Türk Turizm Tarihi: Yapısal ve Sektörel Gelişim

G

EolTORLER

Yrd. Do~. Dr. ~enol ~AVU~ Yrd. Do~. Dr. Zehra EGE Yrd. Do~. Dr. Osman Eralp ~OLAKOGlU

TORK TURizM Yapisal ve Sektorel

RiHi Geli~im

Allkara, 2009 iSTANI:!UL BiLO! UNnlERSITY LIBrum.Y

DETAY YAYINLARI 1. Baskl ISBN YaYlncl Sertifika No

: : : :

303 Nisan 2009 978-605-5681-11-1 13188

©Copyright Detay Anatolia Akademik YaYlnclhk Ltd.

~ti.

Her halelel salc/ldlr. Yazanndan ve yaymevinden yazdI izin almmaleslzm bu leltabm [otoleopl veya diger yollarla /nsmen veya tamamen -

$] ~

-

:::1

6.843

6.958

I

I

" ,~;;:: :;:S

27.832

93.300

121.132

OA

7.3

5.7

:::

1978 Proeraml

007"( YTL)

T,,!-blo 3. T.e. Turizm Bankasl ve Turkiye Kalkmma Bankasl Tarafmdan Veri len ~ I Imi (Millyon TL ) Kredilerin YIllar ItibarivI e Oagl

"..>:

115

148

I

7.615

7.763

31.607

105.778

137.385

0,5

5,7

7.2

1

* Gerc;:ekle:;;me Talm1ini ** Program Kaynak: Unliionen,1990:197; DPT YlllIk programlardan yararlamlarak hazlrlanml:;;tlr. T.e. Turizm Bankasl ve Turkiye Kalkmma Bankasl tarafmdan verilen krediler be§ yIlhk plan c;:en;evesinde ve yIllar itibariyle Tablo 3'de verilmi§tir.1967 yllmda 20 milyon Lira kredi tahsis edilmi§ olmasma ragmen bunun ancak 500 bin Liras1 kulIandmlml§tIr. Bu da top lam yIllar ic;:erisinde kullandmlan en az kredi miktan olarak goze c;:arpmaktad1r. Tahsis edilen para miktan ile odeme yapIlan miktar 1969 yIh haric;: hep farkhhk arz etmi§tir. 1970 yIlmda hic;: para tahsis edilmezken toplam 18 milyon TL odeme yapIlml§hr. Yapllan odeme miktarlan dikkate ahndlgmda ini§li C;:lkl§h bir grafikle kar§Ila§Ilmaktadlr. Ornegin, 1982 Yilmda 2.771 miiyon TL odeme yapIiIrken bu rakam 1983 yIlmda neredeyse uc;: kat! arttmJarak 6.299 milyon TL'yi bulmu§tur. Yine benzer bir artI§ 19851986,1986-1987,1998-1999 ve 2002-2003 yIllan arasmda gorulmektedir. YapIlan odemelerdeki en buyuk artI§ ise, 2004 yllmdan 2005 yllma gec;:erken ya§anml§tJr. Buradaki artI§ yakla~nk sekiz katJ bulmaktadlr. Bu artI§lann tam tersi olarak sert du§i.l§lerin ya§andlg1 Yillar da soz konusu olmu§tur. 1994'den 1995'e, 1996'dan 199Tye, 2000'den 2001'e gec;:erken yapIlan odeme baglammda onemli du§u§ler ya§anml§tIr.

