TANZİMAT'TAN CUMHURİYET'E MODERNLEŞME SÜRECİNDE EĞİTİM İSTATİSTİKLERİ 1839 - 1924 EDUCATION STATISTICS IN MODERNIZATION FROM THE TANZİMAT TO THE REPUBLIC Tarihi İ s t a t i s t i k l e r Dizisi
Cilt
Historical Statistics Series
£
Volume%0
Hazırlayan Prepared by Yrd. Doç. Dr. Mehmet 6 . ALKAN
D.Hl 00 \L,Zk3-
T.C. STATE
BAŞBAKANLIK INSTITUTE
OF
DEVLET
STATISTICS
PRIME
İSTATİSTİK MINISTRY
ENSTİTÜSÜ
REPUBLIC
OF
TURKEY
Bu yayının 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre her hakkı Başbakanlık Devlet İsta tistik Enstitüsü Başkanlığı'na aittir. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından izinsiz çoğaltılamaz ve dağıtılamaz.
ISBN 975-19-2533-9
State Institute of Statistics, Prime Ministry reserves all the rights of this publication. Unauthorised duplication or distribution of this publication is prohibited under Law No: 5846.
Yayın Numarası Publication Number 2394
İLGİLİ ŞUBELER - RELATED DIVISIONS Yayın istekleri için(*) For publication order Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü Revolving Fund Administration
+ (312) 425 34 23 + (312) 417 64 40 / 319 - 323
+ (312) 417 58 86
+ (312) 418 50 27 +(312)4176440/213-244
+ (312) 417 04 32 +(312)4256841
İstatistiki veri ve bilgi istekleri için For requests of statistical data and information Yayın, Haberleşme ve Halkla İlişkiler Şubesi Müdürlüğü Publications, Communications and Public Relations Division
(*) Genel Bütçeli Kamu Kurumları, Ulusal İstatistik Enstitüleri ve Uluslararası Organizasyonlar, yayın isteklerini ücretsiz olarak karşılaması için Yayın, Haberleşme ve Halkla İlişkiler Şubesi Müdürlüğü'ne resmi yazı ile başvurabilir. Domestic General Budgeted State Institutions, National Statistical Institutions and International Organizations should apply officially to Pub lications, Communications and Public Relations Division to obtain publications without paying dissemination and/or production costs.
T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Necati bey Cad. No: 114 06100 ANKARA / TÜRKİYE
E-posta - E-mail :
[email protected] İnternet - Internet : http://www.die.gov.tr
Kapak tasarımı: Sadık KARAMUSTAFA Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası - Ankara, Kasım 2000 - State Institute of Statistics, Printing Division, November 2000 MTB: 2000 - 705 -1500 Adet - Copies
ÖNSÖZ Tarih, insan topluluklanna millet niteliği kazandıran unsurlardan biridir. Devamlılık ve dayanışma bilinci için tarih yaşanılanların deneyimi ile geçmişin dökümünü yaparak bugüne, yarma ışık tutabilme işlevini yerine getirir. Yeni binyılın başlangıcında gelecek, bugünün ve birleştirilmesi ile şekillenecektir.
geçmişin bilgi ve
deneyimlerinin
Geleceğe yönelik planlamalara ışık tutmayı amaçlayan istatistik çalışmaların geçmişi değerlendirirken de kaynak olarak kullanılabileceği, Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından yayınlanmakta olan bu tarih dizisi ile bir kez daha vurgulanmaktadır. Geçmişten geleceğe uzanan bir perspektif içerisinde, geçirilen tüm aşamalar bu sayede yayımlanabilmekte, görünüşte sayılardan ibaret olan bu çalışma, dikkatli ve profesyonel bir göz için çok değerli bilgiler barındırmaktadır. Geçtiğimiz 20 yıl içerisinde veri toplama ve analiz yöntemlerinde ve bilgi sistemi oluşturmaya yönelik çok önemli aşamalar kaydedilmiştir. Geçmişe yönelik verilerin günümüze taşınmasında ciddi zorluklar söz konusudur. Bilim adamlarımız bu noktada özverili çalışmaları ile bu zorluğu gidermede önemli atılımlar gerçekleştirmişlerdir. Enstitünün karan ile bilim adamlarımız tarafından TARİHİ İSTATİSTİKLER DİZİSİ olarak ele alınan tarihi istatistiklerin sistematik biçimde yayımlanması toplumumuzun temel yapısını, birikimini ve geleceğe yönelik potansiyelini oluşturma anlamında önem taşımaktadır. Bu çalışma ile Tanzimat'la başlayan modernleşmenin eğitim açısından muhasebesini değerlendirmek için gerekli veriler sunulmaktadır. Modernleşme süresince Tanzimat Dönemi, II. Abdülhamit Dönemi, II. Meşrutiyet Dönemi ve Cumhuriyet'in ilk yıllarına ait bu veriler ışığında, karşılaştınlabilir ve yorumlanabilir bilgiler elde edilmektedir. Tarihi İstatistikler Dizisi çalışmalarının başlatılmasına katkılarından dolayı Enstitümüz eski başkanı Sayın Prof. Dr. Orhan GÜVENEN, bu çalışmaların devamında değerli desteklerini esirgemeyen Enstitümüz eski başkanları Sayın Prof. Dr. Mehmet K A Y T A Z , Sayın M . Sıddık ENSARİ, Sayın Prof. Dr. Ömer L . GEBİZLİOĞLU'na, Proje Yönetmeni Sayın Prof. Dr. Şevket P A M U K ' a , dizinin bu yayınını hazırlayan Sayın Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ö. A L K A N ' a , projeye desteklerinden dolayı Sayın Prof. Dr. Halil İNALCIK'a , projeye katkıda bulunan ve yayının hazırlanmasında emeği geçen Devlet İstatistik Enstitüsü'nün değerli mensuplarına teşekkürlerimi iletmek isterim.
Şefik YILDIZELİ Başkan Devlet İstatistik Enstitüsü
III
CONTENTS
İÇİNDEKİLER
Page
Sayfa Önsöz
Preface
III
Introduction
Sunuş (Prof. Dr. Orhan Güvenen)
IX
Tarihi İstatistikler Dizisi Başlarken (Prof. Dr. Halil İnalcık)
XI
Tarihi İstatistikler Dizisi İçin Sunuş (Prof. Dr. Şevket Pamuk) Önsöz İngilizce Özet
XIII XVn XXI
(Professor Orhan Güvenen)
IX
As The Historical Statistics Series Begins (Professor Halil İnalcık)
XI
Introduction to the Historical Statistics Series (Professor Şevket Pamuk)
XIH
Preface
Harita Osmanlı Vilayetleri Giriş Açıklama
XXV
XVTI
Summary in English Education Statistics in Modernization from the Tanzimat to the Republic, 1839-1924
Tablo Listesi
HI
List of Tables
XXI XXV
Map XXXXI
Ottoman Vilayets
XXXXI
1
Introduction
1
13
Explanation
13
Bölüm I
Parti Education Statistics for the Years 1854(1270), 1863(1279), 1873(1289), 1883(1299)
1854(1270), 1863(1279), 1873(1289), 1883(1299) Yılları Eğitim İstatistikleri 1854 Devlet Salnamesi
17
1854 State Yearbook
17
1863 Devlet Salnamesi
18
1863 State Yearbook
18
1873 Devlet Salnamesi
21
1873 State Yearbook
21
1883 Devlet Salnamesi
34
1883 State Yearbook
34
Bölüm II
Part II
1894-1895 (1310-1311) Eğitim Yılı İstatistikleri
Education Statistics for the Year 1894- 1895 (1310-1311)
ILAbdülhamit Öncesi ve Sonrası: Bir "İdeolojik" Karşılaştırma
After and before Abdiilhamit II: A n 49
ideological comparison
49
İstanbul'da Eğitim
50
Education in Istanbul
50
Vilayet ve Livalarda (Bağımsız sancak larda) Eğitim
Education in provinces
66
66
V
Page
Sayfa
Bölüm III
Part III
1901(1317) ve 1903(1319) Maarif Salnamelerinde Eğitim İstatistikleri
115
Education Statistics in the Yearbooks of Education for 1901 (1317) and 1903 (1319) General Yearbook of Education 1901 (1317)
115
117
General Yearbook of Education 1903 (1319)
117
1901(1317) Maarif-I Umumiye
Salnamesi 1903 (1319) Maarif-i Umumiye
Salnamesi Bölüm IV
Part IV
1905-1908 (1321-1324) Eğitim Yılı İstatistikleri
Statistics of Education for the Schools Years 1905-1908 (1321-1324)
Vilayetlerdeki Resmi ve Özel Okullar
121
Numbers of official and private schools in provinces
121
Livalardaki (Bağımsız sancaklarda) Resmi ve Özel Okullar
158
Numbers of official and private schools in independent livas
158
Mutasarrıflıklardan Resmi ve ö z e l Okullar
160
Numbers of official and private schools in mutasaimfliks
160
Bölüm V
Part V
1913-1914 (1329-1330) Eğitim Yılı İstatistikleri
Statistics of Education for the Years 1913-1914(1329-1330) 163
Iptidai schools
163
Erkek öğretmen Okulları (Darülmualliminler)
217
Teacher training schools for boys (Dariilmualliminler)
217
Sultaniler
223
Sultani Schools
223
İdadiler
233
îdadi Schools
233
Özel Tali Okullar Yüksek Okullar
246
Private Secondary Schools
246
269
Higher Schools
269
Özel Yüksek Okullar
271
Private Higher Schools
271
İptidailer
Schools connected to other ministries
Diğer Bakanlıklara Bağlı Okullar Harbiye Nezareti
273
Ministry of War
273
Bahriye Nezareti
273
Naval Ministry
273
Evkaf-ı Hümayun Nezareti
274
Ministry of Imperial Foundations
274
Ticaret ve Ziraat Nezareti
275
Ministry of Trade and Agriculture
275
Nafıa Nezareti
278
Ministry of Public Works
278
Sayfa VI
Page
Bölüm VI
Part V I
1923-1924(1339-1340) Eğitim Yılı İstatistikleri
Statistics of Education for the Years 1923-1924(1339-1340)
Maarif Vekaletine Bağlı Okullar
283
Diğer Vekaletlerle Duyun-u Umumiye'nin İdaresindeki Okullar ...
310
Özel Okullar ve Vilayetlerin İdare Ettiği
315
Private Schools and schools administrated by provinces
Kaynakça
321
Bibliography
VII
Schools connected to the Ministry of Education Schools connected to other ministries and Administration of Ottoman Public Debt
SUNUŞ
" Sorsan günlere adımın Ne olduğw«w bilmezler, Ve bilmezler yerim yurdum neresi? "
Anadolu Selçukluları XII. YY. - Anonim -
Sözlerin dünyası insanlara binlerce yıl bilgi ve duygu taşıdı. Sayıların dünyasını algılamakta zorlanıyoruz. Sayılar, matematik anlamda kaotik, karmaşık ve belirsizliğin yüksek olduğu yapılarda sözlerin tamamlayıcısı oldu hep. Sözlerin dünyasını sayıların dünyası ile tamamladığımızda bilim de, evren de, insanın öyküsü de kendi göreceklerinde daha tutarlı bir algılamayı ve anlatımı getirirler. İstatistik, uygulaması bilgi mühendisliği olan bir temel bilimdir ve istatistik üretmek karanlığa ışık götürmek kadar onurlu bir görevdir. Zaman ve mekan dinamiğinde tarihler, büyük olasılıkla, yeniden yazılacak ve çok farklı boyutlar, değerlendirmeler olacaktır. Olayların tarihinde zihniyetlerin tarihine ve çoğulcu bir zaman, mekan, insan dinamiği, yorumlamasına yönelmek, kültür ve uygarlıkların değerlendirilmesinde farklı boyutlar getirecektir. Tarihi istatistiklerin en büyük katkısı, geçmişi daha iyi anlamaya çalışırken, bugünü daha sağlıklı yorumlamak, geleceği daha az hatalı düşünmek ve bilinç uygarlığına getireceği katma değer olacaktır. Bu düşünce ve hasretle, Devlet İstatistik Enstitüsü çalışmalarının 1988 yılında, öncelik taşıyan üç projesi: üç aylık milli gelir hesaplan, çevre istatistikleri, uzun zaman serileri ve tarihi istatistikler olmuştur. Uzun zaman serileri ve tarihi istatistikler projesinin ilk ürünü Cumhuriyet dönemini kapsayan ve 400 sayfayı aşan "İstatistik Göstergeler: 1923-1990 " yayınının matbu ve elektronik ortamda kullanıma sunulmasıyla gerçekleşti. B u çalışma, her yıl güncelleştirilerek ve yeni seriler eklenerek matbu ve elektronik ortamda yayınlanmaktadır. 20. yüzyıl Türkiye İstatistikleri ile başlayan bu çalışmalann devamı 19. yüzyıl ve diğer yüzyıllan kapsayan istatistik ve nicel bilgi teşkil eden araştırmalann yayınlanması şeklinde tasarlanmıştır. Türkiye'de kayıt sistemleri ve istatistik önemli bir yer tutar; Kuzey Hindistan'da, İran'da Selçuk döneminde, Osmanlı imparatorluğunda kayıt sistemlerinin, özellikle nüfus ve ziraatta oluşturulduğunu ve büyük önem taşıdığını biliyoruz. Osmanlı "Nüfus ve Arazi Tahrir Defterleri" çok değerli kayıt ve bilgiler vermektedir. Macaristan'ın yada Musul'un küçük bir köyünde kaç hane olduğu, ne kadar toprakta ne ekildiği, gelirin ve ülkemiz arşivlerinde mevcut bu defterlerden öğreniyoruz. DİE'nin bu kapsamda da yapılacak araştırmalara ve yayınlanmalanna göstereceği katkı büyük bir hizmet olacaktır. Devlet İstatistik Enstitüsü'nün zaman dinamiğinde atası olan "Defterhane" 1389'da kurulmuştur. Bu nedenle Enstitü girişinde, "Devlet İstatistik Enstitüsü Kuruluş Tarihi 1926", Defterhane Kuruluş Tarihi: 1389" yazılıdır. Mustafa Kemal'in armağanı ve emaneti olan Devlet
İstatistik Enstitüsü mensubu olmaktan ve onun zaman içinde kaynağı olan Defterhane'nin mensubu olmaktan onur duyduk hep. DİE "Harzemli Bilgisayar Merkezi", "Piri Reis Coğrafi Bilgi Sistemi Merkezi", "Uluğ Bey Bilgi Sistemleri Merkezi" adlarının kaynağı bu düşünce, bilgi ve tarih bilinci hasretidir. Çok değerli tavsiyeleriyle çalışmalarımıza güç veren, hocamız Sayın Prof. Dr. Halil İNALCIK'a, lütfedip Tarihi İstatistikler Dizisi Yöneticiliğini kabul eden ve tüm çalışmada büyük emeği geçen Sayın Prof. Dr. Şevket P A M U K ' a , araştırmalarıyla projeye katılan Sayın Prof. Dr. Cem B E H A R , Sayın Prof. Dr. Tevfik GÜRAN'a, bu araştırmaların devamında kurumsal desteğini esirgemeyen Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanı Sayın Şefik YILDIZELİ'ne ayrıca Araştırma, Tetkik ve İstatistik Teknikler Dairesi Başkanı, Etüt ve Analiz Şubesi Müdürü ve şube elemanları ile emeği geçen tüm Enstitü mensuplarına saygıyla minnet duygularımı iletmek isterim.
Prof. Dr. Orhan GÜVENEN
X
TARİHİ İSTATİSTİKLER DİZİSİ BAŞLARKEN
İnsan hayatı gibi milletlerin hayatı da bir deneyimler birikimidir. Bir toplumun temel yapısını ve gelişme potansiyelini bu birikim belirler. Bir milletin nesnel varlığı, yani üzerinde yaşadığı belli toprak parçası, nüfusu ve etnik yapısı, belli bir tarih süreci içinde meydana gelmiştir. Çevrenin toplum üzerinde ve toplumun çevre üzerinde etkileri bakımından her toplum belli bir yapı ve belli gelişme eğilimleri kazanır. Bu tarihi maddi koşullarla birlikte bir milletin kültür yapısı da bir tarihi sürecin ürünüdür. Yani bir milletin paylaşageldiği inanç sistemi, ortak davranış biçimleri onun nereye yöneleceğini belirler. Keza her toplum, sürekli değişim içindedir, fakat genel değişim içinde değişmeyen, direnç gösteren, yavaş değişen belli biçimde yapılar ve kalıplar vardır. Değişimi bilinçle yönlendirmek isteyen dinamik toplumlarda geçmişteki bütün bu faktörleri, kalıp ve yapılan, rakama dönüştürülen objektif ölçülerle saptamak hayati önem taşır.
Meselâ Anadolu'daki patriyarkal-patrilinial (ataerkil), toplum yapısı Osmanlı İmparatorluğu'nun dikkatle izlediği aile tanmına dayanan çift hane sistemi dediğimiz belli bir tanm sisteminin sonucudur. Bugün Türkiye'de insan ve toprak ilişkilerindeki yönlendirme politikalannda, bu sistemin özellikleri hakkıyla bilindiği zaman isabetli kararlar alınabilir. Kısaca söylemek gerekirse, bugün tarih ilmi, toplum hayatını bir bütün olarak ele almakta ve toplum hayatıyla ilgili incelemeler üzerinde yoğunlaşmış bulunmaktadır. Bugünü anlamak, tarihi süreci anlamakla mümkündür. Bu sadece ilmi merak konusu olarak anlaşılmamalıdır. Toplumumuzun ilerleme politikalannda bu bilginin pragmatik bakımdan önemi açıktır. Bilinmeyene erişebilmenin en emin yolu bilinenden hareket etmektir, bu da tarihin ve istatistik ilminin birlikte incelenmesiyle mümkündür. Doğal olarak sorun, Türk toplumunun geçmişi üzerinde rakamlara dayanan açık ve objektif bir bilgiye varmanın olasılık derecesidir.
Gerçekte, Osmanlılar geniş bölgelere yayılmış imparatorluklannı sıkı bir merkezi idare ve kontrol altında tutabilmek için oldukça karmaşık sayım usulleri geliştirmişlerdir. Her görevlinin görev yaptığı yeri, maaşını ve görevini saptamak ve değişiklikleri izlemek için merkez arşivlerinde saklanan aynntılı listeler ve defterler düzenlemişlerdir. Binlerce tımarlının durumunu saptayan Mücmel Defteri Hakani denilen defterler bu sistemin en belirgin bir örneğidir. Öbür yandan kırsal bölümde, vergi yükümlüleri için de Mufassal Defter-i Hakani'ler meydana getirilmiştir. Bu defterlerde her vergi yükümlüsünün tasarrufu altındaki toprak miktannı saptayan ve çeşitli vergi oranlannı belirleyen bilgiler sistematik bir biçimde verilmiştir. Mufassal defterler aynı dönemde Avrupa'da ve Çin'de vergi ve askerlik için düzenlenen istatistik listelerinden bazı bakımlardan daha ileri ve aynntılıdır. Bugün arşivlerimizde sayısı üçbine yaklaşan sancak mufassal defterleri nüfus ve ekonomi bakımından en aynntılı, güvenilir kaynaklanmızdır. Bize kadar erişebilen en eski örnekleri 15. yüzyıl ortalanna kadar inmektedir. Bununla birlikte, bu çeşit defterlerin 14. yüzyıl sonlannda Yıldınm Beyazid (1389-1402) döneminde düzenlendiğine dair belgesel kanıtlar vardır. B u defterleri meydana getirmek için her sancakta yerinde sayımlar yapılmakta idi. Her sancak için atanan bir yazıcı veya emin, yerinde doğrudan doğruya vergi yükümlülerini ve görevlileri, eski defterler ve yerel belgelere göre teker teker denetler, sonra bu verileri yanındaki katip belli bir sistem içinde defter haline getirirdi. Sayımdan kaçmalan önlemek, vergi miktannı en sağlıklı biçimde saptamak için belli yöntemler izlenmekteydi; örneğin, bir ürünün yıllık miktannı belirlemek için üç yılın ortalaması alınırdı. Köylünün sayımdan kaçmasına sebep olan sipahinin tıman elinden alınırdı. Böylece en kapsamlı ve güvenilir sonuçlara
XI
varmaya çalışılırdı ki, bu kapsamlılık ve doğruluk prensipleri bugün de istatistik ilminin temel prensipleridir. Ancak bu sayımlan, gerçek anlamda bugünkü istatistiklerle özdeş saymak yanlıştır. Çünkü o dönemlerde, dünyanın öbür bölgelerinde olduğu gibi, Osmanlı imparatorluğu'nda da bu gibi sayımlar belli amaçla, özellikle vergileme amacı ile yapılırdı. Bununla beraber, bu tarihi sayımlardan bugünkü istatistik verilerine en yakın sonuçlar elde etmek için bazı yöntemleri uygulamak olasıdır.
Osmanlı sayım defterlerinde en önemli problemlerden biri şudur: Burada, genellikle, kişi yerine hane, yani geniş aile birimi esas tutulur. Tahrir defterlerinde vergi yükümlüsü esas olarak hanedir. Vergi yükümlüsü olarak evlenmemiş erkekler ve dul kadınlar da sayım içine alınır. Modern demografi biliminin metodlan kullanılarak bu sayımlardan gerçek nüfusu hesaplama girişimleri yapılmıştır. Yine nüfus için cizye defterleri önemlidir; fakat burada da yalnız belli yaşa erişmiş erkekler listeye alınmıştır; kadınlar, çocuklar, hiç kazancı olmayan yaşlılar ve özel vergi bağışıklığı olanlar sayıma alınmamıştır. Nüfus için olduğu gibi, ekonomik veriler için de özellikle mufassal tahrir defterleri son derece önemli kaynaklardır.
Ticari trafik ve öteki veriler söz konusu olduğunda, özellikle gümrük ruznamçe defterleri, en aynntılı istatistik kaynaklanınız arasındadır. Bu defterlerde gümrüğe tabi eşyayı getiren gemi kaptanlan, tüccarlar, getirdikleri malların menşei, miktar ve değerleri kayıtlıdır. En altta, alınan gümrük miktan belirtidir. Kuşkusuz, kaçakçılığın geniş boyutlara eriştiği o dönemler için bu istatistik verilerinin de hayli noksan olduğu meydandadır. Dükkanlardan alınan ihtisab resmini saptamak için şehir ve kasabalarda yapılan dükkan sayımlanda ekonomi tarihi için kapsamlı ve önemli kaynaklarımız arasındadır. Böylece mesela, İstanbul ve Bağdat'ta her esnafın dükkan sayısını oldukça doğru biçimde bilmekteyiz. Osmanlı bürokrasisi zaman zaman belli bir idari ihtiyacı karşılamak için özel sayımlar da yapmıştır. Mesela, 1640 tarihinde akçadaki enflasyon ve aşın fiyat artışlan karşısında, pazardaki bütün mallan kalite ve ölçüleriyle fiyatlandıran narh defteri çok önemli bir ekonomik belgedir. Bu arada çok önemli başka bir dizi, Temettüat defterleri istatistik araştırmalan için olağanüstü bir önem taşımaktadır. Sayısı onbinleri aşan bu defterler, Tanzimat sonrası dönemde imparatorluğun büyük bir bölümünde vergi matrahı olarak köylünün elindeki bütün mallann sayımını içermektedir.
Devlet İstatistik Enstitüsü olağanüstü bir önem taşıyan bu tarihi verilerin sistematik biçimde yayınlanmasını ele almakla, yalnız sosyo - ekonomik tarihimiz üzerinde birinci elden kaynak malzemesini ilmin hizmetine sunmakla kalmamakta, aynı zamanda bu verileri bugünkü istatistik verileri ile karşılaştırarak Türk toplumunun uzun bir süreç için gelişim çizgisini araştırma imkanını sağlamaktadır.
Enstitü eski Başkanı ve değerli bilim adamı Prof. Dr. Orhan GÜVENEN'i bu önemli etkinlik alanını açtığı için içtenlikle tebrik etmek ödevimizdir. Enstitünün şimdiki Başkanı Sayın Şefik YILDIZELİ destekleriyle çalışmalann devamını ve gelişmesini sağlamıştır. Tarihi İstatistikler Dizisi'nin yöneticiliğine değerli iktisat tarihçisi Prof. Dr. Şevket P A M U K ' u n seçilmiş olmasının bu etkinliğin başanya ulaşması için bir garanti sayılması gerektiğini de özellikle belirtmek isterim.
Prof. Dr. Halil İNALCIK
XII
TARİHİ İSTATİSTİKLER DİZİSİ İÇİN SUNUŞ Yapısal Dönüşümler ve Tarihi İstatistikler Türkiye içinde bulunduğumuz yüzyılda çok hızlı demografik, iktisadi ve toplumsal gelişmelere sahne olmuştur. Birkaç temel gösterge ile örnekleyecek olursak, ülke nüfusu 1920'lerin ortalarında yaklaşık 13 milyondan 60 milyona ulaşmıştır. Nüfus artışları yüzyılın ikinci yansında hızlı bir iç göç ve kentleşmeyi de beraberinde getirmiştir. Kentli nüfusun toplam içindeki payı yüzde 20'lerden yüzde 60'lara çıkmıştır. Son yıllarda nüfusun artış oranı ve özellikle doğurganlık oranında görülen düşüşler, Türkiye'nin demografik geçiş sürecini de yine hızlı biçimde yaşadığını göstermektedir. Türkiye ekonomisi de yüzyıl boyunca kırsal alanlarda tanmın ağır bastığı yapılardan kentlerde sanayi ve hizmetlerin öne geçtiği yapılara geçişi yaşamış, tanmın ekonomi içindeki payı yüzyılın başlannda yüzde 50'lerden 1990'larda yüzde 15'e kadar gerilemiştir. 1930'lann Dünya Bunalımı koşullannda devlet desteğiyle başlayan ve 1960'larda karma ekonomi çerçevesinde yeni bir hamle yapan sanayileşme süreci, iktisadi büyümeyi hızlandırmış, ancak hızla artan kentli nüfusa yeterli istihdam olanaklannı yaratamamıştır. Türkiye'nin dünya ekonomisi içindeki yeri de yüzyıl boyunca önemli değişiklikler göstermiştir. Yüzyılın başlannda serbest ticaret koşullannda tanmsal mallar ihraç eden ve mamul mallar ithal eden ekonomi modeli, 1930'lardan itibaren yerini iç pazara yönelik sanayileşme stratejisine terk etmiştir. 1960'h ve 1970'li yıllarda sanayi üretimi hızla artarken, Türkiye bu üretim kapasitesini dış pazarlara yöneltmekte gecikmiştir. 1980'lerden itibaren sanayi ürünleri ihracatı ön plana çıkarken, Avrupa'dan Ortadoğu, Karadeniz Bölgesi ve Orta Asya'ya kadar bölgesel pazarlarla daha fazla bütünleşme hedeflenmektedir. Türkiye 21. Yüzyıla işte bu hızlı dönüşümlerin derin sancılanyla ve iktisadi, toplumsal, siyasal istikrar arayışlan içinde girmektedir. Demografik ve iktisadi dönüşümler toplumsal yapılarda da önemli gelişmeleri beraberinde getirmiştir. Yüzyılın başında nüfusun yüzde 80'inin kırlarda yaşadığı, tanm ağırlıklı bir toplumdan, bugünün farklılaşmış ve uzmanlaşmış yapılanna geçiş süreci, toplumsal ve siyasal yapılarda da önemli değişikliklere yol açmıştır. Devletin içeriğinden toplumsal yapılara, eğitimden sağlık hizmetlerine, sosyal güvenlikten kültürel etkinliklere kadar pek çok alanda hem nitel hem de nicel olarak önemli gelişmeler, çeşitlilikler ve zenginlikler görülmektedir. Bu gelişmelerin önemli bir bölümünü istatistiksel diziler aracılığıyla izlemek ve ölçmek mümkündür. Cumhuriyetin ilk yıllannda, 1926'da kurulan Devlet İstatistik Enstitüsü, o tarihten bu yana sözünü ettiğimiz dönüşümleri daha iyi anlayabilmek amacıyla daha nitelikli ve daha geniş kapsamlı istatistiksel verilerin toplanmasına büyük önem vermiştir. Bir nesil öncesiyle karşılaştınldığında bugün nüfus, tanm, işgücü, ekonomi gibi temel konulann yanı sıra eğitim, sağlık, kültür, çevre, adalet, sosyal güvenlik, enerji ve turizm gibi pek çok alanlarda toplanan ve yayınlanan istatistikler kapsam, çeşitlilik ve güvenilirlik bakımından önemli gelişmeler göstermiştir. Buna karşılık, Cumhuriyetin erken dönemlerine ve özellikle de Cumhuriyet Türkiye'sinin devraldığı demografik, iktisadi ve toplumsal yapılara ilişkin bilgilerimiz ve istatistiksel veri tabanımız son derece sınırlı kalmaktadır. Bu konularda yayınlanmış verilerin de çeşitli sorunlan bulunmaktadır. Bugün araştırmacılar ve genel okurlar bu tarihi verileri kapsamlannı ve sakıncalannı yeterince anlayamadan ve değerlendiremeden kullanmak durumundadırlar. Bu nedenle de özellikle Cumhuriyetin erken dönemlerinde ve 20. Yüzyıl öncesine ilişkin değerlendirme ve yorumlanınız eksik ve yetersiz kalmaktadır. XIII
Oysa toplumun ve ekonominin zaman ve mekan içinde sürekliliği vardır. Dünkü yapılar bugünküleri belirlemektedir. Günümüze ışık tutabilmek, 19. Yüzyılın ve hatta daha öncesinin yapılarını daha iyi anlayabilmek ve onları daha geniş bir çerçevede tartışabilmekle mümkün olacaktır. Cumhuriyet döneminin devraldığı mirası daha serinkanlı olarak değerlendirebilmek için, 19. Yüzyılda Tanzimatla başlatılan reform dalgalarının sonuçlannı ve ulaştığı noktayı, ekonomide, toplumda ve devlet yapısında ortaya çıkan gelişmeleri, nicel ve nitel olarak daha iyi ölçebilmek ve anlayabilmek gerekmektedir. Böylece hem tarihi süreklilikler hem de kırılma ya da dönüm noktalan daha sağlıklı bir biçimde yorumlanabilecektir. Aynca Türkiye'nin uzun dönemli gelişme çizgisini başka ülkelerle birlikte karşılaştırmalı bir çerçevede incelemek mümkün olacaktır. Tarihi istatistiklerin derlenerek yayınlanması ve böylece hem günümüzün dönüşümlerinin daha iyi anlaşılabilmesi hem de uluslar arası karşılaştırmalı çalışmalara zemin hazırlaması yalnızca Türkiye'ye özgü bir gereksinim değildir. Özellikle son 30 yıl içinde Batı Avrupa ve Kuzey Amerika'dan Latin Amerika ve Asya'ya kadar pek çok ülkede, hem resmi istatistik kurumlannın hem de özel araştırmacılann girişimleri sonucu, tarihi istatistikler derlenerek yayınlanmaya başlamıştır. Bu yayınlar Amerika Birleşik Devletlerinde, Kanada'da, Avrupa ve Latin Amerika'nın çeşitli ülkelerinde resmi istatistik kurumlannın yayınladıklan çalışmalarla başlamıştır. Daha sonra, 1960'lardan itibaren, İngiliz tarihçi B. R. Mitchell'in önce İngiltere, daha sonra Avrupa ve nihayet Afrika ve Asya ülkelerinin tarihi istatistikleri üzerine yayınladığı ciltler, bilim dünyasında büyük yankılar uyandırmış ve karşılaştırmalı tarihi çalışmalar için çok önemli bir olanak yaratmıştır. Türkiye'de de tarihi istatistiklerin derlenmesine yönelik uzun dönemli çalışmalann başlatılması, hem günümüzdeki hem de yakın geçmişteki gelişmeleri anlamaya çalışan bilimsel çabalara yeni bir soluk kazandıracaktır. Kaldı ki, 20. yüzyıl öncesinde çeşitli konularda veri dizilerinin oluşturulması ve saklanması sürecinde Osmanlı Devletinin çok istisnai bir yeri vardır. Yüzyıllar boyu geniş bir coğrafyayı yöneten merkeziyetçi Osmanlı bürokrasisinin, 16. yüzyıldan ve hatta daha öncesinden başlayarak kayıt tutmaya ve saymaya büyük önem verdiği bilinmektedir. Toplanan verilerin bir bölümünü bugün Osmanlı arşivlerinden sağlamak mümkündür. Aynca, 19. yüzyılda yapılan sayımlann ve derlenen istatistiklerin bir bölümü de eski harflerle yayınlanmış olarak çeşitli kütüphanelerde bulunmaktadır. Bu verilerin gözden geçirildikten sonra Osmanlı uzmanlan dışındaki araştırmacılann kullanımına sunulması büyük yararlar sağlayacaktır. İşte bu nedenlerle Devlet İstatistik Enstitüsü, "Tarihi İstatistikler Dizisi" adı altında yeni bir yayın dizisi başlatarak, yakın geçmişimize ilişkin istatistiksel verileri araştırmacılann ve genel okurlann kullanımına sunmaya karar vermiştir. Dizinin ilk aşamasında Cumhuriyet Türkiyesi'nin devraldığı toplumsal ve iktisadi yapılara ilişkin istatistiksel tablonun daha aynntılı ve yeterli bir biçimde ortaya konulması hedeflenmektedir. Bu amaçla 19. yüzyıldaki toplumsal ve iktisadi tablonun en önemli temel taşlannı oluşturan nüfus, tanm, maliye ve dış ticaret istatistikleri, hem genel okurlann hem de araştırmacılann yararlanabilecekleri biçimde derlenmektedir. Her biri kendi konusunun uzmanı bir araştırmacının yönetiminde ve disiplinler arası bir yaklaşımla yürütülmekte olan bu çalışmalar, ayn ciltler halinde yayınlanacaktır. Tarihi Verilerin Sorunlan Tarihi dizilerin toplanmış ve hatta resmi kurumlar tarafından yayınlanmış olması, ne yazık ki, bu verilerin kolaylıkla ve güvenle kullanılabilecekleri anlamına gelmiyor. B. R. Mitchell'in ısrarla vurguladığı gibi, devletlerin 20. yüzyıl öncesinde topladıklan veriler çağdaş anlayış ve yöntemlerle XIV
değil, esas olarak vergi toplama ve askere alma amaçlarıyla toplanmaktaydı. B u dar yaklaşım, hem toplanan verilerin kapsamını hem de veri toplama tekniklerini kaçınılmaz olarak etkilemiştir. Ayrıca, 20. yüzyıl öncesinde teknolojik ve idari etkinliğin çok sınırlı olduğunu, devletlerin veri toplama sürecinde büyük sorunlarla ve yetersizliklerle karşı karşıya kaldıklarını da hatırlamak gerekmektedir. Bunların yanı sıra, siyasal kaygılar da 20. yüzyıl öncesinde yayınlanan resmi istatistikleri etkileyebilmekte, bunların güvenirliklerine gölge düşürebilmekteydi. Sınırlı amaçlar ve yetersiz tekniklerle toplanan bu verileri çağdaş anlamda istatistikler olarak kabul etmek mümkün değildir. Osmanlı Devletinin topladığı ve yayınladığı istatistiksel dizilerin, bu eğilimlerin dışında kaldığını söyleyebilmek zordur. Nitekim, son yıllarda yayınlanan pek çok araştırma ve monografta nüfus sayımlarından bütçelere, tarımsal üretim verilerinden dış ticaret ve eğitime kadar elimizdeki Osmanlı verilerinin çeşitli sorunları, eksiklikleri ve sakıncaları ayrıntılı olarak tartışılmaktadır. Osmanlı verilerini kullanırken ortaya çıkan bir diğer sorun da hem ülke sınırlarının hem de ülke içindeki idari bölümlerin Cumhuriyet dönemindeki sınırlara göre önemli farklılıklar göstermesidir. Bu sorunlar Osmanlı verileriyle Cumhuriyet verilerini bir araya getirerek basit diziler oluşturmanın zorluklarına işaret etmektedir. Çağdaş amaçlarla ve tekniklerle derlenen istatistiklerle karşılaştırıldığında, eldeki tarihi verilerin yetersiz kaldığı görülmektedir. Öte yandan, hatalı ve sorunlu verilerin bir kez yayınlandıktan sonra zaman içinde nasıl kalıcılık kazandıkları ve daha sonra tamiri çok zor ve hatta imkansız bazı yanlışlıklara yol açabildikleri de bilinmektedir. Bu durumda eldeki tarihi malzemeyi eleştirel bir süzgeçten geçirmeden yayınlamak, kabul edilebilir bir yaklaşım olmayacaktır. Bu nedenle, "Tarihi İstatistikler Dizisi" çerçevesinde yayınlanacak çalışmalarda, eldeki verileri basit diziler halinde sunmak yerine, daha zor ancak bilimsel açıdan daha sağlıklı görülen bir yöntem kullanmaya karar verildi. Eldeki tarihi malzemeye mümkün olduğu kadar eleştirel yaklaşarak, bu malzeme, kendi iç tutarsızlıkları mümkün olduğu ölçüde ayıklandıktan sonra, verilerin kapsamları, toplanma yöntemleri, sorunları ve güvenilirlik dereceleri tartışılarak yayınlanacaktır. Diziyi yürüten uzmanlar olarak hedefimiz, eldeki tarihi malzemeyi dikkatle süzgeçten geçirdikten sonra, çağdaş anlayışa en yakın ve çağdaş istatistiklerle karşılaştırılabilecek diziler oluşturmaktadır. Ancak, göstereceğimiz tüm titizlik ve özene karşın, daha farklı amaçlarla ve anlayışlarla toplanan bu verileri, yüzyılımızın çağdaş anlayış ve yöntemleriyle derlenen dizileriyle karşılaştırmak ve onlarla birlikte kullanabilmek kolay olmayacaktır. Bu nedenle, sunduğumuz tarihi verileri kullanacak araştırmacıların, uzun dönemli karşılaştırmalar yaparken, iki tür veri arasındaki amaç, kapsam ve teknik farklarını dikkate almaları gerekecektir. Yayınlanan verilerin bu konulardaki nicel malzemeyi tüketmediğini de özellikle belirtelim. Bu ciltlerdeki malzemenin ötesine geçerek daha farklı veya daha ayrıntılı diziler oluşturmak mümkündür. Örneğin; daha küçük idari birimler düzeyinde verilere ulaşmak isteyen araştırmacılar, yayınlanmamış arşiv malzemelerini veya eski harflerle yayınlanmış çalışmaları kullanabileceklerdir. Daha ayrıntılı çalışmalar yapmak isteyen araştırmacılar için, her cildin sonunda bir kaynakça yer almaktadır. Devlet İstatistik Enstitüsü eski Başkanı Prof. Dr. Orhan GÜVENEN bu dizinin en erken aşamalanndan itibaren bizleri cesaretlendirdi ve destekledi. Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanı Sayın Şefik YILDIZELİ de yardımlarını esirgemeyerek dizinin devamını sağladı. 1994 yılının Nisan ayında Devlet İstatistik Enstitüsü'nde düzenlenen Tarihi İstatistikler Semineri'ne katılan Prof. Dr. Tuncer B U L U T A Y , Mehmet GENÇ, Prof. Dr. Halil İNALCIK, Prof. Dr. İlber O R T A Y L I , Prof. Dr. Halil SAHİLLİOĞLU, Prof. Dr. Yalçın T U N C E R ile DİE çalışanları değerli görüş ve eleştirileriyle bu diziye önemli katkılarda bulundular. Bu sunuşun yazılışı sırasında, Tarihi İstatistikler Dizisi için ayrı ayrı ciltler hazırlamakta olan çalışma arkadaşlarım Prof. Dr. Cem B E H A R , Prof. Dr. Yavuz C E Z A R XV
ve Prof. Dr. Tevfık GÜRAN'ın görüşlerinden de yararlandım. Kendilerine teşekkür ederim. "Tarihi İstatistikler Dizisi" çerçevesinde yayınlanan/yayınlanacak ciltlerin bugünkü Türkiye'nin yapılarının ve dönüşümlerinin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunacağını umuyor, tüm okurlara ve araştırmacılara yararlı olmasını diliyoruz.
Prof. Dr. Şevket PAMUK Tarihi İstatistikler Dizisi Yöneticisi
XVI
Anneme ve Ablama
ÖNSÖZ Çalışmamız, Osmanlı modernleşmesinin milat noktası olarak kabul edilebilecek olan 1839 yılında Tanzimat'ın ilanından başlayarak Cumhuriyet'in ilk yılına, Tevhid-i Tedrisat yani Eğitim Birliği Yasasının kabulü sonrasına kadar gelen altı bölümden oluşmaktadır. Eğitime ilişkin veriler çok uzun bir süre yalnızca Devlet Yıllıklarında (salnamelerinde) yer almıştır. Bu nedenle çalışmamızın birinci bölümünde 1854 (1270) yılından başlayarak onar yıl ara ile 1863(1280), 1873(1290) ve 1883(1300) Devlet Yıllıklarından eğitim verileri derlenmiştir. Bu bölümdeki veriler Tanzimat Fermanı'nın ilan edilmesinden bir süre önce, 1839 yılında iki sivil/genel okulun açılması ile başlayan modern eğitimin geçirdiği sayısal evrimi görmek açısından önemlidir. 1873 verileri bir bakıma Tanzimat eğitiminin geldiği aşamayı simgelemektedir. 1883 verileri ise Osmanlı Rus savaşı sonrası II. Abdülhamit döneminin başında eğitimin durumunu vermektedir. İkinci bölüm, Osmanlı Devletinde yayınlanan ilk eğitim istatistiği olan 1894-1895(1310-1311) ders yılı eğitim istatistiklerinden oluşmaktadır. B u tarih II. Abdülhamit döneminin ortalarına rastlamaktadır. B u istatistik II. Abdülhamit'in eğitime verdiği önemi ve onun döneminde gelinen aşamayı anlamak açısından önemlidir. İkinci olarak, ilk kez eğitim alanında veri derlenmiş ve bu istatistikler bir kitap halinde yayınlanmıştır. Bir çok ayrıntıya yer verilen bu istatistiklerde Maarif-i Umumiye Nezareti'ne (Genel Eğitim Bakanlığı'na) bağlı (Askeri okullarla diğer bakanlıklara bağlı okullar hariç) bütün okul, öğrenci ve öğretmenlerin -yabancı okullar dahil- sayısını ve bir çoğunun kuruluş yılını bulmak olanaklıdır. Üçüncü bölümde, II. Abdülhamit döneminde yayınlanan Maarif-i Umumiye (Genel Eğitim) Yıllıklarından 1901(1319) ve 1903(1321) yıllarına ait olanlarından derlediğimiz tablolar yer almaktadır. II. Abdülhamit döneminde beş tane yayınlanan (1316,1317,1318,1319 ve 1321) Maarif-i Umumiye Nezareti Yıllıkları eğitim tarihimiz açısından oldukça önemli kaynaklardır. Biz bunlardan okuyan öğrencilerin genel nüfusa oranı sayılarını vermek için yararlandık. Dördüncü bölümde 1323-1324 yıllarına ait okul sayılan bulunmaktadır. B u istatistik 1910 yılında (1326 Mali yılında) yayınlanan Devlet Yıllığının içinde yer almaktadır. Ama istatistiğin başında 1323-1324 yılının Mali tarih mi Hicri tarih mi olduğu belirtilmemiştir. İstatistiğin başında verilen tarihler Hicri ise 1905-1906 yıllanna, Mali ise 1907-1908 yıllanna denk düşer. Bu bilgiden yoksun olduğumuz için Miladi yıl karşılığını veremedik. Ama sonuç olarak bu istatistiklerin 1905 ile 1908 yıllan arasına ait olduğunu söylemek yanlış olmaz. B u istatistikle de II. Abbdülhamit döneminin sonunda eğitim kurumlannın sayısı açısından durumu belirlemek olanaklı olmaktadır. Diğer yandan da aynı istatistikle, II. Meşrutiyet'in başlarındaki eğitimin sayısal manzarası verilmiş olmaktadır. Bizi ençok yoran bölümlerden biri de bu bölüm oldu. Zira verilerin yer aldığı tablolarda rakam ve satır kaymaları ile ciddi rakam hatalarına rastladık. Gerekli düzenleme ve düzeltmeleri yaptık.
