenie na zabawę, a może przygodę erotyczną? Czasem widuje­ my klipsy lub kolczyki tuż Rys. 24. przy uchu, jednak tak znacznych rozmiarów, że sprawiają wrażenie ciężkich i nie­ wygodnych. Jest to dokładnie opis osoby, która narzuciła so-

90

OZDOBY

bie dystans w stosunku do mężczyzn i rezygnuje z flirtów. Jednak są to bardzo trudne do zaakceptowania, męczące i nie­ wygodne ramy. Przesadne ozdobienie głowy to chęć zabłyśnięcia intelektualnego za wszelką cenę, często niepoparta możliwościami wrodzony­ mi. Osoby takie mogą być uczestnikami życia towa­ rzyskiego z tzw. wyższych sfer, ponieważ sam fakt ob­ Rys. 25 racania się w takim towarzystwie wydaje im się wystarczającym dowodem ich poziomu intelektualnego. Kolczyk u mężczyzny i chłopca występuje znacznie rzadziej. Jego występowanie szczególnie na lewym uchu jest chęcią pod­ kreślenia własnego buntu przeciw matce i podkreśle­ niem własnej męskości. Ta­ kie podkreślenie męskości, przez ozdobę raczej kobiecą interpretuje się często jako wychowanie dziecka głów­ nie przez nadopiekuńcza matkę, z powodu rozwodu, Rys. 26 śmierci ojca itp. Młody mężczyzna nie posiadają­ cy męskiego wzoru do naśladowania, spośród atrybutów pod­ kreślających jego męskość (gadżetów) wybiera kolczyk w u c h u - symbol męskiego pirata. Odmiennym kształtem w interpretacji biżuterii, niezwy­ kle ważnym jako ozdoba trójwymiarowa, jest symbol łańcu­ cha i sznura. Łańcuch i sznur to więzy, z których nie sposób

£^