21

Turk Turizminin Tiirkiye Ekonomisindekl Yen

:5.;:

~~.§ :c;

~~

0'"

1984 Proeraml

YtIlar

Toplam Tahsis Tutan

Yaptlan Odeme

Odeme Yiizdesi %

1967

20 50 33

0,5 46 33 18 8 5 57 106 84 176 232 269 228 426 964 2.771 6.299 9,485 9.949 28.400 128.000 789.500 211.000 337.000 180.520 389.000 583.000 1.000.000 396.000 617.000 267.000 1.536.157 6.055.068 18.482.000 5.131.000 4.861.000 21.000.000 24.273.000 195.500.000

.02 90 100

1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 [984

4 25

J26 107 121 305 612 334 185 999 2.087 7.566 12.755 18.554 18.189 80.300 301.500 583.000 262.000 471.000 153.037 552.000 828.000 1.479.000 1.543.000 47.000 24.000 5.682.594 7.804.520 22.179.000 9.117.887 22.076.000 168.000.000 92.065.000 169.000.000

1985 ~. ; 1986 "'1987 .~~ 1988 "'>1989 1990 ~" 1991 ~..!:S -"" 1992 ~~ 1993 ~~ 1994 1995 Programt 1995 1996 ~ " ",,!S 1997 ;,;..>: 1998 ;;:E 1999 >!>= 2000 2001 .- ..>: 7002 ._ "" >- ~t: .t: 2003 ..>: ~"" 2004 '" '" "'''' 2005 2006 Programl 2006 Kaynak: T.e. Turizm BankaSl; Turkiye Kalkmma BankaSl; DPT; http://ekutup.dpt.gov.tr/program/2005/destek05.pdf.

.- ""

.- ""

-~

-

200 18 41 97 69 58 38 81 123 43 46 37 49 51 55 35 42 50 80 72

117 70 70 68 26 131 111 27 78 83 56 22 13 26 116

22

Turk Turizm Tarihi: YaplSal ve Sektorel

Geli~im

Tablo 4. Turizm Yatmmlan i=

1978 Programl .".

OJ

27.575

0,4

148

33.182

0,4

1970

167

37.005

0,5

1971

161

42.834

0,4

1972

174

55.993

0,3

1973

203

75.068

0,3

1974

563

95.749

0,6

1975

518

138.953

0,4

1976

879

262.133

0,3

1977

1.164

335.156

0,3

1978 1979

1.520 1.627

410.898 591.588

0,4 0,3

1980

2.536

966.457

0,3

~

1981

5.025

1.563.903

0,3

""8:::3

>-

1982

7.518

2.150.945

0,3

1983

13.717

2.845.623

0,5

1984 1985

24.022 34.574

3.684.254 6.213.996

0,7 0,6 0,6

:0

p

Pr~raml

... OJ

"

.-.~"'-;;""' OJ

'"

-

"';...

... " "'- ""'

1986

61.772

11.100.151

1987

216.381

17.498.942

1,2

1988'

652.200

21.703.900

3,0

1989 1990

780.605 1.209.389

46.046.636 80.034.177

1,7 1,5

'"

1991

1.928.586

129.973.799

1,5

~ ~

1992 1993

2.431.546 3.894.354

231.532.098 433.706.851

1,0 0,9

1994 1995 1996

4.915.976 7.903.000 11.770.000

789.853.205 1.743.685.000 3.860.068.000

0,6 0,5 0,3

=

1997 1998 1999 2000

15.958.000 25.789.000 48.794.000 56.641.000

8.811.893.000 14.122.355.000 21.714.974.000 34.213.480.000

1,8 0,1 0,2 0,1

~

2001

57.504.000

37.085.766.000

0,2

2002

63.882.000

52.631.490.000

0,1

2003 2004 2005

86.804.000 108.707.000 175.268.000 50.916.000

69.002.124.000 102.481.789.000 IS? .294.560.000

0,1 0,1 0,1 0,02

OJ

~~

1995

121

1969

'":8 ~"

:a

1984

1968

Programl

g3

.- ""' ~ ~

:.a>! ,:: '0

p:

:8 ;g ~.;.

U)

.".

'""

2006Pr~aml

2006

217.308.644.000

,

Turk Turizmlnin Tilrkiye Ekonomisindeki Veri

23

Turizm yatmmlan i:

0 1984 Program I

ID" !;

00._ Po.