(1) İstatistiklerin güvenirliğine ilişkin bir not: II. Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki Hükümetinin Maliye Nazırlığını yapmış olan Mehmet Cavid, II Abdülhamit dönemindeki -bizim çalışmamızda kullandığımız 1310-1311 istatistiğinden sonra yayınlanan-1311-1312 istatistiklerinin derlenmesi sırasında Maârif-i Umumiye Nezâreti İstatistik Kalemi'nde çalışmıştır. B u 1311-1312 yılına ait olan istatistikler derlenirken vilayetlerden neredeyse tamamen yanlış ve eksik bilgi geldiğini, bu nedenle hazırlanan istatistiklere güvenmenin zor olduğunu belirtir. B k z . Mehmed Cavid İhsaiyât (İstanbul: Matbaa-i Amire, 1325) s.296. B u nedenle biz, her olasılığa karşın ilk 1310-1311 istatistiğini kullandık.
XVII
Beşinci bölümde 1913-1914 (1329-1330) yıllanna ait eğitim istatistikleri yer almaktadır. Bu istatistikler, önceki istatistiklere oranla daha fazla bilgi ve aynntı içermektedir. Örneğin bu istatistik sayesinde ilk kez Osmanlı Devletindeki okullaşma oranlanna ilişkin bilgi edinebilmekteyiz. Aynı şekilde çeşitli okullarda okuyan öğrencilerin ve görevli öğretmenlerin sosyo-ekonomik kökenleri konusunda bilgi sahibi olmamız mümkün olmaktadır. Böylece eğitime yönelen toplumsal kesimin ve görev yapan öğretmenlerin sosyo-ekonomik kökenleri konusunda yorum yapabilmek olanaklı hale gelmektedir. Diğer yandan bu istatistikler Osmanlı Devletinin sonu anlamına da gelen Birinci Dünya Savaşının hemen başında derlenmiştir. Bunun anlamı 1839 yılında başlayan modern/kamusal eğitim sürecinin Osmanlı İmparatorluğu açısından geldiği aşamayı ortaya çıkarmasıdır. Böylelikle Osmanlı modernleşmesinin en önemli yanına ilişkin son aşama ile ilgili bilgi edinilebilmektedir. Altıncı ve son bölümde Cumhuriyet döneminin ilk eğitim istatistikleri verilmiştir. Tevhid-i Tedrisat/Eğitim Birliği Yasası'nın çıkmasından sonra 1923-1924 (1339-1340) yıllan için yayınlanan bu istatistik sayesinde de bir yandan Cumhuriyet'in devraldığı eğitimin nicel manzarası ortaya çıkmakta, diğer yandan da Cumhuriyet'in çağdaşlaşma yoluna eğitim açısından nasıl bir birikimle çıktığı hesaplanabilmektedir. Bu derleme Tanzimat'la başlayan modernleşmenin eğitim açısından muhasebesini değerlendirmek açısından da gerekli verileri sunmaktadır. Dolayısıyla modernleşme sürecinde Tanzimat Dönemi, II. Abdülhamit Dönemi, II. Meşrutiyet Dönemi ve Cumhuriyet'in ilk yıllan bu veriler ışığında karşılaştınlabilir ve yorumlanabilir hale gelmektedir. Bu çalışmada yer alan istatistikler Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırlan esas alınarak verilmemiştir. Zaten, eğitim gibi Tanzimat'tan itibaren başlayan Osmanlı modernleşmesinin ana hedeflerinden biri düşünüldüğünde böylesi bir sınırlama doğru olmayacaktır. Öte yandan bu çalışmadaki istatistikler Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırlan dışında kalan yerler için de kullanılabilecek veriler içermektedir. Dolayısıyla bir dönem Osmanlı topraklannın içinde yer alan, ama günümüzde bağımsız birer devlet olarak yaşayan Ortadoğu ve Balkanlardaki ülkelerin tarihleri açısından da önem taşımaktadır. Osmanlı İmparatorluğu'nda eğitim kurumlannın aşamalandınlması ve bu kurumlann geçirdiği evrimin bilinmesi, istatistiklerin anlamlandınlması açısından önemlidir. Bu nedenle derlediğimiz bu istatistiklerin daha i y i değerlendirilebilmesi için Osmanlı dönemi eğitimi ve eğitim aşamalan konusunda kısa bir giriş yazdık. Çalışmamızın kapsamı modernleşme sürecinde devletin yeni üstlendiği kamusal/yaygın/örgün eğitim işlevi ile bu amaçla kurduğu yeni eğitim kurumlan olduğu için, geleneksel/dinsel eğitim kurumu olan medreselere hiç yer verilmemiştir. Oysa medreseler de ciddi bir öğrenci sayısına sahiptirler ve dolayısıyla okul, öğrenci ve öğretmen sayılan, genel toplamı değiştirebilecek niteliktedir. Ancak 19. yüzyılın başından itibaren, bir dönem son derece önemli bir işlev görmüş olan medreseler gözden düşmeye, değişen toplumsal ihtiyaçlara yanıt veremez bir hale gelmeye başlamışlardır. Bu gözden düşüş Tanzimat döneminde hızlanmıştır. "Ulemâ" ve medrese önce eğitim alanından, sonra yönetim hizmetlerinden dışlanmıştır. Ardından II. Abdülhamit döneminde Hukuk Fakültesinin kurulmasıyla hukuk alanından, son olarak da yine II. Abdülhamit döneminde Darülfünun (istanbul Üniversitesi) içinde "Yüksek din bilimleri" bölümünün kurulmasıyla resmî din alanından sistem dışına itilmeye başlanmıştır. Medreseler II. Meşrutiyet döneminde yeniden ihya edilmek istenmiş ve değişen koşullara uygun bir hale getirilmeye çalışılmışsa da 1924 yılında tamamen kapatılmışlardır. Bununla birlikte X I X . ve X X . yüzyılda, bir başka deyişle modernleşme sürecinde medreselerin geçirdiği sayısal evrimi bilmek önemlidir ve bir araştırma konusu olarak da değerini korumaktadır. ^
(2) Medreselerin XIX. yüzyılın ikinci yansı ve XX. ilk yıllarındaki sayılarını belirlemek açısından yararlanılabilecek kaynaklardan biri vilayet (il) yıllıklarıdır. Bir diğer kaynak metinde sözü geçen ve beş adet yayınlanan Maarif-i Umumiye Nezareti [Genel Eğitim Bakanlığı] yıllıklarıdır. Bu konuda yapılmış uzun ve ayrıntılı bir çalışma için bkz. Mübahat S. Kütükoğlu; "1869'da Faal İstanbul Medreseleri" Tarih Enstitüsü Dergisi No:VII-VIII (1976-1977) s.275-392 ve özellikle 278-281. Bu çalışmada
XVIII
Son olarak belirtmek istediğimiz bir konu daha var. Başlangıçta bu çalışmayı tasarlarken elde ettiğimiz tüm veri ve istatistikleri vermeyi amaçlamıştık. Erişebildiğimiz tüm istatistikleri de derledik. Ancak çalışmanın sayfa sının derlediğimiz bütün verileri dahil etmeyi mümkün kılmadı. Sonunda dizi editörü Sayın Prof. Dr. Şevket PAMUK'un önerisiyle son şeklini aldı. Bu nedenle bütün Devlet Yıllıklannı yıl yıl tarayarak eğitim verilerini derlediğimiz halde yalnızca onar yıl ara ile dört tanesini verebildik. Yine Osmanlı Devleti'nde yayınlanan ikinci eğitim istatistiği olan 1895-1896 (1311-1312) yılına ait istatistikleri de veremedik. Aynı şekilde beş tane yayınlanan Maarif-i Umumiye istatistiklerinden de derlenen veriler iki istisna dışında verilmemiştir. Son olarak 1912-1913 (13281329) yıllarına ait eğitim istatistikleri de yer almamıştır. İleride olanak bulunursa bütün verileri bir araya getirecek biçimde yayınlamak isteriz. Böylece bir ideal olarak, modernleşme sürecindeki eğitim istatistiklerinin tamamı derlenmiş olacaktır. Bu çalışmanın araştırmacılara yararlı olması zahmetlerimizin asıl karşılığı olacaktır.
Teşekkür Bu çalışmayı yapma önerisi benden geldi. Ama çalışmayı bu haliyle bitirebilmeyi dizi editörü Sayın Prof. Dr. Şevket P A M U K ' a borçluyum. Kendisi, çalışmanın başlangıcından bitimine kadar her aşamada yakından ilgilendi, yüreklendirdi. Karşılaştığım sorunlan ve olumsuzlukları aşmamı sağlayacak yapıcı önerilerini dostça sundu. Sonuçta bu çalışma ortaya çıktı. Kendisine teşekkür borçluyum. Tarih alanında kendisinden çok şey öğrendiğim Sayın Nuri A K B A Y A R bu çalışmayı kontrol etmek lûtfunu gösterdi. Osmanlı dönemindeki yer adlan gibi gerçekten sorunlu bir konuda karşılaştığım güçlükleri aşmamı sağladı. Onun sayesinde gülünç hatalar yapmaktan kurtuldum. Kendisine teşekkür ederim. Kafiye yaptığım işe duyduğu saygıyı hiç bir vakit esirgemedi. Hem can yoldaşım oldu hem de çalışmamı bitirmemi olanaklı kılan ortamı yarattı, sabn gösterdi. Arkaya dönüp baktığımda, bu koşullan sağlanan herkes bu çalışmayı zaten bitirdi diye düşünüyorum. Ama itiraf edeyim, her şeyin ötesinde ve içinde hep Şiir vardı. Doğalki yanlışlardan yalnızca ben sorumluyum.
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ö. A L K A N
1286/1869 yılında dönemin Şeyhülislamının emriyle yapılan İstanbul medreselerinin listesi yer almaktadır. Buna göre İstanbul'da 1869 yılında 166 medrese bulunmaktadır, öğrenci sayısı ise toplam 5369 olarak görünmektedir.
XIX
SUMMARY IN ENGLISH
EDUCATION STATISTICS IN MODERNIZATION FROM T H E TANZIMAT T O T H E REPUBLIC, 1839-1924
1839 is the year of the proclamation of the Tanzimat Edict, which can be seen as the turning point of the Ottoman modernization. We can also say that modem mass education began in 1839. The first public (non-military) schools were opened at this date. At the beginning of the volume a brief history of the modern education from Tanzimat to the declaration of the Republic is given in order to explain the data related to education. During the 19th century, compulsory primary education under state supervision was used as an effective tool in order to achieve loyalty to the state. The foundation of a unit (ministry or department) concerned with education in the central government and the beginning of secularisation took place in France, England, Germany, Italy, Russia, Austria (-Hungary) and the Ottoman Empire influencing each other more and more or less at the same time. But it took a long time for the system of education to become stabilised in all these countries. The foundation of a department and later of a ministry responsible for education in the Ottoman Empire was not late compared to its contemporaries, even earlier. The idea of establishing a department related to education, was placed on the agenda from 1838 onwards. The ministry was founded in 1857 under the name of Ministry of General Education, and the statute of General Education which regulates the education as a whole was published in 1869. This study consists of six chapters beginning with 1839 and lasting until 1924, the first year of the Republic. In the first chapter, the educational data was gathered from the state yearbooks of 1854[1270], 1863[1280], 1873[1290] and 1883[1300], since first data concerning education was found only in state year books. The data in this chapter is important in order to see the numerical evolution of modern education, beginning in 1839. The data for 1873, in a way, symbolises the level Tanzimat education achieved. The data for 1883 gives the general picture for education at the beginning of the reign of Abdulhamid II, after the Ottoman-Russian war. The statistics of education for the 1894/1895 school year is presented in the second chapter. These are the first statistics of education published in the Ottoman Empire. These statistics which coincide with the middle of the Abdulhamid's reign, are very useful for understanding how important education was for Abdulhamid and the developments achieved during his reign. In these statistics which were published in a book for the first time, we find the number of all students, teachers (including foreign schools) and schools under the Ministry of General Education (except the military schools and schools connected to other ministries), and also the dates of their foundation.
XXI
In the third chapter, the tables are gathered from the yearbooks of general education for the years 1901 and 1902. The five yearbooks (1316,1317,1318,1319,1321) published by the Ministry of General Education are very important sources for the history of education. These were used for estimating the proportion of students to the population. In the fourth chapter the number of schools in the years of 1323/1324 are given. These statistics are found in the state year book published in 1910. Unfortunately, it is not stated at the beginning of the statistics if the date 1323/1324 is according to lunar (Hicri) or fiscal (Mali) calender. If the date given at the beginning of the statistics is Hicri, it corresponds to 1905/1906; if it is Mali, it corresponds to 1907/1908. Therefore, we can not give the A.D. equivalent, but it won't be wrong to estimate that these statistics belong to the period 1905-1908. Thanks to these statistics, it is possible to determine the number of educational institutions at the end of Abdulhamid's reign. These statistics also provide a numerical picture for education at the beginning of the Second Constitutional period. There were serious numerical errors in these statistiscs due to the misalignment of numbers and rows. We made the necessary corrections and arrangements. The fifth chapter contains the educational statistics for the years of 1913/1914. These statistics contains more detail and information compared to the previous ones. For example, thanks to these statistics, we learn for the first time about schooling rates in the Ottoman Empire. We also obtain information about the social and economical origins of the teachers and students from different schools. Thus, it becomes possible to learn about the social and economic origins of the teachers and about the social strata demanding education. These statistics were gathered at the beginning of the First World War, which brought about the end of the Ottoman Empire. They reveal the achievements of the process of the modern public education in the Ottoman Empire since Tanzimat. In the sixth and the last chapter, the first statistics of education in the Republican period are given. These statistics for the years of 1923/1924 were published after the law of Unification of Instruction was legislated. As a result, we can obtain a quantitative picture about the levels of education which the Republic inherited. With the help of the data presented in this volume, it becomes possible to evaluate the Ottoman modernisation in the sphere of education beginning with the Tanzimat. The achievements of the political periods such as the Tanzimat, the reign of Abdulhamid II, the Second Constitutional period and the first of years of the Republic can thus be compared and interpreted. The statistics used in this study are not given on the basis of the frontiers of the Turkish Republic. At any rate, such an approach would not be appropriate if it is thought that education was one of the main targets of Ottoman modernisation beginning with the Tanzimat. The statistics in this study also contain data which can be used for areas outside the frontiers of the Turkish Republic. In other words, these statistics are equally important for the history of education in the Middle Eastern and Balkan countries which were once part of the Ottoman Empire and now independent states. Because our study focused on the state in public education during the modernisation process and the new educational institutions it established, we did not consider medreses. the traditional/religious educational institution. The medreses contained a considerable number of students, and their inclusion in the statistics can alter the total numbers of schools, students and teachers. For this reason, it is important to learn more about the numerical evolution of the medreses in the 19th and 20th centuries. It should be added that the medreses lost most of their popularity during the course of the 19 century educational reforms. th
Some place names used during the Ottoman era have since been changed. We used the old names of these centers. The basic reason for this is the changing of the borders of the provinces and
XXII
their important districts. The modern names of the places now inside the borders of Turkey are given in a table. In this study, the original tables appearing in the Ottoman publications are not always published as they are. In some cases, some columns or rows were excluded from the original tables. Secondly, some columns or tables were put joined together. Thirdly, we prepared some columns, rows and tables. The last and the most important point is that we have checked thousands of numbers and sums in the original Ottoman publications. In some cases, the original numbers or sums were found to be incorrect and they were corrected. These corrections are indicated in the text with a footnote (Aslinda. ) indicating that the numbers were different in the original publication.
XXIII
TABLO LİSTESİ
Sayfa
Bölüm I
LIST OF T A B L E S
Parti
1854(1270), 1863(1279), 1873(1289), 1883(1299) Yıllan Eğitim İstatistikleri
Education Statistics for the Years 1854 (1270), 1863 (1280), 1873 (1290) and 1883 (1300)
1854 Devlet Salnamesi
1854 State Yearbook
1.1 İstanbul'daki "nıekatib-i mahsusa-i şahane",1854
1.1 Numbers of special imperial schools in Istanbul, 1854
1.2 İstanbul'daki "mekatib-i umumiyei şahane", 1854
Page
17
17
1.2 Numbers of general imperial schools in 17
1863 Devlet Salnamesi
Istanbul, 1854
17
1863 State Yearbook
1.3 İstanbul'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1863
18
1.4 İstanbul'daki yüksek okullar ve öğretmen sayılan, 1863
18
1.3 Numbers of rüştiye schools, their students and teachers in Istanbul, 1863 1.4 Numbers of higher schools and teachers in Istanbul, 1863
18
1.5 İstanbul'da cemaatlere ait sıbyan okulları ve öğrenci sayılan, 1863....
18
1.5 Numbers of community sıbyan schools and students in Istanbul, 1863
18
1.6 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayılan, 1863..
19
1.6 Numbers of rüştiye schools, their students and teachers in Anatolia and the Balkans, 1863
19
1.7 Numbers of İdadi and rüştiye students and their teachers in the Ottoman Empire, 1863
20
1.7 İmparatorluk geneli idadi ve rüştiyelerdeki öğrenci ve öğretmen sayı lan, 1863 1.8 İmparatorluk geneli sıbyan okulu öğrenci sayılan, 1863
20
18
1.8 Numbers of sıbyan school students in 20
1873 Devlet Salnamesi
the Ottoman Empire, 1863
20
1873 State Yearbook
1.9 Askeri okullar, 1873
21
1.10 Tıp okulları ve öğrenci sayılan, 1873
21
1.11 İstanbul'daki diğer yüksek okul lar ve öğrenci sayılan, 1873
21
1.10 Numbers of medical schools and their students, 1873 1.11 Numbers of other higher schools and their students in Istanbul, 1873
22
1.12 Numbers of İdadi school for boys, their teachers and students, 1873
22
1.13 Numbers of rüştiye schools for boys, their teachers and students, 1873
22
1.12 İstanbul'daki erkek idadileri, öğ renci ve öğretmen sayılan, 1873..
1.9 Numbers of military schools, 1873
' 21 21 21
1.13 İstanbul'daki erkek rüştiyeleri, öğrenci ve öğretmen savılan, 1873
22
1.14 İstanbul'daki kız rüştiyeleri, öğ renci ve öğretmen sayılan, 1873..
22
1.14 Numbers of rüştiye schools for girls, their teachers and students, 1873
22
1.15 İstanbul'da cemaatlere ait sıbyan okulları, 1873
23
1.15 Numbers of community sıbyan schools in Istanbul, 1873
23
XXV
Tablo 1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiye ler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 1.17 İmparatorluk geneli idadi ve rüştiy-elerdeki okul öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873
Sayfa
23
3
3
Tables
Page
1.16 Numbers of rüştiye schools, their stu dents and teachers in Anatolia and the Balkans, 1873
23
1.17 Numbers of rüştiye and İdadi schools, their students and teachers In the Ottoman Empire, 1873
33
1883 State Yearbook
1883 Devlet Salnamesi 34
1.18 Numbers of higher military schools and their students, 1883
34
1.19 İstanbul'daki askeri rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayılan, 1883
34
1.19 Numbers of military rüştiye schools, their students and teachers, 1883
34
1.20 İstanbul'daki yüksek okullar ve öğrenci sayıları, 1883
35
1.20 Numbers of higher schools and their students in Istanbul, 1883
35
1.21 İstanbul'daki erkek rüştiyeleri, öğrenci, mezun ve öğretmen sayı lan, 1883
35
1.21 Numbers of rüştiye schools for boys, their students, graduates and teachers, 1883
35
1.22 İstanbul'daki erkek iptidaileri ve öğrenci sayılan, 1883
36
1.22 Numbers of iptidai schools for boys and their students in Istanbul, 1883...
36
1.23 İstanbul'daki kız rüştiyeleri, öğrenci ve öğretmen sayılan, 1883.
37
1.23 Numbers of rüştiye schools for girls, their students and teachers in Istanbul, 1883
37
1.24 Numbers of iptidai schools for girls and their students in Istanbul, 1883...
37
1.25 Numbers of Muslim private schools for boys administered by societies or private founders and numbers of their students, 1883
37
1.26 Numbers of private school for girls administered by societies or private founders and numbers of their students, 1883
38
1.27 Numbers of sıbyan schools for boys and girls and their students, 1883
38
38
1.28 Numbers of community sıbyan schools in Istanbul, 1883
38
39
1.29 Numbers of rüştiye schools and their students in provinces, 1883
39
1.30 Numbers of rüştiyen students and teachers in the Ottoman Empire, 1883
4^
1.18 Askeri yüksek okullar ve öğrenci sayıları, 1883
1.24 İstanbul'daki kız iptidaileri ve öğrenci sayılan, 1883 1.25 Dernekler veya kurucuları tara fından yönetilen özel erkek İslam okulları ve öğrenci sayıları, 1883..
37
37
1.26 Dernekler veya kuruculan tara fından yönetilen özel kız İslam okulları ve öğrenci sayılan, 1883 1.27 İstanbul'daki erkek ve kız sıbyan okulları okul ve öğrenci sayıları, 1883 1.28 İstanbul'da cemaatlere ait sıbyan okulları 1883 1.29 Vilayetlerdeki rüştiyeler ve öğren ci sayılan, 1883 1.30 İmparatorluk genelinde rüştiye lerde okul, öğrenci ve öğretmen sayılan, 1883
38
46
XXVI
Tablo
Sayfa
Tables
Bölüm II
Part II
1894-1895 (1310-1311) Eğitim Yılı İstatistikleri
Education Statistics for the Year 18941895 (1310-1311)
II.Abdülhamit Öncesi ve Sonrası: Bir "İdeolojik" Karşılaştırma
Before and after Abdülhamit II :An ideological comparison
2.1 II. Abdülhamit'in devraldığı eğitim mirası ve ilk gelişmeler, 1876-1895. 2.2 İstanbul ve vilayetlerdeki sivil okul, öğrenci, memur ve öğretmen sayı ları, 1894 -1895
Page
2.1 Education Developments, 1876-1895...
49
2.2 Numbers of civil schools, their stu dents and teachers in Istanbul and provinces, 1894-1895
49
49
49
İstanbul'da Eğitim
Education in Istanbul
2.3 İstanbul'daki sivil yüksek okullar, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895
50
2.3 Numbers of all civilian schools, their students and teachers in Istanbul and provinces, 1894-1895
50
51
2.4 Numbers of rüştiye schools for girls, their students and teachers, and foundation dates, 1894-1895
51
51
2.5 Numbers of civilian İdadi schools, their students and teachers, and foundation dates, 1894-1895
51
52
2.6 Numbers of rüştiye schools for boys, their students and teachers, and foundation dates, 1894-1895
53
2.7 Numbers of Muslim iptidai schools, their students and teachers in Istanbul, 1894-1895
53
2.8 Numbers of islamic iptidai schools, their students, teachers and dates of foundation in Istanbul, 1894-1895
63
2.9 Numbers of non-Muslim schools, their students and teachers in Istanbul, 18941895
65
2.10 Numbers of foreign schools, their students and teachers in Istanbul, 18941895
65
2.4 İstanbul'daki kız rüştiyeleri, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895 2.5 İstanbul'daki sivil idadiler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894 -1895 2.6 İstanbul'daki sivil erkek rüştiyele ri, öğrenci, memur öğretmen sayıları ve açılış tarihleri,1894-1895 2.7 İstanbul'daki islam iptidaileri, eğitim biçimi, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1894-1895 2.8 İstanbul'daki özel İslam okulları, öğrenci, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri,1894-1895 2.9 İstanbul'daki gayrimüslim okullar, öğrenci ve öğretmen sayıları, 18941895 2.10 İstanbul'daki yabancı okullar, öğrenci ve öğretmen sayıları, X894™ 1895« ••••••••••••••••••••••••«••••
6 3
65 65
Vilayet ve Livalarda (Bağımsız sancaklarda) Eğitim
Education in provinces
2.11 Vilayetlerdeki yatılı sivil idadiler, öğrenci, memur, öğretmen sayı lan ve açılış tarihleri, 1894-1895
2.11 Numbers of İdadi schools, their stu dents and teachers in provinces, 18941895
66
XXVII
52
66
Tablo
Sayfa
2.12 Vilayetlerdeki gündüzlü idadiler, öğrenci, memur, öğretmen sayı ları ve açılış tarihleri, 1894-1895.. 2.13 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895 2.14 Livalardaki (bağımsız sancaklar da) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayılan ve açılış tarih leri, 1894-1895 2.15 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) sivil rüştiyeler, öğ renci, memur ve öğretmen sayılan, 1894-1895 2.16 Vilayetlerdeki kız rüştiyeleri, öğ renci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895 2.17 Vilayetlerdeki iptidai erkek öğ retmen okullan (darülmualliminler) ve öğrenci sayıları, 1894-1895.. 2.18 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) İslam iptidaileri ve öğrenci sayılan, 1894-1895 2.19 Vilayetlerdeki gayrimüslim okul lar (yatılı, gündüzlü, ruhsatlı ve ruhsatsız), 1894-1895 2.20 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) gayrimüslim okul, öğrenci, öğretmen ve cemaatlere göre okul sayılan, 1894-1895 2.21 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) yabancı okul, öğren ci, öğretmen ve uyrukla nna göre öğretmen sayılan, 1894-1895
68
Tables 2.12 Numbers of daytime idadis, their stu dents, teachers and openning dates of foundation in the provinces, 18941895
68
2.13 Numbers of rüştiyes, their students, employees and teachers in provinces, 1894-1895
70
2.14 Numbers of rüştiyes, their students, employees, teachers and openning dates in provinces, 1894-1895
87
2.15 Numbers of civilian rüştiyes, their students, employees and teachers in provinces, 1894-1895
90
2.16 Numbers of rüştiye school for girls, their students, teachers, and their dates of foundation in provinces, 1894-1895
91
2.17 Numbers of iptidai teacher schools for boys and their students in provin ces, 1894-1895
92
2.18 Numbers of Muslim iptidai schools and their students, 1894-1895
93
2.19 Numbers of non-Muslim schools (boarding, day, licensed and unlicensed) in province, 1894-1895..
97
2.20 Total numbers of non-Muslim schools, their students and teachers in provinces, 1894-1895
98
2.21 Numbers of foreign schools, their students and teachers in provinces, 1894-1895
106
70
87
90
91
92
93
97
98
Bölüm III
Part III
1901(1317) ve 1903(1319) Maarif Salnamelerinde Eğitim İstatistikleri
Education Data in The Yearbooks of Education for 1901 (1317) and 1903 (1319)
1901(1317)
General Yearbook of Education 1901 (1317)
Salnamesi
Maarif-I
Umumiye
Page
XXVIII
Sayfa
Tablo
3.1 General population, numbers of stu dents and their rates, 1901
3.1 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) nüfus, öğrenci sayısı ve öğrenci sayısının nüfusa oranı,
1901
115
115
3.2 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) öğrencilerin nüfusa oranı sıralaması, 1901 1903
Page
Tables
(1319)
Maarif-i
3.2 Ranking of student to general popula tion ratios according to provinces, 1901 General Yearbook of Education 1903 (1319)
Umumiye
Salnamesi
3.3 General population, numbers of student and their rates in provinces, 1903 117
3.3 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) nüfus, öğrenci sayısı ve öğrenci sayısının nüfusa oranı,
1903
116
116
117
3.4 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) öğrencilerin nüfusa oranı sıralaması, 1903
118
Bölüm IV
3.4 Ranking of student to general popula tion ratios according to provinces, 1903
118
Part IV
1905-1908 (1321-1324) İstatistikleri
Eğitim
Statistics of Education for the Years 19051908(1321-1324)
Yılı
Vilayetlerdeki Resmi ve Özel Okullar
Official and private schools in provinces
4.1 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) resmi ve özel okul sayılan, 1905-1908
4.1 Numbers of official and private schools in provinces,1905-1908
121
121
sancaklarda)
Official and private schools in independent livas
4.2 Livalarda (bağımsız sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-
4.2 Numbers of official and private schools in independent livas, 1905-1908
158
Official and mutasarnfliks
160
Livalardaki (Bağımsız Resmi ve Özel Okullar
1908 Mutasarnflıklardaki Okullar
158 Resmi ve ö z e l
160
Bölüm V 1913-1914 (1329-1330) Eğitim İstatistikleri
private
schools
Part V Statistics of Education for the Years 19131914(1329-1330)
Yılı
İptidailer
Iptidai schools
5.1 VUayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) resmi iptidailerde okul sayılan, 1913-1914
5.1 Official iptidai schools in provinces, 1913-1914
165
5.2 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) resmi iptidailerde dönem başı ve dönem sonundaki duruma göre öğrenci sayıları,
1913-1914
in
5.2 Numbers of official iptidai school stu dents in provinces, 1913-1914
166
XXIX
165
Tablo 5.3 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) resmi iptidailerde memur, öğretmen ve hizmetli sayıları, 1913-1914 5.4 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) resmi iptidailerde mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları,1913-1914 5.5 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel iptidailerde cemaatlere göre okul sayıları, 19131914 5.6 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel iptidailerde cemaatlere göre öğrenci sayıları, 1913-1914 5.7 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel iptidailerde cemaatlere göre öğretmen sayıları, 1913-1914 5.8 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) yabancı iptidai okul sayılan, 1913-1914 5.9 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) yabancı iptidailerde öğrenci sayılan, 1913-1914 5.10 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) yabancı iptidailerde öğretmen sayıları, 1913-1914 5.11 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) bütün iptidai okul, öğretmen ve memur sayılan, 19131914 5.12 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) bütün iptidailerde öğrenci sayılan, 1913-1914 5.13 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) iptidai okul, öğretmen ve öğrenci sayıları, 1913-1914 5.14 Bütün vilayetlerin iptidai okul, öğretmen ve öğrenci sayıları, 1913-1914
Sayfa
Tables
Page
5.3 Numbers of official iptidai schools, their officers, teachers and other employees in provinces, 1913-1914
™
168 5.4 School, that teacher of official iptidai school, graduated from in provinces, 1913-1914
1
6
9
169 5.5 Private iptidai schools in provinces, 1913-1914 171 5.6 Numbers of private iptidai school's student in provinces, 1913-1914
173
5.7 Numbers of teachers in private iptidais, according to religious communities, 1913-1914
174
5.8 Numbers of foreign iptidai schools, 1913-1914
175
5.9 Numbers of foreign iptidai school students, 1913-1914
177
5.10 Numbers of foreign iptidai school teachers, 1913-1914
178
5.11 Numbers of all teachers and officers in iptidai schools, 1913-1914
179
5.12 Numbers of all students in iptidai schools, 1913-1914
181
5.13 Numbers of iptidai schools, their teachers and students, and population at age of compulsory education in provinces, 1913-1914
184
173
174
175
177
178
179
181
1
2
8
0
4
8
XXX
5.14 Numbers of iptidai schools, their teachers and students, and population at age of compulsory education in provinces, 1913-1914 208
Tablo 5.15 Livalardaki (bağımsız sancaklar da) iptidai okul, öğretmen ve öğ renci sayılan, 1913-1914 5.16
Bütün livalardaki (bağımsız sancaklarda) iptidai okul, öğret men ve öğrenci sayılan, 19131914
5.17 Bütün vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) iptidai okul, öğretmen ve öğrenci sayılan, 1913-1914
Sayfa
2
0
9
216
216
Tables 5.15 Numbers of iptidai schools, their teachers and students, and population at age of compulsory education in independent sancaks, 1913-1914
5.17 Numbers of iptidai schools, their teachers and students, and population at age of compulsory education in all provinces and independent sancaks, 1913-1914. Teacher training schools for boys
5.18 Erkek öğretmen okullarında cemaatlere ve diploma alanlara göre öğrenci sayılan, 1913-1914...
5.18
5.20 Erkek öğretmen okullarında yönetici, öğretmen, hizmetli sayılan ve yaş grubuna göre öğretmen sayıları, 1913-1914 5.21 Erkek öğretmen okullarında mezun oldukları Darülfünun ve diğer yüksek okullara göre öğretmen sayılan, 1913-1914 5.22 Erkek öğretmen okullarında mezun oldukları darülmuallimin ve diğer okullara göre öğretmen sayılan, 1913-1914
216
Numbers of students in teacher training schools for boys according to religious communities and diplomas received,1913-1914
217
5.19 Professions of fathers of students in teacher training schools for boys, 1913-1914
218
217
218
209
5.16 Numbers of iptidai school, their teachers and students, and population at age of compulsory education in all independent sancaks, 1913-1914 216
Erkek Öğretmen Okulları Darülmualliminler)
5.19 Erkek öğretmen okullarında babalannın mesleğine göre öğrenci sayılan, 1913-1914
Page
5.20 Numbers of officers, teachers and other employees in teacher training schools for boys, 1913-1914
2
1
9
2
2
0
219 5.21 Teachers graduated from higher schools in teacher training schools for boys, 1913-1914 220 5.22
Numbers of teachers in teacher training schools according to the schools of graduation, 1913-1914
2 2
^
221
Sultaniler
Sultani Schools
5.23 Sultanilerde cemaatler, sınıflar ve diploma alanlara göre öğrenci sayılan, 1913-1914
5.23 Numbers of students of sultani schools, 1913-1914
225
5.24 Professions of fathers of students in sultani schools, 1913-1914
227
5.24 Sultanilerdeki babalannın mes leklerine göre öğrenci sayılan, 1913-1914 5.25 Sultanilerdeki yönetici, öğretmen, hizmetli sayılan ve yaş grubuna göre öğretmen sayıları, 19131914
225
227 5.25 Numbers of officers, teachers and other employees in sultani schools, 1913-1914 228 XXXI
2
2
8
Tablo 5.26 Sultanilerde mezun oldukları Darülfünun ve diğer yüksek okullara göre öğretmen sayılan, 1913-1914 5.27 Sultanilerde mezun olduktan darülmuallimin ve diğer okullara göre öğretmen sayılan, 1913-1914
Sayfa
Tables
Page
5.26 Teachers graduated from higher schools in sultani schools, 1913-1914.
229
5.27 Teachers graduated from other schools in sultani schools, 1913-1914.
231
229
231
İdadiler
Idadi Schools
5.28 Vilayetlerdeki idadilerde cemaat ler, sınıflar ve diploma alanlara göre öğrenci sayılan, 1913-1914..
5.28 Numbers of students in idadis in the provinces according to religious communities, classes and diplomas received, 1913-1914 235
5.29 Vilayetlerdeki İdadilerde babalannın mesleklerine göre öğrenci sayılan, 1913-1914 5.30 Vilayetlerdeki İdadilerde yönetici, öğretmen, hizmetli sayılan ve yaş grubuna göre öğretmen sayılan, 1913-1914 5.31 Vilayetlerdeki İdadilerde mezun oldukları Darülfünun ve diğer yüksek okullara göre öğretmen sayılan, 1913-1914 5.32 Vilayetlerdeki İdadilerde mezun oldukları darülmuallimin ve diğer okullara göre öğretmen sayılan, 1913-1914
2
3
5
5.29 Professions of fathers of students in idadi schools, 1913-1914
238
238 5.30 Numbers of officers, teachers and other employees in idadi school, 1913-1914
2
4
0
240 5.31 Teachers graduated from higher schools in Idadi schools, 1913-1914...
242
242 5.32 Teachers graduated from teacher training schools for boys and other Idadi schools, 1913-1914
2
4
4
244
Tali Okullar
Private Secondary Schools
5.33 Vilayetlerdeki özel tali okulların ait olduğu cemaat ve devlet ile kuruluş ve/veya açılış tarihleri 1913-1914
5.33 Communities and foreign states that private secondary school belong and their dates of foundation, 1913-1914 246
5.34 Vilayetlerdeki özel tali okullarda cemaatler, sınıflar ve diploma alanlara göre öğrenci sayılan, 1913-1914 5.35 Vilayetlerdeki özel tali okullarda babalannın mesleklerine göre öğrenci sayılan, 1913-1914 5.36 Vilayetlerdeki özel tali okullarda yönetici, öğretmen, hizmetli sayılan ve yaş grubuna göre öğretmen sayılan, 1913-1914
246 5.34 Numbers of students of private secondary schools, 1913-1914..
249
249 5.35 Professions of fathers of students in private secondary schools 1913-1914.
2
^
2
252 5.36 Numbers of officers, teachers and other employees in private secondary schools, 1913-1914 255
XXXII
2
55
Tablo 5.37 Vilayetlerdeki özel tali okullarda mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1913-1914 5.38 Vilayetlerdeki özel tali okullarda mezun oldukları yabancı okullara göre görevli öğretmenler, 19131914 5.39 Diğer özel tali okullarda cemaat lere ye diploma alanlara göre öğrenci sayıları, 1913-1914 5.40 Diğer özel tali okullarda yönetici, öğretmen, hizmetli, sayıları ve yaş grubuna göre öğretmen sayılan, 1913-1914 5.41 Diğer özel tali okullarda mezun oldukları okullara göre öğretmen sayılan, 1913-1914 5.42 Diğer özel tali okullarda babaları nın mesleklerine göre öğrenci sayılan, 1913-1914 5.43 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel tali okullar ve öğretmen okul sayılan, 1913-1914 5.44 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel tali okullar ye öğretmen okulu öğrenci sayıları, 1913-1914 5.45 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel tali okullar ve öğretmen okulu öğretmen kadro sayılan, 1913-1914
Sayfa
Tables
Page
5.37 Teachers graduated from private secondary schools, 1913-1914
258
5.38 Teachers graduated from foreign private secondary schools, 1913-1914
261
5.39 Numbers of other private secondary school and their students, 1913-1914
264
5.40 Numbers of officers, teachers and other employees in other private secondary school, 1913-1914
264
5.41 Teachers graduated from other private secondary schools, 1913-1914
265
258
261
264
264
265
2
6
5
266
5.42 Professions of fathers of students in other private secondary schools, 19131914 265 5.43 Numbers of all private secondary schools and teacher training school for boys, 1913-1914 5.44 Numbers of students in private secondary schools and teacher training schools for boys, 1913-1914
266
2
^7
267
268
5.45 Numbers of teachers and administrative staff in all private secondary schools and teacher training schools, 1913-1914
268
Yüksek okullar
Higher Schools
5.46 Yüksek okullarda cemaatler ve diploma alanlara göre öğrenci sayılan, 1913-1914
5.46 Distribution of private higher schools and their students according to communities, 1913-1914
269
5.47 Numbers of officers, teachers and other employees in higher schools, 1913-1914
2
5.47 Yüksek okullarda yönetici, öğret men, hizmetli sayılan ve yaş gru buna göre öğretmen sayıları, 1913-1914
269
7
0
270
Özel Yüksek Okullar
Private Higher Schools
5.48 Özel yüksek okullarda, cemaatler ve babalarının mesleklerine göre öğrenci sayılan, 1913-1914
5.48 Numbers of private higher schools and their students, 1913-1914 271
XXXIII
271
Tablo 5.49 Özel yüksek okullarda yönetici, öğretmen, hizmetli sayılan ye yaş grubuna göre öğretmen sayıları, 1913-1914
Sayfa
5.49 Numbers of officers, teachers and other employees in private higher schools, 1913-1914
272
2
7
1
5.50 Numbers of all higher schools, their teachers, students and graduates, 1913-1914
272
Schools Connected to Other Ministries
Diğer Bakanlıklara Bağlı Okullar Harbiye Nezareti 5.51 Harbiye NezaretPne bağlı askeri idadilerdeki öğrenci, öğretmen sayıları ye mesleklerine göre öğretmen sayıları, 1913-1914
Page
271
5.50 Bütün resmi ye özel yüksek okullarda, okul, öğretmen, öğrenci ye diploma alanlar, 1913-1914
Tables
Ministry of War 5.51 Numbers of students and teachers in military idadi schools connected to Ministry of War, 1913-1914
2
7
3
273
Bahriye Nezareti
Naval Ministry
5.52 Bahriye NezaretPne bağlı Mekteb-i Bahriye-i Şahane'deki öğrenci, öğretmen sayıları, mezun olduktan okul ye yaş grubuna göre öğretmen sayılan, 19131914
5.52 Numbers of students and teachers in Imperial Naval School connected to Naval Ministry, 1913-1914
2
73
273
Evkaf-ı Hümayun Nezareti
Ministry of Imperial Foundations
5.53 Evkaf-ı Hümayun NezaretPne bağlı vakıf iptidai okulları, öğrenci ve öğretmen sayı-lan, 1913-1914...
5.53 Numbers of iptidai school and their student and teacher connected to Ministry of Imperial Foundations, 1913-1914
274
5.54 Teachers graduated from schools connected to Ministry of Imperial Foundations, 1913-1914
274
5.55 Numbers of students and teachers in Medresetül Vaizin connected to Ministry of Imperial Foundations, 1913-1914
275
5.54 Evkaf-ı Hümayun NezaretPne bağlı vakıf okullarındaki mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1913-1914 5.55 Evkaf-ı Hümayun Nezareti'ne bağlı Medresetül Vaizin'deki öğrenci ve yaş grubuna göre öğretmen sayılan, 1913-1914
274
274
275
Ticaret ve Ziraat Nezareti
Ministry of Trade and Agriculture
5.56 Ticaret ve Ziraat Nezareti'ne bağlı yüksek okullarda cemaatler, diploma alanlar ve babalarının mesleklerine göre öğrenci sayılan, 1913-1914
5.56 Numbers of higher schools and their students connected to Ministry of Trade and Agriculture, 1913-1914....
275
5.57 Numbers of higher schools and their teachers to Ministry of Trade and Agriculture, 1913-1914
275
5.57 Ticaret ve Ziraat Nezareti'ne bağlı yüksek okullarda yaş grubuna göre öğretmen sayıları, 1913-1914
275
275
XXXIV
Tablo 5.58 Ticaret ve Ziraat Nezareti'ne bağlı ziraat okullarında cemaatler, diploma alanlar ve babalarının mesleklerine göre öğrenci sayıları, 1913-1914 5.59 Ticaret ve Ziraat Nezareti'ne bağlı ziraat okullarında yaş grubu ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1913-1914 5.60 Ticaret ve Ziraat Nezareti'ne bağlı darülharirlerde cemaatlere, diploma alanlar babalarının mesleklerine göre öğrenci sayıları, 1913-1914 5.61 Ticaret ve Ziraat Nezareti'ne bağlı darülharirlerde yaş grubu ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları ve 1913-1914.. 5.62 Ticaret ve Ziraat Nezareti'ne bağlı sütçülük ve bağcılık okullarında cemaatlere ve diploma alanlara göre öğrenci sayıları, yaş grubu ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1913-1914
Sayfa
Page
Tables 5.58 Numbers of agricultural schools and their students connected to Ministry of Trade and Agriculture, 1913-1914
2
5.59 Numbers of agricultural school and their teachers connected to Ministry of Trade and Agriculture, 1913-1914....
276
5.60 Numbers of dariilharir schools and their students connected to Ministry of Trade and Agriculture, 1913-1914
^77
276
276
277 5.61 Numbers of dariilharir schools and their teachers connected to Ministry of Trade and Agricultural, 1913-1914.... 5.62
Numbers of dairy farming and viticulture schools and their students, graduates connected to Ministry of Trade and Agriculture, 1913-1914....
277
277 Ministry of Public Works
5.63 Nafıa Nezareti'ne bağlı yüksek okullarda cemaatler ve babalarının mesleklerine göre öğrenci sayıları ve diploma alanlar, 1913-1914
5.63 Numbers of higher schools and their students connected to Ministry of Public Works, 1913-1914
5.65 Osmanlı İmparatorluğu'nun eğitim kurumlarında okul, öğretmen, öğrenci sayıları ve diploma alanlar, 1913-1914
277
277
Nafıa Nezareti
5.64 Nafıa Nezareti'ne bağlı yüksek okullarda yaş grubuna göre öğretmen sayıları, 1913-1914
76
2
7
8
278
278
5.64 Numbers of higher school and their teachers connected to Ministry of Public Works, 1913-1914
278
279
5.65Numbers of schools, teachers, students and diplomas received in the educational institutions in the Ottoman Empire, 1913-1914
279
BÖLÜM VI
Part VI
1923-1924(1339-1340) EĞİTİM YILI İSTATİSTİKLERİ
Statistics of Education for the Years 19231924(1339-1340)
Maarif Vekaletine Bağlı Okullar
Schools dependent Education
XXXV
to
Ministry
of
Tablo 6.1 Fen Medresesi'nde öğrenci sayıları, 1922- 1924 6.2 Fen Medresesinde uzmanlıklarına göre mezun sayıları, 1917-1924 .... 6.3 Fen Medresesinde öğretim, idari kadro sayılan ye mezun oldukları okullara göre öğretim kadro sayıları, 1917-1924 6.4 Tıp Medresesinde öğrenci sayıları, 1923- 1924 6.5 Tıp Medresesine bağlanan okullarda öğrenci sayılan, 19171924 6.6 Tıp Medresesi ye buna bağlanan okullarda öğretim, idari kadro ve mezun oldukları okullara göre öğretim kadro sayılan, 1923-1924.. 6.7 Hukuk Medresesinde öğrenci sayılan, 1917-1924
Sayfa
Page
283
6.1 Numbers of students in Sciences Faculty in 1922-1923 and 1923-1924..
283
283
6.2 Professions of students graduated from Sciences Faculty in 1917-1924
283
6.3 Numbers of teachers and administrative staff in Sciences Faculty, 1923-1924
2
6.4 Numbers of students in Medical Faculty, 1923-1924
284
84
284 284
6.5 285 6.6
2
8
5
286
6.8 Hukuk Medresesinde öğretim, idari kadro ve mezun oldukları okullara göre öğretim kadro sayılan, 1917-1924
286
6.9 Edebiyat Medresesinde öğrenci sayılan, 1917-1924
287
Numbers of students in school connected to Medical Faculty, 19231924 285 Numbers of educational and administrative staff in School of Pharmacy, Dentistry and Midwifery connected to Medical Faculty, 19231924
287
6.11 Mekteb-i Mülkiyede öğrenci sayılan, 1921-1924
287
6.12 Mekteb-i Mülkiyedeki öğretmen, idari kadro sayılan ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayılan, 1923-1924
288
6.13 Sanayi-i Nefise Mektebindeki öğrenci saydan, 1923-1924
288
285
6.7 Numbers of students in Law Faculty between 1917-1924
286
6.8 Numbers of teachers and administrative staff at Law Faculty, 1923-1924
286
6.9 Numbers of students in Faculty of Literature from the beginning of the year 1917 to the July 1924
287
6.10 Numbers of teachers and administration staff in Faculty of Literature, 1923-1924
6.10 Edebiyat Medresesinde öğretim, idari kadro ve mezun oldukları okullara göre öğretim kadro sayılan, 1917-1924
6.14 Sanayi-i Nefise Mektebindeki memur ve öğretmenlerin millet, din, mezhep ve mezun oldukları okullara göre sayılan, 1923-1924
Tables
6.11 Numbers of students in School of Public Administation (Mülkiye), 1923-1924 6.12 Numbers of teachers, officers and employees in School of Public Administation (Mülkiye), 1923-1924.
2
8
7
287
2
8
8
6.13 Numbers of student in Art School, 1923-1924
288
6.14 Numbers of officers and teachers in Art School, 1923-1924
288
288
XXXVI
Tablo 6.15 Tam devreli erkek liselerinde öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924 6.16 Yatılı, gündüzlü ve sanayi kız liselerinde öğrenci, memur ye öğretmen sayüan, 1923-1924 6.17 Bir devreli erkek liselerinde öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924 6.18 Meslek idadilerinde öğrenci, memur ve öğretmen sayüan, 1923-1924 6.19 Erkek öğretmen okullannda (darülmualliminler) öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924
Sayfa
289
289
290
6.16 Numbers of students in boarding, normal and industrial schools for girls, 1923-1924
290
6.17 Numbers of high schools for boys, their students, teachers and employees, 1923-1924
291
6.18 Numbers of vocational Idadi schools and their student, 1923-1924
293
6.19 Numbers of students, employees and teachers in male teacher schools, 1923-1924
294
2
9
1
293
294 6.20 Numbers of students, employees and teachers in female teacher schools, 1923-1924 295
6.21 İmam hatip okullarında öğrenci sayılan, 1923-1924
296
6.23 Vilay etlerdeki genel ilkokulların dershane sayısına göre dağılımı, 1923-1924 6.24 Vilay etlerdeki ana okullarında okul sayısı, sınıf, yaş ve velisinin mesleğine göre öğrenci sayılan ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayılan, 1923-1924 6.25
6.26
Türkiye'de vilayet ve eğitim kurumlanna göre okul ve öğrenci sayılan, 1923-1924 Türkiye'de vilayet ve eğitim kurumlanna göre öğretmen sayılan, 1923-1924
Diğer Vekaletlerle Duyun-u Umumiye'nin İdaresindeki Okullar
Page
6.15 Numbers of high schools for boys, their students, teachers and employees, 1923-1924
6.20 Kız öğretmen okullannda (darülmuallimatlar) öğrenci, memur ve öğretmen sayılan, 1923-1924
6.22 Vilay etlerdeki genel ilkokulların sınıf sayısına göre dağılımı, 19231924
Tables
2 9
$
6.21 Numbers of students, in Muslim prayer leader-preacher training schools, 1923-1924
296
297
6.22 General elementary schools in the provinces according to numbers of classes 1923-1924
297
299
6.23 General elementary schools in the provinces according to numbers of classrooms, 1923-1924
299
302
6.24 Numbers of kindergarden schools, their classes students according to age and professions of parents and teachers according to schools graduated, 1923-1924
302
6.25 Numbers of student in all elementary schools in Turkey, 1923-1924
394
6.26 Numbers of teachers of all elementary schools in Turkey, 1923-1924
393
304
308 Schools administered by other ministries and Administration of General Public Debt
XXXVII
Tablo 6.27 Bahriye Mekteb-i Âlisi öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayılan (Bahriye Vekaleti), 1923-1924 6.28 Bahriye Gençler Mektebi öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları (Bahriye Vekaleti), 1923-1924 6.29 Milli Ticaret-i Bahriye Kaptan ve Çarkçı Mekteb-i Âlisi öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, (KurucuMüdürü Hamid Naci Bey), 19231924 6.30 Mühendis ve kondüktör okullarında öğrenci sayıları, (Nafıa Vekaleti), 1923-1924 6.31 Mühendis ve kondüktör okulları memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları (Nafıa Vekaleti), 1923-1924 6.32 Ticaret Mekteb-i Âlisinde öğrenci, öğretmen ve memur sayıları (Ticaret Vekaleti), 1923-1924 6.33 Ticaret Mekteb-i Âlisinde mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları (Ticaret Vekaleti), 19231924 6.34
6.35
Ziraat okullarında öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları (Ziraat Vekaleti), 1923-1924 Yüksek meslek okullarında öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları (Ziraat Vekaleti), 1923-1924
Sayfa
Tables
Page
6.27 Numbers of students, teachers and officers in Higher Naval School (connected to Naval Ministry), 19231924
3
1
0
6.28 Numbers of students, teachers and officers in Naval Youth School (connected to Naval Ministry), 19231924
3
1
0
6.29 Numbers of students, teachers and officers in Higher School for Captains and Engineers (founder and director Hamid Naci), 1923-1924
3
1
0
310
310
310
311
6.30 Numbers of students in engineering and conductor schools (connected to Ministry of Development and Housing), 1923-1924 311 6.31 Numbers of student in engineering and conductor schools (dependent to Ministry of Public Works), 1923-1924
3
6.32 Numbers of students, teachers and officers in Higher Trade School (connected to Trade Ministry), 19231924
311
6.33 Numbers of teachers in the Higher School of Commerce according to schools of graduation, 1923-1924
^12
1
1
311
311
312 6.34 Numbers of students, employees and teachers according to schools of graduation in the schools of agriculture, 1923-1924 313 313 6.35 Numbers of students, teachers and officers in higher vocational schools (Connected to Agricultural Ministry), 1923-1924 314
XXXVIII
314
Sayfa
Tablo 6.36
Bursa Harir Darüttaliminde öğrenci, öğretmen ve memur sayıları, 1923-1924 (Duyun-u Umumiye İdaresi)
Özel Okullar ve Vilayetlerin Ettiği Okullar
314
6.37 Numbers of students, officers and teachers at Dariissafaka School, 19231924
6.37 Darüşşafaka'da öğrenci, öğretmen, memur, hizmetli sayılan ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924
315
6.38 Darüleytamlarda öğrenci sayıları, 1923-1924
315
6.40 Hayat okulları (Pratik Sanat Enstitüleri)'nda öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924 6.41
Dilsiz okullarında öğrenci, öğretmen, memur, hizmetli sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924
6.42 Vilayetlerin idare ettiği sanayi okullarında sınıf, meslek ve yatıhgündüzlü olma durumuna göre öğrenci sayıları, 1923-1924 6.43 Vilayetlerin idare ettiği sanayi okullarında öğretmen sayılan, mezun oldukları okullara ve milliyetlerine göre öğretmen sayılan, 1923-1924 6.44 Vilayetlerin idare ettiği sanayi okullarında mezun oldukları okullara ve milliyetlere göre idari kadro ve hizmetli sayılan, 19231924
6.36 Numbers of students and teachers in Bursa Silk Traninig School(connected to Administration of General Public Debt), 1923-1924
Page
314
Private Schools and Schools Administrated by Provinces
İdare
6.39 İstanbul Darülelhan Mektebinde öğrenci, öğretmen, memur, hizmetli sayıları ve mezun oldukları okul, millet, din ve mezheplerine göre öğretmen sayıları, 1923-1924
Tables
6.38
315
Numbers of Dariileytam schools [school for orphans] and their students, 1923-1924
315
6.39 Numbers of students, teachers and employees in Istanbul Darülelhanı (conservatory), 1923-1924
315
316 6.40 Numbers of students and teachers in vocational schools, 1923-1924
317
317 6.41 Numbers of students and teachers in schools for the deaf, 1923-1924
3
1
7
3
1
8
317 6.42 Numbers of students in industrial schools administered by provincial governments, 1923-1924 318 6.43 Numbers of teacher staff in industrial schools administered by provincial governments, 1923-1924 319 319 6.44 Numbers of industrial schools, their administrative staff and other employees, administered by provincial governments, 1923-1924 319
XXXIX
319
Osmanlı vilayetleri (1900 civarı)
GİRİŞ
Modernleşme, Merkezileşme ve Çevreye Nüfuz Aracı Olarak Eğitim Eğitim, X I X . yüzyılda siyasal sistemlerin merkezileşmesine (uluslaşmaya) koşut olarak devlet denetimine girmiş, kamu yatırımlarının yapıldığı bir "hizmet" alanı haline gelmiştir. Modernleşme sürecinde, dinsel/geleneksel (cemaat/millet) eğitiminin yerini yaygın/kamusal/örgün, laik ve merkezi (ve bir süre sonra ulusal) eğitim sistemi almaktadır. Okul sayısında, okullaşma ve okuryazarlık oranlarında artış meydana gelmektedir. Eğitimin devlet tarafından organize edilmesi, özellikle de parasız ilk eğitimin zorunlu hâle getirilmesi düşüncesi Fransız Devrimi ile gündeme gelmiştir. Zorunlu eğitim, 19. yüzyılda, devletin genişleyen iktidarının dayanaklarından olan bürokratik yönetimin yayılması ve ordunun güçlenmesinin yanında üçüncü bir dayanak olmuştur. En önemlisi bu yüzyılda eğitimin, ilerlemenin, ekonomik kalkınmanın ve topluma nüfuz etmenin başlıca aracı durumuna dönüştüğü gözlenmektedir. Devletin artan, karmaşıklaşan işlev ve etkinliklerini (üstlenmek zorunda kaldığı yeni hizmetleri) uzman ve eğitimden geçmiş elemanlardan oluşan bir bürokrasi ile yürütmesi gerektiği gibi, sanayileşme de (uzmanlaşma, işbölümü) bu talebin toplumsal alanda ortaya çıkmasına yol açmıştır. X I X . yüzyılda devlete yönelik sadâkatin sağlanmasında en etkili araç olan devlet denetimi altındaki ilkokulun zorunlu olması, eğitimle ilgili merkezi yönetim içinde bir birim (bakanlık veya daire) kurulması ve laikleşmeye başlaması Fransa, İngiltere, Almanya, İtalya, Rusya, Avusturya (- Macaristan), Prusya ve Osmanlı İmparatorluğu'nda birbirine yakın senelerde ve birbiriyle etkileşim içinde olmuştur. Ancak eğitim sistemi ve düzeni konusundaki istikrar bütün bu ülkelerde oldukça uzun yıllar sağlanamamıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nda eğitim işlerine bakacak bir "daire"nin sonra da bakanlığın (nezaret) kurulması çağdaşlarına oranla geç değil, hatta birçoğundan öncedir. Merkezi yönetim içinde eğitim ile ilgili bir dairenin kurulması düşüncesi 1838 yılından itibaren gündeme gelmiş; bakanlık Maarif-i Umumiye Nezareti (Genel Eğitim Bakanlığı) adı ile 1857 yılında kurulmuş; bir bütün olarak eğitimi düzenleyen "Maarif-i Umumiye Nizamnamesi/Genel Eğitim Tüzüğü" ise 1869 yılında yayımlanmıştır.
(1)
(1) örneğin Fransa'da ilköğretim zorunluluğu 1793'de getirilmiş, 1802'de ise vazgeçilmiştir. İlköğretim zorunluluğu asıl ve sürekli olarak 1881/1882'de Jules Ferry'nin Eğitim Bakanlığı sırasında getirilmiştir. [Herbert Passin; "The Japan Educational System" Education and Political Development (Ed: James S. Coleman) (Princeton: Princeton University Press, 1965) s.272] Almanya'da ilk öğretimin zorunlu hale gelişi 1819'da, parasızlık ilkesi ise 1888 yılındadır. İngiltere'de de ilköğretim zorunluluğu 1880, parasız oluşu da (eğitim ücretleri kaldırılarak) 1891'de getirilmiştir. (Yahya Akyüz; Türk Eğitim Tarihi (Başlangıcından 1988'e) (Ankara: A . O . Basımevi, 1989) Genişletilmiş 3. baskı s. 173 dn/1] Gladstone'un önemli reformlarından biri olan ve İngiltere'de çağdaş eğitim sistemini kuran "Eğitim Yasası / Education AcV 1870 yılında çıkmıştır. Amaç, özellikle standart bir ilk eğitimin sağlanmasıdır. Yeni eğitim yasası ile eğitim ucuzlamakta ve dolayısıyla birçok kişi için olanaklı kılmaktadır. İngiltere'de de okul yasaları ile ilgili en büyük güçlük dinsel dirençten kaynaklanmıştır. Protestan Hıristiyanlar, devletin, İngiliz Kilise okullarını desteklemesine şiddetle karşı çıkmışlardır. Diğer bir deyişle bütün mezhepler, din öğretimi yapmadığı için yeni laik okullara karşı çıkmışlar ve kurulmaması için direnmişlerdir.[ Norman Rich; The Age of Nationalism and Reform, 1850-1890 (New York: W.W. Norton & Company Inc.,1970) s.l 13-114) Osmanlı İmparatorluğu'nda eğitimin zorunlu oluşu konusundaki ilk ferman, II. Mahmut Döneminde, 1824 yılında yayınlanmış, ancak uygulanamamıştır. Burada getirilen zorunlu eğitimin laik devlet okulları için değil sıbyan okulları için olduğunu hatırlamak gerekir. B u okullar ise vakıf ve medreselerin denetimindeki dini eğitim yapan okullardır. Bu uyan için bkz. Niyazi Berkes; Türkiye'de Çağdaşlaşma (İstanbul: DoğuBatı Yayınları, 1978) s. 175] Mısır modernleşmesinin mimarı olan Mehmet A l i Paşa, Ortadoğuda eğitim modernleşmesi açısından da önemli adımlar atmıştır. İlk kez Fransa'ya öğrenci göndermiş, yeni bir çok yüksek okul kurmuş ve büyük kent ve kasabalarda ilkokullar açmıştır. Merkezi yönetim içinde de bir Eğitim Dairesi oluşturmuştur.( Malcolm H . Kerr; "Egypt" Education and Political Development., s.l70) Merkezi yönetim içinde eğitim ile ilgili bir dairenin kurulması Fransa'da 1824 yılında "Kilise İşleri ve Kamusal Maarif Bakanlığı/ Ministère des affaires ecclésiastiques et de l'instructionpublique" adı ile olmuştur. Bu ismi ilk anda yadırgamamak
1
Eğitim, siyasal birliğin, toplumsal uyumun ve devlete yönelik sadakatin sağlanmasında bir "ideolojik aygıt", "endoktirinasyon" aracı olarak da kullanılmıştır. Eğitimdeki modernleşme sırasında iktidarlar kendilerine yönelik bağlılığın sağlanmasında dinsel/geleneksel değerlerden de yararlanırlar. Bu nedenle II. Abdülhamit, III. Napolyon ve III Aleksandr dönemi gibi- çeşitli dönemlerde eğitimde dinselleşme
görülmesi
istisna
değildir.
Son olarak
eğitim,
arzu
edilsin
veya
edilmesin-
pozitivist/materyalist düşünüşün yaygınlaşmasına katkı yapar. Zorunlu eğitimin kabul edilmesi, kadınların okuma olanağına kavuşması ve onlara kamusal yaşamın içinde etkin olmalarını sağlayacak yeni iş alanları açmıştır. B u gelişme ise kadınların toplumsal ve siyasal eşitsizlikten kurtulmalarının en önemli başlangıcıdır. Öte yandan eğitim, geleneksel toplumun cemaat yapısını dünyevileşme yönünde değişime uğratmakta, ulusçuluk hareketlerini teşvik etmekte ve imparatorlukların dağılışını hızlandırmaktadır. Eğitimdeki modernleşmeye cemaat örgütlenmesinden gelen dinsel direncin Avrupa ve Rusya'daki baş aktörü kilisedir. Osmanlı İmparatorluğu örgütlü hiyerarşik dinsel bir yapıyı içinde barındırmaması ve dinsel otoritenin (Bizans gibi) siyasal otoriteye bağlı olması nedeniyle, daha az resmî dinsel dirençle karşılaşmıştır. Dönüşümün başlarında asıl tepki gayrimüslim dinsel cemaat örgütlerinden gelmiştir. Cemaat örgütlerinin başlangıçta devlet okullanna soğuk bakmaları ve bir süre sonra kendi cemaatlerine açılan laik okullara sıcak yaklaşmaları, uluslaşma/dünyevileşme sürecinde kendi otoritelerini sürdürmek eğiliminden kaynaklanmaktadır. Üstelik bu süreçte yabancı devletlerin ülke içinde açtıkları okullar "cemaatten ulusa" geçiş sürecinin hızlanmasında önemli bir etken olmuştur. Bu nedenle eğitimin en önemli sonuçlan arasında bir ideoloji olarak ulusçuluğu teşvik etmesine işaret edilebilir. Bunun iki boyutu vardır. Birinci olarak eğitimin yaygınlaşması ulusçu bilinci uyandırmış, ayrılıkçı hareketleri de güdülemiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nda Sırplarla başlayan bu süreç Rum, Bulgar, Ermeni, Arnavut ve Araplarla devam etmiştir. İkinci olarak eğitimin merkezileşmesiyle beraber Emest Gelner'in kullandığı anlamda egemen üst kültürün yeniden inşa ve formüle edilmesi gerekmiştir. Zira ders programlan ve kitaplan aracılığı ile öğrencilere aktanlacak ortak bir kimlik en ciddi sorunlardan biridir.
İmparatorluklardaki
gerekiyor. Zira Osmanlı tmparatorluğu'nda olduğu gibi Fransa'da da eğitim öncelikle kilise ve cemaatlerin elinde olan bir hak ve işlevdi. Daha sonra eğitim işlerine bakan daire, bu bakanlıktan ayrılıp içişleri bakanlığına bağlanır. Oldukça uzun bir süre mezheb işleri ile eğitim işleri aynı dairenin içinde görülür. Bağımsız bir kurum olarak ulusal eğitim bakanlığının kurulması için I. Dünya Savaşı sonrasını beklemek gerekecektir, tki büyük savaş arasında da nihayet bir milli eğitim bakanlığı kurulmuştur. İtalya ve Rusya'da eğitim ile ilgili bir bakanlık kurulması 1890'lı yıllarda gerçekleşmiştir. Ancak Rusya'da genel laik eğitim Rus modernleşmesinin öncülerinden Büyük Peter (Petro) zamanında başlamıştır.) Akdes Nimet Kurat; Rusya Tarihi Baflangycyndan 1917'ye Kadar (Ankara: T.T.K. Yayınları, 1993) s.268-269] Avrupa'ya öğrenci gönderilmesi de aynı dönemdedir. Bizdeki rüştiye düzeyi (gimnaziya) okullarının açılması düşüncesi 1726 yılında gündeme gelmiş ancak üniversitenin kurulması gibi 1750 sonrasında olmuştur. [Hugh Seton-Watson; The Russian Empire 1801-1917 (Oxford; Clarendon Press, 1967) s.35-36 ve Akdes Nimet Kurat; a.g.e., s.292-293] örneğin Amerika ve İngiltere'de merkeziyetçi bir siyasal yönetim olmadığından, merkezi yönetim içinde bir tür eğitim dairesi eğitim ile ilgili işlere bakmakta, eğitim kurumlan kendi kendilerini idare etmektedirler. Prusya'da da eğitim işleri ile kilise işleri aynı bakanlık tarafından üstlenilmiştir. (Nevzad Ayas; Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitimi ve Kuruluşlar ve Tarihçeler (Ankara: M i l l i Eğitim Basımevi, 1948) s.78-79) Avusturya'da ise 1850 yılında "Avusturya Eğitim Bakanlığı" adında bir bakanlık mevcuttu ve bakanlığın müsteşarı, Avusturya ulusu düşüncesini işleyen bir tarih kitabı yazarı ve merkezi eğitimin ulusçu değerleri aktarmasından yana olan bir kişidir. Josef Alexander Freihher von Helfert isimli bu müsteşar 1854 yılında Viyana Üniversitesinde Avusturya Tarihi Araştırmaları Enstitüsü de kurmuş, ve kolejler, üniversiteler aracılığı ile kısaca eğitim kurumu aracılığı ile bir ulus olarak Avusturya fikrinin yayılmasına gayret etmiştir. [William T. Bluhm; Building an Austrian Nation The Political Integration as a Western State (London: Yale University Press, 1973) s. 15. Bizde de aynı tarihlerde Encmen-i Daniş kurulmuştur.) Japonya'da Meiji Restorasyonu sırasında, 1872 yılında, evrensel ilkelere dayalı ve zorunlu temel eğitim düzeni yaratılmıştır.(Herbert Passin; "The Japan Educational System" Education and Political Development.. s.272) Bu süre içinde Japonya'da eğitim, devlet için, öncelikle siyasal toplumsallaşma işlevi açısından önem kazanacaktır.!Robert E. Ward; "Japan: Continuity of Modernization" (Ed:Lucian W . Pye - Sidney Verba) Political Culture and Political Development (Princeton: Princeton University Press, 1972) Second printing s. 44) Çin'de ilk modern devlet okulu 1862 yılı gibi geç bir zamanda açıldığı gibi eğitim (okul) sistemi 1902-3 yıllarında, öğrenim Bakanlığı ise 1906 yılında kurulmuştur.[John Wilson Lewis; "Party Cadres in Communist China" Education and Political Development., s.413)
2
egemen/yönetici unsurun içini doldurduğu kültürel ortak kimlik bileşiminde ister istemez ulusal nitelik ve özellikler, ders müfredat ve kitaplarının -satır aralarında da olsa- yer almaya başlayacaktır.
Tanzimat Dönemi Tanzimat Döneminin eğitim açısından başlıca özelliği, o güne dek dinsel otoritelerin tekelindeki eğitimin devlet yönetimine ve denetimine alınması yönündeki cesaretli adımdır. Bilindiği üzere modernleşme klasik cemaat organizasyonunu aşındıran bir süreçtir. Cemaatlerin "ezeli ve doğal" haklarından olan eğitim ile hukuk bu süreçte devletin üstlendiği, yeniden dünyevi/laik olarak formüle ettiği veya düzenlediği alanlar haline dönüşür. Osmanlı modernleşmesinin de en önemli yanlarından birini
eğitim
oluşturur.
Osmanlı
Devleti'nde Tanzimat, bir yeniden
yapılanma
dönemidir.
Modernleşme bir amaç haline gelmiş, bu amaca ulaşmak için en etkili araçlardan birinin eğitim ve bilim olduğu fark edilmiştir. Eğitim ve bilim büyülü iki kavram olarak askeri güçlenmenin, ekonomik kalkınmanın ve siyasal birliğin kurulmasının da anahtarı olarak algılanmıştır. Tanzimat dönemine gelinceye kadar eğitim (mahalle veya sıbyan okulları) cemaatlerin ve medresenin denetimi altında yürütülmektedir. Devletin açtığı ilk eğitim kurumlannın (mühendislik, tıp ve harp okulu) ve ardından ara eğitim kurumlannın askeri nitelikte oluşu değişimin meşruluk kaynağını oluşturmuş ve bu nedenle umulanın oldukça altında tepki almıştır. Kısa süre sonra eğitim, askeri ihtiyaçlann yanı sıra sivil kamusal ihtiyaçlar için de düşünülerek tasarlanmaya başlayacaktır. Ancak devletin üstlendiği ve bir süre sonra örneklerini verdiği karma (her din ve mezhepten kişinin devam edebileceği) az çok laik eğitim, cemaatlerin çözülmesine de neden olacağından ilk tepki cemaat önderlerinden (Patrik'ten, Papa'dan ve Hahambaşı'dan) gelmiştir. Modernleşme sürecinde önce "rüştiye", sonra genel olarak "mekteb" modern eğitimin simgesi olmuş, yeni okullar eski geleneğin tersine cami ve mescit dışındaki yerlerde inşaa edilmeye başlamıştır. Medrese ve ulemâ başlangıçta eğitim işleri ile ilgili oluşturulan kurullarda görev almakla birlikte, zaman içinde eğitim işlerinden ve bakanlığından dışlanmışlardır. Rüştiyelerin açılması ardından medreselerin bir öğretmen kaynağı olarak kullanılması yerine, devlet denetiminde bir öğretmen okulunun açılması da dinsel etki ve denetimden uzaklaşma çabasından kaynaklanmaktadır. Böylece klasik elit/seçkin sınıfından olan "hoca"nın yerini, modern toplumun önemli mesleklerinden olan ve devletin öğretmen okullarından yetişen "muallim ve muallime" alacaktır. Medresenin eğitim konusundaki değişime ilk tepkisi bir üniversite (Darülfünun) kurulması girişimi sırasında gelmiş, "medrese kıtlığı mı?" var diyerek, girişimi eleştirmişlerdir. Bununla birlikte "mahalle mektebi" olarak adlandırılan Müslüman ilk öğretim kurumlannın bir kısmı Cumhuriyet'e kadar Evkaf Nezareti'nin denetiminde kalmıştır. Okullar sıbyan ve rüştiye düzeyine kadar cemaat esasına göre, fakat devlet denetimi altında açılmış ve yönetilmişlerdir. Ancak idadi, sultani ve yüksek eğitim din ve mezhep açısından karma niteliği ile Osmanlıcılık ideolojisinin asıl aktanlacağı okullar olarak tasarlanmıştır. Öte yandan yeni laik cemaat okullan ile bunlara ek olarak yabancı okullann kurulması "cemaat'ten ulus'a" geçme sürecini hızlandırdığından, bir önlem olarak eğitim aracılığı ile yurtseverlik ekseninde ortak bir "vatan" fikri ve ona bağlı Osmanlı yurttaşı yetiştirmek de amaçlardan biri haline gelmiştir. Bu bağlamda Galatasaray Sultanisi, Tanzimat düşünün hayata geçirilmesi anlamına gelir. Tanzimat modernleşmesi kızlara okuma olanağı yaratmış rüştiye, sanayi ve öğretmen okullan açılmıştır. Kadınlar öğretmenlik yoluyla ilk kez kamusal yaşamda profesyonel meslek edinmeye başlamışlardır. Kızlar için bu sayılanlar dışında, II. Meşrutiyet döneminde idadi, sultani ve üniversite de açılacaktır. Tanzimat döneminin bir özelliği de ders program, müfredat ve kitaplan aracılığı ile "resmî ideolojinin" ve "resmî tarihin" de ilk örneklerinin ortaya çıkmaya başlamasıdır. Bu 3
bağlamda Tanzimat eğitimi ile ilgili değinilmesi gereken son nokta, bu dönemde kurulan eğitim bakanlığının bir sansür merkezi haline gelmeye başlamasıdır. II. Abdülhamit döneminde bu merkez, yayınlanacak dergi, gazete ve kitaplar üzerinde bir yoğun mesai yapacaktır. Osmanlı İmparatorluğu'nda eğitimin çağdaşlaşması için bir milat aranmak gerekirse 1838 yılı gösterilebilir. Değişimin başladığı 1838 yılında Meclis-i Umur-u Nafıa (Yararlı İşler Kurulu) bir yandan mahalle okullarında reform yapılması, diğer yandan da adı rüştiye olan yeni bir eğitim düzeyinin oluşturulmasını karara bağlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nda devlete ait ilk sivil/mülki (askeri olmayan) okullar da bu sırada, Tanzimat'ın ilanı öncesinde, 1839 yılında açılmıştır. Bunlardan ilki Sultanahmet'te açılan ve Mekîeb-i Maarif-i Adliyye adını taşıyan okuldur. Bu okuldan kısa süre sonra Mekteb-i Ulum-u Edebiyye adını taşıyan ikinci bir okul daha açılacaktır.
(2)
B u okullar, rüştiye
olarak adlandırılan eğitim basamağının ilk örneğini oluşturmakla birlikte, rüştiye adını taşıyan okullar bu tarihten yaklaşık sekiz sene sonra İstanbul'da kurulacaklardır. Her iki okula özellikle devlet dairesinde çalışmak isteyenler ve çalışanların devam etmesi zorunlu tutulmuştur. Eğitim alanındaki ikinci önemli tarih rüştiyelerin kurulduğu 1847 yılıdır. Eğitim alanındaki üçüncü önemli ve kalıcı değişim 1869 yılında yayınlanan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi/Genel Eğitim Tüzüğü ile başlamıştır. Tüzüğün ardından eğitime az çok bir sistem getirilebilmiş ve öğrenim aşamalandınlabilmiştir. Aslında bu Tüzük, devletin eğitim alanındaki hakimiyetini kurması anlamına geliyordu. Osmanlı İmparatorluğu'nda eğitimi düzenleyen temel metin olan Tüzüğün ilk maddesi okulları genel okullar (mekâtib-i umûmiyye) ve özel okullar (mekâtib-i husûsiye) olarak ikiye ayırmaktadır. Genel okulların (mekâtib-i umûmiyenin) gözetim ve idaresinin (nezâret ve emr-i idâresinin) devlete ait olduğu belirtilmektedir. Özel okulların (mekâtib-i husûsiyenin) ise "yalnız gözetiminin devlete, kuruluş ve yönetiminin ise kişi veya (dini) cemâatlere ait olduğu belirtilmiştir. Özel okullar da (Mekatib-i hususiye) ikiye ayrılmaktadır. Birincisi özel İslam okulları (mekatib-i hususiye-i islamiye), ikincisi ise (mekatib-i hususiye-i gayr-ı müslime) özel gayrimüslim okullarıdır. Özel gayrimüslim okulları da (Mekatib-i hususiye-i gayr-ı müslime) kendi içinde üçe ayrılmaktadır. Bunlardan ilki cemaatler ve patrikhane tarafından kurulan "milli mektepler", ikincisi ise kişilerin kurdukları "eşhas mektebleri" ve üçüncüsü ise "ecnebi" yani yabancı okullardır.
(3)
Genel okullarda (mekâtib-i umûmiyede) öğretim üç öbek halinde tasarlanmıştır. İlk düzeyde sıbyân ve rüştiye okulları vardır. İkinci düzeyde idâdî ve sultânı okulları, üçüncü ve son düzeyde ise mekâtib-i âliler, yani yüksek okullar bulunmaktadır. Dolayısıyla Osmanlı ülkesinde eğitim beş basamak halinde aşamalandınlmıştır. Bunlardan birincisine sıbyân (daha ileride modern ilk öğretimin simgesi olarak "iptidai" denmeye başlanacaktır), ikincisi rüştiye, üçüncüsüne idadiye, dördüncüsüne sultanîye ve beşincisine de yüksek okullar (mekteb-i âli) denmektedir. Aşağıda bu eğitim basamaklarının kuruluşlarını ve geçirdikleri değişimleri Genel Eğitim Tüzüğü de dahil edilerek özetlenmeye çalışılmıştır.
(2) Yeni açılan bu okullar nedeniyle çalışmamız 1839 yılından başlatılmıştır (3) B u konuda yapılan bir başka sınıflandırma ise şöyledir. Okullar, resmi okullar (mekatib-i resmiye) ve özel okullar (mekatib-i gayr-ı resmiye) olarak ikiye ayrılmaktadır. Resmi okullar müdür, öğretmen, memur ve diğer çalışanları devlet tarafından atanan ve idaresi dahi devlete ait olan okullardır, ö z e l okullar (Mekatib-i gayr-ı resmiye) ise cemaatler, kişi (efrad) veya yabancı (ecnebi) uyruklu kişiler tarafından kurulan, öğretmenleri devlet tarafından atanmayan, masrafı kurucuları ve öğrencilerinden alınan ücretlerle karşılanan okullardır. Kısaca özel (resmî olmayan) okullar üçe ayrılmaktadır. Bunlardan ilki özel İslam okulları ikincisi gayrimüslim okullar ve sonuncusu ise ecnebi/yabancı okullarıdır
4
Mahalle/Sıbyan Mektebinden İptidai Mektebe Sıbyan veya mahalle okulları en eski eğitim kurumlarından biridir. Yalnızca Müslümanların değil, gayrı Müslimlerin de yaygın bir şekilde sıbyan okulları bulunmaktadır. Bu okullar günümüzdeki Kur'an Kurslarına benzemektedir. Sıbyan okullarında öğrencilere her dinin şeriatı öğretilmektedir. Bunun yanı sıra kutsal kitabın orijinal dilde ezberletilmesi esastır. Sıbyan okullarıyla ilgili ilk değişim işareti 1824 tarihindeki bir tür zorunlu sıbyan eğitimi uygulaması ile başlamıştır.Sıbyan okullarına devam zorunluluğu İstanbul ile sınırlı tutulmuştur. Sıbyan okulları daha sonra 1838 ve 1845 yılında ele alınmış ve sınıf usulü getirilmiştir. 1847 yılında ise bir talimatname yayınlanmıştır. Talimatname ile sıbyan okulları eğitimi dört sene olarak belirlenmiştir. Sıbyan okullarındaki reform girişimleri 1863 yılında hızlandığını görüyoruz. Bu tarihte İstanbul'da eski yöntemle (usul-ü atika) eğitim yapanların yanı sıra yeni yöntemle (usul-ü cedide) eğitim yapan sıbyan okulları kurulmaya başlamıştır. Diğer kademe okullarla birlikte sıbyan okulları da 1869 tarihli Genel Eğitim Tüzüğü ile düzenlenmiştir. Burada yer alan maddelere göre sıbyan okulları Osmanlı ülkesinde ilk düzey eğitim kurumlan
olarak
cemaatlerin
eline
bırakılmıştır.
Bütün
mahalle ve
köylerde
kurulmaları
öngörülmüştür. Her din ve mezhepten çocuklann devam edebileceği türden muhtelit, yani dini açıdan karma olmayacaktır. Dinî açıdan karma nitelik gösteren yerleşim yerlerinde İslâm okulu ayrı, gayrimüslim okulu ayn olacaktır. Okullara öğretmen atanması ve ders müfredatının belirlenmesi bu konudaki yasal düzenlemeye göre yapılacaktır. Okulun bütün masraftan ise o bölgedeki dini cemâatler tarafından karşılanacaktır. Sıbyan okuluna gitmek kız ve erkek çocuklar için zorunlu tutulmuştur. Devam zorunluluğu erkekler için 6-10 yaş, kızlar için ise 7-11 yaş olarak belirlenmiştir. Bu konuda okul yaşına gelmiş çocuklann tümünün isimlerinin bir deftere yazılacağı, gelmeyen çocuğun ailesinin uyanlacağı üç defa tekrar etmesi durumunda cezalandınlacağı belirtilmiştir. Eğer bir mahalde aynı cemâate ait iki sıbyan okulu varsa biri kız çocuklan için aynlacaktır. Eğer yoksa ayn bir okul kuruluncaya kadar aynı cemâatin kız ve erkek çocuklan aynı okula gidebilecekler, ancak sınıflarda ayn ayn yerlere oturacaklardır. Öğretmenleri de kadın olacaktır, kadın öğretmen olmadığı yerde ehliyetli kadın öğretmenler yetiştirilinceye kadar erkek öğretmenler görevlendirilebilecektir. Görev yapacak öğretmenler ise öğretmen okulu mezunu olmak zorundadırlar. Bu tarihten sonra sıbyan okullannın yeni yöntemle eğitim vermesi üzerinde önemle durulmuştur.
Bu tür
eğitime
örnek
olmak üzere,
"numune" okulu
olarak
1872
tarihinde
Nuriosmaniye'de yeni bir okul açılmıştır. Bu okullar daha sonra taşrada da açılacaktır. Yeni yöntemle eğitim yapan bu okullara sıbyan yerine "iptidai" adı kullanılmaya başlamıştır. B u tarihten itibaren de ülkedeki modern ilk eğitimin adı iptidai, geleneksel ve eski yöntemle eğitim yapan okullann adı sıbyan okulu olacaktır. Bu arada 1868 yılında sıbyan okullanna öğretmen yetiştirmek üzere Darülmuallimin-i Sıbyan yani sıbyan Erkek Öğretmen okulu kurulmuştur. Adı daha sonra Darülmuallimin-i İptidai olarak değişmiştir. Kız okullan için ise Kız Öğretmen Okulu (Darülmuallimat) 1870 yılında açılmıştır. Kızlar için açılan sıbyan (sonradan iptidai) okullan ile rüştiyelere kadın öğretmen yetiştirilmesi esas tutulmuştur.
5
Rüştiyeler Hiç kuşku yok ki yukarıda 1839 yılında açıldığını söylediğimiz her iki okul(Mekteb-i Maarif-i Adliyye, Mekteb-i Ulum-u Edebiyye) 1847 yılından itibaren açılacak olan rüştiyeler için bir deneyim oluşturmuşlardır. İlk rüştiye 1847 yılında Davutpaşa'da açılmıştır. Bu yıldan itibaren rüştiyeler uzunca bir süre İstanbul'da açılacaktır. İstanbul dışında (taşrada) ilk rüştiyelerin açılması için 1855 yılını beklemek gerekecektir. İlk açılan rüştiyelerin bir özelliği de askeri nitelikte oluşlarıdır. Rüştiye düzeyi öğrenimin ilk örneklerinin askeri nitelikte oluşu, medrese ve ulemadan gelecek tepkiyi önlemeye yöneliktir. Zira okulların askeri nitelikte oluşu itiraz edilmeyecek bir meşruiyet sağlamaktadır. Rüştiye okullan beraberinde burada çalışacak öğretmen ihtiyacını da gündeme getirmiştir. Tanzimatçılar öğretmen
ihtiyacını medreseden gidermek yerine bürokrasinin
denetiminde bir
"darülmuallimin-i rüşti" adlı bir rüştiyelere öğretmen yetiştirmek üzere Rüştiye Erkek Öğretmen Okulu 1848 yılında kurmuşlardır. Medrese kökenli öğretmenler de kullanılmakla birlikte rüştiyelerin öğretmen ihtiyacı büyük bir çoğunlukla bu okullardan karşılanmıştır. Öğretmenler göreve "muallim-i sani" olarak başlamakta, daha sonra "muallim-i evvel" düzeyine yükselmektedirler. Bu çalışmada devlet salnamelerinden derlenen ilk eğitim verilerinde de bunu görmek olanaklıdır. Kız için 1859 yılına gelinceye dek sıbyan okulları dışında okuma olanağı yoktur. İlk kez 1859 yılında yine İstanbul'da bir kız rüştiyesi açılmıştır. Daha sonra taşrada da açılmaya başlayacaktır. Rüştiyeler 1868 yılına gelinceye kadar dört yıllık bir eğitim vermişlerdir. Aynı yıl beş yıla çıkanlmışlarsa da 1869 yılındaki Genel Eğitim Tüzüğü ile yine dört senelik eğitim vermeye devam etmişlerdir. Genel Eğitim Tüzüğüne göre rüştiyeler beş yüz haneyi geçen yerlerde kurulacaktır. Eğer o yerde dini açıdan karma bir toplumsal yapı varsa, her cemâat için ayn bir rüştiye okulu kurulacaktır. Bu amaçla getirilen tek sınırlama böylesi bir okulun açılabilmesi için o yerdeki gayri Müslim cemaat üye sayısının yüz haneyi geçmesidir. Kız rüştiyelerinin açılabilmesi için yine sıbyân okullanndaki gibi koşullara
bağlanmış
ve
öncelikle
şehirlerde
açılması
kararlaştırılmıştır.
Rüştiye
okullarının
masraflarının vilâyet maârif idaresi sandığından karşılanması öngörülmüştür. Dikkati çeken konu, kızların Darülmuallimat (Kız Öğretmen Okulu) ile Sanayi Okullan dışında ve rüştiye, diğer bir deyişle ilk eğitim düzeyinin ikinci basamağından sonra genel okullarda okuma olanaklannın olmamasıdır. Bu durum II. Meşrutiyet dönemine kadar da böyle devam edecektir. Genel Eğitim Tüzüğünün ardından ülke genelinde rüştiye düzeyinde okullann açılmasına hız verilecektir.