.5 :3

ID""'= ",>""e

'"_Po.'" "'~~

~~

1995 Programl

g3

.-;0:"" ~-'"

.;.:>:: ..,.

'"'" '"

or;: E: '"

.~

:3

~-= '" >en

Ylilar

ihracat(*)

Turizm Gelirleri

1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977

368 411 464 490 523 496 537 588 677 835 1.317 1.532 1.401 1.960 1.753

8 8 14 12 13 24 37 52 63 104 172 194 ?01 181 205

Turizm Gelirlerinin ihracat Gelirlerine Oranl (%) 2,1 2,0 3,0 2,5 2,5 4,9 6,8 8,8 9,3 12,4 13,0 12,6 14,3 9,2 11,7

ithalat(*)

Turizm Giderleri

688 537 572 718 685 764 801 948 1.171 1.563 2.086 3.778 4.739 5.128 5.796

21 22 24 26 27 33 42 48 42 59 93 152 155 208 269

Turizm Giderlerinin ithalat Giderlerine Oranl (~~) 3,0 4,1 4,2 3,7 3,9 4,4 5,3 5,0 3,6 3,8 4,5 4,0 3,3 4,1 4,6

1978

2.288

230

10,1

4.599

103

2,2

1979 1980 1981 1982 1983

2.261 2.910 4.703 5.746 5.728

281 327 381 370 411

12,4 11,2 8,1 6,4 7,2

5.069 7.909 8.933 8.843 9.235

95 115 103 109 127

1,9 1,5 1,2 1,2 1,4

1984

7.134

840

11,8

10.757

277

2,6

1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994

7.958 7.457 10.190 11.662 11.625 12.959 13.594 14.715 15.345 18.106

1.482 1.215 1.721 2.355 2.557 3.225 2.654 3.639 3.959 4.321

18,6 16,3 16,9 20,2 22,0 24,9 19,5 24,7 25,8 23,9

11.343 11.105 14.158 14.335 15.792 22.302 21.047 22.871 29.428 23.270

324 314 448 358 565 520 592 776 934 866

2,9 2,8 3,2 2,5 3,6 2,3 2,8 3,4 3,2 3,7

1995

21.637

4.957

22,9

35.709

912

2,6

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

23.?26 26.261 26.974 26.587 27.775 31.334 35.081 46.878 63.167 73.476

5.962 3.089 7.809 5.203 7.636 10.067 11.901 13.203 15.888 18.154

25,7 30,8 28,9 19,6 27,5 32,1 33,9 28,2 25,2 24,7

43.627 48.559 45.921 40.672 54.503 41.939 50.832 68.735 97.540 116.774

1.265 1.716 1.754 1.471 1.711 1.738 1.880 2.113 2.524 2.870

2,9 3,5 3,8 3,6 3,1 4,1 3,7 3,1 2.6

!

2,5

27

Turk Turizmlnin Turkiye Ekonomislndekl Yeri

Yillar

ihracatC·)

TUrizm Gelirleri

Turizm Gelirlerinin ihracat Gelirle rine Oranl (O/~)

hhalaW)

Turizm Giderieri

138.290

2.742

o

Planlar 2006 Program •

2006

85.479

16.851

19,7

Turizm Giderlerinin ithalat Giderlerine OranI (%)

2,0

(*) : T.e. Ba§bakanhk Tiirkiye Istatistik Kurumu

Turizm gelirlerinin ihracat gelirierine ve turizm giderlerinin ithalat giderlerine oranma ait veriler be§ yIlbk planlar
Programl

Gelir (X)

Turizm Gelirlerinin GSMH ts:indeki PaYI

Yillar

2P06

MilyOl1 TL.

Milyon $

Milyon$

(%)

575.783.962.136.0

399.673.0

16.850,8

4,2

Kaynak: (X): (1965-1978) Maliye Bakanhgl (1984-1990) Yabanci Ziyaret~i