İdadiler İdadi düzeyinde okullar Genel Eğitim Tüzüğünün yayınlanmasının ardından, 1873 yılından itibaren açılmaya başlamıştır. İlk taşra rüştiyesi ise 1875 yılında açılmıştır. Tüzüğe göre idadi düzeyi okulların önemli bir özelliği muhtelit/karma nitelikte kurulabilmesidir. Yani bu okullarda dînî açıdan karma bir eğitim yapılabilecek, Müslüman ve gayn Müslim çocuklar aynı okulda "ta'lîm ve tedris" görebileceklerdir. İdadiler bin haneyi aşan yerlerde kurulacaktır. Bu okulların masraftan da vilâyet maârif idaresi sandığından karşılanacaktır. İdadilerin üç yıllık eğitim vermesi kararlaştınlmıştır. Ancak bu okullar kız öğrenci almamaktadırlar. Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile Mazbatasının basılması ve yayılması hakkındaki resmi tebliğde "...sunuf-u tebaa etfalinin muhtelitan tahsil-i maarif tarikına 6
şevki ve o cihetle beynlerinde itilâf ve muhadenetin tahkimi kazıyyesi istihsal olunmak için mekatib-i idadiyyenin ihdası elzem olduğu..." konusunun belirtilmesi, Tanzimat yöneticilerinin, bütün uyrukları "Osmanlı şemsiyesi" altında ve ortak bir paydada birleştirmek gayretleri açıkça görülmektedir. Böylelikle idadiler aracılığı ile -dinsel açıdan karma eğitim yaparak- tebaa arasında bir kaynaşma yaratacağı düşünülmüştür. İdadilerin öğretmen ihtiyacını karşılamak için 1848 yılında kurulan Darülmuallimin-i Rüşti (Rüştiye Erkek Öğretmen Okulu) içinde, 1874 yılında bir de idadi şubesi açılmıştır. Ama aynı yıl 1869 tarihli Genel Eğitim Tüzüğünde açılması öngörülen İstanbul Darülmuallimini kurulmuştur. Daha önce açılmış olan Darülmuallimin-i Rüşti İdadi şubesi de dahil olmak üzere bu okula aktarılmıştır.
Sultaniler Genel Eğitim Tüzüğüne göre eğitimin dördüncü basamağı olan sultanîler, yalnızca vilâyet merkezi olan şehir veya kasabalarda açılabilecektir. Buraya devam edecek öğrencinin bir kısmı parasız, diğer bir kısmı ise ücretle alınacaktır. Öğrenciler gündüzlü veya yatılı olabilecektir. Sultani düzey okullarda da tıpkı idadiler gibi yalnızca erkek öğrenciler okuyabilecektir. Tanzimat ve II. Abdülhamit dönemi boyunca neredeyse Galatasaray Sultanisi dışında sultani açılamayacaktır. Sultanilerin asıl açılması II. Meşrutiyet dönemine rastlamaktadır. Sultanilerin bir önemli özelliği de dinsel açıdan karma bir nitelikte olmasıdır. Bu okullara her din ve mezhepten erkek çocuklar kayıt yaptırabilecektir. Sultanilerin bu özelliği en çok tepki alan yanıdır. Aslında çeşitli din ve mezheplerden öğrencilerin okuyabilecekleri Mekteb-i Sultani'nin amacı, öğrencileri Osmanlı yurttaşı olarak yetiştirmek; "Osmanlılık ideolojisi" etrafında ve "birlik ve bütünlük" teması içinde kaynaşmalarını kolaylaştıracak ortamı yaratmaktır. Bu durum, aynı zamanda cemaat/dînî temelli ve örgütlü eğitimin yerine, laik eğitimin ikame edilmeye başlanmasının çarpıcı bir örneğidir. Osmanlı İmparatorluğumda dinsel açıdan "muhtelit/karma" nitelikli bu okulun açılması oldukça tepki almıştır. Sanıldığı gibi, bu okulun açılmasına karşı çıkanlar yalnızca medrese mensupları değildir. Kendi cemaatleri üzerindeki eğitim kurumu aracılığı ile hakimiyetlerini sürdüren dinsel otoritelerin ilk karşı çıkanlar olmaları beklenmelidir. Öncelikle
Rum
Ortodoks Patrikhanesi
ve
Rumlar, bu
mektebe
çocuklarını
göndermeyeceklerini açıklamışlardır. İkinci olarak Hahamhane "Hıristiyanların idaresindeki İslam okuluna" Musevilerin "yemek" sorununu gündeme getirerek çocuklarının bu okula gönderilmesine karşı çıkmışlar ve göndermemişlerdir. Son olarak Vatikan'dan Papalık iki emirname yayınlayarak Doğu'daki Katoliklerin Mekteb-i Sultanîye devamlarını yasaklamıştır.
Yüksek Okullar Yine Genel Eğitim Tüzüğüne göre "Mekâtib-i Âliye" olarak adlandırılan yüksek okullar öğretmen okulları dışında, Darülfünun ve sanayi' mekteplerinden oluşmaktadır. Üniversitenin, İstanbul'da, "Dârülfünûn-i Osmanî" adı ile kurulması kararlaştırılmış ve bu okulun eğitim dili esas olarak Türkçe olmakla beraber, Türkçe takrire muktedir muallimler yetiştirilinceye kadar Fransızca takririn de caiz olacağı belirtilmiştir. Üniversite paralıdır. Yüksek okulların bir kısmı genel eğitim bakanlığına bağlı olarak kurulurken geri kalanı Genelkurmay Başkanlığı'na [Erkân-ı Harbiye Nezareti'ne] ve diğer bakanlıklara bağlı olarak kurulacaktır.
7
II. Abdülhamit Dönemi II. Abdülhamit dönemi her düzey okul sayısında ve okullaşma oranında (cemaat ve yabancı okullar da dahil) en çok artışın meydana geldiği dönemdir. Bu dönemde ilkin geleneksel eğitim yapan sıbyan okulları modern eğitim yapan iptidailere çevrilmiş ve yanı sıra yeni iptidai okullar açılmıştır. İkinci olarak özellikle idadi düzeyi eğitime büyük önem verilmiş ve sivil idadiler asıl bu dönemde açılmaya başlamıştır. Bu dönem bir anlamda idadiler dönemidir. Üçüncü olarak Hukuk, Güzel Sanatlar, Ziraat, Ticaret, Orman, Maden, Baytar...gibi yüksek okullar kurulmuş, Mülkiye Mektebi yeniden yapılanmıştır. Bu okullar II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet'in yönetici eliti/seçkinleri için de bir kaynak olacaktır. II. Abdülhamit dönemi "ulemâ" ve "medresenin" sistem dışına itildiği yıllardır. Başlı başına Hukuk Fakültesi'nin kurulması bile, büyük ölçüde ulemâ ve medresenin elindeki "hukuk" tekeline indirilen en ağır darbelerden biridir. İkinci olarak X X . yüzyıl başında açılan İstanbul Üniversitesi'nin içinde "ulûm-u âliye-i diniye/Yüksek din bilimleri" şubesinin kurulması, ulemânın elindeki son kozlardan biri olan, dinin "yeniden üretildiği" medreseye indirilen son darbelerden birisidir. Artık din, devletin tam denetimi altında yüksek okulda yeniden üretilen bir "resmî İslam"a dönüşecektir. Bir çok meslek okulları bu dönemde açılmış, özel okullar da yine bu dönemde gelişmiştir. II. Abdülhamit döneminin bir diğer özelliği ders program, müfredat
ve kitaplarının
dinselleşme yönünde değişikliğe uğramasıdır. Zira Tanzimat döneminden miras kalan eğitim sisteminde din ve ahlak derslerinin rüştiye düzeyine kadar oldukça az, idadi ve sonrası eğitim düzeyinde ise yer almadığı, pozitif bilimlere ağırlık verildiği görülür. II. Abdülhamit döneminin neredeyse ilk on beş yılı boyunca aşağı yukarı aynı ders programlarının uygulanmasının da etkisi ile bizzat II.
Abdülhamit'in
himayesine aldığı
(Tıbbiye, Mülkiye ve
Harbiye gibi)
okullarda
pozitivist/materyalist düşünüş yaygınlık kazanmaya, kendisine yönelik muhalefet artmaya başlamış, öğrenciler arasında siyasal faaliyetler yoğunlaşmıştır. Önce Mülkiye mezunları arasında "ahval ve atvan" farklı bir kuşağın yetiştiği fark edilince eğitimde dinselleşme başlamış, her düzey okula, ama özellikle devlete eleman yetiştiren askeri ve mülki okulların ders programlarına din ve ahlak dersleri eklenmiş zaman içinde saat sayılan artınlmıştır. Bu okulların öğrenci ve öğretmenleri sıkı disiplin altına alınmışlardır. "Resmî ideoloji" ve "resmî tarih" birer kurum olarak bu dönemin eseridir ve sonraki dönemlere miras kalmıştır. Dinselleşmenin ideolojik boyutu bir "İslâm-Türk Sentezi" oluşturmak çabasıdır. "İslâm-Türk Sentezi" II. Meşrutiyet'te "Türk-İslâm
SentezTne dönüşecektir.
Ancak her iki ideoloji de eklektik ve acemice oluşturulmuş bir bileşime sahiptir. Cumhuriyet'te ise bu ırka, kültüre ve hukuka (ve son olarak dine) dayalı Türk ulusçuluğu olarak formüle edilecektir. II. Abdülhamit dönemindeki "İslâm-Türk Sentezi" yaklaşımının bir örneği olarak Türklük İslâm potası içinde eritilen ve anlamlandınlan ikincil bir kimlik olarak sunulmuştur. Bununla birlikte dönemin ikinci yansından sonra Türklük vurgusu daha azalmış, İslâm vurgusu hakim bir nitelik kazanmıştır. Siyasal toplumsallaşma süreci, "Allah, peygamber ve padişah" kutsal üçlemesi ile II. Abdülhamit'e bağlılığın meşrulaştırıldığı, "uyruk siyasal kültürün" aktanldığı bir özellik gösterir. İslamcılık bir siyasal birlik aracı olarak da kullanılmıştır. Galatasaray Sultanisi nasıl ki Tanzimatçıların düşü ise, Aşiret Mektebi de dönem İslamcılığının ve II. Abdülhamit'in bir düşü olarak hayata geçirilmek istenmiş, ama başanlı olamamıştır. II. Abdülhamit döneminin bir diğer özelliği askeri okullarda okutulan ve sivil okullarda okutulanlardan hayli farklılık gösteren genel tarih kitaplan ile Osmanlı tarih kitaplannın içerikleridir. Askeri okullardaki ders kitaplan erken Türk mitolojisinin aynntıyla işlendiği, ulus vurgusunun ve gururunun belirgin bir şekilde öne çıktığı eserlerdir. Bu 8
durum, II. Abdülhamit döneminde yetişen subaylar arasında yaygınlaşan ve II. Meşrutiyet döneminde hakim duruma gelen Türk ulusçuluğunun da nedenlerinden birini anlamamıza yardımcı olmaktadır. II. Abdülhamit dönemi "iptidailer ve idadiler" dönemidir. Bu dönemde en çok önem verilen iki eğitim kurumu iptidai ve idadi olmuştur. İptidailer, sıbyan okullarının tersine devlet denetiminde olan ve modern yöntemlerle ilk eğitim veren öğretim kurumlarıydı. İlk Osmanlı anayasası olan Kanuni Esasi, Osmanlı tebaasının kız erkek hepsinin ilk eğitimini zorunlu tutmuştu. Bu dönemde en çok önem verilen eğitim düzeylerinin başında iptidai okullar gelmektedir. Devlet denetiminde ve modern yöntemlerle eğitim veren bu ilk düzey okulun öğretmenlerinin de devletin kurduğu öğretmen okullarından olmasına büyük önem verilmiştir. Eski yöntemle (usul-i atika) eğitim yapan sıbyan okulları yeni yöntemle (usul-ü cedide) eğitim yapan iptidaiye çevrilmiştir. Abdülhamit'in en çok önem verdiği konu yeni iptidai okullar açılması ve sıbyan okullarının iptidai okula çevrilmesidir. Rüştiyelerin bir kısmı 1892 yılından itibaren idadilerle birleştirilerek üç yılık bir eğitime düşmüştür. Zaman içinde diğer rüştiyeler de üç yıllık bir eğitime düşürülmüşlerdir. İdadilerin öğrenim süresi 1887 yılında dört yıla çıkmıştır. 1892 yılında ise taşra idadileri gündüzlü olanlar beş, yatılı olanlar ise yedi yıl eğitim vermektedir. Yedi yıllık idadilerin ilk üç senesi rüştiye eğitimi vermektedir. Beş yıllıkların da yine ilk üç senesi rüştiye eğitimi vermektedir. Sultanilere gelince daha önce açılmış olan Galatasaray sultanisi dışında II. Abdülhamit dönemi boyunca yeni sultani kurulmadığı görülmektedir. Sultanilerin gözde olduğu dönem II. Meşrutiyet dönemidir. II. Abdülhamit döneminin başlarında yaşanan okul sayılardaki düşüşün ve yavaşlamanın başlıca nedeni 1877-1878 Osmanlı Rus savaşı nedeniyle yitirilen topraklardır. (Tuna, Bosna-Hersek, Sofya gibi) Aynı şekilde II. Meşrutiyet dönemindeki Balkan ve Trablusgarp savaşlan da benzer bir ciddi düşüş yaşanmasına neden olmuştur.
II. Meşrutiyet Dönemi II. Meşrutiyet'te, dönemin bakanlarından Satı Bey'in eğitime "Tuba Ağacı" yaklaşımı sonucu sultani ve yüksek okullara daha fazla önem verilmiştir. Kızlar için ilk kez rüştiye sonrası idadi, sultani düzeyde okul açıldığı gibi kızlara mahsus bir de üniversite kurulmuştur. Özel eğitimin de hız kazandığı bu dönemde, II. Abdülhamit döneminde devralman eğitim sisteminin eksiklikleri giderilmeye, daha merkezi bir hale getirilmeye çalışılmıştır. II. Meşrutiyet Dönemi, görünüşte bir ideoloji olarak Osmanlıcılığın yeğlendiği izlenimi verilse de II. Abdülhamit dönemindeki "İslâm-Türk Sentezi", "Türk-İslâm Sentezi"ne dönüşmüş, Türklük ve Türk milliyetçiliği vurgusu hakimiyet kazanmıştır. Ancak "Türk-İslâm Sentezi" sistematik bir ideoloji niteliğini kazanamamıştır. Bu ideoloji asıl 1945 sonrası Türkiyesi'nde yeniden gündeme gelecektir. Siyasal kültür açısından II. Abdülhamit dönemine göre derin bir değişim meydana gelmiştir. Dinsel bir kutsallıkla padişaha yönelik itaat ve sadakat yerine, ulusal ve yasal meşruiyeti olan "vatan, millet, kanun ve devlef'e itaat ve sadakat öne çıkmıştır. "Türk-İslâm Sentezi" söylemi ve militer bir ulusçuluğu içinde barındırmaktadır. Askerlik, dinsel değerlerle yüceltilmekte, kaybedilen toprakların geri alınması için öğrencilerin dinsel ve ulusal duygularını okşayan, coşturan metinler ve çizimler ders kitaplarında yer almaktadır. Okullarda askeri beden eğitiminin yanı sıra, gerçek silahlarla atış talimi de yaptınlmaktadır. Öğrenciler okula, sınıflara 9
girip çıkarken II. Abdülhamit döneminde olduğu gibi "Padişahım çok yaşa!" diye bağırmamakta, ilahiler ve "vatan-millet" manzumeleri söylemektedirler. Tanzimat'tan beri uygulanamayan ilkokulun zorunluluğu ilkesi bu dönemde gerçekleştirilebilmiş, bu amaçla okul çağına gelen çocukların listeleri çıkarılmıştır. Mülki amirlere bu konuyu izlemeleri için yetki aktarılmış, çocuğunu okula göndermeyen veliler mahkeme karan olmaksızın bu konuda oluşturulan tedris meclisleri aracılığı ile para ve hürriyeti bağlayıcı cezalar verme yetkisi tanınmıştır. Bu sayede ilkokul düzeyinde okullaşma oranı hakkında bilgi sahibi olmak mümkün olmaktadır. II. Meşrutiyet'in bir diğer yeniliği ilkokulun zorunlu olmasının yanı sıra, parasız olması, masraflann devlet tarafından karşılanmasıdır. Bu dönemin başlıca özelliği sultanilere verilen önemdir. Bir diğer özelliği de 1912 yılında rüştiyelerin kaldınlarak iptidailerle birleştirilmesidir. 1913 yılında çıkanlan bir geçici kanunla 7-13 yaş çocuklar mecburi eğitime tabi tutulmuştur. Yaş sının koşullara göre 16 yaşına kadar uzayabiliyordu. İptidai öğrenimi 6 yıl olarak belirlenmişti. Ancak bu süre taşrada yörenin koşullanna göre karma okullarda okuyan kız çocuklan için 4 yıla, yalnız kızlara ait okullarda ise beş yıla indirilebiliyordu. İptidailer kendi içinde ikişer yıllık üç dönem halinde aşamalandınlmıştır. Birincisi "devre-i iptidaiye" yani ilk devreydi, ikincisi "devre-i vasıtiye" yani orta devre ve sonuncusu da "devre-i aliye" yani yüksek dönemdir. Birinci devreye 7 ve 8 yaş, orta devreye 9 ve 10 yaş yüksek devreye ise 11 ve 12 yaşlanndaki çocuklar devam edecektir. Bu okullann bir ideal olarak 6 sınıflı ve altı öğretmenli olması tasarlanmıştır. Ancak uygulamada öğretmen yetersizliği nedeniyle amaca ulaşmak olanaklı olmamıştır. Bu nedenle okullar altıya aynlmıştır. Bunlar bir dershaneli ve bir öğretmenli okullar, iki dershaneli ve iki öğretmenli okullar, üç dershaneli ve üç öğretmenli okullar, dört dershaneli ve dört öğretmenli okullar, beş dershaneli ve beş öğretmenli okullar ve son olarak altı dershaneli ve altı öğretmenli okullar olarak sınıflandınlmıştır. İptidailerden sonra tâli (ikinci basamak) eğitimin ilk aşaması olan idadiler gelmektedir. İdadilere yaşlan 10-15 olan iptidai mezunlan ile yaşlan 13-18 olan rüştiye mezunlan devam etmektedir. Vilayet ve bağımsız sancak idadileri tek devreli ve dört yıllıktır.'İki devreli olanlar ise rüştiye kısmı ile birlikte yedi yıllıktır. Liva idadileri iki farklı kategoride düzenlenmiştir. Birincisi bağımsız idadiler denen iki yıllık idadiler, diğeri ise rüştiyeli olan ve beş yıllık idadilerdi. Son olarak İstanbul idadileri gelmektedir ki iki devreli altı yıllı bir eğitim vermektedir. Sultaniler 7-20 yaş arası öğrenci almakta ve üçe aynlmaktaydılar. Tam devreli sultaniler 12 yıllıktı ve iki devreye aynlmıştı. İlk kısım beş sınıflık "tahsil-i iptidaiye" yani ilk öğrenimdir. İkinci kısma ise "tahsil-i tâliye" deniyordu. Tahsil-i saniye de ikiye aynlmıştı. İlk dört yıla "devre-i evveli" (ilk devre), son üç yıla ise "devre-i sani" (ikinci devre) deniyordu. Devre-i sani kısmı ise edebiyat ve funun olarak ikiye aynlıyordu. İkinci tür sultaniler yedi yıllıktı. İptidaiye kısmı olmayan bu okullann ilk dört yılı rüştiye son üç yılı ise âli olarak adlandınlıyordu. Son olarak II. Meşrutiyet'in yeniliklerinden olan kız (inâs) sultanileri vardı. Bunlar da ikiye aynlıyordu. İlki yüksek öğrenime açık ve tek devre halinde on yıllık eğitim veren bir biçimde tasarlanmıştı. İkincisi ise altı yıllık meslek sultanileriydi.
10
Cumhuriyet Mütareke dönemi olarak adlandırılan evre İmparatorluk'tan ulus-devlet'e geçiş dönemidir. Bu dönemde Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılmasından Saltanatın kaldırılmasına kadar iki hükümet ve iki eğitim bakanlığı varlığını sürdürmüştür. Ankara hükümeti henüz eğitim sistemine hakim olamamakla birlikte, eğitim konusunda Ulusal Kurtuluş Savaşı boyunca toplantılar düzenlemiş, projeler hazırlamıştır. Sonunda saltanat kaldırılmış, İstanbul Hükümeti de onun Maarif-i Umumiye Nezareti de tarihe karışmıştır. Cumhuriyet döneminin hemen başlarında eğitim üç öbek halinde ilk, orta ve lise olarak aşamalandırılacaktır. İdadilere "orta okul", sultanilere de "lise" denecektir. Ancak bu çalışmadaki son istatistikler göz önüne alındığında, ilkokulların ardından bir devreli liselerin geldiği görülmektedir. Bu aşama daha sonra orta okul olarak adlandırılmıştır. Tam devreli liseler ise hem orta okulu hem de liseyi içinde barındıran eğitim aşamasıdır. Cumhuriyet döneminin asıl önemli özelliği eğitimin aşamalandırılması konusunda son noktayı koymasıdır. Eğitim ilk, orta, lise ve yüksek olmak üzere dört basamak üzerine bina edilmiştir.
11
Açıklamalar Çalışmamızda özel adlar, tablo başlıkları, sütün ve satır başlıkları günümüz Türkçesi ile verilmiştir. Ancak eğitim aşamalandırması olan sıbyan, iptidai, rüşti, idadi ve sultanilerin Türkçe karşılıkları verilmemiş, olduğu gibi bırakılmışlardır. Bu eğitim basamakları ile ilgili açıklamalar genel ve kısa bir tarihsel giriş içinde yapılmıştır. Çalışmamız kaynaklardaki tabloların olduğu gibi aktarılmasından oluşmamaktadır. Çalışmanın amacı doğrultusunda birinci olarak bazı tablolarla, bazı sütun veya satırlar çıkarılmıştır. İkinci olarak bazı sütun veya tablolar birleştirilmiştir. Üçüncü olarak bazı sütun, satır ve tablolar eklenmiştir. Dördüncü ve en önemlisi verilerde yer alan binlerce rakam tek tek toplanarak sağlamaları yapılmıştır. Sağlama sonucu hatalı olan sayılar, satır ve sütun kontrolü yapılarak bulunmuş, yerlerine doğrulan konmuştur. B u nedenle tablolarda belirlediğimiz sayı verilirken, asıl kaynaktaki sayı ise dipnotlarda (Aslında...) ifadesi ile yer almıştır. Bazı tablolarda satır ve sütun sınaması yapılabildiği için düzeltilen rakamlarda bir kuşku bulunmamaktadır. Ama bazılannda bu sınamayı yapmak tablonun yapısı gereği olanaklı olmamıştır. Bu durumda diğer verilerle karşılaştınlarak bazen toplam esas alınarak tablo içleri düzeltilmiş, bazılanndan da tablo içindeki sayılar esas alınarak toplam düzeltilmiştir. Çalışmanın içinde geçen (inâs: kız), (zükûr: erkek), (darülmuallimin: erkek öğretmen okulu), (darülmuallimat: kız öğretmen okulu) olarak düşünülmelidir. Kısaltmalar Tablolarda sütun ve satır sınırlan nedeniyle bazı kısaltmalara gidilmiştir. Yer olduğu ölçüde kısaltma yapılmamıştır. Bütün çalışma için geçerli olan kısaltmalar aşağıda verilmiştir. Bir tabloya ilişkin kısaltmalar ise yalnızca o tablonun altında verildiğinden buraya alınmamıştır. K: Kız E: Erkek KR: Karma M: Müslüman GM: Gayrimüslim T: Toplam S: Sancak L: Liva
13
Eski Yer Adlarının Günümüzdeki Karşılıkları Osmanlı döneminde kullanılan bazı yer adlan yerine şimdi farklı isimler kullanılmaktadır. Bu merkezlerin eski adlan korunmuştur.Bunun başlıca nedeni o dönemdeki il sınırlan ve bağlı ilçe, kaza ve köyler konusunda değişimler geçirmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Günümüz Türkiye sınırlan içinde kalan ve adı değişmiş olan il ve belli başlı ilçelerin günümüzdeki karşılıklan aşağıda verilmiştir. Eski
Yeni
Eski
Yeni
Akçeşehir-Kastamonu Alaiye Albak/Hakkari Atina/Trabzon Atranos/Hüdavendigar Ayıntab Aziziye/Hüdavendigar Aziziye/Sivas Baba-i Atik/Kırklareli Beyazıt/Erzurum Bozok Cezayir-i Bahr-i Sefıd Cisr-i Ergene/Edime Çarsancak/Elazığ Dersaadet Dersim Devrek/Gümüşhane Ertuğrul/Hüdavendigar Foçateyn/Aydın Gedos/Kütahya Gekbuze/îzmit Gevar Gördos/Manisa Haçin/Adana Hamidabad/Konya Hamidiye/Adana Hamidiye/Bolu Hamidiye/Konya Hamidiye/Ordu Hamidiye/Sivas Hısn-ı Mansur/Mamüretülaziz Hüdavendigar İçil/Adana İnöz/Gelibolu/Edirne
Akçakoca Alanya Başkale Pazar Orhaneli Gaziantep Emirdağı Pınarbaşı Babaeski Doğubeyazıt Yozgat Adalar Uzunköprü Akpazar İstanbul Hozat Torul Bilecik Foça Gediz Gebze Yüksekova Gördes Saimbeyli İsparta Ceyhan Devrek Maden Mesudiye Mesudiye Adıyaman Bursa Silifke Enez
Kale-i Sultaniye Karaağaç/Denizli Karaağaç/İsparta Karahisar[-ı Sahip]/Hüdavendigar Karahisar-ı Şarki/Sivas Karesi/Hüdavendigar Kars[-ı Zulkadiriyel/Adana Kasaba/Aydın Kemer-Edremid/Hüdavendigar Kırkkilise/Edirne Kirmasti/Hüdavendigar Koçgiri/Sivas Koçhisar/Konya Kuzican/Erzincan Larende/Konya Lefke/Hüdavendigar Makriköy/lstanbul Mamuretülaziz Maydos/Gelibolu/Edirne Menteşe/Aydın Mihaliç/Hüdavendigar Mirgün/Istanbul Nif/lzmir Pazarköy/Hüdavendigar Saruhan/Aydın Seferihisar/Ankara Sis/Adana Sultaniye/Konya Teke Tekfurdağı Tenus/Sivas Yabanabad/Ankara Yenihan/Sivas
Çanakkale Acıpayam Şarkikaraağaç Afyonkarahisar Şebinkarahisar Balıkesir Kadirli Turgutlu Burhaniye Kırklareli Mustafakemalpaşa Zara Şereflikoçhisar Pülümür Karaman Osmaneli Bakırköy Elazığ Eceabad Muğla Karacabey Emirgan Kemalpaşa Orhangazi Manisa Sivrihisar Kozan Karapınar Antalya Tekirdağ Şarkışla Kızılcahamam Yıldızeli
14
BOLUM I 1854(1270), 1863(1279), 1873(1289), 1883(1299) YILLARI EĞİTİM İSTATİSTİKLERİ
1854 DEVLET SÂLNÂMESİ
(1)
1.1 İstanbul'daki "mekatib-i mahsusa-i şahane"
1854
Okulun adı
Mekteb-i Harbiye Mekteb-i Idadiye-i Harbiye Mekteb-i Bahriye Mekteb-i Berriye Mekteb-i Tıbbiye ( 1 ) û z e l amaçlı okullar.
1.2 İstanbul'daki "mekatib-i umumiye-i şahane"
(1>
, 1854
Okulun adı
Darülmaarif Mekteb-i Maarif-i Adliye Mekteb-i Ulum-ı Edebiye Beyazıt Rüştiye Mektebi Saraçhane Rüştiye Mektebi Laleli Rüştiye Mektebi Davutpaşa Rüştiye Mektebi Üsküdar Rüştiye Mektebi Beşiktaş Rüştiye Mektebi Kasımpaşa Rüştiye Mektebi Darülmaarif in İdadi Mektebi
Not. İstanbul'da İslam cemaatine ait toplam sıbyan okulu sayısı: 360 (1) Genel amaçlı okullar.
(1) Def'a-ı Samine, (8.Yıl) Salname 1270 ( Haz:el-Hac Mustafa Rakım) dan derlenmiştir.
17
1863 DEVLET SALNAMESİ
(1)
1.3 İstanbul'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1863 Okul
(1)
öğrenci
(2)
Öğretmen
Darülmaarif (3)
Darülmaarif İdadisi
10
Sultanbeyazıt Rüştiye Mektebi
7
Şehzadebaşı Rüştiye Mektebi
5
Fatih Rüştiye Mektebi
3
Davutpaşa Rüştiye Mektebi
3
Kasımpaşa Rüştiye Mektebi
5
Beşiktaş Rüştiye Mektebi
3
Üsküdar Rüştiye Mektebi
4
Eyyüb Rüştiye Mektebi
4
Rumelihisarı Rüştiye Mektebi
1
Beylerbeyi Rüştiye Mektebi
3
Inas Rüştiye Mektebi
3
Toplam:15
1125
51
(1) Mekteb-i Maarif-i Adliyeye Mekteb-i Maarif-i Adliye idadisi görünmemekle birlikte toplama dahil edildiği anlaşılıyor.! (2) Yalnızca toplam verilmiştir. (3) İlk iki okulun toplam öğretmen sayısıdır.
1.4 İstanbul'daki yüksek okullar ve öğretmen sayıları, 1863 Okul
öğretmen
Darülmuallimin
2
Mekteb-i Mülkiye
6
Mekteb-i Maarif-i Aklam
2
1.5 İstanbul'da cemaatlere ait sıbyan okulları ve öğrenci sayıları, 1863 öğrenci Okul
Erkek
Kız
Toplam
280
9975
6782
16757
Rum Milleti okulları (Adalar, Ayastefanos ve civar köyler dahil)
77
6477
6477
Ermeni Milleti okulları
37
6528
6528
Katolik Milleti okulları
8
509
509
Yahudi Milleti okulları
44
2552
5
51
Cemaat/Millet^ İslam okulları
Protestan Milleti okulları Karayi okulları Toplam (1)
3
100
454
26192
Dini topluluk.
(1) D e f a 18 Salname 1280 (Haz: Ah met İlhamı) (Takvimhane-i Amire, 1280) "den derlenmiştir.
18
2552 31
82 100
6813
33005
1.6 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1863 Okul
Öğrenci
(1>
Öğretmen
(2>
Rumeli Saraybosna Rüştiye Mektebi
1
Travnik Rüştiye Mektebi
1
izvornik Rüştiye Mektebi
1
Bihke Rüştiye Mektebi
1
Yenipazar Rüştiye Mektebi
1
Benaluka Rüştiye Mektebi
1
Mostar Rüştiye Mektebi
1
Tekfurdağı Rüştiye Mektebi
1
Yenişehir Rüştiye Mektebi
1
Yanya Rüştiye Mektebi
1
Manastır Rüştiye Mektebi
1
Işkodra Rüştiye Mektebi
1
Delvine Rüştiye Mektebi
1
Niş Rüştiye Mektebi
1
Kandiye Rüştiye Mektebi
1
Hanya Rüştiye Mektebi
1
Lofça Rüştiye Mektebi
1
Rusçuk Rüştiye Mektebi
1
Siroz Rüştiye Mektebi
1
Çorlu Rüştiye Mektebi
1
Edirne Rüştiye Mektebi
1
Filibe Rüştiye Mektebi
1
Drama Rüştiye Mektebi
1
Gelibolu Rüştiye Mektebi
1
Sofya Rüştiye Mektebi
1
Berat Rüştiye Mektebi
1
Prizren Rüştiye Mektebi
1
Selanik Rüştiye Mektebi
1
Vidin Rüştiye Mektebi
1
Köstendil Rüştiye Mektebi
1
Zağra-i Atik Rüştiye Mektebi
1
Samakov Rüştiye Mektebi
1
Nevrekop Rüştiye Mektebi
1
Limni Rüştiye Mektebi
1
(1)
Yalnızca toplam verilmiştir.
(2)
Bu okulların çoğu "muallim-i evvel " veya "muallim-i sanfleriyle idare edildiği için izmir hariç bütün okullarda bir öğretmen görülmektedir. Ancak öğretmen sayısının bu sayının üzerinde olduğu tahmin edilebilir.
19
1.6 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1863 (devam) Okul
Öğrenci
(1)
Öğretmen
(2)
Anadolu Bursa Rüştiye Mektebi
1
Rodos Rüştiye Mektebi
1
Yozgat Rüştiye Mektebi
1
izmir Rüştiye Mektebi
2
İzmit Rüştiye Mektebi
1
Karahisar-ı Şarki Rüştiye Mektebi
1
Kastamonu Rüştiye Mektebi
1
Trablusgarb Rüştiye Mektebi
1
Şam-ı Şerif Rüştiye Mektebi
1
Halep Rüştiye Mektebi
1
Alaiye Rüştiye Mektebi
1
İsparta Rüştiye Mektebi
1
Biga Rüştiye Mektebi
1
Trablusşam Rüştiye Mektebi
1
Rumeli*Anadolu toplam: 48 rüştiye
3125
49
1.7 imparatorluk geneli idadi ve rüştiyelerdeki öğrenci ve öğretmen sayıları, 1863 Okul Okul türü İstanbul'daki rüştiyeler
(1)
Kız
Erkek
Toplam
öğrenci
öğretmen
1
12
13
1125
51
48
48
3125
2
2
62
63
Vilayetlerdeki rüştiyeler 2
İstanbul'daki idadiler' ' Toplam
1
49 (3)
X
4250
(1) Bu rüştiyelerin biri bu Salnamede adı geçmeyen ama toplamda verilen! ve muhtemelen önceki salnamede (1279) geçen Mekteb-i Maarif-i Adliye olmalıdır. (2) Bu idadilerden biri bu Salnamede adı geçmeyen ama toplamda verilen! ve muhtemelen önceki Salnamede (1279) geçen i Maarif-i Adlîye İdadisi olmalıdır. (3) öğrenci ve öğretmen sayısı rüştiyelerin içinde verilmiştir.
1.8 İmparatorluk geneli sıbyan okulu öğrenci sayıları, 1863 öğrenci sayısı
Okul türü
33005
Sıbyan okulları (İslam ve gayrimüslim) Not. İmparatorluk geneli toplam sıbyan, rüştiye ve idadi öğrenci sayısı 37255 tır
20
Mekteb-
1873 DEVLET SALNAMESİ 1.9 Askeri okullar, 1873 Okulun adı Mekteb-i Harbiye-i Şahane Dersaadet Mekteb-i İdadisi Hendesehane Bursa Mekteb-i idadisi Edirne Mekteb-i İdadisi Manastır Mekteb-i İdadisi Şam-ı Şerif Mekteb-i İdadisi Erzurum Mekteb-i idadisi Bağdat Mekteb-i İdadisi Mekteb-i Fünun-ı Bahriye-i Şahane Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye Mekteb-i idadi-i Tıbbiye
1.10 Tıp okulları ve öğrenci sayıları, 1873 Okul
Dahili
Harici
Toplam
Mekteb-i Tıbbiye
193
66
259
Mekteb-i Idadi-i Tıbbiye
406
140
546
Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye
157
Toplam
756
157 206
1.11 İstanbul'daki diğer yüksek okullar ve öğrenci sayıları, 1873 Okul
Öğrenci'
Mekteb-i Sultani
555
Mekteb-i Sanayi
440
Darülfünun Darülmuallimin (-i Rüşti)
72
Darülmuallimat
43
Mekteb-i Mülkiye
50
Darülmuallimin-i Sıbyan Mekteb-i Aklam
(2)
Mülkiye Mühendis Mektebi Telgraf Mektebi
(4)
(1) Yalnızca bulanabilenler verilmiştir. (2) Nafıa Nezareti'ne bağlı. (3) Nafıa Nezareti'ne bağlı. (4) Telgraf ve Posta Nezaretine bağlı.
(1) D e f a 28, Salname 1290 (KetebeTevfik: 1290)'dan derlenmiştir.
21
962
1.12 İstanbul'daki erkek idadileri, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 Okul
öğrenci
öğretmen
84
4
Fatih idadisi Eskialipaşa idadisi
3
Beşiktaş İdadisi
104
4
Darülmaarıf idadisi
112
3
Toplam: 4
300
14
1.13 İstanbul'daki erkek rüştiyeleri, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 Okul
öğrenci
Öğretmen
226
16
Darülmaarif (-i Rüşti olmalı!)
55
7
Sultanbeyazıt Rüştiye Mektebi
120
8
Şehzadebaşı Rüştiyesi
115
9
Fatih Rüştiye Mektebi
56
6
Davutpaşa Rüştiye Mektebi
142
7
Kasımpaşa Rüştiye Mektebi
156
6
85
7
Üsküdar Rüştiyesi
151
7
Üsküdar'da Atlamataşı Rüştiye Mektebi
103
7
Aksaray'da Mahmudiye Rüştiye Mektebi
Beşiktaş Rüştiye Mektebi
9
Tophane'de Feyziye Rüştiye Mektebi 96
5
Takvimhane Rüştiye Mektebi
106
8
Beylerbeyi Rüştiye Mektebi
Eyyüb Rüştiye Mektebi
105
6
Zeyrek Rüştiye Mektebi
46
6
Sütlüce Rüştiye Mektebi
52
7 2
Mırgün Rüştiye Mektebi
2
Ibrahimağa Çayırı Rüştiye Mektebi 1614
Toplam: 18
125
1.14 İstanbul'daki kız rüştiyeleri, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 öğrenci
öğretmen
45
4
Atpazarı Inas Rüştiye Mektebi
50
5
Aksaray Inas Rüştiye Mektebi
30
6
Şehzade Inas Rüştiye Mektebi
35
6
Bab-ı Zaptiye Yakınında Ibrahimpaşa Inas Rüştiye Mektebi
25
5
Beşiktaş Inas Rüştiye Mektebi
23
5
Eskialipaşa Inas Rüştiye Mektebi
29
4
Üsküdar Inas Rüştiye Mektebi
22
5
259
40
Okul Sultanahmet Inas Rüştiye Mektebi
Toplam: 8
22
1.15 İstanbul'da cemaatlere ait sıbyan okulları, 1873 Okulun ait olduğu cemaat
Okul
İslam sıbyan okulları
280
Rum Milleti okulları (Adalar, Ayastefanos ve Civar köyler dahil)
77
Ermeni Milleti okulları
48
Katolik Milleti okulları
8
Yahudi Milleti okulları
44
Protestan Milleti okulları
5
Hasköy'deki Karayi okulları
3
Toplam
470
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 Öğrenci
Merkezin adı
Öğretmen
Bab-ı Zaptiye idaresi İzmit
81
Adapazarı
89
Geyve
34
Silivri Rüştiye Mektebi
20
Kartal Rüştiye Mektebi
25
Karamürsel
40
Gekbuze
10
Hendek
23
Kandıra
25
Taraklı
30 377
Toplam: 10 Edirne vilayeti Edirne Birinci
67
Edirne İkinci
109
Tekfurdağı
94
Lüleburgaz
40
Keşan
40
Filibe
89
Gelibolu
51
Hasköy
94 119
Zağra-i Atik
Not. Bu rüştiyeler 'muallim-i evvel'leriyle onun bulunmadığı yerlerde "muallim-i sanHeriyle yönetilmektedirler. Bu nedenle bütün okulların öğretmen sayısı "1" olarak kabul edilmiştir. Aslında sayının bunun üzerinde olması muhtemeldir.
23
10
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 (devam) Merkezin adı
Öğrenci
Öğretmen
Kızanlık
52
1
Gümülcine
63
1
Islimye
60
1
Çırpan
50
1
Kırkkilise
32
1
Aydos
30
1
Yanbolu
31
1
Çorlu
23
1
Dimetoka
35
1
Malkara
38
1
1 117
19
194
1
72
1
Toplam: 19 Tuna vilayeti Rusçuk Lofca Ziştovi
1
Niğbolu
1
Samakov
28
1
Tırnova
29
1
Vidin
95
1
Babadağı
1
Köstendil
34
1
132
1
Mecidiye
46
1
Osmanpazarı
66
1
Varna
Ivraca
1
Servi
26
1
Lom
62
1
Cuma-i Atik
1
Sofya
121
1
Pazarcık
68
1
Dupniçe
41
1
Tulça
32
1
Balçık
65
1
Köstence
1
Hezargrad
97
24
1
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 (devam) Merkezin adı
Öğrenci
Öğretmen
110
1
Berkofça
38
1
Belgradcık
28
1
Şumnu
45
1
Hırsova
24
1
Maçin
33
1
Rahva
30
1
Izladı
20
1
1 536
31
Saraybosna
65
1
Travnik
62
1
izvornik
47
1
Bihke
62
1
Yenipazar
36
1
Mostar
85
1
Çelebipazarı
35
1
Yayca
27
1
Taşlıca
32
1
Prepol
23
1
Akova
21
1
Pridor
32
1
Foça
35
1
Galamaç
31
1
Ihlevne
33
1
Aziziye-i Zir
21
1
Banaluka
35
1
Belene
42
1
Ferviye
35
1
Novasin
37
1
Aziziye-i Bala
32
1
Akhisar
35
1
863
22
Plevne
Toplam: 31 Bosna vilayeti
Toplam: 22
25
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 (devam) Merkezin adı
Öğrenci
Öğretmen
173
1
Siroz
77
1
Yenice-i Vardar
40
1
112
1
Drama
35
1
Köprülü
35
1
Ohri
79
1
Nevrekop
43
1
Göriçe
45
1
Nasliç
54
1
Prespa
65
1
Iskece
40
1
Fiorina
35
1
Karaferye .
30
1
Kayalar
29
1
Vodine
32
1
Sepsike
26
1
Kesriye
26
1
976
18
90
1
Selanik-vilayeti Selanik
Manastır
Toplam: 18 Yanya vilayeti Yanya
1
Yenişehirfener Ergiri
70
1
Leskovik
27
1
Delvine
35
1
Avlonya
66
1
Narda
36
1
Meçova
33
1
Berat
44
1
Kardice
32
1
433
10
Toplam: 10
26
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 (devam) Öğrenci
Merkezin adı
Öğretmen
Işkodra vilayeti 71
işkodra Akçehisar
50
Tiran
30
Ülgün
151
Toplam: 4 Prizren vilayeti
95
Prizren Priştine Niş
91
iştip
107
Üsküp
84
Debre-i Bala
60
Kumanova
35
Toplam: 7
472
Girid vilayeti Hanya
102
Kandiye
142
Resmo
56
Yeniköy
35
Uspurlanka
18
Hanya İdadisi
57 410
Toplam: 6 Cezayir-i Bahr-i Sefid vilayeti Kale-i Sultaniye
35
Biga
21
Midilli
50
Sakız
11
Molova
66
Rodos
30
Limni
21
Istanköy
28
Ezine
18
Kıbrıs
46 326
Toplam: 10
27
10
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 (devam) öğrenci
Merkezin adı
Öğretmen
Hüdavendigar vilayeti
Bursa
64
Karahisar-ı Sahip Uşak Gedos Umurbey 1 4 9
Kütahya
7
Balıkesir
7
28
Simav
3
Aziziye-i Bursa
7
iznik 5 1
Edremit Kemer-i Edremit
32
Yenişehir-i Bursa
1 5
Lefke
1 5
1
Pazarköy
5
Eskişehir Mihaliç
25
inegöl
2 8
Kirmasti
1 3
Toplam: 19
549
Aydın vilayeti
105
İzmir
66
Aydın ödemiş
3
Manisa
85
^
Urla 17
Çeşme Denizli
2 5
Palu
3 0
3
Toplam: 8
28
6
3
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 (devam) Merkezin adı
Öğrenci
Öğretmen
Konya vilayeti
Konya
134
1
Niğde
73
1
Elmalı
32
1
Nevşehir
71
1
İsparta
85
1
Alaiye
45
1
Burdur
53
1
Antalya
42
1
Seydişehir
32
1
Larende
25
1
Ereğli
21
1
Yalvaç
28
1
641
12
120
1
Beypazarı
67
1
Ayaş
52
1
Yozgat
136
1
Kayseri
92
1
Kırşehri
35
1
Çorum
82
1
Talaş
62
1
Seferhisar
70
1
Toplam: 9
716
9
Kastamonu
87
1
Daday
63
1
Sinop
45
1
Toplam: 12 Ankara vilayeti
Ankara
Kastamonu vilayeti
Bolu
59
1
Tosya
25
1
Boyabat
24
1
Ereğli
22
1
Gefteri
57
1 1
İnebolu Toplam: 9
382
29
9
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 (devam) Merkezin adı
öğrenci
Öğretmen
137
1
Sivas vilayeti Sivas
1
Vezirköprüsü Amasya
139
1
Karahisar-ı Şarki
60
1
Tokat
59
1
Zile
45
1
Aziziye-i Sivas
38
1
Gümüşhacıköy
19
1
Merzifon
26
1
523
9
73
1
Toplam: 9 Trabzon vilayeti Trabzon
1
Niksar Samsun
68
1
Giresun
62
1
Batum
46
1
Çarşamba
40
1
Ünye
25
1
Kelkit
25
1 1
Bafra Toplam: 9
339
9
Erzurum
177
1
Bayburt
72
1
Beyazıt
60
1
Erzurum vilayeti
1
Kağızman Van
78
1
Erzincan
36
1 1
Kemah Kars
24
1
Bitlis
40
1
Oltu
22
1
30
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 (devam) Merkezin adı
Öğrenci
öğretmen
Mazgirt
28
1
Van Bahçeleri
71
1
Pertek
31
1
Başkale
30
1
Muş
25
1
Tercan
27
1
Hozat
22
1
743
17
123
1
Malatya
35
1
Siverek
31
1
Mardin
28
1
Toplam: 17 Diyarbakır vilayeti
Diyarbakır
Mezra
1
Arapkir
32
1
Siirt
39
1
Mamuretülaziz
42
1
Çarsancak
28
1
Eğin
32
1
Çermik
27
1
Keban Madeni
1
Behisni
1
Toplam: 13
417
13
Halep
84
1
Antakya
43
1
Ayıntab
68
1
Maraş
62
1
Kilis
27
1
Birecik
28
1
Rumkale
32
1
Urfa
45
1
Edlib
25
1
414
9
Halep vilayeti
Toplam: 9
31
1.16 Rumeli ve Anadolu'daki rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 (devam) Merkezin adı
Öğrenci
Öğretmen
Suriye vilayeti 1 7 9
Şam-ı Şerif
8
Trablusşam
1
0 1 8
Lazkıye Kudüs-ü Şerif
5 6
1
Cebele
2 5
1
2 9
Sayda Hama
2 9
Humus
3 1
Cebel-i Duruz
2 7
Taif
2 5
1
Sur
2 8
1
5
Toplam: 11
2
5
1 1
Adana vilayeti 7
Ermenek
^
Tarsus
5 9
Adana
8 2
2 9
Mersin 2
Toplam: 4
4
1
Bağdat vilayeti 1 3 0
Bağdat
1
Revanduz
2 3
Süleymaniye
8 2
Musul
8 1
1
Erbil
4 5
1
Kerkük
3 8
1
3 5
Şehrizor
2 9
Zibar Toplam: 8
1
8
463
Trablusgarb vilayeti 4
Trablusgarb
3
Hums
4
5 8
Bingazi
^
Toplam: 3
97
Genel toplam: 276 rüştiye, 1 idadi
13074
32
3
2
7
7
1.17 İmparatorluk geneli idadi ve rüştiyelerdeki.okul, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1873 Okul Okul türü
Kız
istanbul'daki rüştiyeler
8
Vilayetlerdeki rüştiyeler İstanbul'daki idadiler Vilayetlerdeki idadiler Toplam
0)
8
öğrenci öğretmen
Erkek Toplam
Kız
Erkek
Toplam
18
26
259
1614
1873
165
276
276
13074
13074
276
4
4
300
300
14
1
1
299
307
(1) öğrenci sayısı, vilayet rüştiye okulları sayısının içindedir.
33
1 259
14988
15247
456
1883 DEVLET SÂLNÂMESİ
(1)
1.18 Askeri yüksek okullar ve öğrenci sayıları, 1883 Okul
öğrenci
Mekteb-i Harbiye-i Şahane Mekteb-i Harbiye-i Şahane İdadisi Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane 497
Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane idadisi
151
(1)
Mühendishane-i Berri Hümayun (1) Öğrencilerden 4 'ü Yahudi, 7'si gayrimüslim'dir.
1.19 İstanbul'daki askeri rüştiyeler, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1883 öğrenci
öğretmen
Soğukçeşme
348
10
Gülhane
305
10
Fatih
494
9
Kocamustafapaşa
251
8
Beşiktaş
195
10
Üsküdar Toptaşı
206
8
Üsküdar'da Paşakapısı
143
10
Eyyüb
186
8
2128
73
Okul
Toplam: 8
(1) Defa: 38 1300 Salnamesi (Konstantiniyye : Matbaa-i Ebüzziya, 1299) 'dan derlenmiştir.
34
1.20 İstanbul'daki yüksek okullar ve öğrenci sayıları, 1883 Okul
öğrenci
Mekteb-i Nüvvab Hukuk Mektebi
7
(1)
Orman ve Maadin Mektebi Mekteb-i Sanayi
(2)
(3)
328
Mekteb-i Mülkiye-i Şahane
300
Mekteb-i Sultani (İdadisi ile birlikte)
576
Mekteb-i Sultani İdadisi Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye
502
Darülmuallimin
74
Darülmuallimat (Sıbyan ve Rüşti)
129
Darülameliyat
24
Darüşşafaka
300
Toplam: 12 (1) Adliye Nezareti'ne bağlı. (2) Ticaret ve Orman Nezareti'ne bağlı. (3) Ticaret ve Orman Nezareti'ne bağlı.
1.21 İstanbul'daki erkek rüştiyeleri, öğrenci, mezun ve öğretmen sayıları, 1883 öğrenci
1883 yılı mezunu
öğretmen
Kaptanibrahimpaşa
90
9
10
Süleymaniye
70
12
9
Okul
75
4
9
195
7
12
Sultan Selim
90
5
10
Davutpaşa Rüştiye Mektebi
70
5
10
Odabaşı Rüştiye Mektebi
30
11
Zeyrek Rüştiye Mektebi Fatih Rüştiye Mektebi
6
140
21
Çiçekpazarı
60
12
8
Eyyüb Rüştiye Mektebi
55
4
9
Sütlüce
40
Mahmudiye Rüştiye Mektebi
6
50
3
9
Feyziye Rüştiye Mektebi
100
13
10
Beşiktaş Rüştiye Mektebi
110
14
10
Mirgün Rüştiye Mektebi
85
6
9
Beylerbeyi Rüştiye Mektebi
80
9
9
Üsküdar'da Atlamataşı Rüştiye Mektebi
65
6
9
Üsküdar'da Doğancılar Rüştiyesi
60
7
9
Galata
Üsküdar'da Tophanelioğlu Rüştiyesi Toplam: 19
35
45
4
4
1 510
141
169
1.22 İstanbul'daki erkek iptidaileri ve öğrenci sayıları, 1883 Okul
öğrenci
Fatih
80
Simkeşhane
60
Nuruosmaniye
35
Küçüklanga
33
Aksaray'da Mahmudiye
150
Beşiktaş
60
Kanlıca
40
Beşiktaş'ta Aşariye Beylerbeyi Bebek Eskialipaşa
81
Saraçhane
60
Fatih'te Hafızpaşa
88
Şehzade
41
Vezneciler
18
Karamustafapaşa
45
Deveoğlu
22
Bayrampaşa
80
Hekimoğlualipaşa
40
Atikalipaşa
25
Vefa'da Hekimşirvani
30
Kalander
62
Fındıklı'da Pürtelaşhasanefendi
30
Üsküdar'da Mihrimahsultan
40
Üsküdar'da Ahmediye
42
Üsküdar'da Valide-i Atik
47
Kadıköyü'nde Iskelebaşı
20
Koska'da Ragıppaşa
20
Çengelköyü 1249
Toplam: 29
36
1.23 İstanbul'daki kız rüştiyeleri, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1883 Öğrenci
öğretmen
Şehzade Inas Rüştiye Mektebi
28
3
Atpazarı inas Rüştiye Mektebi
55
3
Aksaray Inas Rüştiye Mektebi
70
4
Sultanahmet Inas Rüştiye Mektebi
60
3
Küçükmustafapaşa
30
4
Beşiktaş
40
2
Mirgün
35
2
Fındıklı Inas Rüştiye Mektebi
30
2
Üsküdar'da Doğancılar Inas Rüştiye Mektebi
35
3
Üsküdar'da Gülfemhatun Inas Rüştiyesi
35
3
418
29
Okul
Toplam: 10
1.24 İstanbul'daki kız iptidaileri ve öğrenci sayıları, 1883 Okul
Öğrenci
Vefa Inas İptidaisi
40
Davutpaşa İskelesi İptidaisi
30
Üsküdar Hazret-i Hüdayi Karşısında Inas İptidaisi
34
Üsküdar Eski Hamam Civarında inas İptidaisi Etyemez'de Kamer Hatun Inas iptidaisi
30
Sineklibakkal'da Inas İptidaisi
25
Fatmasultan Inas İptidaisi Mirgün Inas İptidaisi
60
Toplam: 8
637
1.25 Demekler veya kurucuları tarafından yönetilen özel erkek İslam okulları ve öğrenci sayıları, 1883 Okul
öğrenci
Aksaray'da Medrese-i Hayriye
260
Vezneciler'de Şemsülmaarif
80
Çengelköy
72
Kadıköyü'nde Mahmudiye-i Haliliye
180
Sarıyer'de
80
Tophane'de Karabaş Toplam: 6
672
37
1.26 Dernekler veya kurucuları tarafından yönetilen özel kız İslam okulları ve öğrenci sayıları, 1883 öğrenci
Okul
Zeyrek
30
Istinye
18
Çengelköyü
30
Kadıköyü'nde Mahmudiye-i Haliliye
25
Toplam: 4
103
1.27 İstanbul'daki erkek ve kız sıbyan okulları, okul ve öğrenci say ilan, 1883 Okul
Öğrenci
Erkek
Kız
Erkek
Kız
9
10
450
570
13
5
640
350
Sultanselim
8
8
500
360
Emirbuhari
9
6
560
350
Hasköy
8
7
420
365
Sultanahmet
13
7
650
390
Üsküdar
14
19
1119
960
Eyyüb
10
4
680
256
Kasımpaşa
12
8
658
520
9
8
520
440
Beylerbeyi
13
10
450
365
Beşiktaş
15
20
965
640
266
224
15224
Merkezin adı
Aksaray Fatih
Tophane
Toplam:12
1.28 İstanbul'da cemaatlere ait sıbyan okulları, 1883 Okul
Ait olduğu cemaat
Rum Çocuklarına Ait
68
Ermeni Çocuklarına Ait
45
Katolik Çocuklarına Ait
10
Bulgar Çocuklarına Ait
3
Yahudi Çocuklarına Ait
33
Protestan Çocuklarına Ait
8
Toplam
167
38
11132
1.29 Vilayetlerdeki rüştiyeler ve öğrenci sayıları, 1883 Öğrenci
Merkezin adı
Öğrenci
Merkezin adı Şehremaneti
Cisr-i Mustafapaşa
20
İzmit
68
Tekfurdağı
80
Hendek
32
Vize
35
Geyve
27
Toplam: 18
Adapazarı
41
Taraklı
25
Işkodra
57
Akhisar
37
Tiran
37
Silivri
38
Akçehisar
47
Gekbuze
27
Draç
30
Şile
48
Kavala
38
Çatalca
20
Toplam: 5
Kandıra
30
Selanik vilayeti
İşkodra vilayeti
Selanik
Edirne vilayeti Edirne Birinci
209
115
Selanik
393
Toplam: 11
781
(1)
İnas
Rüştiyesi
80
Karaferye
40
Ustrumca
80
Edirne İkinci
110
Cisr-i Ergene
45
Köprülü
97
Hayrabolu
36
Drama
94
Gelibolu
50
Siroz
Çorlu
25
Nevrekop
54
Dimetoka
46
Zihne
27
ipsala
30
Demirhisar
37
Malkara
45
Yenice-i Vardar
45
Ahiçelebi
26
Vodine
35
Kırkkiiise
42
Vodine-i Karacaabad
20
Gümülcine
64
Kesendire
32
Yenicekarasu
76
Toplam: 14
Keşan
28
Manastır vilayeti
Lüleburgaz
23
(1) Aslında
Manastır
yok.
39
120
876
120
1.29 Vilayetlerdeki rüştiyeler ve öğrenci sayıları, 1883 (devam) öğrenci
Merkezin adı
öğrenci
Kalkandelen
95
Avlonya
35
Kırçova
50
Toplam: 8
Ohri
33
Pirlepe
63
Hanya
93
Görice
38
Resmo
93
Topçular
32
Kandiye
75
Kesriye
30
Uspurlanka
25
Debre-i Bala
58
Ostiya
27
Prizren
75
Yerapetra
35
Yakova
73
Selina
36
Kolonya
22
Kisamo
25
Elbasan
48
Aya María
40
Istarva
20
Yeniköy
30
Florina
25
Oyano
22
Kayalar
48
Sultaniye
25
Merkezin adı
Toplam: 20
303 80
Girid vilayeti
513
Toplam: 12
830
Cezayir-i Bahr-i Sefld vilayeti
Serfice sancağı Serfice
36
Sakız
27
Cuma
60
Rodos
20
Nasliç
33
Midilli
42
Molova
26
Limni
22
Toplam: 3
129
Yanya vilayeti Yanya
61
Istanköy
23
Ergiri
69
Bozca(ada)
23
Leskovik
19
Medrese-i
Lipova
20
Toplam: 8
Berat
52
Delvine
15
Bursa
Kardice
32
Bursa ¡ñas Rüştiyesi
Süleymaniye
(Rodos)
94 277
Hüdavendigar vilayeti
40
169 30
1.29 Vilayetlerdeki rüştiyeler ve öğrenci sayıları, 1883 (devam) Merkezin adı
iznik Eskişehir
Öğrenci
Merkezin adı
24
Toplam: 13
111
öğrenci 522
Karesi vilayeti
Umurbey
Balıkesir
74
Söğüt
59
Balat
30
Uşak
54
Bigadiç
44
Bilecik
41
Edremit
44
Kumla-i Sagir
25
Edincik
30
Armutlu
23
Kemer-i Edremit
48
Simav
56
Gönen
40
Saloz
25
Havran
51
Karahisar-ı Sahip
82
Bandırma
50
Kesput
25
Ezine
25
Gedos
48
Biga
45
Kale-i Sultaniye
34
Kütahya
130
Mudanya
28
Ayvacık
23
Mihaliç
30
Lapseki
22
İnegöl
41
Erdek
24
Aziziye
15
Toplam: 15
Kirmasti
40
Lefke
27
İzmir
Yenişehir
29
ödemiş
27
Urla
34
Soma
27
Toplam: 23
584
Aydın vilayeti
1 112
ıuretülaziz vilayeti
134
Mamuretülaziz
50
Denizli
62
Arapkir
67
Tavas
77
Mezraa
49
Kasaba
35
Eğin
47
Kuşadası
62
Siverek
50
Manisa
Çermik
54
Kırkağaç
53
Erganimadeni
45
Milas
47
Pertek
31
Aydın
82
Keban
31
Bayındır
43
Palu
20
Çeşme
35
Çüngüş
22
Söke
47
Eğil
28
Alaşehir
39
Hesinik
28
Bergama
49
41
125
1.29 Vilayetlerdeki rüştiyeler ve öğrenci sayıları, 1883 (devam) Merkezin adı
Merkezin adı
öğrenci
öğrenci
Tire
40
Göynük
24
Muğla
58
Abana
22
Bodrum
47
Devrek
22
Menemen
37
Çaycuma
88
Buldan
53
Toplam: 23
Demirci
42
Nazilli
30
Konya
39
Karapınar
62
Konya Inas
27
Foça-i Atik
22
Alaiye
69
Turgutlu
69
Antalya
67
Elmalı
21
İsparta
120
Toplam: 27
1 166
Konya vilayeti
1438
Kastamonu vilayeti Kastamonu
86
Burdur
82
Kastamonu Inas Rüştiyesi
22
Ibradı
48
Tosya
64
Ürgüp
48
Taşköprü
64
Niğde
62
Safranbolu
43
Karapınar
30
Düzce
36
Uluborlu
35
Bolu
63
Yalvaç
80
Bartın
89
Ereğli
34
Ereğli
74
Yenişehir
68
Gerze
47
Seydişehri
20
Çankırı
30
Karaağaç
55
Kerameddin nam-ı diğer Akşehir
37
Larende
30
İnebolu
54
Akşehir
71
Sinop
70
Aksaray
66
Boyabat
49
Nevşehir
53
Çerkeş
52
Bor
55
Daday
66
Eğridir
60
Mudurnu
34
Bozkır
18
Gerede
30
Hadim
20
42
1.29 Vilayetlerdeki r ü ş t i y e l e r ve ö ğ r e n c i say ilan, 1883 (devam) Merkezin adı
Öğrenci
Arapsun
20
Toplam: 26
Merkezin adı
1298
Ankara vilayeti
öğrenci
Aziziye
38
Merzifon
52
Niksar
41
Ankara
55
Gümüşhacı(köy)
22
Ayaş
55
Koyulhisar
42
Beypazarı
29
Gürün
46
Talaş
35
Toplam: 17
Çorum
49
Trabzon vilayeti
Kayseri
60
Trabzon
Kırşehri
56
Rize
53
Yozgat
93
Giresun
49
Mucur
35
Akköy
40
Seferihisar
32
Tirebolu
69
Nallıhan
22
Ordu
48
Maden
29
Hopa
43
Keskin
29
Fatsa
25
Samsun
46
Bafra
53
Toplam: 13
579
Sivas vilayeti
881
116
Sivas
144
Ünye
43
Amasya
115
Gümüşhane
77
Tokat
79
Çarşamba
60
Hacıköyü
37
Arhavi
24
Karahisar-ı Şarki
66
Bolaman
45
Zile
32
Of
Zara
36
Atina
Mecitözü
23
Toplam: 17
Ladik
37
Erzurum vilayeti
Darende
29
Erzurum
124
Vezirköprüsü
42
Erzincan
54
43
791
1.29 Vilayetlerdeki rüştiyeler ve öğrenci sayıları, 1883 (devam) Merkezin adı
öğrenci
Merkezin adı
öğrenci
Kemah
52
Sayda
71
Bayburt
51
Trablusşam
28
Beyazıt
41
Lazkıye
21
Tercan
16
Nablus
48
Kiğı
33
Baalbek
26
Hınıs
31
Sur
20
Hasankale
24
Doma
27
Mazgird
25
Beyrut
117
Kelkit
20
Cebele
33
Hozan
26
Hayfa
30
Kunaytara
26
Kudüs
40
Toplam: 12
497
Adana vilayeti Adana
56
Yafa
34
Ermenek
79
Gazze
40
Sis
35
Beyrut Makasıd-ı Hayriye Birinci Inas Rüştiyesi
Tarsus
72
Beyrut Makasıdı-ı Hayriye İkinci Inas Rüştiyesi
Kozan
30
Toplam: 20
Silifke
38
Mersin
22
Halep
Haçin
48
Elbistan
59
Kars-ı Zulkadiriye
25
Deyr
56
405
Edlib
18
Antakya
38
Toplam: 9 Suriye vilayeti
807
Halep vilayeti 111
Şam-ı Şerif
68
Ayıntab
137
Akka
65
Maraş
94
Hama
36
Kilis
49
Humus
77
Eriha
20
44
1.29 Vilayetlerdeki r ü ş t i y e l e r v e ö ğ r e n c i s a y ı l a r ı , 1883 (devam) Merkezin adı
Merkezin adı
öğrenci
öğrenci
60
Basra İkinci
44
Birecik
45
Horasan
25
Rumkale
40
Mendeli
18
Bab
29
Müntefik
20
Beylan
36
Kutülamara
25
Resülayn
20
Zübeyr
35
Erbil
39
Horasan (İki defa yazılmış)
25
Samarra
20
Hılle
41
Urfa
Toplam: 15
(2)
230
Diyarbakır vilayeti
Diyarbakır Malatya
41 103
Hısn-ı Mansur
33
Amara
30
Mardin
22
Akra
35
Lice
21
Kerbela
20
Hani
21
Toplam: 14
Behisni
20
Toplam: 7
453
Van vilayeti
261
Trablusgarb vilayeti
Van
44
Bahçeler
50
Trablusgarb
32
Adilcevaz
22
Hums
20
Edremit
20
Bingazi
31
Toplam: 4
Toplam: 3
83
136
Bitlis vilayeti
Dersim vilayeti
Bitlis
33
Çemişkezek
67
Siirt
55
Ovacık
15
Muş
24
Peri
28
Ahlat
30
Toplam: 3
Toplam: 4
110
142
Musul vilayeti
Hicaz vilayeti
Cidde
37
Kerkük
25
Medine-i Münevvere
25
Süleymaniye
38
Toplam: 2
62
Musul
47
Revanduz
30
Toplam: 4
140
Bağdat vilayeti
Bağdat Birinci
76
(2) Aslında "6"
45
1.29 Vilayetlerdeki rüştiyeler ve öğrenci sayıları, 1883 (devam) Merkezin adı
Öğrenci
Yemen
San'a
42
Hudeyde
25
Ebha
24
Taaz
20
Toplam: 4
111
Hakkari vilayeti
Gevar
35
Albak
40
Toplam: 2
75 (3>
Vilayet genel toplamı: 376
16776
(3) Vilayetlerde geçen seneden beri 14 rüştiyenin açılmış, 15'ının de açılmak üzere olduğu bilgisi vardır.
1.30 imparatorluk genelinde rüştiyelerde okul, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1883 Okul Okul Türü
istanbul'daki rüştiyeler Vilayetlerdeki rüştiyeler' Toplam
11
öğrenci K
E
T
öğretmen
1928
198
K
E
T
10
19
29
6
370
376
159
16617
16776
16
389
405
159
16617
18704
(1) Horasan'ın iki defa yazıldığı göz önünde tutulursa o vakit erkek rüştiyeler (369) ve toplam okul ise (375) olur. Erkek öğrenci sayısı (16592) ve toplam erkek öğrenci sayısı ise (16751) olur.
46
BÖLÜM II 1894-1895 (1310-1311) EĞİTİM YILI İSTATİSTİKLERİ
0) Maarif-i Umumiye Nezaret-i Celilesi İdaresinde Bulunan Mekatib-i İptidaiye, Rüştiye, idadiye, Aliye ile Mekatib-i Hususiye ve Ecnebiye ve Dersaadet'te Taharri-i İcra Kılınan ve Taşrada Mevcud bulunan Kütübhanelerin İstatistiki (1894-1895) Sene-i Dersiye-i Maliyesine Mahsusdur( Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye)' den derlenmiştir.
(1)
II. A B D Ü L H A M İ T Ö N C E S İ V E S O N R A S I : BİR " İ D E O L O J İ K " K A R Ş I L A Ş T I R M A 2.1 II. Abdülhamit'in devraldığı eğitim mirası ve ilk gelişmeler, 1876-1895 Sayı Okul
Tahta çıkıştan önce
Tahta çıkıştan sonra ilaveler
4
4
Ülke genelinde
Yüksek okullar Rüştiyeler İdadiler
160 253
(1)
55
Sıbyan ve iptidai okulları
9649 18947
İstanbul'da
19
Özel okullar Vilayet merkezlerinde
Darülmuallimin-i iptidai "Yeniye"
(3)
14
(2)
çevrilen iptidai sayısı
5138
Not. İstatistiğin önsözündeki bilgilerden yola çıkarak hazırlanan tablodaki karşılaştırmanın, kendisinden önceki dönemi küçümseyen, kendi dönemini yücelten bir yaklaşımla yapılmış tipik" ideolojik" bir karşılaştırma olduğunu belirtmeliyiz. (1) Bu tabloda her ne kadar II. Abdülhamid'in tahta çıkışından önce hiç idadi gözükmüyorsa da, dönemin salnameleri incelendiğinde bu tarihten çok önce idadi olduğu görülür. Bkz. bu çalışmadaki 1290 (1874) Salnamesi. (2) iptidai erkek öğretmen okulu (3) "Usul-ü cedid"
1
(2)
2.2 İstanbul ve vilayetlerdeki sivil' ' okul, öğrenci, memur ve öğretmen sayıları , 1894-1895
Okul
öğrenci
Memur ve öğretmen
Yüksek okullar
8
2610
454
İdadiler
2
367
81
Erkek rüştiyeleri
17
2753
220
Erkek rüştiyeleri
Kız rüştiyeleri
12
2023
100
Kız rüştiyeleri
234
13894
486
iptidai darülmuallimin İslam iptidai okulları
ûzel islam okulları Toplam
(1)
öğrenci
Vilayetler
İstanbul
İslam iptidai okulları
Okul
Memur ve öğretmen
20
5898
346
302
27545
1687
Yatılı idadiler (3)
Gündüzlü idadiler
Toplam
18
3184
405
35
3647
386
362
24393
859
22
2239
63
14
277
14
28353
835139
28353
28804
868879
30080
"Sivil" sözcüğü asıl metinde geçen "mülki" sözcüğünün karşılığı olarak kullanılmıştır. Askeri olmayan, sivil idareye ait olan anlamındadır.
(2) Askeri okullar, Ziraat, Baytar okulları ile kız ve erkek sanayi okulları dahil değildir. (3) Gündüzlü "Nehari" yani yatılı olmayan, normal gündüz eğitimi veren okul anlamına gelmektedir.
49
İSTANBUL'DA EĞİTİM 2.3 İstanbul'daki sivil yüksek okullar, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 18941895
Ders yılı sonuna kadar yeni kaydedilen öğrenci
Geçen yıldan devreden öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
M
GM
T
M
GM
T
M
GM
T
Mekteb-i Mülkiye-i Şahane
316
20
336
99
11
110
25
3
28
Mekteb-i Hukuk-i Şahane
334
38
372
70
6
76
Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i Şahane
108
276
384
19
69
29
35
64
Darülmuallimin
117
117
8
8
6
107
14
Okul
(1)
Sanayi-i Nefise Mektebi
43
Ticaret-i Hamidi Mektebi
22
Mekteb-i Sultani
280
Darülmuallimat
132
Toplam: 8
1352
64
50
22
599
7
481
102
132
218
1 951
460
Sınavla diploma alan öğrenci
1
36
22
201
6
116
199
218
81
218
66
659
284
1 7
127
208 66
172
456
1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
M
GM
T
M
GM
T
Memur ve öğretmen
Açılış tarihi' '
Mekteb-i Mülkiye-i Şahane
35
5
40
355
23
378
69
1293
Mekteb-i Hukuk-i Şahane
48
10
58
216
22
238
14
1296
Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i Şahane
25
59
84
73
232
305
77
1284
Darülmuallimin
56
56
63
63
47
1264
11
53
131
10
1299
15
8
1310
482
202
1285
253
27
1286
1865
454
Sanayi-i Nefise Mektebi
4
7
Ticaret-i Hamidi Mektebi
15
Mekteb-i Sultani
7
Darülmuallimat
31
Toplam: 8
78
206
2
83
9
295
31
253
289
1323
187
542
2
(1) öğrenci sayılan (yatılı +gündüzlü) olarak verilmiştir. (2)
Açılış tarihleri asıl metinde olduğu gibi bırakılmıştır. Asıl metindeki Mukaddem yerine "önce" konulmuştur. Bu, okulun II. Abdülhamit'in tahta çıkışından önce, Muvahir yani "sonra" ise tahta çıkışından sonra açıldığı anlamına gelmektedir.
50
2.4 İ s t a n b u l ' d a k i k ı z rüştiyeleri, ö ğ r e n c i , m e m u r , ö ğ r e t m e n sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895
Geçen yıldan devreden öğrenci
Ders yılı sonuna kadar yeni kaydedilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
Leyli Kız Sanayi Mektebi
171
89
76
14
Aksaray'da Nehari Kız Sanayi Mektebi
145
28
50
Üsküdar'da Nehari Kız Sanayi Mektebi
165
54
Sultanahmet Inas Rüştiyesi
181
Atpazarı inas Rüştiyesi Mollagürani Inas Rüştiyesi
1895/1896 ders Sınavla yılına diploma devren alan kalan öğrenci öğrenci
Memur ve öğretmen
Açılış tarihi
170
26
1299
8
115
15
1300
46
4
169
16
1306
144
59
5
261
5
1288
133
67
61
3
136
6
1284
115
38
15
138
4
1295
Küçükmustafapaşa Inas Rüştiyesi
76
52
28
1
99
3
1291
Eyyüb Inas Rüştiyesi
45
15
5
3
52
5
1300
Beşiktaş Inas Rüştiyesi
145
61
49
2
155
6
1296
Fındıklı Inas Rüştiyesi
103
13
30
86
4
1296
Mirgün Inas Rüştiyesi
81
8
10
5
74
5
1297
Üsküdar Inas Rüştiyesi
72
22
11
1
82
5
1298
1432
591
440
46
1537
100
Okul
Toplam: 12
2.5 İ s t a n b u l ' d a k i sivil idadiler, ö ğ r e n c i , memur, ö ğ r e t m e n sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895 Ders yılı sonuna kadar yeni kaydedilen öğrenci
Geçen yıldan devreden öğrenci Okul Dersaadet Mekteb-i ldadi-i Mülkisi Üsküdar Mekteb-i ldadi-i Mülkisi Toplam: 2
M
GM
T
M
GM
T
M
GM
T
235
36
271
8
2
10
35
8
43
47
8
55
18
13
31
18
4
22
282
44
326
26
15
41
53
12
65
Sınavla diploma alanlar
Dersaadet Mekteb-i ldadi-i Mülkisi
1895-1896 ders yılına devren kalanlar
M
GM
T
M
GM
T
Memur ve öğretmen
28
5
33
180
25
205
53
47
17
64
28
227
42
269
81
Üsküdar Mekteb-i ldadi-i Mülkisi Toplam: 2
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılanlar
28
5
33
51
Açılış tarihi
1309
2.6 İstanbul'daki sivil erkek rüştiyeleri, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 18941895 Ders yılı sonuna kadar bir nedenle Sınavla okuldan diploma ayrılan alan öğrenci öğrenci
1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
Memur ve öğretmen
Açılış tarihi
Geçen yıldan devreden öğrenci
Ders yılı sonuna kadar yeni kaydedilen öğrenci
Davutpaşa Merkez Rüştiyesi
310
58
25
11
332
18
1278
Mahmudiye Merkez Rüştiyesi
154
60
30
12
172
15
1288
Beyazıt Merkez Rüştiyesi
269
41
15
39
256
17
1307
45
191
20
11
205
21
1309
Fatih Merkez Rüştiyesi
288
60
33
24
291
16
1280
Unkapanı Merkez Rüştiyesi
118
34
20
11
121
19
1308
Üsküdar Merkez Rüştiyesi
180
72
33
9
210
17
1280
Mirgün Merkez Rüştiyesi
65
46
16
8
87
7
1288
Beylerbeyi Merkez Rüştiyesi
48
40
18
7
63
8
1277
Beşiktaş Merkez Rüştiyesi
107
37
10
8
126
13
1269
Feyziye Merkez Rüştiyesi
100
23
10
10
103
12
1285
Galata Merkez Rüştiyesi
62
12
19
6
49
11
1275
Celalbey Merkez Rüştiyesi
66
7
4
7
62
8
1300
Gekbuze Merkez Rüştiyesi
40
8
11
6
31
2
?
Kartal Merkez Rüştiyesi
20
4
3
21
2
?
Aşiret Mektebi
97
56
18
3
135
25
1308
Dilsiz ve Âma Mektebi
34
1
2
33
9
1305
2003
750
284
2297
220
Okul
Ayasofya Merkez Rüştiyesi
Toplam: 17
52
175
2.7 İstanbul'daki İslam iptidaileri, eğitim biçimi, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1894-1895 Öğrenci Eğitim biçimi
E
K
T
Öğretmen
Yakup Ağa Mektebi
Eski
29
6
35
2
Nazır Hüseyin Ağa Mektebi
Eski
20
58
78
2
Sultan Süleyman Mektebi
Eski
9
17
26
2
Diveoğlu Mektebi
Eski
33
17
50
2
Süleymaniye İnas Mektebi
Yeni
75
75
2
Ruznamçe-i Evvel Ali Efendi Mektebi
Eski
16
16
32
2
Mihrişah Valide Sultan Mektebi
Eski
6
4
10
2
Hacı Ömer Efendi Mektebi
Eski
32
22
54
2
ibrahim Paşa Mektebi
Eski
17
3
20
2
Bayram Paşa Mektebi
Yeni
80
35
115
2
Yunus Bey Mektebi
Eski
15
47
62
2
Şehzade Sultan Mehmet Mektebi
Eski
22
15
37
2
Ataullah Efendi Mektebi
Eski
22
14
36
2
Muhiddin Efendi Mektebi
Eski
34
7
41
2
Hacı Halil Ağa Mektebi
Eski
19
41
60
2
Şeyhülharem Bekir Paşa Mektebi
Eski
13
9
22
2
Cevher Ağa Mektebi
Eski
19
13
32
2
Defterdar ibrahim Mektebi
Eski
10
9
19
2
Arakiyeci Ahmet Ağa Mektebi
Eski
39
39
2
Abdülkerim Ağa Mektebi
Eski
64
64
2
Firuz Çavuş Mektebi
Yeni
50
50
100
2
Naciye Hanım Mektebi
Yeni
8
8
2
510
505
1015
44
Okul
(1)
Aksaray Merkezi
Toplam: 22 tih Merkezi
Hekim Şirvani Mektebi
Yeni
47
21
68
2
Numune-i Osmani Mektebi
Yeni
100
47
147
2
Şebsefa Kadın Mektebi
Eski
23
13
36
2
(1) Eski, "usul-ü atika"nın karşılığı olarak; yeni ise "usul-ü cedide"nin karşılığı olarak verilmiştir.
53
2.7 İstanbul'daki İslam iptidaileri, eğitim biçimi, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1894-1895 (devam) Öğrenci Eğitim biçimi
(1)
E
K
T
Öğretmen
Emin Nureddin Mektebi
Eski
21
16
37
2
Saiiha Sultan Mektebi
Yeni
67
42
109
2
Asude Hatun Mektebi
Eski
43
43
86
2
Şişeci Mehmet Mektebi
Eski
28
28
2
Bıçakçı Alaaddin Mektebi
Eski
19
17
36
2
Haraççı Kara Mehmet Mektebi
Eski
16
13
29
2
Receb Ağa Mektebi
Eski
19
19
2
Fatih Sultan Mehmet Han Mektebi
Yeni
85
40
125
2
Zenbilli Ali Efendi Mektebi
Eski
13
21
34
2
Adilşah Mektebi
Eski
50
36
86
2
Hacı Ferhat Mektebi
Eski
18
28
46
2
Üsküplü Mektebi
Yeni
85
37
122
2
Süleyman Subaşı Mektebi
Eski
30
36
66
2
Abdüsselam Mektebi
Eski
34
30
64
2
Katib Çelebi Mektebi
Eski
25
21
46
2
Feyzullah Efendi
Eski
12
13
25
2
Recai Efendi Mektebi
Eski
13
10
23
2
Hüsam Bey Mektebi
Eski
10
34
44
2
Amca Hüseyin Paşa Mektebi
Yeni
20
6
26
2
750
552
1302
44
Okul
Toplam: 22 Sultan Selim Merkezi Debbağ Yunus Mektebi
Eski
10
9
19
2
Yatağan Mektebi
Eski
54
35
89
2
Mimar Acem Mektebi
Eski
17
25
42
2
Sultan Selim Mektebi
Yeni
39
38
77
2
Müftü Ali Efendi Mektebi
Yeni
26
3
29
2
Hamamcı Muhiddin Mektebi
Eski
20
15
35
2
54
2.7 İstanbul'daki İslam iptidaileri, eğitim biçimi, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1894-1895 (devam) Öğrenci Eğitim biçimi
(1)
E
K
T
öğretmen
Muslu Mustafa Çavuş Mektebi
Eski
37
38
75
2
Şaye Hazretleri Mektebi
Eski
5
10
15
2
Molla Aşki Mektebi
Eski
63
49
112
2
Hatice Sultan Mektebi
Eski
7
8
15
2
İvaz Efendi Mektebi
Eski
7
8
15
2
Esat Efendi Mektebi
Eski
25
30
55
2
Hazine Kethüdası İsmail Ağa Mektebi
Eski
39
32
71
2
Gül Camii Mektebi
Eski
46
18
64
2
Zeynelabidin Efendi Mektebi
Eski
10
49
59
2
Tercüman Yunus Mektebi
Eski
14
14
28
2
Benlizade Mektebi
Yeni
25
20
45
2
Altı Poğaça Ahmed Raşid Paşa Mektebi
Eski
30
40
70
2
Seyyid Mehmed Efendi Mektebi
Eski
3
9
12
2
477
450
927
38
Okul
Toplam: 19 Haseki Merkezi Halit Efendi Mektebi
Eski
54
34
88
2
Odabaşı Bihruz Ağa Mektebi
Eski
38
33
71
2
Üçgözlü Mehmet Efendi Mektebi
Eski
39
25
64
2
Kocamustafapaşa Mektebi
Eski
49
27
76
2
Yolgeçen Mektebi
Eski
27
9
36
2
Canbaz Mustafa Bey Mektebi
Eski
5
5
10
2
Şerif Paşa Mektebi
Eski
2
18
20
2
İbrahim Paşa Mektebi
Eski
24
39
63
2
Kamer Hatun Mektebi
Eski
21
24
45
2
Hoca Emine Hanım
Eski
17
33
50
2
Emin-i Ganem Mustafa Çavuş Mektebi
Eski
58
66
124
2
Kaşıkçı Mustafa Efendi Mektebi
Eski
49
49
98
2
27
45
2
-
1
Macuncu Kasım Ağa Mektebi
Eski
55
18
2.7 İstanbul'daki İslam iptidaileri, eğitim biçimi, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1894-1895 (devam) Öğrenci Eğitim biçimi
E
K
T
Öğretmen
Garik Ali Bey Mektebi
Yeni
47
15
62
2
Hekimbaşı Ömer Efendi Mektebi
Eski
19
23
42
2
Mirahor Mehmet Efendi Mektebi
Eski
24
24
48
2
Denizabdal Veli Hazretleri Mektebi
Eski
21
21
42
2
Ferruh Ağa Mektebi
Eski
30
29
59
2
Haseki Sultan Mektebi
Eski
5
23
28
2
Hacı Ahmed Paşa Mektebi
Eski
45
31
76
2
Nazperver Kalfa Mektebi
Yeni
40
28
68
2
Bâlî Mektebi
Eski
24
20
44
2
Serhabbazan Ömer Efendi Mektebi
Eski
66
34
100
2
Hamidiye Mektebi
Yeni
74
55
129
2
796
692
1488
48
(1)
Okul
Toplam: 24 Emir Buhari Merkezi
Akmahmudzade Zevcesi Saliha Hanım Mektebi
Eski
28
28
56
2
Hemza Bâlî Mektebi
Eski
52
30
82
2
Canfeda Hatun Mektebi
Eski
33
27
60
2
Rüstem Çelebi Mektebi
Eski
12
12
24
2
Gazi Ahmet Paşa Mektebi
Eski
38
16
54
2
Sinan Bey Mektebi
Eski
30
24
54
2
Reisülküttab İsmail Mektebi
Eski
29
30
59
2
Ahmet Hulusi Paşa Mektebi
Eski
22
29
51
2
Yağcı Mehmet Efendi Mektebi
Eski
36
56
92
2
Hâni Hatun Mektebi
Eski
58
49
107
2
Emin-i cev Hasan Efendi Mektebi
Eski
19
18
37
2
Mir-i Miran Hasan Paşa Mektebi
Yeni
142
49
191
2
İskender Paşa Mektebi
Eski
59
18
77
2
Hatice Sultan Mektebi
Eski
26
30
56
2
Pir Ahmet Çelebi Mektebi
Eski
14
20
34
2
56
2.7 İstanbul'daki İslam iptidaileri, eğitim biçimi, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1894-1895 (devam) öğrenci Eğitim biçimi
E
K
T
Öğretmen
Hafız Paşa Mektebi
Eski
59
47
106
2
Mesih Paşa-yı cedid Mektebi
Eski
73
34
107
2
Mimar Sinan Mektebi
Eski
52
44
96
2
782
561
1343
36
Okul
(1)
Toplam: 18 Sultanahmet Merkezi
Hamidiye Mektebi
Eski
62
22
84
2
Kamer Felek Kalfa Mektebi
Eski
18
11
29
2
Sadr-ı Esbak Abdullah Paşa Mektebi
Eski
62
36
98
2
Dibekli Mektebi
Eski
24
26
50
2
Mercan Ağa Mektebi
Eski
16
14
30
2
Mahmut Paşa Mektebi
Eski
17
25
42
2
İskender Paşa Mektebi
Eski
8
5
13
2
Rüstem Paşa Mektebi
Eski
17
15
32
2
Ishak Paşa Mektebi
Eski
8
16
24
2
Nahlbend Mektebi
Eski
32
31
63
2
Sultan Ahmet Han Mektebi
Eski
35
16
51
2
Kapıağası Mektebi
Eski
47
44
91
2
Gedik Paşa Mektebi
Eski
44
45
89
2
Beyhan Sultan Mektebi
Eski
21
8
29
2
Yusuf Efendi Mektebi
Eski
20
17
37
2
Ayınşah Sultan Mektebi
Eski
18
9
27
2
Ismihan Ayn Sultan
Eski
15
8
23
2
Ayasofya Mektebi
Eski
17
4
21
2
Silahdar Ağa Mektebi
Eski
3
4
7
2
Hacı Salih Ağa Mektebi
Eski
20
25
45
2
504
381
885
40
Toplam: 20
57
2.7 İstanbul'daki İslam iptidaileri, eğitim biçimi, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1894-1895 (devam) öğrenci Eğitim biçlmi
E
K
T
Öğretmen
Daye Hatun Mektebi
Eski
34
29
63
2
Lalizade Mektebi
Eski
39
2
41
2
Ali Bey Karyesi Mektebi
Eski
21
10
31
2
Şerbetçi Mustafa Ağa Mektebi
Eski
50
16
66
2
Hacı Halit Bey Mektebi
Eski
42
43
85
2
Mustafa Paşa Mektebi
Eski
28
36
64
2
Dökmeciler Mektebi
Eski
12
7
19
2
Cezeri Kasım Paşa Mektebi
Eski
25
16
41
2
Şah Sultan Mektebi
Eski
23
11
34
2
Hekim Kutbeddin Mektebi
Eski
10
12
22
2
Ramazan Ağa Mektebi
Eski
36
30
66
2
Mihrişah Sultan Mektebi
Eski
39
23
62
2
Abdi Efendi Mektebi
Eski
15
6
21
2
374
241
615
26
Okul
(1)
Eyyüp Merkezi
Toplam: 13 şiktaş Merkezi
Solakçeşme Mektebi
Yeni
12
36
48
2
Kılıç Ali Mektebi
Eski
27
7
34
2
Ali Kethüda Mektebi
Yeni
118
79
197
2
Çoban Mustafa Paşa Mektebi
Yeni
50
36
86
2
Bebek Mektebi
Yeni
31
15
46
2
Abbas Ağa Mektebi
Yeni
70
54
124
2
Ramiye Hatun Mektebi
Yeni
48
2
50
2
Rumeli Kavağı Mektebi
Yeni
21
14
35
2
Kapudan İbrahim Ağa Mektebi
Eski
110
110
2
Mecidiye Mektebi
Yeni
47
47
2
Büyükdere Mektebi
Eski
42
23
65
2
Mecidiye Mektebi
Eski
19
19
38
2
58
2.7 İstanbul'daki İslam iptidaileri, eğitim biçimi, öğrenci ve öğretmen sayıları, 1894-1895 (devam) öğrenci Eğitim biçimi
7
23
17
11
67
3
538
261
147
56
596
29
iştip
36
39
15
6
54
2
1286
Radovişte
30
8
2
6
30
2
1291
Palanka
34
16
14
3
33
1
1289
Koçana
33
13
5
6
35
1
1301
Toplam: 2 Selanik Vilayeti Toplamı: 13
2
Kosova Vilayeti Merkez Kosova
(1) Aslında "78"
71
2.13 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
Sınav sonrası 1895-1896 ders Sınavla yılına devren diploma alan kalan öğrenci öğrenci
Memur ve öğretmen
Açılış tarihi
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
36
10
2
3
41
2
1296
9
86
2
1287
Kratova
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
Kumanova
81
28
14
Toplam: 6
250
114
52
33
279
10
Priştine
157
69
30
17
179
3
1286
Geylan
48
26
7
8
59
3
1297
Preşova
39
21
11
7
42
3
1304
Mitroviçe
42
1
2
6
35
2
1302
Vulçitrin
56
15
4
9
58
2
1292
342
132
54
47
373
13
Seniçe
61
12
3
3
67
3
1298
Yenipazar
42
31
19
8
46
3
1268
Akova
24
11
9
6
20
2
1287
127
54
31
17
133
8
>73
29
4
12
86
3
1282 1282
Priştine
Toplam: 5 Yenipazar
Toplam: 3 Taşlıca Taşlıca Prepol Toplam: 2
(1
32
10
8
2
32
2
105
39
12
14
118
5
26
13
11
6
22
2
1292
120
20
28
12
100
3
1292
1
1311
ipek ipek Yakova Brana Toplam: 3
146
33
39
18
122
6
Prizren
84
52
31
9
96
4
1272
Kalkandelen
72
34
5
13
88
4
1297
Gostivar
34
34
1
1309
Prizren
Toplam: 3 Kosova Vilayeti Toplamı: 22
190
86
36
22
218
9
1160
458
224
151
1243
51
136
54
9
13
168
6
1270
43
15
7
6
45
1
?
İşkodra Vilayeti İşkodra işkodra Akçehisar (1) Aslında "72"
72
2.13 Vilayet ve l i v a l a r d a k i ( b a ğ ı m s ı z sancaklarda) rüştiyeler, ö ğ r e n c i , memur, ö ğ r e t m e n sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
Sınavla diploma alan öğrenci
179
69
16
19
Draç
44
11
Tiran
78
34
Kavaye
59
18
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda) Toplam: 2
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
Memur ve öğretmen
Açılış tarihi
213
7
7
48
2
?
24
6
82
4
?
14
9
54
4
1293
(1)
Draç
Toplam: 3 İşkodra Vilayeti Toplamı: 5
181
63
38
22
184
10
360
132
54
41
397
17
4
1
9
1
1305
5
7
26
1
1277 1302
Yanya Vilayeti Yanya Aydonat
14
Leskovik
28
10
Koniça
22
2
2
22
2
Toplam: 3
64
12
11
8
57
4
39
1
1
4
35
3
39
1
1
4
35
3
Ergiri
67
28
9
86
1
1280
Premedi
38
11
5
4
40
1
1299
Delvine
35
5
10
3
27
1
? 1285
Preveze Preveze Toplam: 1
1293
Ergiri sancağı
Lipova
29
1
7
5
18
1
Toplam: 4
169
45
31
12
171
4
Berat
59
19
27
6
45
2
1275
Avlonya
48
27
5
1
69
1
1285
3
Berat sancağı
107
46
32
7
114
379
104
75
31
377
14
60
40
36
12
52
4
?
19
13
8
24
4
1302
33
13
6
4
36
4
1292
Pazarköy
43
9
13
4
35
3
?
Mihaliç
73
18
17
12
62
4
1289
Armutlu
11
8
3
2
14
2
1294
Toplam: 2 Yanya Vilayeti Toplamı: 10
Hüdavendigar Vilayeti Merkez Bursa Kirmastı Atranos Mudanya
(2)
(1) Aslındadır (2) Aslında "32"
73
2.13 Vilayet ve l i v a l a r d a k i ( b a ğ ı m s ı z sancaklarda) rüştiyeler, ö ğ r e n c i , memur, ö ğ r e t m e n sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
Kumla
19
5
1
Umurbey
42
13
Selozmüslim
16
3
5
316
122
81
Erdek
20
15
Edremit
29
32
15
Havran
19
16
1
Burhaniye
62
17
24
Gönen
64
18
20
Aydıncık
39
21
8
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
Toplam: 9
Sınavla diploma alan öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
Memur ve öğretmen
Açılış tarihi
3
20
2
1293
7
48
3
1288
14
2
1302
52
305
28
4
31
2
1298
8
38
5
1285
6
28
2
1294
16
39
4
1287
9
53
5
1295
8
44
4
1295
10
79
5
1290
< 15
76
3
1297
(1)
14
40
3
? 1290
Karesi sancağı
Bigadiç
75
25
11
Bandırma
94
11
14
(1)
(1)
1)
Balat
52
2
Kepsud
29
19
9
11
28
4
483
176
102
101
456
37
Bilecik
45
21
3
5
58
4
1290
Söğüt
36
30
2
5
59
4
1289
İnegöl
89
35
21
16
87
5
1284
Yenişehir
67
16
12
12
59
4
1288
Lefke
37
13
8
7
35
3
1278
Pazarcık
36
11
5
7
35
3
1302
310
126
51
52
333
23
110
38
4
15
129
4
1289
86
50
6
15
115
4
1285
Toplam: 10 Ertuğrul sancağı
Toplam: 6 Kütahya sancağı Uşak Eskişehir
(^Aslında
"V
74
2.13 Vilayet ve l i v a l a r d a k i ( b a ğ i m s i z sancaklarda) rüştiyeler, ö ğ r e n c i , memur, ö ğ r e t m e n sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
Sınavla diploma alan öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
Memur ve öğretmen
Açılış tarihi
23
48
4
1297
6
31
2
1288
59
323
14
30
3
?
Simav
71
Gedos
31
6
Toplam: 4
298
94
10
Aziziye
25
16
11
Sandıklı
25
15
7
8
25
2
1301
Bolvadin
11
91
20
10
72
2
1299
61
122
38
18
127
7
1468
640
282
282
1544
109
Taraklı
22
6
11
17
1
1287
Sabanca
41
20
24
5
32
1
?
Adapazarı
87
24
12
51
3
?
Karamürsel
27
10
8
9
20
3
1310
Kandıra
28
5
9
8
16
2
1285
Hendek
28
28
1
1308
Toplam: 6
233
41
65
45
164
11
Biga
52
26
5
12
61
4
1286
Ezine
32
13
5
11
29
2
1288
Lapseki
36
34
9
13
48
2
1289
Ayvacık
36
36
1
1289
Karahisar sancağı
Toplam: 3 Hüdavendigar Vilayeti Toplamı: 32
Ankara Vilayeti İzmit müstakil s.
Biga müstakil s.
Toplam: 4
156
73
19
36
174
9
Sivrihisar
84
5
15
21
53
3
1308
Kalecik
12
22
7
3
24
2
1298
Ankara sancağı
75
2.13 Vilayet ve livalardaki(bağimsiz sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda) Ayaş Beypazarı Nallıhan Yabanabad Toplam: 6 Yozgat sancağı Maden Toplam: 1 Kayseri sancağı Talaş Develi Toplam: 2 Kırşehri sancağı Hacıbektaş Mucur Avanos Keskin Toplam: 4 Çorum sancağı Çorum İskilip Toplam: 2
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi 43 28 59 30 256
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci 13 5 7 6 58
50 50
9 9
61 53 114
4 10 14
36 59 36 28 159
9 13 6 3 31
145 67 212 1180
17 17
(1)
Ankara Vilayeti Toplamı: 25
Sınavla diploma alan öğrenci 10 6 13 13 66
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci 33 24 36 19 189
Memur ve öğretmen 3 2 2 2 14
Açılış tarihi 1285 1286 1297 1305
9 9
50 50
2 2
1290
10 12 22
13 17 30
42 34 76
3 2 5
1286 1302
8 2 3 13
12 7 13 9 41
33 57 27 19 136
1 2 2 1 6
1293 1290 1302 1301
40 25 65
83 54 137 926
3 3 6 53
1285 1299
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci 13 3 17 4 59
22 5 27 < 205 3)
243
(4)
2
9
2
(5)
(6)
Konya Vilayeti Konya sancağı Akşehir
59
34
11
20
62
3
1292
Ilgın
30
13
6
3
34
1
1310
Seydişehri
46
22
12
11
45
3
?
Beyşehri
57
22
20
4
55
3
1288
Bozkır
48
28
13
9
54
1
1290
4
1293
85
29
8
19
87
Karaman
102
35
2
35
100
2
1277
Karapınar
48
13
2
12
47
2
1287
Ereğli
36
22
5
14
39
3
1286
511
218
79
127
523
22
Teke
80
70
26
23
101
4
1282
Alaiye
51
85
1
49
86
3
?
Elmalı
40
34
4
16
54
2
?
Hadim
Toplam: 9 Teke sancağı
(1) As//ncte"121"
(4) Aslında "33"
(2) Aslında "211"
(5) Aslında "791"
(3) Aslında
(6) Aslında "129"
"588"
76
2.13 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Akseki
55
36
Kaş
16
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
Toplam: 5
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle Sınavla okuldan diploma ayrılan alan öğrenci öğrenci 3
30
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan Memur ve öğrenci öğretmen
Açılış tarihi
58
1
?
16
2
?
242
225
34
118
315
12
92
54
24
17
105
4
1285
3
?
Niğde sancağı Niğde Aksaray
86
31
28
8
81
Bor
65
62
2
30
95
4
?
Nevşehir
69
67
18
10
108
3
1286
Ürgüp
90
15
6
8
91
3
1290 1297
34
14
2
6
40
2
436
243
80
79
520
19
102
35
2
35
100
4
1277
Yalvaç
50
50
4
15
81
3
?
Karaağaç
60
60
4
21
95
2
?
Eğridir
40
44
6
20
58
1
?
Uluborlu
38
46
4
12
68
2
?
290
235
20
103
402
12
Burdur
73
53
6
22
98
2
Toplam: 1
73
53
6
22
98
2
449
1858
67
5
65
3
?
10
85
3
?
13
81
3
1290
7
61
3
1289
4
51
3
1282
4
24
2
?
33
1
1311
Arapsun Toplam: 6 Hamidabad s. Hamidabad
Toplam: 5 Burdur sancağı
Konya Vilayeti Toplamı: 26
1552
974
İnebolu
64
6
Tosya
60
38
Taşköprü
75
19
Safranbolu
63
11
Daday
44
11
Abana
37
219
1284
Kastamonu Vilayeti Kastamonu sancağı
Araç
3
6
9 33
343
118
18
43
400
18
Ereğli
75
10
1
17
67
2
?
Bartın
71
18
10
79
4
?
Gerede
41
6
6
41
2
1294
Toplam: 7 Bolu sancağı
77
2.13 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Düzce
49
47
1
Hamidiye
50
17
4
Çaycuma
37
14
3
48
2
1298
Göynük
31
2
2
31
2
?
Mudurnu
32
9
2
7
32
2
1299
Akçeşehir
52
7
3
3
53
2
438
130
11
57
500
20
Çerkeş
47
20
2
7
58
1
1295
Gerze
45
9
1
10
43
3
?
92
29
3
17
101
4
47
11
3
8
tD
47
11
3
8
(D47
3
1048
45
63 72
3 3 2 2 3 3 1 1 1 3 1 2 25
1290 1282 1300 1290 1282
3 3
1291 1291
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
Toplam: 9
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle Sınavla okuldan diploma ayrılan alan öğrenci öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan Memur ve öğrenci öğretmen
Açılış tarihi
86
2
1291
63
2
1308
9
Çankırı sancağı
Toplam: 2 Sinop sancağı Boyabat Toplam: 1 Kastamonu Vilayeti Toplamı: 19
47
(3)
288
35
125
59 78 40 15 45 66 13 26 43 84 18 27 514
30 23 10 27 25 20 8 8 21 25 12 17 226
21 23 15 6 7 6 2 2 12 17 8 2 121
5 6 4 2 10 15 6 2 14 4 2 70
31 34 53 65 19 26 50 78 18 40 549
82 43
30 17
10 4
12 8
90 48
920
(2)
3
?
Aydın Vilayeti İzmir sancağı Tire ödemiş Birgi Bayındır Çeşme Kuşadası Urla Seferhisar Menemen Bergama Cedidfoça Atikfoça Toplam: 12 Saruhan sancağı Kasaba Alaşehir (1) Aslında "53" (2)Aslında "294"
(3) As/»nda"1054"
78
1289 1293 1302 1293 1296 1308 1293
2.13 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda) Salihli Kula Demirci Kırkağaç Soma Gördes Akhisar Toplam: 9 Aydın sancağı Nazilli Karacasu Bozdoğan Söke Çine Toplam: 5 Denizli sancağı Değirmencik Karapınar Buldan Sarayköy Tavas Toplam: 5 Menteşe sancağı Köyceğiz Milas Bodrum Toplam:3 Aydın Vilayeti Toplam: 34
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
56 47
8 10 34 15 4 4 13 102
8 71
11
8
24
9 5
Sınavla diploma alan öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
Memur ve Açılış öğretmen tarihii
48 126 41 86 81 25 58 603
1 3 3 3 3 2 2 23
1310 1303 1295 1289 1290 1310 1304
3 1 1 2 1 8
1296 1305 1302 1297 1308
22
75 34 49 50 48 256
2 14 4 10 16 46
4 8 8 4 13 37
26 44 23 23 51 167
1 1 3 2 3 10
1303 1297 1298 1301 1294
6
4 10
22 51 52 125 1700
2 2 2 6 72
1305 1289 1292
28
3
Önce
14
78
4
Önce
13
14
106
7
10
5
21
4
2 Sonra
19
4
3
43
3 Sonra
103 55 59 58 20 59 479
26 60 32 9 20 297
47 14 66 50 42 219
47 20 16 14 10 107
9 4 48
24 51 31 24 43 173
8 15 4 13 37 77
28 50 28 106 1491
4 11 37 52 759
13 19 336
Mersin
32
2
6
Tarsus
75
24
7
Toplam: 2
107
26
Panzinçukuru
20
Silifke
31
14 6 18 5
14 214
Adana Vilayeti Mersin sancağı
İçel sancağı
79
2.13 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
123
31
Mut
42
Toplam: 4
Sınavla diploma alan öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
Memur ve öğretmen
10
9
135
3
Önce
27
3
4
62
2
Sonra
216
87
22
37
244
10
Sis
89
12
12
89
3
Önce
Haçin
58
14
11
3
58
1
Sonra
147
26
23
3
147
4
470
139
58
54
497
21
Akçaabad
45
21
27
39
2
1307
Görele
37
27
14
23
27
3
1307
Tirebolu
87
44
11
19
101
3
?
69
75
17
11
116
4
?
Akköy
50
45
20
4
71
3
?
Ordu
77
28
5
22
78
4
1293
Habısmana
71
18
21
68
2
1302
Perşembe
35
32
12
3
52
1
1299
Bolaman
33
23
8
5
43
1
1297
504
313
114
108
595
23
Fatsa
55
28
15
13
55
3
1298
Ünye
60
25
20
6
59
2
?
Bafra
93
45
13
13
112
4
?
Çarşamba
50
26
2
29
45
3
?
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda) Ermenek
Açılış tarihi (f)
Kozan sancağı
Toplam: 2 Adana Vilayeti Toplamı: 8
(2)
Trabzon Vilayeti Trabzon s.
Giresun
Toplam: 9
(3)
Canik s.
(1) Bkz. Tablo 2.3 (2) Aslında
"480"
(3) Aslında "96"
80
2.13 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam) Sınav Ders yılı sonuna sonrası kadar bir 1895-1896 nedenle Sınavla ders yılına okuldan diploma devren ayrılan alan kalan Memur ve öğrenci öğrenci öğrenci öğretmen
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
258
124
50
61
271
12
Rize
93
45
13
12
113
4
?
Atina
46
24
4
5
61
1
1299
Arhavi Nahiyesi
30
22
12
4
36
3
?
Viçe Nahiyesi
22
5
3
3
21
1
?
191
96
32
24
231
9
68
37
14
14
77
4
68
37
14
14
77
4
1021
570
210
207
1174
48
Sakız
32
12
7
7
30
3
1279
Limni
17
8
7
4
14
2
1290
Bozcaada
26
12
5
7
26
1
1290
75
32
19
18
70
6
Molova
20
8
2
5
21
3
Toplam: 1
20
8
2
5
21
3
52
15
1
5
61
3
52
15
1
5
61
3
147
55
22
28
152
12
52
10
6
16
40
2
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda) Toplam: 4
Açılış tarihi
Lazistan s.
Toplam: 4
Gümüşhane s. Gümüşhane Toplam: 1 Trabzon Vilayeti Toplamı: 18
?
Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti Limni sancağı
Toplam: 3 Midilli sancağı
1285
Rodos sancağı Istanköy Toplam: 1 Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti Toplamı: 5
1285
Beyrut Vilayeti Beyrut sancağı Sayda 0) Aslında "23"
81
1285
2.13 Vilayet ve livalardaki( bağ imsiz sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam) Sınav sonrası Ders yılı sonuna 1895-1896 kadar bir ders nedenle Sınavla yılına okuldan diploma devren ayrılan alan kalan Memur ve öğrenci öğrenci öğrenci öğretmen
Açılış tarihi
33
1
1290
73
3
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Sur
24
16
7
Toplam: 2
76
26
13
Hayfa
25
3
19
9
1
1293
Nasıra
20
10
9
21
1
1308
Safed
25
9
2
32
1
1307
70
22
28
2
62
3
16
23
3
7
29
1
16
23
3
7
29
1
162
71
44
25
164
7
Baalbek
26
41
29
38
3
1293
Humus
114
27
40
94
3
1287
36
9
5
40
1
1300
176
77
74
172
7
İskenderun
26
8
11
23
2
1306
Kilis
54
35
20
7
62
3
1286
Antakya
48
25
17
16
40
4
1284
Ayıntab
180
24
19
16
169
4
1286
Edlib
12
28
4
36
1
?
Bab
10
7
2
2
13
1
1297
Beylan
22
18
2
4
34
2
1292
Cisr-i Sugur
10
2
2
10
1
?
362
147
77
45
387
18
Urfa
65
7
11
7
54
3
1285
Birecik
52
9
5
3
53
3
1287
Rumkale
62
16
4
74
2
?
179
32
14
181
8
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
16
Akka sancağı
Toplam: 3 Nablus sancağı Cenin Toplam: 1 Beyrut Vilayeti Toplamı:6
1303
Suriye Vilayeti Suriye
Kuneytara Suriye Vilayeti Toplamı: 3
7
7
Halep Vilayeti Halep sancağı
Toplam: 8 Urfa sancağı
Toplam: 3
82
16
2.13 Vilayet ve l i v a l a r d a k i ( b a ğ i m s i z sancaklarda) rüştiyeler, ö ğ r e n c i , memur, ö ğ r e t m e n s a y ı l a r ı ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle Sınavla okuldan diploma ayrılan alan öğrenci öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Maraş
132
52
12
21
151
5
?
Elbistan
105
28
44
12
77
3
1289
237
80
56
33
228
8
778
259
149
92
796
34
Aziziye
60
37
25
72
2
1284
Gürün
73
26
17
21
61
3
1293
Koçgiri
17
9
20
6
1
1297
Divriği
70
14
22
62
3
1298
Darende
32
16
16
32
2
1292
252
102
37
84
233
11
114
9
19
15
89
3
1286
Zile
60
28
2
16
70
3
1283
Erbaa
27
27
5
49
1
1308
Niksar
91
15
1
5
100
3
1288
Toplam:4
292
79
27
36
308
10
Maden-i Sim
31
14
4
6
35
2
1287
Mecitözü
52
32
4
3
77
2
1293
47
9
10
7
39
1
1291
Ladik
66
37
2
13
88
3
1292
Merzifon
85
51
10
9
117
3
1283
Köprü
47
18
4
9
52
1
1281
328
161
34
47
408
12
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
Memur ve Açılış öğretmen tarihi
Maraş sancağı
Toplam: 2 Halep Vilayeti Toplamı:13
Sivas Vilayeti Sivas merkez sancağı
Toplam: 5 Tokat sancağı Tokat
'
Amasya sancağı
Gümüşhacıköyü
Toplam: 6
-
Karahisar sancağı
83
2.13 Vilayet ve liva la rdaki( bağ imsiz sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam) Sınav Ders yılı sonrası sonuna 1895-1896 ders kadar bir nedenle Sınavla yılına devren okuldan diploma ayrılan alan kalan Memur ve öğrenci öğrenci öğrenci öğretmen
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Karahisar
75
38
16
21
76
3
1275
Koyulhisar
20
11
3
8
20
2
1292
Hamidiye
30
30
2
1301
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
Açılış tarihi
125
49
19
29
126
7
997
391
117
196
1075
40
25
10
2
8
25
2
1295
104
51
15
2
138
6
1286
Arguvan Nahiyesi
15
36
Ağın
66
15
13
210
112
30
Malatya
109
35
Behisni
35
Hısn-ı Mansur Hekimhan Nahiyesi
Toplam: 3 Sivas Vilayeti Toplamı: 18
Mamüretülaziz Vilayeti Mamüretülaziz merkez sancağı Cesnek Karyesi Arapkir
51
1311
68
4
10
282
12
7
22
115
3
1286
10
5
4
36
2
1287
52
19
13
11
47
1
1290
62
2
26
8
30
1
1301
258
66
51
45
228
7
Dersim
27
2
4
12
13
2
1285
Mazgird
26
16
6
5
31
2
1287
Çemişkezek
52
30
11
15
56
3
1294
Çarsancak maa-Pertek
55
21
13
5
58
4
1282
160
69
34
37
158
11
628
247
115
92
668
30
Toplam: 4
1286
Malatya sancağı
Toplam: 4 Dersim sancağı
Toplam: 4 Mamüretülaziz Vilayeti Toplamı: 12
84
2.13 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam) Ders yılı sonuna kadar bir nedenle Sınavla okuldan diploma ayrılan alan öğrenci öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren Açılış kalan Memur ve öğrenci öğretmen tarihi
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Diyarbakır merkez sancağı Siverek Toplam: 1
68 68
11 11
8 8
4 4
67 67
2 2
1296
Mardin Mardin Cizre Toplam: 2
51 23 74
27 17 44
9 5 14
3 5 8
66 30 96
3 2 5
1296 1304
59 35 34 26 29 183 325
19 17 3 3 15 57 112
5 6 5
8 5
65 41 32 28 32 198 361
3 2 1 1 1 8 15
1296 1297 1294 1296 1296
3 3 2 1 1 1 11
Önce Önce Önce Önce Önce Önce
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
(4)
Diyarbakır Vilayeti
Maden Palu Çermik Çüngüş Eğil Toplam: 5 (2)
(3)
Diyarbakır Vilayeti Toplamı: 8
10 26 48
1 2 16 28
Van Vilayeti Van merkez sancağı Van Bahçeler Erciş Adilcevaz Gevaş Edremit Toplam: 6 Hakkari sancağı Çölemerik Gevar Albak Toplam: 3 Van Vilayeti Toplamı: 9
76 46 15 39 15 25 216
2 7 1 10 48
2 21
41 46 14 27 18 13 159
5 3 2 10 31
37 20 9 66 225
2 1 2 5 16
Önce Önce Önce
14
62
5
Önce
28 7 1 4 12
42 23 20 85 301
12
9 9 57
67
27
18
7 7 5
Bağdat Vilayeti Bağdat merkez s. Bağdat (1) Yazılmamış. Ergani olmalıl (2) Aslında
"2"
(3) Aslında yok (4) Bkz. Tablo 2.3
85
2.13 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
Samarra
42
8
8
Horasan
37
27
6
Mendeli
25
14
Kutülamara
27
Vilayet/Liva (bağımsız sancaklarda)
Sınavla diploma alan öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan Memur ve öğrenci öğretmen
Açılış tarihi
(f)
42
1
Önce
50
1
Önce
6
33
1
Önce
21
8
40'
1
Önce
198
97
46
22
227
9
Hale
56
12
21
4
43
1
Toplam: 1
56
12
21
4
43
1
Kerbela
40
14
16
4
34
2
Toplam: 1
40
14
16
4
34
2
294
123
83
30
304
12
Basra
58
26
9
17
58
5
Sonra
Amara
14
6
9
9
2
2
?
Müntefik
48
14
14
7
41
2
?
120
46
32
33
101
9
Toplam: 5
8
Hale sancağı Önce
Kerbela sancağı
Bağdat VilayetiToplamı: 7
Önce
Basra Vilayeti Basra
Basra Vilayeti Toplamı:3 (1) Bkz. Tablo 2.3
86
2.14 Livalardaki(bağımsız sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Liva(bağımsız sancak)
Sınav sonrası Ders yılı 1895-1896 sonuna ders kadar bir yılına nedenle Sınavla devren okuldan diploma kalan Memur ve ayrılan alan öğrenci öğretmen öğrenci öğrenci
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
82
30
34
26
52
3
82
30
34
26
52
3
670
250
192
152
576
37
Açılış tarihi
Debre Livası Debre-i Bala Toplam: 1 (1)
Manastır Vilayeti Toplamı: 15
Musul Vilayeti Kerkük Livası 70
3
1286
5
29
3
1284
15
28
1
1289
43
1
1289
20
170
8
31
32
40
3
41
31
32
40
3
170
96
52
210
11
132
4
Bayburt
83
3
Beyazıt
84
2
Kemah
70
3
Pasinler
70
2
Eleşkirt
32
1
Antab
44
2
Kuzican
32
1
Kiğı
48
1
Hınıs
50
1
645
20
Kerkük
59
15
Erbil
20
14
Revanduz
21
22
Salahiye
29
14
Toplam: 4
129
65
41
Süleymaniye Livası Süleymaniye Toplam: 1 Musul Vilayeti Toplamı: 5
1286
Erzurum Vilayeti Erzurum Erzincan
Erzurum Vilayeti Toplamı:10
(1) Aslında
"2"
Not." Erzurum ve onu izleyen vilayetlerin istatistikleri yoktur. Bunlar hakkındaki bilgiler Nezaret kayıtlarından çıkarıldığından ayrıntı verilememiştir."
88
2.14 Livalardaki(bağimsiz sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan aynlan öğrenci
Sınavla diploma alan öğrenci
Deyr
79
76
4
39
112
Toplam: 1
79
76
4
39
112
Yafa
41
17
6
4
48
Gazze
91
33
38
14
72
Halilürrahman
31
20
8
10
33
163
70
52
28
153
Çatalca
39
16
25
4
26
Toplam: 1
39
16
25
4
26
128
43
42
16
113
4
63
29
28
23
41
3
9
39
3
8
47
2
Liva(bağımsız sancak)
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan Memur ve öğrenci öğretmen
Zor bağımsız s.
Kudüs sancağı
Toplam: 3 Çatalca sancağı
Manastır Vilayeti Manastır Livası Pirlepe Ohri Florina Kırçova
38 40
16
6
21
6
1
Bihilişte Toplam: 5
269
109
82
56
240
13
9
20
34
2
5
11
2
23
2
21
1
Göriçe sancağı Kesriye
54
Kolonya
16
5
5
Istarova
20
8
5
Horpişne
24
5
6
2
114
27
25
27
Serfiçe
36
17
6
8
39
3
Nasliç
25
12
7
9
21
3
Kayalar
40
20
16
4
40
3
Kozana
23
9
10
5
17
2
Toplam: 4
124
58
39
26
117
11
81
26
12
17
78
3
81
26
12
17
78
3
Toplam: 4
7
Serfiçe sancağı
Elbasan s. Elbasan Toplam: 1
87
2.14 Livalarda ki( bağ imsiz sancaklarda) rüştiyeler, öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 1894-1895(devam)
Liva(bağımsız sancak)
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
Sınavla diploma alan öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına Memur devren kalan ve öğrenci öğretmen
Bitlis Vilayeti Bitlis Bitlis
54
4
Muş
80
4
Siirt
54
3
Ahlat
33
2
Arduşin
31
1
252
14
Bitlis Vilayeti Toplamı:5
Trablusgarb Vilayeti Trablusgarb Trablusgarb
87
5
Hums
27
2
Gadamis
35
2
149
9
San'a
38
5
Hudeyde
10
3
Ebha
38
1
Taaz
56
2
142
11
92
3
Trablusgarb Vilayeti Toplamı:3
Yemen Vilayeti Yemen
Yemen Vilayeti Toplamı: 4
Bingazi sancağı Bingazi 92
Toplam : 1
89
3
Açılış tarihi
2.15 Vilayet ve livalardaki( bağ imsiz sancaklarda) sivil rüştiyeler, öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1894-1895
Sınavla diploma alan öğrenci
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
Memur ve öğretmen
166
115
820
34
261
147
56
596
29
1160
458
224
151
1243
51
5
360
132
54
41
397
17
Yanya
10
379
104
75
31
377
14
Hüdavendigar
32
1468
640
282
282
1544
109
Ankara
25
1180
243
205
292
926
53
Konya
26
1552
974
219
449
1858
67
Kastamonu
19
920
288
35
125
1048
45
Aydın
34
1491
759
336
214
1700
72
8
470
139
58
54
497
21
18
1021
570
210
207
1174
48
Cezayir-i Bahr-i Sefid
5
147
55
22
28
152
12
Beyrut
6
162
71
44
25
164
7
Suriye
3
176
77
74
7
172
7
Halep
13
778
259
149
92
796
34
Sivas
18
997
391
117
196
1075
40
Mamüretülaziz
12
628
247
115
92
668
30
Diyarbakır
8
325
112
48
28
361
15
Van
9
301
12
57
31
225
16
Bağdat
7
294
123
83
30
304
12
Basra
3
120
46
32
33
101
9
Zor
1
79
76
4
39
112
4
Kudüs
3
163
70
52
28
153
6
Çatalca
1
39
16
25
4
26
3
15
670
250
192
152
576
37
5
170
96
52
4
210
11
10
645
20
Bitlis
5
252
14
Trablusgarb
3
149
9
Yemen
4
142
11
Bingazi
1
92
3
18555
860
Okul sayısı
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
Edirne
18
783
318
Selanik
13
538
Kosova
22
işkodra
Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
Adana Trabzon
Manastır Musul Erzurum
Toplam
362
16371
6787
90
3077
2806
2.16 Vilayetlerdeki kız rüştiyeleri, öğrenci, memur ve öğretmen sayıları ve açılış tarihleri, 18941895
Okulun 1893 yılından kalan öğrencisi
Ders yılı başından sonuna kadar yeni kabul edilen öğrenci
Ders yılı sonuna kadar bir nedenle okuldan ayrılan öğrenci
Edirne
158
143
85
Selanik
248
37
19
Nevrekob
25
16
Üsküp
69
19
Yanya
121
Okul
Sınav sonrası 1895-1896 ders yılına devren kalan öğrenci
Memur ve öğretmen
Açılış tarihi
216
6
1298
15
251
5
?
6
9
26
1
1306
17
2
69
3
1309
3
118
4
1304
30
3
1310
75
3
1308
104
2
1309
Sınavla diploma alan öğrenci
İzmir
22
18
10
Manisa
78
33
29
Halep
87
24
7
Şam
66
12
8
8
62
4
1302
Beyrut
16
37
5
4
44
2
1305
Adana
85
32
20
97
3
1297
Kastamonu
79
34
45
4
1290
Konya
87
43
28
100
3
1290?
Trabzon
75
15
17
73
2
1308
Sivas
72
68
12
128
3
1308
25
17
8 108
4
1308
Van
7
2
1310
Diyarbakır
101
12
5
Bursa
112
13
36
8
81
5
1300
Ankara
37
10
6
13
28
2
1307
62
2
1311
50
2
1304
İzmit Manastır
62 47
35
32
Erzurum Toplam: 22
1304? 1585
654
393
91
71
1775
63
2.17 Vilayetlerdeki iptidai erkek öğretmen okulları (darülmualliminler) ve öğrenci sayıları, 18941895 Açılışından 1894-1895 yılı sonuna kadar Vilayet Bursa
Ehliyetname alanlar
öğrenci
Diploma alanlar
30
47
4
Ankara
12
311
140
Diyarbakır
16
7
7
Kastamonu
8
21
201
Trabzon
8
12
131
Adana
2
1
?
Sivas
13
91
99
Konya
23
9
5
İzmir
7
42
?
Şam
31
25
21
Selanik
29
79
2
Edirne
30
308
?
Yanya
23
Manastır Toplam: 14
?
45
4
277
957
92
112 722
2.18 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) İslam iptidaileri ve öğrenci sayıları, 1894-1895
Okul türü Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
(1)
öğrenci
II.Abdülhamit devrinde açılan okul T
Eski
Yeni
T
E
K
Edirne
373
34
407
8235
4901
13136
47
Gümülcine
941
10
951
15719
10551
26270
184
Dedeağac
89
26
115
3331
948
4279
50
Gelibolu
69
18
87
1872
1004
2876
58
Tekfurdağı
128
44
172
5163
2920
8083
60
Kırklareli
121
72
193
6332
3329
9661
117
Toplam
1721
204
1925
40652
23653
64305
516
Selanik
398
72
470
11683
5203
16886
121
Siroz
234
40
274
6127
3728
9855
70
Drama
299
14
313
5224
4146
9370
17
Toplam
931
126
1057
23034
13077
36111
208
Üsküp
154
28
182
4750
817
5567
77
Priştine
53
8
61
1088
2
1090
32
Yenipazar
40
2
42
846
62
908
27
İpek
39
9
48
846
Prizren
88
10
98
6069
Edirne
Selanik
Kosova
(2)
305
1151
7
300
6369
98
Taşlıca
12
2
14
424
178
602
9
Toplam
386
59
445
14023
1664
15687
250
62
10
72
1365
482
1847
24
İşkodra Işkodra Draç
13
16
29
1054
418
1472
20
Toplam
75
26
101
2419
900
3319
44
Yanya
16
34
50
2694
441
3135
14
Ergiri
23
13
36
1369
1369
23
Preveze
12
2
14
464
41
505
12
Berat
10
17
27
1265
125
1390
10
Toplam
61
66
127
5792
607
6399
59
32
17
49
1133
851
1984
24
Yanya
Çatalca sancağı Cezayir-i Bahr-i Sefid Rodos
19
19
804
420
1224
19
Midilli
43
43
975
602
1577
43
Sakız
2
2
121
50
171
2
Limni
3
4
7
159
147
306
Toplam
3
68
71
2059
1219
3278
5
128
595
723
20454
10871
31325
533
69
Aydın İzmir (1) Eskk'Usûl-ü Atika, Yeni:"Usûl-ü Cedide" (2) Aslında "310" (3) Aslında "79
93
2.18 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) İslam iptidaileri ve öğrenci sayıları, 18941895(devam) Okul türü
(1>
Öğrenci
Eski
Yeni
T
E
K
T
II.Abdülhamit devrinde açılan okul
Saruhan
74
710
784
16962
7736
24698
692
Aydın
63
357
420
10717
2583
13300
357
Menteşe
35
211
246
7266
3215
10481
233
120
278
398
9350
1464
10814
292
420
2151
2571
64749
25869
90618
2107
Bursa
654
33
687
12352
8724
21076
288
Ertuğrul
444
52
496
10113
7101
17214
132
Kütahya
760
49
809
14387
8030
22417
228
Karahisar
482
34
516
15822
2868
18690
172
Karesi
833
76
909
19767
13071
32838
283
3173
244
3417
72441
39794
11223 5
1103
1042
174
1216
18095
10183
28278
182
Sinop
291
97
388
7218
2576
9794
143
Çankırı
414
47
461
10196
4189
14385
11
Bolu
1172
137
1309
22181
14904
37085
143
Toplam
2919
455
3374
57690
31852
89542
479
Trabzon
986
129
1115
28071
10832
38903
281
Canik
642
23
665
12983
5349
18332
98
Lazistan
524
69
593
11331
5597
16928
110
Gümüşhane
238
8
246
4732
1377
6109
45
2390
229
2619
57117
23155
80272
534
Ankara
823
190
1013
4986
4238
9224
485
Kırşehri
251
31
282
1047
853
1900
171
Kayseri
214
12
226
1270
725
1995
68
Yozgat
164
136
300
1426
1210
2636
196
Çorum
243
28
271
1681
289
1970
167
1695
397
2092
10410
7315
17725
1087
Konya
740
11
751
21996
14947
36943
93
Teke
381
6
387
8097
4159
12256
6
Niğde
496
7
503
12230
3900
16130
59
Hamidabad
230
8
238
8513
3923
12436
6
Burdur
114
3
117
8310
3239
11549
3
Toplam
1961
35
1996
59146
30168
89314
167
Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
Denizli Toplam Hüdavendigar
Toplam Kastamonu Kastamonu
Trabzon
Toplam Ankara
Toplam Konya
94
2.18 Vilayet ve livalarda ki( bağ imsiz sancaklarda) İslam iptidaileri ve öğrenci sayıları, 18941895(devam) Okul türü
Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
(1)
Öğrenci
K
T
II.Abdülhamit devrinde açılan okul
2420
78
2498
111
2818
692
3510
138
3040
960
4000
188
Eski
Yeni
T
E
Adana
109
6
115
Mersin
136
2
138
içel
186
2
188
Adana
Kozan
87
87
769
511
1280
87
Cebel-i Bereket
67
2
69
1614
9
1623
69
585
12
597
10661
2250
12911
593
376
20
396
6122
798
6920
130
125
2780
686
3466
47
Toplam Halep Halep Urfa
125
Maraş
103
9
112
2290
305
2595
67
Toplam
604
29
633
11192
1789
12981
244
Beyrut
42
27
69
3697
1756
5453
53
Trablusşam
72
5
77
1780
315
2095
5
Beyrut
Lazkıye
7
33
40
1579
171
1750
35
Nablus
18
108
126
4496
250
4746
108
Akka
66
8
74
1739
108
1847
27
205
181
386
13291
2600
15891
228
5
4
4
234
56
290
4
123
125
248
10828
758
11586
248
196
48
244
4049
1347
5396
186
32
4
36
1940
180
2120
36
Toplam Zor sancağı Kudüs sancağı Suriye Şam Hama Kerek Toplam
4
7
11
648
648
10
232
59
291
6637
1527
8164
232
38
9
47
1613
96
1709
10
2
2
113
113
2
38
11
49
1726
96
1822
12
81
8
89
1238
1238
77
13
13
456
456
13
3
11
355
355
11
Bağdat Bağdat Kerbela Toplam Basra Basra Amara Müntefik Necd
8 1
2
3
75
75
3
90
26
116
2124
2124
104
İzmit
612
58
670
9529
6175
15704
189
Biga
411
32
444
8417
5280
13697
16
Toplam
95
2.18 Vilayet ve livalardaki( bağ i m s i z sancaklarda) İslam iptidaileri ve öğrenci sayıları, 18941895(devam) Okul türü
(1)
öğrenci
Eski
Yeni
T
E
K
Sivas
298
178
476
8937
2690
Amasya
494
53
547
7313
Tokat
486
35
521
15498
Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
II.Abdülhamit devrinde T açılan okul
Sivas 11627
178
2573
9886
53
7737
23235
35
88
5
93
3689
1518
5207
5
1366
271
1637
35437
14518
49955
271
Mamüretülaziz
196
3
199
6404
6404
131
Malatya
149
149
4452
4452
118
Dersim
50
3
53
1776
1776
41
Toplam
395
6
401
12632
12632
290
Diyarbakır
92
6
98
1934
1934
11
Mardin
13
2
15
642
642
2
Maden
80
3
83
1390
1390
3
Toplam
185
11
196
3966
3966
16
Van
66
5
71
1218
1369
16
Hakkari
54
54
585
585
?
Karahisar Toplam Mamüretülaziz
Diyarbakır
Van
Toplam
120
5
150
125
1803
< 150
1954
16
1)
Musul Musul
85
85
931
144
1075
85
Kerkük
117
117
972
117
1089
109
Süleymaniye
190
190
834
132
966
147
392
392
2737
393
3130
341
Toplam Yemen Vilayeti
279
3784
Trablusgarb Vilayeti
401
10229
Erzurum Vilayeti
850
16320
Bitlis Vilayeti
254
9
263
4573
1265
5838
44
Manastır Vilayeti
275
176
451
13960
5849
19809
150
74
Bingazi sancağı Genel Toplam
21654
5093
28353
(1)As//nda"151"
96
1553 560412
242841
835139
9649
2.19 Vilayetlerdeki gayrimüslim okullar, 1894-1895 [Yatılı, gündüzlü, ruhsatlı ve ruhsatsız]
Yatılı Okul toplamı 6437
Gündüzlü
Ruhsatlı
Ruhsatsız
Ruhsatlı
Ruhsatsız
16
16
4115
2290
Not. Asıl kaydında ruhsatsız okulların hangi cemaate ait olduğu belirtilmediğinden yukarıdaki tabloda okul sayılan (ruhsatlı + ruhsatsız) toplam olarak verilmiştir. Aynı şekilde cemaat bazında okulların yatılı ve gündüzlü ayrımı bulunmadığından aşağıdaki tabloda toplamları verilmiştir.
97
2.20 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) gayrimüslim okul, öğrenci, öğretmen ve cemaatlere göre okul sayıları, 1894-1895
jsevi
Jİgar
Cemaat
Ermeni Katolik
Vilayet
öğretmen
meni
öğrenci
5
m
T
E oc
20
3
9
16
5
9
36
8
8
1
49
180
38
5
3
5
227
256
384
282
9
8
113
36492
366
305
671
321
14
11
118
658
1117
43
28
71
3
4094
1445
5539
121
39
150
25
558
26687
10146
36833
723
198
921
322
604
31240
12249
43489
887
255 1142
350
16
1730
556
2286
71
16
87
iptidai
244
7231
762
7993
200
7
207
Toplam
260
8961
1318
10279
271
23
İdadi
4
470
470
32
Rüşti
150
3608
80
3688
178
İptidai
1530
45704
5362
Toplam
1684
49782
5442
İdadi
2
180
160
340
5
2
7
2
Rüşti
5
561
309
870
13
7
20
5
İptidai
49
2299
1563
3862
55
15
70
45
1
1
2
Toplam
56
3040
2032
5072
73
24
97
52
1
1
2
İdadi
10
712
1335
2047
31
34
65
8
2
Rüşti
75
6689
4530
11219
146
91
237
65
5
5
İptidai
231
12760
7586
20346
266
144
410
183
31
35
Toplam
316
20161
13451
33612
443
269
712
256
20
40
Okul
E
K
T
E
Rüşti
5
381
80
468
20
İptidai
10
262
521
783
7
Toplam
15
650
601
1251
27
İdadi
1
376
376
8
Rüşti
52
6502
2270
8772
131
İptidai
416
19988
7356
27344
Toplam
469
26866
9626
İdadi
5
459
Rüşti
41
İptidai Toplam
Derece
K
UJ
işkodra
Edirne
Selanik 2 3
12
1
50
174
1
53
188
1
11
4
3
156
294
4
4
167
32
2
180
146
2
51066 1486
145 1631 1504
4
55224 1696
147 1843 1652
6
Kosova
Rüşti
Yanya
2
Çatalca
Aydın
98
Cemaat
S O
t
İS
re
W
D
*
O) O 3 C0
m*
_ İS c w c ~
İ 2 LU
o.
c E =°
(0
3 CO
:3 (O
c
c >o>
C >ö>
•=
"D
CO —
re ••=
22 5 a> re •
Derece
Vilayet İşkodra
Rüşti iptidai Toplam Edirne idadi Rüşti İptidai Toplam Selanik idadi Rüşti iptidai Toplam Kosova 4
Rüşti
80
İptidai
84
Toplam Yanya 2
İdadi
2
Rüşti
20
2
iptidai
24
2
Toplam Çatalca idadi Rüşti İptidai Toplam Aydın idadi Rüşti İptidai Toplam
99
2.20 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) gayrimüslim okul, öğrenci, öğretmen ve cemaatlere göre okul sayıları, 1894-1895(devam) öğrenci
Vilayet Hüdavendigar
Derece
Okul
E
İdadi
3
359
Rüşti
36
İptidai Toplam
K
öğretmen
K
Cemaat
i
i
il
i
f
T
cc
UJ
w*
5
m
10
3
T
E
359
10
4119 2375
6494
82
47
129
22
10
3
151
9624 3492
13116
156
58
214 114
29
2
190
14102 5867
19969
248
105
353 139
39
5
Kastamonu Rüşti
9
391
285
686
6
7
13
8
1
İptidai
22
825
533
1358
21
9
30
19
3
Toplam
31
1216
818
2034
27
16
43
27
4
6
310
145
455
3
3
6
3
3
Konya Rüşti İptidai
105
5724 2429
8153
108
29
137
84
20
1
Toplam
111
6034 2574
8608
111
32
143
87
23
1
Adana İdadi
2
388
60
448
12
1
13
Rüşti
4
180
50
230
5
1
6
1
2
İptidai
46
1497
1047
2544
40
26
66
8
17
6
Toplam
52
2065 1157
3222
57
28
85
9
21
6
25
1
2
Diyarbakır Rüşti
1
25
İptidai
133
3036
132
3168
128
2
130
3
42
8
Toplam
134
3061
132
3193
129
2
8
3
42
8
3
127
100
227
6
2
8
1
2
İptidai
154
7855
1867
9722
133
21
154
64
84
6
Toplam
157
7982 1867
9949
139
23
162
65
86
6
1135
49
1
Sivas İdadi
Mamüretülaziz Rüşti
16
1135
49
14
iptidai
108
4365
1846
6211
88
39
127
1
41
8
Toplam
124
5500 1846
7346
137
39
176
1
55
8
Van Rüşti
8
1585
735
2320
58
18
76
7
İptidai
12
285
159
444
14
1
15
12
Toplam
20
1870
894
2764
72
19
91
19
100
Cemaat
e i 1 CO
D
*
3
"5 'E
*—
E o UJ CL
E
to
:3 CO
3
cc
'E
'E >5> 'E >5>
eld
C (0 C CL fi) 3 fi)
î a 92
co
-j.
co o
-g
ri -5" 2
§
TJ 5" 3
-w -•
fil I
a 92
1
5
'ft
"O 5T 3
C:
a
fi)
3
a)
-» cn
f «73 CO
Q. 92
1
S
CL CU CL
5T 3
f 92
co
co
N>
o
cn
-*
H O T» » 9 3
-5" ? a, a: O cu Q.
3
3 CO
fi)
o
3 C:
1
I N
|
•< tu -T
O" tu
7?
2.21 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) yabancı okul, öğrenci, öğretmen sayıları ve uyruklarına göre yabancı okul sayıları, 1894-1895(devam) öğrenci
Vilayet
Derece
E
Okul
K
Öğretmen
T
E
K
T
Cezayir-i Bahr-i Sefid Darülmuallimin
1
50
50
10
10
Rüşti
1
71
71
9
9
İptidai
3
24
123
147
1
14
15
Toplam
5
145
123
268
20
14
34
Rüşti
2
35
10
45
5
2
7
iptida
1
94
57
151
3
2
5
Toplam
3
129
67
196
8
4
12
Rüşti
1
7
30
37
5
5
Toplam
1
7
30
37
5
5
Rüşti
2
150
98
248
9
5
14
iptida
20
615
287
902
24
18
42
Toplam
22
765
385
1150
33
23
56
326
14743
12113
26856
681
555
1236
Musul
Manastır
Bitlis
Genel Toplam
110
Uyruk
(O
a
S
5
I i İ
t» oc
W 3 >
181 Toplam Beyoğlu
1 1
6
6
2
7
8
4
2
1
11
5
78 iptidai
19
11
20 Rüşti
4
3
idadi
1 1 1
2
13
14
6
2
1
1 1
Ruhani
35
19
98 Toplam Üsküdar
3
2
1
4
1
1
(6)
7
1 4
7 (8)
1
İptidai
4
4 Rüşti 1 İdadi
2
Yüksek
2
5
7
4
2
32
24
9
d0)
2
1
(2>
3
(14)
2 1
108
(4) Aslında "153" (5) Aslında"W5 (6; Aslında'9" (7) As//nda"128" (8) Aslında" V (9) Bu sayının satırda, hangi türe ve okul grubuna ait olduğu belli değildir. (10) 4s/ında"14" (11) As/ında"30" (12) Aslında"232" (13) Aslında"W2" (14) Aslındsnç," (15) Aslında"505" n
125
(11)
11
(12)
(15)
57
(16)
137 Toplam
416
İst, İstanbul Vilayeti Toplamı
4.1 Vilayet ve liva la rdaki(bağ imsiz sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908(devam) Özel okullar (0
>o> Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
Okulların derecesi
E
K
K
E £
R
E
2 *
K
E
K
K
^
2 2
R
K
§
» .JŞ
K
E
Toplam
K
E
K K R
İşkodra Vilayeti İşkodra iptidai
1
3
72
1
1
1
Rüşti
1 2
İdadi
1
Toplam
2
3
72
İptidai
55
6
1
Rüşti
3
İdadi
1
Toplam
59
6
1
5
3
1
İşkodra Vilayeti Toplamı
61
9
73
5
3
1
3
1
1
1
1
3
6
74
3
1 1
4
2 1
4
1
9
6
74
1
1
59
10
1
Draç 2
3
1
3
6 1
1
126
1
1
3
1
1
1
66
10
1
5
2
75
16
75
4.1 Vilayet ve livalardaki(bağ imsiz sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908(devam) Özel okullar C
m
Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
c
C
0)
E
5
LU
S.
E LU
J
(A 0) O D_
0)
E
O)
3
CO
w 3
Toplam
E
K KR
E
KR E
K KR
E
K KR
E
K KR
E
K
Okulların KR derecesi
Vilayet/Liva (bağımsız sancak) Beyrut
5
5
4
1
5
3
4
1 6
4
11
9
2 2
1
5
3
7
1 3
5
4
19
15
İptidai
13
10
2
Rüşti
1
11
6
2
İdadi
1
82
35
19
Toplam
2
1
1 5
58
3
4
5
2
Akka 1
1
2
1
1
1
3
1
2
2
4
4
1 2
1
25
11
12
3
5
Rüşti
1 4
1
1
1
2)
4 X
(1)
(2)
X
16
197
4.1 Vilayet ve liva la rdaki( bağ imsiz sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908(devam) Özel okullar
i
Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
Okulların derecesi
cc E
i UJ
KR
« E
c
:3 a W*
2 a> *
c(D
C Ş . k-
°
£ a w *
Toplam
E
K
85
1
Rüşti
3
1
İdadi
1
1
Darülmuallimin-i
1
1
E
KR
E
KR
E
E
K
KR
KR
Diyarbakır Vilayeti Diyarbakır iptidai
10
4
1
4
3
3
85
1
28
1
1
2
1
iptidai Toplam
90
iptidai
70
2
10
4
1
4
3
3
4
9
115
Mardin
Rüşti
2
İdadi
1
Toplam
73
iptidai
92
2
1 19
2
1
4
(1)
87
(3)
1
(2)
5
(4)
2 1
1
1 2
19
1
1
2
1
4
9
4
110
Ergani (6
Rüşti Toplam
Diyarbakır Vilayeti Toplamı
1
5
1
>10 1
3
1
97
1
2
260
3
2
7
1
1
1
2 1
1
1
1
14
İsparta 24 1
1
5
Rüşti
4
İdadi
1
1
Darülmuallimin-i
1
1
iptidai
Toplam
29
iptidai
1
2
31
50
4
55
Rüşti
5
1
6
İdadi
1
1
Darülmuallimin-i
1
1
Antalya
iptidai
Toplam Konya Vilayeti Toplamı (1)
Aslında "yok"
(2)
Aslında "75"
(3)
Aslında ?"
(2)
57
4
1
5
242
21
1
2
5 19
1
147
3
19
1 6
2
4
(3).
x
63
4
6
2
268
28
25
4.1 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908(devam) Özel okullar Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
Protestan
Ermeni
Rum
Okulların E
K
E
E
K
KR
E
K
KR
İptidai
32
2
1
23
4
17
6
9
9
Rüşti
5
1
1
3
1
2
idadi
1
Darülmuallimin-i iptidai
1
18
9
10
1
1
derecesi
Mamuretülaziz Vilayeti Harput
1
24
4
26
2
1
Rüşti
3
2
İdadi
1
Toplam
39
iptidai
3
1
(1)
11
Malatya
Toplam
30
İptidai
19
Rüşti
5
4
1
1
1
4
10
1
1
1
3
3 1
1
1
11
12
Dersim 1
Toplam
24
1
Mamuretülaziz Vilayeti Toplamı
93
4
(2)7
1
(1) Aslında "9" (2) Aslında "8" (3) Aslında "10"
148
35
13
18
18
(3)
12
Özel okullar Sür yani
Katolik
Alman
Ameri kan
Fransız
Toplam Okulların
E K KR
E
KR
K
E
K KR
E
Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
KR derecesi
K
Mamuretülaziz Vilayeti Harput 2 1
1 1
1
1
2
1
2 2
2
1
1
67
15
1
10
3
(5)g
Rüşti
2
1
(6)
İdadi
1
1
1
1
3
30 iptidai
6
3
1
2
80
2
1 Darülmuallimin-i İptidai
1
1 3
(4)
(D
1 9
(5)
Toplam
41
Malatya 2
2
30
3
iptidai
1
1
7
2
Rüşti
1 3
38
3
İdadi Toplam
5
Dersim
6
4
(4) Aslında
1
1
3
6
3
1
24
12
8
3
Rüşti
32
15
1 Toplam
2 150
39
"28"
(5) Aslında "3" (6) Aslında yok (7) Aslında
"33"
149
1 İptidai
(8>
42
Mamuretülaziz Vilayeti Toplamı
4.1 Vilayet ve livalardaki( bağ imsiz sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908(devam) Özel okullar Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız Okulların sancak) derecesi
Toplam
Müslim
K
KR
KR
K
KR
99
12
19
9
1
Kosova Vilayeti Üsküp İptidai
88
11
Rüşti
9
1
10
11
İdadi
1
1
Darülmuallimin-i İptidai
1
1
Toplam
110
13
19
115
4
43
5
3
99
12
10
11
109
3
31
6
Rüşti
5
3
İdadi
1
1
Darülmuallimin-i İptidai
1
1
İşteb İptidai
Toplam
(1)
116
6
31
5
1
76
Rüşti
2
1
İdadi
1
Toplam
8
2
İptidai
25
2
Rüşti
4
2
Toplam
29
4
İptidai
40
2
Rüşti
2
2
Toplam
42
4
İptidai
84
1
Rüşti
2
2
İdadi
1
6
12
12
(2)
122
43
5
77
Seniçe İptidai
2 1 76
8
77
27
3
ipek 2
4 2
31
3
40
12
Taşlıca 12
2 12
42
12
Prlzren 89
5
2 1
Darülmuallimin-i (3)
iptidai Toplam Kosova Vilayeti Toplamı
88 382
3 31
5 129
(1) Aslında "166" (2) Aslında
1
1
"112"
(3) Aslında "2" (4) Aslında "416"
150
24
6 31
(4)
93
3
6
406
33
160
4.1 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908(devam) Özel okullar Süryani
Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
Rum
Musevi
Protestan
KR
E
KR
1
3
1
3
Süryani Kadim
Katolik
Okulların E
derecesi
K
E
K
E K KR
1
4
1 5
5
1
1
4
1 5
5
1
1
4
1 5
5
1
Musul Vilayeti Musul İptidai
0)29 1
Rüşti İdadi
1
Oarülmuallimin-i İptidai
1
Toplam
31
İptidai
21
1
Kerkük
4
1
25
1
Rüşti Toplam
2
2
Süleymaniye İptidai
1
1
Toplam
1
1
Musul Vilayeti Toplamı
57
2
1
6
Özel okullar Keldani E
K
9
1
Toplam
Fransız KR
E
K
KR
E
K
KR
1
1
2
51
8
5
1
1
1
2
Musul -
İptidai Rüşti İdadi
3
1
1
1
Darülmuallimin-i iptidai Toplam
10
1
3
2
2
56
2)
< 10
5
Kerkük İptidai
2
24
2
1
Rüşti 2
4
1
28
1
2
11
7
Toplam
1
İptidai
1
3
Toplam
1
3
Musul Vilayeti Toplamı
12
Süleymaniye
1
2
(1) Aslında "19" (2) Aslında "14"
151
3
2
2
87
4.1 Vilayet ve liva la rdaki( bağımsız sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908(devam) Özel okullar Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız
Okulların
sancak)
derecesi
Müslim
Rum
E
Musevi
K KR
E
Bulgar
E
K
KR
E
K
KR
E K KR
21
10
115
23
11
52
12
2
1
54
13
Manastır Vilayeti Manastır
İptidai
(1)
Rüşti
2
1
idadi
1
1
26
13
152 1
10
Darülmuallimin-i iptidai Toplam
28
İptidai
35
Rüşti İdadi
11
115
1 162
Serfiçe
109
25
3
50
4
1
1
10
1
3 29
4
60
2
1
Toplam
40
İptidai
32
4
109
Debre
Rüşti
1
Toplam
33
İptidai
30
İlbasan
Rüşti
1
İdadi
1
Toplam
32
İptidai
94
Rüşti
5
İdadi
1
Göriçe
Toplam Manastır Vilayeti Toplamı
(1) Aslında
(2)
49 (3)
(2)
100 233
19
20
19
247
26
"2"
(2) Aslında
"91"
(3) Aslında
"51"
(4) Aslında
"69"
152
13
54
(4)
14 62
36
15
5
3
1
1
65
20
65
1
96
25 125
1
36 13
1 204
Özel okullar Ulah
Protestan
Sırp
Toplam
Fransız
Okulların E
KR
K
KR derecesi
KR
Vilayet/Liva (bağımsız sancak) Manastır Vilayeti Manastır
47 1
57
22
371 iptidai
10
5
12 Rüşti
2
1
İdadi
1
Darülmuallimin-i İptidai
47
1
70
28
383 Toplam Serfiçe
60
5
165 İptidai
5
3
10 Rüşti
4 69
idadi 8
175 Toplam Debre
32
2
iptidai
1 33
Rüşti 2
Toplam İlbasan
30
5 İptidai
3
Rüşti
1
İdadi
34
5 Toplam Göriçe
1
145
16
20
5
3 Rüşti
2
1
idadi
167
22
129 Toplam
1 373
62
692
9
1
9
1
15
2
1
47
1
1
153
126 İptidai
Manastır M Vilayeti Toplamı
4.1 Vilayet ve livalardaki(bağımsız sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908(devam) Özel okullar Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
Okulların derecesi
K
Müslim
KR
E
K
Rum
KR
E
K
KR
259
60
67
5
1
293
65
68
114
18
37
Yanya Vilayeti Yanya İptidai
14
Rüşti
3
30
İdadi
1
4
Darülmuallimin-i İptidai
1
Toplam
19
İptidai
26
Rüşti
3
idadi
1
3
(1)
3
Ergiri
Toplam
30
İptidai
10
Rüşti
2
İdadi
1
15
7
15
2
121
18
108
13
2
1
39
Preveze
Toplam
13
İptidai
22
(2)
110
(3)
14
Berat
Rüşti
1
İdadi
1
Toplam Yanya Vilayeti Toplamı
11
2
24 86
6
2
(1 )As/ında "295" (2) Aslında "180" (3) Aslında "13" (4) Aslında yok (5) Aslında "97"
154
11 33
3 4
1 3
525
(5)
1 98
107
Özel okullar Ulah
Musevi
Toplam Okulların
E
K
E
KR
KR
Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
derecesi
Yanya Vilayeti Yanya
1
1
1
279
61
35
7
(6)
71
İptidai
1 Rüşti
5
idadi
1
Darülmuallimin-i iptidai
1
1
1
(7)
320
68
(8)
72 Toplam Ergiri
21
155
(9)
37 İptidai
10
2 Rüşti
1
idadi 21
166
39 Toplam Preveze
119
14
4
2
İptidai Rüşti
1 124
idadi (10)
Toplam
16
Berat 34 1
Rüşti
1
İdadi
36 1
1
1
2 İptidai
646
4 109
(6) Aslında "68" (7) Aslında
"325"
(8) Aslında "69" (9) Aslında
"366"
(10) Aslında "61"
(11) As//nda"110"
155
2 Toplam (11)
113
Yanya Vilayeti Toplamı
4.1 Vilayet ve livalardaki( bağ imsiz sancaklarda) resmi ve ö z e l okul s a y ı l a r ı , 1905-1908(devam) Özel okullar Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
0
k
u
l
l
a
r
ı
Ermeni
Musevi
Nasturi
Amerikan
n
derecesi
E
K KR
E
K
KR
KR
KR
E
K
Van Vilayeti Van 11
2
Rüşti
1
1
idadi
1
Darülmuallimin-i iptidai
1
iptidai
Toplam
14
15
15
3
27 1
1
1
6
4
28
1
1
6
4
29
1
1
Hakkari iptidai
2
Rüşti
3
İdadi
1
Darülmuallimin-i iptidai
1
Toplam
7
Van Vilayeti Toplamı
21
3 3
18
Özel okullar Amerikan Protestan E
K
Fransız
KR
E
ingiliz E
KR
Alman E
Toplam
K
E
K
KR
12
4
(D42
6
3
1
6
3
Van İptidai 1
Rüşti idadi
1
1
1
1
1
1
Darülmuallimin-i iptidai Toplam
1
İptidai
5
1
1
1
1
1
25
10
2
43
Hakkari 11
Rüşti
3
İdadi
1
Darülmuallimin-i iptidai
1
Toplam Van Vilayeti Toplamı
5 6
1
11
"44"
(3) Aslındar72"
156
1
1
5
28
28
12
5
11
(1) Aslında "43" (2) Aslında
7
5
1
1
37
10
3
71
4.1 Vilayet ve livalardaki( bağ imsiz sancaklarda) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908(devam) Resmi okullar Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
Okulların derecesi
Yemen Vilayeti San'a İptidai
26
Rüşti
4
İdadi
1
Darülmuallimin-i İptidai
1
Toplam
32
İptidai
9
Rüşti
2
Toplam
11
İptidai
17
Rüşti
1
idadi
1
Toplam
19
Hudeyde
Taaz
Yemen Vilayeti Toplamı
62
Not. Yemen vilayetinde özel okul bilgisi yoktur.
157
LİVALARDAKİ(BAĞIMSIZ S A N C A K L A R D A ) RESMİ V E ÖZEL O K U L L A R 4.2 Livalarda (bağımsız sancaklarda ) resmi ve özel okul sayıları, 1905-1908 Özel okullar Ermeni Resmi okullar Liva (bağımsız sancak)
Okulların derecesi
E
K
Rum
Ermeni
Protestan
Katolik
Toplam
KR
E
K KR
E
KR
E
K
K
E
K
KR
243
3
17
2
4
1
1
1
22
2
264
14
2
2
İzmit Livası İptidai
16
Rüşti
8
İdadi
1
Toplam
1
6
1
2
1
2 1
25
243
1
9
2
19
6
1
1
1
2
37
4
268
Özel okullar Resmi okullar E
Müslim E
K KR
Musevi
Fran sız
İtalyan
Toplam
K KR
E
K KR
E
K
E
K
E
K KR
1
1
1
1
1
1
1
52
4
2
1
Bingazi Livası İptidai
10
1
Rüşti
2
1
Darülmuallimin-i iptidai
1
Toplam
1
13
39
1
1 2
39
1
1
1
1
1
1
1
(2)
55
5
1
•
Özel okullar Resmi okullar E
K
Rum
KR
E
Toplam
Ermeni
K
KR
1
9
E
K
KR
E
K
KR
6
1
48
6
2
4
Canik Livası İptidai
6
Rüşti
5
İdadi
1
Toplam
(1) Aslında
12
39 2
1
1 2
39
1
^2"
(2) Aslında "5" (3) Aslında
3
1
"2"
158
1
12
1
13
3
(3)
52
4.2 Livalarda (bağımsız sancaklarda ) resmi ve özel okullar, 1905-1908 (devam) Özel okullar Muse-
Resmi okullar Liva(bağımsız Okulların sancak) derecesi
Müslim
Rum
Ermeni
E
K
K
KR
E
K KR
iptidai
3
1
2
48
8
6
23
Rüşti
1
10
5
3
idadi
1
E
Bul gar
vi
Toplam
K KR
E
E
KR
E
K KR
1
1
3
1
15
9
73
11
5
3
2
1
28
15
Çatalca Livası
Toplam
5
1
2
48
18
11
26
1
1
1
1
1
1
3
1
76
Özel okullar Resmi okullar E
K
48
1
Müslim KR
E
Toplam
K
KR
E
K
68
1
KR
Zor Livası İptidai
20
Rüşti
1
1
Darülmuallimat
1
1
Toplam
50
1
20
70
1
Özel okullar MüsResmi okullar E
K
350
2
KR
Hm
Rum
E
E
1
21
Ermeni
Musevi
Latin
K KR
E
K
E
K
KR
E
K
5
2
1
34
7
4
7
6
Kudüs-i Şerif Livası İptidai Rüşti
2
4
İdadi
1
Darülmuallimin-i
1
1 2
1
İptidai d)
Toplam
(2)3
3
56
2
1
(1) Aslında "306" (2) Aslında "25"
159
23
5
2
3
1
5
7
4
7
6
4.2 Livalarda (bağımsız sancaklarda ) resmi ve özel okullar, 1905-1908 (devam) Özel okullar Fransız
Alman Kudüs-i Şerif Livası
Amerikan
Avusturya
E
K KR
E
K
E
K
İptidai
1
2
7
10
2
6
Rüşti
2
2
4
E
K
6
İngiliz
KR
E
4
12
Toplam
K
E
52
13
14
4
7
1
1
K KR
13 437 1
1
1
idadi
Rus
1
Darülmuallimin-i İptidai 3
Toplam
4
4
14
10
2
6
1
4
1
13
14 458
56
14
Özel okullar Resmi okullar E
K
Rum
Musevi
Ermeni
KR
E
K
KR
7 426
1
1
9
2
1
E
K
Toplam
KR
E
K
E
1
1
1
17
K
KR
Kale-i Sultaniye Livası İptidai
15
Rüşti
5
İdadi
1
Toplam
21
1
2
7
1
(1)
9 436 (3)
3
1 9 426
2
1
9
1
1
1
1
1
(4^
(5)
1 2
(D
4 3 6
(1) As//nda"435" (2) Aslında "8" (3) Aslında "yok" (4) Aslında "52" (5) Aslında "9"
MUTASARRIFLIKLARDAN
RESMİ V E ÖZEL O K U L L A R
Urfa, Bolu, Asir, Karesi, Medine-i Münevvere sancaklarına ait istatistikler, bunların ayrılmalarından önce bağlı bulundukları vilayetlerle beraber alındığından bu istatistikte de öylece yer almıştır. Cebel-i Lübnan mutasarrıflığının istatistiği aslında verilmemiştir.
160
BOLUM V 1913-1914(1329-1330) EĞİTİM YILI İSTATİSTİKLERİ
(1)
0) 1329-1330 Senesine Mahsus Maarif-i Umumiye İhsaiyat Mecmuasından alınmıştır (Maarif-i Umumiye Nezareti ihsaiyat kalemi (Darülhilafetülaliye: Matbaa-i Amire, 1336) (Haritalı olarak ikinci defa neşr edilmiştir.) Tablolarda yapılan düzeltmelerin bir kısmı satır sütun sınaması yapılarak gerçekleştirilmiş, bunun olanaklı olmadığı durumlarda rakamlar tek tek toplanarak elde edilen toplam esas alınmıştır.
İPTİDAİLER
İptidai Okullara İlişkin Verilerle İlgili A ç ı k l a m a l a r
(1)
Kayseri '
5
Medine-i Münevvere
7
7
Menteşe' '
Darülmuallimat' ' 2
İki Yıllık Darülmuallimin
E
Muallim Muavinliği Ehliyetnamen
İdadi
K
1
E
K
E
18
K
19
8
8
3
9
1170
231
1153
2
Diğer Okullar
Dersten Mûcaz
E
K
6
3
4
5
1
3
7
16
1082
722
37
Erzurum Bitlis Basra Hicaz Van Yemen Asir 09
Toplam '
22
1
448
5
1822
(1) Erkek öğretmen okulu (2) Kız öğretmen okulu (3) 15 erkek öğretmen ve bir kadın öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (4) 6 erkek öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (5) 2 erkek öğretmen ve bir kadın öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (6) 70 erkek öğretmen ve beş kadın öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (7) 1 erkek öğretmenin mezun olduğu okul hakkında bilgi yoktur. (8) İki erkek öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (9) 41 erkek öğretmen ve yedi kadın öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (10) 6 erkek öğretmen ve dört kadın öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (11) 67 erkek öğretmen ve yedi kadın öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (12) 9 öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (13) 6 erkek öğretmen ve üç kadın öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (14) 5 erkek öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (15) 7 erkek öğretmen ve bir kadın öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (16) 4 erkek öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (17) 10 erkek öğretmen ve on bir kadın öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (18) 20 erkek öğretmenin mezun oldukları okullar hakkında bilgi yoktur. (19) Mezun oldukları okullara dair bilgi olmayan: Erkek:(968), Kız:(95)
170
128
318
5.5 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel iptidailerde cemaatlere göre okul sayıları, 19131914 Müslim Rum Ermeni Musevi
Vilayet/Liva (bağımsız sancak) İstanbul Edirne Adana Ankara Aydın Bağdat Beyrut Halep Hüdavendigar Diyarbakır Suriye Sivas Trabzon Kastamonu Konya Mamuretülaziz Musul Urfa İzmit Bolu Teke Canik Çatalca Zor Kudüs Karahisar-ı Sahip Karesi Kale-i Sultaniye Kayseri Medine-i Münevvere Menteşe Erzurum Bitlis Basra Hicaz Van Yemen Asir Toplam 0]
E 3 6 3 14 36 1 139 23 8 10 32 24 9 24 19 42 28 15 1 3 2 9
222 5 1 23
K 2 6
KR 9 192
204
5 49
K KR 30 30 13 75 1 2 2 39 44
32 3 32
10 1 9
E 42 16
3
1 7
4 17
19 60
T 102 104 1 9 132
1
12 25 41
151
1
49
930
979
4 3 31
46
2 400 1 16 1 1 4 46
E 7 2 12 11 6 1
K KR 6 9 4 1 7 13 8 1 5 14
• T
E
22
8
7
2
T 13 9
32 20 25 1
72
25 13
6 11
42 17
41
457
23
2
4
29
1 5 74
1 2 17
2 7 37
14 128
3
2
3
8
2 1 25
3
7
K KR 2 3 2 5
73
1 7 3 10 5
1 1 1 5
2
15 1 11
23 5 26 5
1
1
2
1
1
1
1
10 32
9
1 3 1
907
940
44
53
1082
1106
53 4
73
23 87
3 25 99
12
1073 114
4
8 1
1 1 2 5 8
2 5 8
2 1 10 16
11
8
14 3 77
11 3
1
1
8
2 3
1
5
1
1
1
1
32
2 1
1 1
1
20
1
1
1
3
9 2 13
34
1 1 533
1 2 8
2
1 4
5
7
20
1
28 2
20
5
2
27
1
1
2
4
6
49 92
50 116 358
1
4 58
17
222
1 1
32
49
3
3
55 15 2 8
29
2 2
358
1
T 14
2
8 90
1 44
4
12
3500 4687
382 151 712
171
1245
4 545
767
4
12
60
32
32
2
80 237
1084
67
1
2
20
44 131
5.5 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel iptidailerde cemaatlere göre okul sayıları, 19131914(devam) Diğer cemaatler' ' 1
Bulgar Vilayet/Liva (bağımsız sancak) İstanbul Edirne Adana Ankara Aydın Bağdat Beyrut Halep Hüdavendigar Diyarbakır Suriye Sivas Trabzon Kastamonu Konya Mamuretülaziz Musul Urfa İzmit Bolu Teke Canik Çatalca Zor Kudüs Karahisar-ı Sahip Karesi Kale-i Sultaniye Kayseri Medine-i Münevvere Menteşe Erzurum Bitlis Basra Hicaz Van Yemen Asir Toplam
»
T
Keldani
Süryani
Maruni
Protestan
Katolik
Samiri
T
T
T
T
T
T
5
1
31 6
1
28
1
9
5 1
2
1
1 3 1
1
6 9 7
Toplam 151 329 40 50 240 8 264 142 1094 10 32 1427 65 1114 146 183 84 32 6 9 31 147 35 272 6 86 132 993 8
(2)
80
1
6
47
1
29
35
2
46
1
(3)
7283
(1) Diyarbakır, Suriye ve Erzurum ile ilgili özel okullar konusunda bilgi yoktur."(Aslında daha küçük rakamlar tutan cemaatlerin adları verilmemiş ve fakat yanda bir sütun açılarak (kız, erkek veya karma ayrımına değinmeden) okulların hangi cemaatlere ait oldukları belirtilmemiştir. İz bu bilgileri ayrıştıran ikinci bir tabloyu aşağıda verdik!), (2) Bitlis'teki "diğer cemaatlere ait 16 okulunun hangi cemaate ait olduğu belirtilmediğinden dağılıma alınamamış, ama toplama eklenmiştir. (3) Buradaki (7283) okulun (2368)'i erkek, (391 )'i kız ve (4524)'ü karmadır.
172
5.6 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel iptidailerde cemaatlere göre öğrenci sayıları, 1913-1914 Müslim Vilayet/Liva (bağımsız sancak)
E
Rum
K
istanbul
1627
600
Edime
4468
3528
Adana
318
Ankara
1200
Aydın
2582
Bağdat
82
Beyrut
4388
Halep Hüdavendigar Diyarbakır
Ermeni
Musevi
Diğer cemaatler
E
K
E
K
E
K
E
K
152
131
80
80
Toplam
E
K
14427
11409
10976
8103
2945
2019
9836
7508
692
1155
2272
2146
5024
3186
508
543
824
715
25
20
2522
1919
172
843
420
1194
1147
130
93
3367
1832
686
8672
8235
917
1016
2716
2950
14887
12887
50
2372
836
295
1404
1876
666
14
1235
857
1532
264
724
292
(1>
612
629
614
448
4939
3275
25035
15167
4377
4130
2194
2064
591
2799
836
9045
3191
7480
4644
31606
21361
361
361
Suriye
2748
2748
Sivas
4551
Trabzon Kastamonu
1805
463
1821
369
1562
410
696
672
14337
6886
238
282
141
Konya
3162
2014
1076
466
426
Mamuretülaziz
1541
223
5302
2287
Musul
603
22
Urfa
702
20
575
510
izmit
125
12
93
200
Bolu
346
Teke
467
Canik
2179
30
15
7098
136
;ı
ıZ N
s
Sanay Mekte
d>
n
Halkal Mekte
ktebi n
Mekte Mülki\
3
4->
z Mekte Harbi)
3
A
S Eczac
d>
n
M d)
Fa L iılt>
Ulum-
Ulum-
saqns
Okul
3 «0
Riyazi
d)
jy
3
*->
TID
•o
2
Hukuk
ebiye
0)
Diğer yüksek okullar
d)
.Q 3 (/> Tabiat
riye
Darülfünun
•
>*
-Û
3 ._ • M
D ._ ' M
Diğer okullar
.-
-g
._
m
(A
®
ç o>
re re N
—
Okul
3
—
5 3.
Diyarbakır
>.._ U M
•
"S
3 — 3
5 3.
re
E 3.
*
1
„
* *
O
-O ® O .—
3
E h
o lu
4> re
x
« .o 2 x
1
Şam Birinci
2
1 1
4
2
2 1 5
1
1
Kastamonu
zS 2
Şam ikinci (4)
1
1 1
J2t2
2 2
1
Sivas
Trabzon
5«
._
1
1
1
1
1
Konya Mamuretülaziz
1
İzmit
1
Balıkesir
1
Kudüs-i Şerif
1
1
3
1
1 1
1
1
1
1
1 2
1
1
Kale-i Sultaniye
1
2 1
1
1
1
2
1
Erzurum Bitlis Basra San'a Van Toplam
21
33
21
10
22
(4) Mekteb-i Bahri'den T
230
9
7
24
34
9
6
5.27 Sultanilerde mezun oldukları darülmuallimin ve diğer okullara göre öğretmen sayıları, 1913-1914 Darülmuallimin
Diğer okullar N (0 U
1 s5 S 1
—
«5 >« Okul
a>
* re i
-8
:3
T3
LL
LU
1 "S
•g °
tf) ©
Q
ü
5 W2
:3 -O
_ c O E C flj
^
>- o
0)
O
1
5
3
1
3
5
5
Vefa
2
11
3
3
Gelenbevi
4
1
1
Davutpaşa
1
4
3
Edime
1
1
3
2
2
1
Adana
1
1
5
2
3
1
3
2
6
4 3
Yozgat
1
4
İzmir
1
4
2
4
1
Beyrut Birinci
3
Beyrut İkinci Halep
5
3
2
2
26
21
5
26
23
3
26
23
3
24
21
3
3
22
26
-4
2
21
17
4
5
22
19
3
22
18
4
17
12
5
1 1
2
15
1
3
4
22
21
1
3
1
1
15
10
5
2
4
1
21
22
-1
5
25
19
6
22
22
4
6
1
3
5
İki yılın farkı
81
2
Üsküdar
Bağdat
5
1
4
2
c
S O o Ot
3
Mercan
1
1912-1913 yılındaki öğretmen Toplam sayısı
35
4
Bursa
>CT O
4
1
Aydın
3 O
10
istanbul
36
Ankara
.E .t;
82
1
Kabataş
3 .* O
26
Galatasaray
1
3
—
5
4
2
3
1
1
4
5
3
2
4
3
3
1
3
2
231
4 2
22 22
22 20
2
5.27 Sultanilerde mezun oldukları darülmuallimin ve diğer okullara göre öğretmen sayıları, 19131914(devam) Darülmuallimin
Diğer okullar N (D ü =3
ro c
Okul Diyarbakır
3 C :3 U_
>> A
1
3 2
o = >
3
— J>£ Ç o
ro._ ^ -a s re (/) -o 2
:3 "O _ C
_ 3
U S
E™ •O - 3
ro
re
>•
O
-
°
a> N
2
2
İki yılın farkı
15
14
1
17
15
2
14
4
6
1
3
18
3
2
7
18
4
1
Kastamonu
5
4
2
3
1
Konya
3 4
3 3
1
Balıkesir
1
Kudüs-i Şerif
1
2
3
Kale-i Sultaniye
4
9
2
7 4
4
1
İzmit
1
0
2
2
1
-a» 2 N : O o 7
5
Mamuretülaziz
Toplam
1912-1913 yılındaki öğretmen sayısı
O
c
1
4
2
3 'O) 0)
•O 2
Şam İkinci Trabzon
2
0) TJ LU
Sivas Şam Birinci
% re •o
E c ~
7 2
22
20
2
2
22
19
3
12
19
13
6
1
21
21
25
10
15
19
9
10
12
10
2
2
3
3 2 2
18
1
26
2
Erzurum Bitlis Basra San'a Van Toplam: 36
42
9
121
37
122
(1,
55
(2)
1 7
(1) Aslında "58* (2) Aslında "15" (3) Toplam : 700+21=721
232
10
91
0)
7
2
1
520
125
İDADİLER
Açıklama Haklarında bilgi alınamayan Erzincan, Beyazıt, Muş, Siirt, Taaz ve Gümüşhane idadileriyle idadi sayısı 59'a ulaşmaktadır. Bu okullarda mevcut 550 öğrenciden 22'si şahadetname almış, 355'i sınıf geçmiş, 173'ü kalmıştır. Bunlardan 434'ü iptidai, 116'sı taliye öğrencisidir. Bu idadilerde 43 öğretmen, 17 memur ve 10 hizmetli vardır. 1912-1913 ders yılında mevcut 76 idadiden 23'ü 1913-1914 ders yılında sultaniye çevrilmiştir. Yeni olarak 6 idadi kurulmuş ve açılmıştır. Bunlar: Dersaadet Kız Sanayi Mektebi, Ordu, Giresun, inebolu, Ayıntab, Edremit idadileridir. Gündüzlü iptidai sınıf öğrencisi ücrete tabi değildir. Trablusşam, Çatalca, idadilerinin 19121913 ders yılına ait bilgi edinilemediğinden bu okulların iki yıllık karşılaştırması yapılamamıştır.
idadilerde idari kadro müdür, katip ve mubassırdan ibarettir. Bunların sayısı "Memur, öğretmen, hizmetli miktarı" bölümündeki İdari kadro sütununda gösterildiğinden uhdesinde öğretmenlik olan müdür ve katipler tekrar öğretmen kadrosu sütununda gösterilmemiştir. Fakat öğretmen olmak itibariyle yaş sütunuyla öğretmene ait tablolarda yazılmışlardır. Dolayısıyla öğretmenlerin gerçek miktarını bulmak için birçok okulda öğretmen kadrosu sütunundaki sayılara iki eklemek gerekir. İdadilerin çoğunda müdürün uhdesinde "malumat-ı medeniye" ve katibin uhdesinde "hüsn-ü hatt" öğretmenliği vardır. idadilerin ilk üç sınıfları iptidai kısmı oluşturduğundan, bu sınıflardaki öğrenci sayıları "Bütün Resmi Okulların iptidai öğrencisi" tablosundaki sayıya eklenmiştir.
233
5.28 Vilayetlerdeki idadilerde cemaatler, sınıflar ve diploma alanlara göre öğrenci sayıları, 1913-1914
1
Sınıflar o c
ro
İptidai sı
Tali sınıl
22
İdadi
Müslim
16
Vilayet
Kuruluş veya açılışı
1912-191 diploma alani
ro
diploma
Cemaatler '
İstanbul
istanbul inas idadisi
1327
360
360
156 293
67
istanbul Kız Sanayi Mektebi
1329
390
390
341
49
Tekfurdağı İdadisi
1308
53
58
53
5
2
Gelibolu idadisi
1305
103
84
19
8
Kırkkilise idadisi
1308
48
45
10
5
Adana
Mersin idadisi
1326
93
74
19
8
12
Ankara
Çorum idadisi
1316
127
128
152 106
22
11
8
Kırşehri idadisi
1310
156
156
194 136
20
8
6
izmir Nehari idadisi
1325
245
249
303 199
50
18
27
Denizli İdadisi
1308
178
179
148 131
48
20
15
Manisa idadisi
1302
120
120
166
74
46
21
17
Trablusşam İdadisi
1308
95
95
67
28
14
Akka idadisi
1311
83
Lazkiye idadisi
1308
Nablus İdadisi
Edirne
Aydın
Beyrut
Halep
2
3
103
7
1
3
1
99
55 93
1
106
E
** ro co 1913-191
1912-191 mevcut ı
Toplam
Diğer
Musevi
Ermeni
Rum
&
«2 5?
c ro
10
84
86
63
21
10
12
94
94
105
74
20
4
13
1313
212
212
206 182
30
6
11
Ayıntab İdadisi
1329
52
52
Maraş idadisi
1317
120
1326
160
1
Bilecik İdadisi
1322
84
5
Söğüt İdadisi
1321
75
4
Kütahya idadisi
1307
125
2
Hüdavendigar Eskişehir İdadisi
1
15
12
2
(1) Rakamlar (ücretli+ücretsiz) toplamı olarak verilmiştir.
235
1
52
135
163 105
30
14
12
161
182 136
25
12
9
102
94
85
17
5
7
79
79
59
20
10
8
122 107
22
10
12
129
5.28
Vilayetlerde ki idadilerde cemaatler, sınıflar ve diploma alanlara göre öğrenci sayıları,
1913-
1914(devam)
1
İptidai sı
Tali sınıl
1913-19114 diploma alanlar
71
83
51
20
9
17
120
132
99
21
6
10
88
102
66
22
10
9
213
223 171
42
21
9
141
152 102
39
16
16
124
149
83
41
16
18
92
92
94
76
16
2
4
1329
122
122
107
15
Rize İdadisi
1326
105
105
69
36
18
22
Giresun İdadisi
1329
114
114
95
19
İnebolu İdadisi
1329
14
14
Sinop İdadisi
1308
96
5
Çankırı İdadisi
1308
92
2
İsparta İdadisi
1318
138
5
5
Burdur İdadisi
1322
95
5
1
Nevşehir İdadisi
1326
91
Niğde İdadisi
1318
155
Mamuretülaziz
Malatya İdadisi
1316
Musul
Musul İdadisi
Rum
Ergani İdadisi
1327
61
10
Siverek idadisi
1326
120
Mardin İdadisi
1317
84
Suriye
Hama İdadisi
1308
213
Sivas
Amasya İdadisi
1310
137
3
Tokat İdadisi
1307
123
1
Karahisar İdadisi
1326
Ordu İdadisi
Trabzon
Kastamonu
Konya
Diğer
Müslim
Diyarbakır
Musevi
idadi
Ermeni
Vilayet
Kuruluş açılışı
Ì
4
1
1
134
E
1912-191 diploma alanlar
1912-1913 mevcut öğı enei
Sınıflar
Toplam
Cemaatler '
co
14
102
108
81
21
11
8
94
88
83
11
3
6
148
182 110
38
16
13
101
115
78
23
12
10
91
103
72
19
9
10
2
162
176 111
51
25
19
206
1
207
221 168
39
20
9
1311
190
1
5 196
136 164
32
10
9
Süleymaniye İdadisi
1326
32
14
19
5
Kerkük İdadisi
1326
166
161 132
40
16
5
1 1
236
33
5 172
31
10
5.28 Vilayetlerdeki idadilerde cemaatler, sınıflar ve diploma alanlara göre öğrenci sayıları, 19131914(devam)
Cemaatler
(1)
Sınıflar "
»
& t/y
Vilayet Karesi
3 * *
İdadi
—
İS S
_
1
CC
2
LU
J. U
J5
OT
J. n
'
Sİ
|
î
Sf
S İ
O
h-
.3
h
rTJ rTJ
1313
150
Urfa İdadisi
1319
166
17
Bolu İdadisi
1301
167
Çatalca idadisi
1310
25
Zor İdadisi
1326
118
118
Samsun idadisi
1308
139
Karahisar-ı Sahip İdadisi
1311
165
Kayseri İdadisi
1311
Medine idadisi Muğla İdadisi
Siirt ldadisi
t—
E
74
Antalya İdadisi
Muş ldadisi
s
O
73
Beyazıt ldadisi
I
«
1329
1
-
(O
S
0 ) Î K
a)
I I
Edremit idadisi
Erzincan idadisi
(O
66
8
o
151
172
121
30
16
10
184
197
131
53
20
11
4
171
164
139
32
7
11
4
29
21
8
5
119
95
23
7
139
148
114
25
166
208
146
20
8
15
168
168
186
126
42
12
21
1317
110
110
132
88
22
11
10
1308
110
6
116
117
91
25
7
8
6810
57
11 6970 6194 5484 1486
520
503
1 1
1
8 9
(2)
(2)
(2)
¡3
II 51
1
1 2
1
istanbul Inas idadisi.
Hüdavendigar Eskişehir idadisi
2
1
1
1
(2)
Halep
Ayıntab İdadisi
Edirne
Tekfurdağı İdadisi
1
Diyarbakır
Ergani İdadisi
2
Beyrut
Trablusşam İdadisi
Aydın
İzmir Nehari İdadisi
Ankara
Çorum İdadisi
Adana
Mersin İdadisi
2
1
1
1 1
1
2
1
1
1 1
1
Kız Sanayi Mektebi
2
2
(3)
3
1
Gelibolu İdadisi
1
1
1
1
1
Kırkkilise İdadisi
2
1
Kırşehri İdadisi Denizli İdadisi
1
1
Manisa idadisi
1
Akka İdadisi
1
1
1
Lazkiye idadisi
1
Nablus idadisi
1
1 1
1
Maraş İdadisi Bilecik İdadisi
N -
1 (4)
1
Söğüt İdadisi Kütahya İdadisi
1
1 1
Siverek İdadisi Mardin İdadisi
2
1
1
1
1
1 1
1
Karahısar İdadisi.
1
2
Rize idadisi
1
2
2
Tokat İdadisi
Giresun İdadisi
1 1
1
(1) Yüksek okuldan "4" (2) Boş öğretmenlik "2" (3) Sanayi-i Netise "2" (4) Ticaret-i Bahriye'den "1"
242
1
1
5.31 Vilayetlerdeki idadilerde mezun oldukları Darülfünun ve diğer yüksek okullara göre öğretmen sayıları,1913-1914 (devam) Diğer yüksek okullar
Darülfünun o>
V)
-Q
3
a> 3 — •
(A
E d>
Vilayet
İdadi
Kastamonu
İnebolu İdadisi
3 JO •- 3
a>
co
3
E --o " a N *
3 O) JC — "O =
ÜC
:3
co
3
CO
t/)
3
d)
5
a> -
N
s-e
co o
X
co
0) S
N -
d) :3 1
1
2
1
Çankırı İdadisi İsparta İdadisi Burdur idadisi Nevşehir idadisi Niğde idadisi Mamuretülaziz
Malatya idadisi
Musul
Musul İdadisi Süleymaniye idadisi
1
1
Kerkük İdadisi Karesi
Edremit İdadisi Antalya İdadisi Urfa idadisi Bolu İdadisi Çatalca idadisi Zor idadisi Samsun İdadisi
(5)
1
Karahisar-ı Sahip İdadisi
1
Kayseri İdadisi
1
Medine İdadisi Muğla İdadisi Erzincan İdadisi Beyazıt idadisi Muş İdadisi Siirt İdadisi Taaz İdadisi Gümüşhane idadisi Toplam: 59
14
39
18
(5) Boş öğretmenlik "2"
243
8
10
9
II İ m
LU
Sinop İdadisi
Konya
._ JQ
26
13
5.32 Vilayetlerdeki idadilerde mezun oldukları darülmuallimin ve diğer okullara göre öğretmen sayıları, 1913-1914 Darülmuallimin
Diğer okullar
d)
o> >.
yy
¡5
D?
>
— 3
c <J> N
2
O
o5 €
O — ÇU
O
«c ££ m :3 "O _ C o c C (0 co A
= 3
>- o
3 -¥ O
® c •5 £ N
: O)
E ro a o
k. 0> >0>
0
Vilayet
İdadi
Trabzon
Ordu İdadisi
1
Suriye
Hama İdadisi
1
4
Sivas
Amasya idadisi
1
1
1
istanbul
İstanbul inas İdadisi
1
5
Hüdavendigar
Eskişehir İdadisi
2
1
Halep
Ayıntab İdadisi
2
1
Edirne
Tekfurdağı İdadisi
1
1
3
Diyarbakır
Ergani idadisi
1
1
1
Beyrut
Trablusşam İdadisi
1
2
2
1
10
Aydın
İzmir Nehari idadisi
1
6
3
1
13
Ankara
Çorum idadisi
1
1
2
9
Adana
Mersin idadisi
Q E
2
2
1
10 1
Denizli İdadisi
2
10
3
10
14
34 11
3
1
1
4
4
2
Manisa İdadisi
1
3
1
Akka İdadisi
1
Lazkiye İdadisi
1
Nablus İdadisi
2
Maraş İdadisi
1
2
1
1
3 3
1
2
1
1
10
1
10
1
3
Kütahya İdadisi
1
2
Siverek İdadisi
1
3
Mardin İdadisi
1
2
Tokat İdadisi
1
2
2
1
Karahisar idadisi
1
1
Rize İdadisi
1
2
1
2
2
1
2
10
1
9
1
10 10
1
2
1
10
2
2
1
1
2
10 9
1
5
244
10
1
3
1
10
1
4
Söğüt İdadisi
1
9
1
1 1
53
1
1
1
5
2
2
1
10
1 17
8 9
1
1
3
Giresun İdadisi
4
1
1
3
17
1
Bilecik idadisi
10
2
5 2
H 1
9
Kırkkilise İdadisi Kırşehrı İdadisi
1
1
3
Kız Sanayi Mektebi Gelibolu idadisi
1
O
9
3
10
1
10
3
9
1
10 10
5.32 Vilayetlerdeki idadilerde mezun oldukları darülmuailimin ve diğer okullara göre öğretmen sayıları, 1913-1914(devam) Diğer okullar
a;
a
:3 Ol
c
2
Çankırı İdadisi
1
İsparta idadisi
3
2
Burdur İdadisi
1
2
Nevşehir İdadisi
1
Niğde İdadisi
1
Mamuretülaziz
Malatya İdadisi
1
Musul
Musul İdadisi
cn 2
2
Mı
:3
d) N W d> =3
a:
O E
4 2
>- o
c
dî £ N :
O o) 0
1
1
8 8
1
1
10
1
10 10
1
1
1
9
3
10
3
10
1
2
2
1
1
1
2
1
1
Antalya İdadisi
4
Urfa İdadisi
3
1
Bolu İdadisi
1
2
Çatalca İdadisi
1
3
2
2
11 10 10
1
10
6
1
1
1
9
1
1
10
1
10
2
9
2
10
1
3
1
1
4
2
12 11
Karahisar-ı Sahip
2
2
4
Kayseri İdadisi
1
2
2
Medine İdadisi Muğla idadisi
ro
O
d)
4
1
Samsun İdadisi
ro 3=
12
2
Edremit İdadisi
(1)
O
3
4
Kerkük İdadisi
Zor İdadisi
:3 TJ _ C ü c C (0
0
2
1
Süleymaniye İdadisi
Karesi
,>»
2 -a
3
C
2
Sinop idadisi
Konya
a> >» râ"
c
Toplam
d>
£ ro
a >>
Diğer ol
Darülmuailimin
1
1
1
1
1
1
1
10
4
1
2
9
2
9
Erzincan İdadisi Beyazıt İdadisi Muş İdadisi Siirt İdadisi Taaz idadisi Gümüşhane İdadisi Toplam: 59
58
29
55
(1) Boş öğretmenlik "2"
(2) Toplam
öğretmen sayısı:
586+12
(bkz. dipnotlardaki bilgi) =
598
245
116
23
15
48
19
61
(2)
586
ÖZEL TALİ O K U L L A R 5.33 Vilayetlerdeki özel tali okulların ait olduğu cemaat ve devlet ile kuruluş ve/veya açılış tarihleri, 1913-1914 Vilayet
Okul
Cemaat ve devlet
İstanbul
Hadika-ı Meşveret Mektebi
Eşhasa -İslam
1324
Mekteb-i Tefeyyüz
Eşhasa-lslam
1312
Üsküdar İttihat Sultanisi
Vakıf-lslam
1325
Menbaülirfan Mektebi
Eşhasa-lslam
1321
Fener'de Rum Mekteb-i Kebiri
Patrikhane'ye-Rum
1308
Heybeliada Rum Ticaret Mektebi
Patrikhane'ye-Rum
1308
Beyoğlu'nda Elsine ve Ticaret Mektebi
Patrikhane'ye-Rum
1325
Beyoğlu'nda Fransız-Rum Lisesi
Eşhasa-Rum
1308
Beyoğlu'nda Zoğrafyon İdadisi
Patrikhane'ye-Rum
1308
Beyoğlu'nda Zapyon Inas İdadisi
Patrikhane'ye-Rum
1308
Beyoğlu'nda Merkez Rum Inas İdadisi
Patrikhane'ye-Rum
1308
Yuvakimyon Rum Inas İdadisi
Patrikhane'ye-Rum
1308
Tatavla'da Rum idadisi
Rum Cemaatine-Rum
1308
Tatavla'da Rum Inas İdadisi
Rum Cemaatine-Rum
1274
Mihitarist İdadisi
Mihitarist Manastın'na-Ermeni
1326
Berberyan İdadisi
Ermeni
1292
Torosyan İdadisi
Eşhasa-Ermeni
1324
Ermeni Yeni İdadisi
Eşhasa-Ermeni
1327
Garabetyan İdadisi
Eşhasa-Ermeni
1324
Nortibros İdadisi
Eşhasa-Ermeni
1325
Tibrosasr Darülmuallimatı
Eşhasa-Ermeni
1295
Getronagan İdadisi
Kilise'ye-Ermeni
1303
Uber Real Sole
Mektebe-Alman
1868
Sankt Georg Mektebi
Mektebe-Avusturya
Robert Kolej
Nevvyork Hey'eti'ne-Amerika
1863
Rum İdadisi
Rum Cemaatine
1298
Edirne
(1)
(1) Kişiye
246
Kuruluş ve/veya açılışı
5.33 Vilayetlerdeki özel tali okulların ait olduğu cemaat ve devlet ile kuruluş ve/veya açılış tarihleri, 1913-1914 (devam) Kuruluş ve/veya açılışı
Vilayet
Okul
Cemaat ve devlet
Aydın
İzmir ittihat ve Terakki Mektebi
Eşhasa-islam
Şark Mektebi
Eşhasa-lslam
1329
Umberiyon Darülmuallimatı
Rum Cemaatine
1297
Aroni Mektebi
Eşhasa-Rum
1269
Kendrigon Partenaguyon Mektebi
Rum Cemaatine
1246
Protipon Mektebi
Müdür-i Mektebe-Rum
1273
Mesropyan İdadisi
Ermeni Cemaatine
1785
Arni Tibros İdadisi
Eşhasa-Ermeni
1329
International Kolej
Mektebe-Amerika
1306
Terakki-i Caferi Mektebi
Eşhasa-islam
1324
Teavün idadisi
Eşhasa-Musevi
1325
Alliance Israelite İdadisi
Musevi Cemaatine
1865
Trablusşam Frer Mektebi
Mektebe-Fransız
1307
Trablusşam Amerikan Mektebi
Amerikan Protestan Cemaatine
1870
Nasra'da Rus Darülmuallimini
Eşhasa-Rum
1886
Bağdat
Beyrut
Hüdavendigar Bursa Rum İdadisi
Rum
Diyarbakır
Mardin Amerikan İdadisi
Amerika
1285
Suriye
Şam İttihat ve Terakki İdadisi
Eşhasa-lslam
1325
El-Osmaniye lede'l-Meşkiye İdadisi
Evkafa-lslam
1321
Şam llmiye-i Vataniye İdadisi
Eşhasa-lslam '
1324
Humus ittihat-ı Vatani İdadisi
Eşhasa-lslam
1324
Humus el-Külliyetü'l- llmiyeti'l Islamiye
Eşhasa-islam
1322
Maraş Merkez Ermeni İdadisi
Ermeni Cemaati
1292
Maraş Kızlar Türkiye Koleji
Amerikan Büro Heyeti'ne
1297
Ayıntab Amerikan Koleji
Amerikalılara
1293
Aramyan Koleji
Ermeni Cemaatine
1301
Tokat'ta Oskiyans Koleji
Ermeni Cemaatine
1860
Sivas Amerikan Koleji
Amerikan Büro Heyeti'ne
1294
Halep
Sivas
247
5.33 Vilayetlerdeki özel tali okulların ait olduğu cemaat ve devlet ile kuruluş ve/veya açılış tarihleri, 1913-1914 (devam) Kuruluş ve/veya açılışı
Vilayet
Okul
Cemaat ve devlet
Konya
Cenanyan Koleji
Ermeni
1308
Akşehir'de Istepanosyan Koleji
Kilise Vakfından-Ermeni
1329
Lusavoriçyan Inas Koleji
Kilise Vakfından-Ermeni
1293
Lusavoriçyan Zükur Koleji
Kilise Vakfından-Ermeni
1293
Getronagan Koleji
Kilise Vakfından-Ermeni
1282
Harput'ta Getronagan Koleji
Kilise Vakfından-Ermeni
1860
Harput'ta Simpadyan inas Koleji
Kilise Vakfından-Ermeni
1287
Harput'ta Amerikan Zükur Koleji
Amerikan Protestan Cemaatine
1273
Harput'ta Amerikan Inas Koleji
Amerikan Protestan Cemaatine
1273
Süryani Katolik Koleji
Kilise Vakfından-Süryani
1325
Keldani Koleji
Patrikliğe-Keldani
1309
Adapazarı Ermeni Inas Koleji
Ermeni
1885
Adapazarı Merkez Zükur Koleji
Eşhasa-Ermeni
1909
Ermeşe [Armaş] Ruhban Mektebi
Patrikhane'ye-Ermeni
1231
Bahçecik Amerikan Mektebi
Mektebe-Amerikan
1887
Bolu
Devrek Mesropyan Mektebi
Ermeni Cemaatine-Ermeni
1297
Anik
Samsun Rum İdadisi
Rum Cemaatine
1326
Bafra Rum İdadisi
Rum Cemaatine
1305
Miyasyal Osu Menazat Agopyan
Kiliseye-Ermeni
-
Surp Garabet Mektebi
Kiliseye-Ermeni
1309
Rum Ruhban Mektebi
Kiliseye-Rum
1297
Talaş Amerikan Mektebi
Amerikan Büro Heyeti'ne
1287
Mari Dimitri İdadisi
Kudüs Patrikhanesi'ne-Rum
1271
Yafa'da Cimnazya Abrit İdadisi
Mektebe-Musevi
1324
Büyük Medaris Torim Abri İdadisi
Eşhasa-Musevi
1329
Halefşefrayn Darülmuallimini
Eşhasa-Musevi
1318
Mamuretülaziz
Musul
İzmit
Kayseri
Kudüs-i Şerif
248
5.34 Vilayetlerdeki özel tali okullarda cemaatler, sınıflar ve diploma alanlara göre öğrenci sayıları, 1913-1914
Musevi
449
5
5
2
Mekteb-i Tefeyyüz
190
5
1
Üsküdar İttihat Sultanisi
423
Menbaülirfan Mektebi
285
4
407
196
191
427
205
256
61
84
112
23
330
97
2
287
243
192
95
Fenerde Rum Mekteb-i Kebiri
435
435
443
164
271
32
Heybeliada Rum Ticaret Mektebi
149
149
135
49
100
11
Beyoğlu'nda Elsine ve Ticaret Mektebi
272
272
278
272
27
Beyoğlu'nda Fransız-Rum Lisesi
300
299
139
166
57
Beyoğlu'nda Zoğrafyon idadisi
328
328
375
328
25
Beyoğlu'nda Zapyon inas idadisi
431
431
374
222
209
50
Beyoğlu'nda Merkez Rum İnas İdadisi
732
732
783
591
141
19
Yuvakimyon Rum inas idadisi
585
585
540
422
163
35
Tatavla'da Rum İdadisi
475
475
444
456
19
19
Tatavla'da Rum İnas İdadisi
434
434
336
421
13
13
72
72
79
38
34
Berberyan idadisi
200
200
161
115
85
13
Torosyan idadisi
187
187
152
187
82
82
92
38
44
6
198
245
66
132
102
84
7
Mihitarist İdadisi
Ermeni Yeni İdadisi Garabetyan idadisi
80
10
107
1
133
Nortibros İdadisi
186
186
190
Tibrosasr Darülmuallimatı
116
116
103
116
21
Getronagan idadisi
133
133
122
133
12
Uber Real Sole
106
63
21
267
321
778
616
Sankt Georg Mektebi
68
215
9
211
254
757
698
Robert Kolej
93
190
84
27
81
475
Edirne
Rum İdadisi
Aydın
İzmir ittihat ve Terakki Mektebi
337
1
Şark Mektebi
304
3
(1)
461
E
Tali sınıl
Ermeni
Hadika-ı Meşveret Mektebi
1912-191 toplam
Rum
İstanbul
Toplam
Okul
Diğer
Vilayet
Müslim
co
1913-191 diploma alanlar
Sınıflar
İptidai sı
Cemaatler* '
Umberiyon Darülmuallimatı
193
Aroni Mektebi
110
279
196
14 20
101
180
24
77
1
340
185
234
106
3
310
246
64
14
101 1
58
110
193
330
75
118
15
220
247
128
92
18
Aslında rakamlar (Yatılı: ücretli+ücretsiz ve Gündüzlü: ücretli+ücretsiz) ayrımında elde edilmiş, burada toplanarak sunulmuştur.
249
5.34 Vilayetlerdeki özel tali okullarda cemaatler, sınıflar ve diploma alanlara göre öğrenci sayıları, 1913-1914(devam) K
İptidai sınıl
Tali sınıf
1913-1914 diploma alanlar
Diğer 70
1912-1913 toplam
69
652
425
393
259
34
139
144
115
24
4
273
226
36
6
8
Mesropyan İdadisi
262
262
Ami Tibros İdadisi
19
19
International Kolej Terakki-i Caferi Mektebi
69
120
42
17
30
242
278
339
107
171
242
220
212
30
268
275
266
199
76
Alliance Israelite İdadisi
25
704
729
605
389
340
14
Trablusşam Frer Mektebi
91
130
195
416
247
169
25
Trablusşam Amerikan Mektebi
65
182
108
355
205
150
35
127
83
20
157
29
11
Nasra'da Rus Darülmuallimini
210
210
Hüdavendigar
Bursa Rum İdadisi
186
186
Diyarbakır
Mardin Amerikan İdadisi
Suriye
Şam ittihat ve Terakki idadisi
Halep
Sivas
Konya
210
74
47
70
4
497
497
373
457
40
el-Osmaniye lede'l-Meşkiye İdadisi
377
377
343
337
40
Şam ilmıye-ı Vataniye İdadisi
461
461
431
429
32
1
Humus Ittihat-ı Vatani İdadisi
305
305
267
260
45
8
Humus el-Külliyetü'l- llmiyeti'l islamiye
297
297
294
236
61
18
228
228
207
204
24
147
155
150
12
143
18
222
200
41
181
22
6
Maraş Merkez Ermeni İdadisi Maraş Kızlar Türkiye Koleji
5
Ayıntab Amerikan Koleji
7
63
5
3
6
209
6
24
Aramyan Koleji
313
313
258
Tokat'ta Oskiyans Koleji
220
220
199
114
116
130
308
269
171
137
163
163
126
104
59
77
77
69
42
35
5
59
60
47
37
23
5
215
215
174
127
88
14
173
174
152
121
53
15
160
160
162
98
62
10
Sivas Amerikan Koleji
2
Cenanyan Koleji
3
48
Akşehir'de istepanosyan Koleji Mamuretülaziz
19
7
Teavün İdadisi
Beyrut
Musevi
652
Protipon Mektebi
Bağdat
Sınıflar
Toplam
Kendrigon Partenaguyon Mektebi
Ermeni
Okul
Rum
Vilayet
Müslim
Cemaatler '
Lusavoriçyan Inas Koleji Lusavoriçyan Zükur Koleji
1
Getronagan Koleji Harput'ta Getronagan Koleji
1
Harput'ta Simpadyan Inas Koleji
250
254
2
1
132
88 8 8
5.34 Vilayetlerde ki özel tali okullarda cemaatler, sınıflar ve diploma alanlara göre öğrenci sayıları, 1913-1914(devam)
1912-1913 toplam
İptidai sınıf
232
172
125
107
16
129
8
137
129
82
55
11
3
81
84
85
84
156
166
59
129
37
İzmit
174
218
240
207
71
169
30
30
351
323
216
135
21
71
61
52
19
5
165
165
138
165
19
13
13
11
13
13
85
8
Süryani Katolik Koleji Keldani Koleji
3
3
4
Adapazarı Ermeni inas Koleji
4
2
168
Adapazarı Merkez Zükur Koleji
2
237
Ermeşe [Armaş] Ruhban Mektebi
30
Bahçecik Amerikan Mektebi Bolu
Devrek Mesropyan Mektebi
Canik
Samsun Rum İdadisi
2
342
3
43
Tali sınıf 30
Miyasyal Osu Menazat Agopyan
85
85
62
Surp Garabet Mektebi
122
122
121
32
90
19
146
136
40
106
20
158
143
100
58
9
415
331
298
117
11
344
337
161
32
92
12
84
12
7528
1140
Rum Ruhban Mektebi
Kudüs-I Şerif
4
71
Bafra Rum idadisi Kayseri
1
1913-1914 diploma alanlar
Toplam
13
Musevi
217
2
Harput'ta Amerikan inas Koleji Musul
Sınıflar
Diğer
Harput'ta Amerikan Zükur Koleji
O)
Ermeni
Okut
Rum
Vilayet
Müslim
Cemaatler
146
Talaş Amerikan Mektebi
3
19
Mari Dimitri İdadisi
5
410
135
Yafa'da Cimnazya Abrit idadisi
1
332
166
498
Büyük Medaris Torim Abrı idadisi
29
63
92
Halefşefrayn Darülmuallimini
84
84
1949
1734 21307
Genel Toplam: 80
(2)
4815
7403
5407
80
(3)
17118
(4)
11641
(2) Aslında "4814" (3) Darüşşafaka, Kaptan ve Çarkçı Mekteplerindeki 448 öğrenci bu toplama dahil değildir. (4) Sınıfları ayrılmayan öğrenci sayısı olan (2138) de eklendiğinde rakam (13779)'a ulaşmaktadır. Bunun (957)'si sıbyan sınıfı öğrencisidir.
251
5.35 Vilayetlerdeki özel tali okullarda babalarının mesleklerine göre öğrenci sayıları, 1913-1914 Fenni meslek
Tüccar
Çiftçi
Diğer
Hadika-ı Meşveret Mektebi
64
213
16
97
69
31
45
535
Mekteb-i Tefeyyüz
12
65
24
37
28
19
11
196
Üsküdar İttihat Sultanisi
19
282
28
13
22
4
59
427
20
114
6
25
23
12
79
287
22
4
30
38
55
19
267
435
2
8
104
2
33
149
6
86
53
7
115
272
Menbaülirfan Mektebi
8
Fener*de Rum Mekteb-i Kebiri Heybeliada Rum Ticaret Mektebi
Toplam
Memur
İstanbul
Sanatkar
Okul
Din adamı
Vilayet
Ulema
Meslek
Beyoğlu'nda Elsine ve Ticaret Mektebi
5
Beyoğlu'nda Fransız-Rum Lisesi
4
5
21
78
10
8
173
299
Beyoğlu'nda Zoğrafyon idadisi
2
4
20
92
132
22
56
328
Beyoğlu'nda Zapyon Inas idadisi
2
7
64
187
19
1
151
431
Beyoğlu'nda Merkez Rum Inas İdadisi
9
9
19
146
242
126
181
732
13
2
16
58
57
8
431
585
Tatavla'da Rum idadisi
1
46
15
24
115
274
475
Tatavla'da Rum Inas idadisi
4
50
10
30
115
132
434
1
12
5
71
63
48
200
65
47
75
187
Yuvakimyon Rum Inas İdadisi
3
Mihitarist idadisi Berberyan idadisi Torosyan İdadisi Ermeni Yeni İdadisi
8
34
28
9
3
1
35
11
43
25
33
Nortibros İdadisi
1
24
14
123
16
Tibrosasr Darülmuallimatı
1
2
14
34
3
11
2
8
11
26
Garabetyan idadisi
Getronagan İdadisi
3
6
82 47
198
8
186
2
2
116
18
12
73
133
41
15
3
101
Uber Real Sole Sankt Georg Mektebi Robert Kolej Edirne
Rum İdadisi
5
252
5.35 Vilayetlerdeki özel tali okullarda babalarının mesleklerine göre öğrenci sayıları, 1913-1914 (devam)
Umberiyon Darülmuallimatı
17
1
92
41
57
16
340
75
9
37
39
49
49
310
3
18
102
1
68
193
Aroni Mektebi
2
31
23
96
13
6
49
220
Kendrigon Partenaguyon Mektebi
7
2
32
44
2
6
559
652
8
40
1
4
86
139
2
4
222
262
Protipon Mektebi Mesropyan idadisi
3
International Kolej Terakki-i Caferi Mektebi
15 24
Teavün İdadisi
1
10
1
19
22
1
83
61
22
74
278
5
9
35
37
13
119
242
130
60
35
275
140
230
333
729
50 12
3
11
Trablusşam Frer Mektebi
1
2
5
7
75
60
74
192
416
Trablusşam Amerikan Mektebi
1
3
2
5
70
65
75
134
355
27
5
45
37
18
8
70
210
10
107
10
55
186
11
17
7
25
74
Alliance Israelite idadisi Beyrut
31 7
Arni Tibros idadisi
Bağdat
Toplam
5
Diğer
35
113
Çiftçi
Şark Mektebi
Sanatkar
16
Tüccar
izmir İttihat ve Terakki Mektebi
Fenni meslek
Aydın
Memur
Okul
Din adamı
Vilayet
Ulema
Meslek
Nasra'da Rus Darülmuallimini Hüdavendigar
Bursa Rum İdadisi
Diyarbakır
Mardin Amerikan İdadisi
Suriye
Şam İttihat ve Terakki İdadisi
98
45
7
225
39
31
52
497
El-Osmaniye lede'l-Meşkiye İdadisi
41
37
42
119
66
25
47
377
Şam llmiye-i Vataniye İdadisi
71
57
45
94
94
21
79
461
Humus ittihat-ı Vatani İdadisi
88
95
30
85
20
31
13
362
Humus el-Külliyetü'l- llmiyeti'l islamiye
75
65
10
70
70
80
44
414
8
4
7
33
66
8
102
228
11
10
21
49
105
8
28
232
30
100
21
66
220
41
52
3
16
127
Halep
1
3 3
Maraş Merkez Ermeni İdadisi
12
Maraş Kızlar Türkiye Koleji Ayıntab Amerikan Koleji Sivas
Aramyan Koleji Tokat'ta Oskiyans Koleji
3
Sivas Amerikan Koleji
2
253
7
6
5.35 Vilayetlerdeki özel tali okullarda babalarının mesleklerine göre öğrenci sayıları, 1913-1914 (devam)
8
Akşehir'de istepanosyan Koleji
2
20
Lusavorıçyan inas Koleji
1
8
Mamuretülaziz
96
157
3
15
308
20
60
4
57
163
20
21
22
4
77
15
16
16
40
85
36
36
215
55
97
9
6
174
1
60
Getronagan Koleji
6
7
Harput'da Getronagan Koleji
3
4
Harput'ta Simpadyan inas Koleji
3
4
2
56
75
6
14
160
Harput'ta Amerikan Zükur Koleji
5
11
10
95
41
10
60
232
Harput'ta Amerikan İnas Koleji
5
15
3
45
53
10
6
137
Süryani Katolik Koleji
2
5
12
64
1
84
21
127
1
166
9
14
30
99
38
6
7
19
17
31
4
Keldani Koleji İzmit
25
13
Lusavoriçyan Zükur Koleji
Musul
Toplam
4
Diğer
Cenanyan Koleji
Çiftçi
Konya
Sanatkar
Okul
Tüccar
Vilayet
Fenni meslek
Memur
Ulema
Din adamı
Meslek
11
5
6
Adapazarı Ermeni İnas Koleji Adapazarı Merkez Zükur Koleji 3
4
17
10
Ermeşe [Aımaş] Ruhban Mektebi Bahçecik Amerikan Mektebi Bolu
Devrek Mesropyan Mektebi
1
6
Canik
Samsun Rum İdadisi
8
14
20
9
Bafra Rum idadisi Kayseri
Miyasyal Osu Menazat Agopyan
351
38
71
58
28
165
4
2
3
13
20
30
5
30
85
7
3
6
74
16
6
10
122
3
4
5
38
17
24
49
146
13
6
4
40
34
23
38
158
Man Dimitri İdadisi
8
62
35
35
123
35
117
415
Yafa'da Cimnazya Abrit İdadisi
4
44
215
38
16
181
498
2
25
14
12
11
92
13
29
19
8
2
84
882
4224
3756
1213
5662
Surp Garabet Mektebi Rum Ruhban Mektebi
6
Talaş Amerikan Mektebi Kudüs-i Şerif
161
Büyük Medaris Torim Abri İdadisi
27
Halefşefrayn Darülmuallimini
13
Toplam: 80
582
(1,
387
(1) Aslında "388" (2) Toplam (18461)+(151)=(18612)
254
1
1755
(2)
18612
5.36 Vilayetlerdeki özel tali okullarda yönetici, öğretmen, hizmetli sayıları ve yaş grubuna göre öğretmen sayıları, 1913-1914
öğretmeı kadrosu
Hizmetli
Toplam
20-25
25-30
30-40
40-50
50-60
Öğretmenlerin yaş grubu
İdari kadı
Y ö n e t i c i , öğretmen ve hizmetli
10
40
23
73
2
13
14
8
3
7
19
8
34
6
7
6
2
2
5
20
9
34
6
3
3
6
2
11
23
8
42
3
7
8
2
3
1
16
5
22
4
13
1
22
34
57
7
5
1
20
2
23
1
29
10
40
3
18
3
24
4
25
14
43
7
2
22
3
27
3
18
2
Tatavla'da Rum idadisi
2
9
Tatavla'da Rum Inas İdadisi
2
Mihitarist idadisi
Vilayet
Okul
İstanbul
Hadika-ı Meşveret Mektebi Mekteb-i T e f e y y ü z
(1)
Üsküdar İttihat Sultanisi Menbaülirfan Mektebi Fener'de Rum Mekteb-i Kebiri
(2)
(21
Heybeliada Rum Ticaret Mektebi Beyoğlu'nda Elsine ve Ticaret Mektebi
(2)
Beyoğlu'nda Fransız-Rum Lisesi ™
2
3
11
3
4
2
1
13
7
5
7
4
23
6
2
5
6
1
12
3
3
2
1
11
2
15
8
6
11
2
19
4
24
9
37
2
16
3
4
5
19
(5)
5
Yuvakimyon Rum Inas İ d a d i s i
(5)
(2)
Ermeni Yeni İdadisi * '
Nortibros İdadisi ^ ' 2
Tibrosasr Darülmuallimatı * ' Getronagan İ d a d i s i
(6)
Uber Real Sole Sankt Georg Mektebi Robert K o l e j
1
5 9
(3)
(4)
Beyoğlu'nda Merkez Rum Inas idadisi
Garabetyan idadisi
16
7
9
Beyoğlu'nda Zapyon Inas İ d a d i s i
Torosyan İ d a d i s i
3
11
Beyoğlu'nda Zoğrafyon İ d a d i s i
Berberyan İ d a d i s i
1
(3)
(3)
2
1
3
2
2
4
7
7
5
6
2
21
4
9
5
5
29
2
9
5
5
20
6
31
3
3
7
8
2
2
27
11
40
11
10
5
3
2
17
2
21
4
5
5
5
3
22
2
27
3
6
8
5
1
37
4
42
2
14
17
1
9
52
71
132
11
19
8
11
(7)
(8)
(1) İdari Kadrodan dördü öğretmendir. (2) İdari Kadroda öğretmendir. (3) İdari Kadrodan biri öğretmendir. (4) İdari Kadrodan ikisi öğretmendir. (5) İdari Kadrodan üçü öğretmen, dördü fahridir. (6) İdari Kadrodan biri fahridir. (7) Bilgi yoktur. (8) İdari Kadrodan yedisi öğretmendir
255
10
5.36 Vilayetlerdeki özel tali okullarda yönetici, öğretmen, hizmetli sayıları ve yaş grubuna göre öğretmen sayıları, 1913-1914(devam) Y ö n e t i c i , öğretmen ve hizmetli
Aroni Mektebi
(9)
Kendrigon Partenaguyon Mektebi * ' Protipon Mektebi
(9)
12
1
2
6
13
8
27
6
7
6
3
19
9
31
16
5
1
2
26
11
39
10
2
1
22
2
25
2
29
6
37
5
1
12
3
16
2
3
2
3
4
7
4
9
6
5
5
1
4
2
29
4
2
4
3
7
3
1
1
1
5
5
(9)
7
20
Ami Tibros İdadisi *
1 0 )
1
2
11
27
19
57
3
9
Terakki-i Caferi Mektebi
5
18
2
25
8
9
Teavün idadisi
1
. c co E Vilayet
Okul
Konya
Cenanyan Koleji
co
•2 Ü75 m
c ço
co >»
O)
3
=
.£
V)
.2 5 >»
co
c 3
co
>
oc
Akşehir'de istepanosyan Koleji Mamuretülaziz
Lusavoriçyan inas Koleji Lusavoriçyan Zükur Koleji Getronagan Koleji Harput'ta Getronagan Koleji Harput'ta Simpadyan İnas Koleji Harput'ta Amerikan Zükur Koleji Harput'ta Amerikan İnas Koleji
Musul
Süryani Katolik Koleji Keldani Koleji
İzmit
Adapazarı Ermeni inas Koleji Adapazarı Merkez Zükur Koleji Ermeşe [Armaş] Ruhban Mektebi 12
Bahçecik Amerikan Mektebi Bolu
Devrek Mesropyan Mektebi
Canik
Samsun Rum İdadisi Bafra Rum idadisi
Kayseri
Miyasyal Osu Menazat Agopyan Surp Garabet Mektebi Rum Ruhban Mektebi Talaş Amerikan Mektebi
Kudüs-i Şerif
Mari Dimitri İdadisi Yafa'da Cimnazya Abrit İdadisi
1
8
4
3
4
Büyük Medarıs Torim Abri idadisi
3
1
2
1
1
1
24
11
61
13
9
Halefşefrayn Darülmuallimini Toplam: 80
1
15 (3)
40
(3) Aslında "AV
263
4
57
69
5.39 Diğer özel tali okullarda cemaatlere ve diploma alanlara göre öğrenci sayıları, 1913-1914 Cemaatler Okul
Müslim
Ticaret-i Bahriye Kaptan ve Çarkçı Mektebi İdadi Kısmı
155
Darüşşafaka
292
Toplam
447
Rum
(1>
Ermeni
Musevi
1
1
1913-1914 Diploma alanlar
1912-1913 toplam
Toplam 156
131
292
268
11
448
399
11
(1) Aslında rakamlar (Yatılı:ücretli+ücretsiz ve Gündüzlü:ücretli+ücretsiz) ayrımında elde edilmiş, burada toplanarak sunulmuştur.
5.40 Diğer özel tali okullarda yönetici, öğretmen, hizmetli sayıları ve yaş grubuna göre öğretmen sayıları, 1913-1914
Ticaret-i Bahriye Kaptan ve Çarkçı Mektebi İdadi Kısmı
5
16
Darüşşafaka
4
40
Toplam
9
56
264
izmetli
oplam
D'dan Az
Okul
öğretmenlerin yaş grubu
iğer alışanlar
ğretim adrosu
lari Kadro
Yönetici, öğretmen ve hizmetli
o o
X
y—
CO
5
26
8
42
94
8
47
120
o IO co
ò
IT)
8
3
5
9
15
9
7
9
23
12
12
5.41 Diğer özel tali okullarda mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1913-1914 Okul
ultani
ra
arülm uall İptida iye
|
arülm AH
c
ı
üksek
3
c
Okul
>-
OT
ÛT
en
Ticaret-i Bahriye Kaptan ve Çarkçı Mektebi İdadi Kısmı
14
1
6
11
5
8
10
20
12
5
8
11
JC O
Darüşşafaka Toplam
"5 3
"5
a O
ı_ o> Q 1
5.42 Diğer özel tali okullarda babalarının mesleklerine göre öğrenci sayıları, 1913-1914 Meslek hm
Toplam
u. t
H
co
b-
b
H
6
14
7
22
156
4 142
114
292
18 147
136
448
10
96
1
3
20
9
13
116
10
265
6
a> 'O)
oplaı
anatl
Darüşşafaka
ro
co
ücca
Ticaret-i Bahriye Kaptan ve Çarkçı Mektebi idadi Kısmı
O
.*
enni leşle
Okul
E
lemu
lema
L.
5.43 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel tali okullar ve öğretmen okul sayıları, 19131914 Diğer
Bakanlığa bağlı okullar İm 0)
c E
İstanbul Vilayeti
O .O
ö
enel top
h-
>plam
tel okul
C/)
ğer dair ığlı okul
Jltani
•
'S m
«J
jplam
ırülmual Vilayet ve Liva(bağımsız sancak)
E 5
O
8
2
10
1
27
28
38
1
2
7
Edirne Vilayeti
1
1
3
5
1
Adana Vilayeti
1
1
1
3
1
1
4
Ankara Vilayeti
1
2
2
5
1
1
6
Aydın Vilayeti
1
2
3
6
9
9
15
Bağdat Vilayeti
1
1
3
4
6
Beyrut Vilayeti
1
2
4
7
3
3
10
Halep Vilayeti
1
1
2
4
2
3
5
9
Hüdavendigar Vilayeti
1
1
4
6
2
1
3
9
Diyarbakır Vilayeti
1
1
3
5
1
1
6
Suriye Vilayeti
1
2
1
4
1
5
6
10
Sivas Vilayeti
1
1
3
5
1
3
4
9
Trabzon Vilayeti
1
1
3
5
Kastamonu Vilayeti
1
1
3
5
Konya Vilayeti
1
1
4
6
Mamuretülaziz Vilayeti
1
1
1
Musul Vilayeti
1
Urfa Livası
2
1
İzmit Livası
1
1
5 1
6
2
2
8
3
7
7
10
4
2
2
6
1
1
1 1
4
4
5
1
1
2
Bolu Livası
1
1
Teke Livası
1
1
Canik Livası
1
1
Çatalca Livası
1
1
1
Zor Livası
1
1
1
Kudüs Livası
1
Karesi Livası
1
Kale-i Sultaniye Livası
1
Medine-i Münevvere Livası
1
1
Menteşe Livası
1
1
(1) Erzincan Askeri İdadisi bu toplama dahil değildir.
266
5 1
1
1
53
3
2
1
31
4
1
1
16
4
2
1
Kayseri Livası
Toplam
2
1
1
Karahisar-ı Sahip Livası
1
100
4
4
5 1 1
(D
12
82
94
194
5.44 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel tali okullar ve öğretmen okulu öğrenci sayıları, 1913-1914 Bakanlığa bağlı okullar
Diğer
o;
Toplam
Diğer daireler bağlı okul
Özel okul öğrencisi
Toplam
Genel toplam
*
İdadi
.E E
3223
750
3973
568
9143
9711
13684
308
216
629
556
101
657
1286
Sultani
3
E :3 (0
Vilayet ve Liva(bağımsız sancak) istanbul Vilayeti
Q
Edirne Vilayeti
105
Adana Vilayeti
104
125
93
322
54
54
376
Ankara Vilayeti
109
805
284
1198
52
52
1250
Aydın Vilayeti
113
405
548
1066
2413
2413
3479
Bağdat Vilayeti
76
380
1246
1454
1910
Beyrut Vilayeti
98
320
485
903
981
981
1884
Halep Vilayeti
89
260
187
536
605
656
1192
456
208 51
116
313
471
900
186
186
1086
Diyarbakır Vilayeti
70
236
279
585
625
74
699
1284
Suriye Vilayeti
53
572
213
838
202
1937
2139
2977
11
649
660
1467
Hüdavendigar Vilayeti
Sivas Vilayeti
103
347
357
807
Trabzon Vilayeti
115
245
341
701
Kastamonu Vilayeti
107
338
210
655
Konya Vilayeti
100
215
502
817
Mamuretülaziz Vilayeti
124
237
207
568
401
469
Musul Vilayeti
68
184
Urfa Livası izmit Livası
390
17
672
471
471
1288
1055
1055
1623
250
250
719
390
795
795
1185
71
71
242
178
178
317
171
171
Teke Livası
151
151
Canik Livası
139
139
29
29
118
118
Zor Livası Karahisar-ı Sahip Livası Karesi Livası
284
Kale-i Sultaniye Livası
396
1263
1089
74
358
358
396
396
Medine-i Münevvere Livası
110
110
Menteşe Livası
116
116
9573
118 1089
166
168
1550
29
166
168
Toplam
151
166
Kayseri Livası
(1)
184
174
174
Kudüs Livası
17
184
Bolu Livası
Çatalca Livası
701
(2)
6970
(1) "4334"ü İptidai sınıf öğrencisidir. (2) "5484"ü İptidai sınıf öğrencisidir. (3) "12937"si İptidai sınıf öğrencisidir. (4) "22755"i iptidai sınıf öğrencisidir.
267
18093
511
679
511
110 116 2344
(3)
21755
24099
(4)
42192
5.45 Vilayet ve livalardaki (bağımsız sancaklarda) özel tali okullar ve öğretmen okulu öğretmen kadro sayılan, 1913-1914
İdadi
Toplam
Diğer dairelere bağlı okulların öğretmen kadrosu
Özel okul öğretmen kadrosu
Toplam
Genel toplam
istanbul Vilayeti
Diğer
Sultani
Vilayet ve Liva(bağımsız sancak)
Darülmuallimir
Bakanlığa bağlı okullar
262
87
349
77
593
670
1019
10
22
74
Edirne Vilayeti
9
22
21
52
12
Adana Vilayeti
8
22
8
38
6
6
44
6
6
67
170
170
246
44
54
91
38
38
120
46
53
99
Ankara Vilayeti
14
32
15
61
Aydın Vilayeti
10
37
29
76
Bağdat Vilayeti
12
25
37
Beyrut Vilayeti
7
44
31
82
Halep Vilayeti
9
22
15
46
10
21
33
64
Hüdavendigar Vilayeti
10 7
6
6
70
7
31
76
Diyarbakır Vilayeti
8
15
22
45
24
Suriye Vilayeti
9
36
8
53
9
112
121
174
Sivas Vilayeti
10
17
23
50
1
42
43
93
Trabzon Vilayeti
11
22
24
57
9
22
20
51
13
19
31
63
21
21
84
8
43
70
70
113
25
34
18
18
52
25
59
59
84
8
2
2
10
14
14
26
Kastamonu Vilayeti Konya Vilayeti Mamuretülaziz Vilayeti Musul Vilayeti
14
21
9
8
Urfa Livası İzmit Livası
25 8
Bolu Livası
7
7
Canik Livası
12
12
Çatalca Livası
7
7
Zor Livası
8
Karesi Livası Kale-i Sultaniye Livası
19
8 78
78
90
9
9
8
27
27
26
26
8
8
Medine-i Münevvere Livası
7
7
7
7
721
7
8
Kayseri Livası
Toplam
7
9 26
Menteşe Livası
54
8
12
12
Karahisar-ı Sahip Livası
3
3
8
Teke Livası
Kudüs Livası
57
489
(1) Aslında "1466"
268
1372
37
37
45 7 7
155
LU
N id
3863
488
k.
a o h-
Bütün iptidai okullar
6001
954
5065
11737
3373 15110
408034
16
162
162
1550
12020
159551
(3)
567585
(4)
(5)
4351
DarülmualMminler
(6)
16
1550
34
34
Bütün tali 166
13
179
2478
254
2732
16629
1258
17887
2702
177
^2879
23
1
24
495
36
531
5553
63
5616
631
24
655
6206
968
12239
14872
3663 18535
431766
160872
592638
7230
689
7919
okullar
Bütün yüksek okullar
Toplam
5065
(8)
(1) Aslındaki tablo olduğu gibi bırakılmış yalnızca kendi içindeki toplamları düzeltilmiştir. Bu tabloyu bu bölümde yaptığımız bütün diğer düzeltmeleri göz önünde tutarak kullanmak gerekir. (2) Bab-ı Vala-yı Meşihat'a bağlı okullar ve medreselere dair veri bilgi yoktur. (3) Tali okulların İptidai sınıf öğrencileri de bu toplam dahilindedir. (4) Bunlardan (17)si Evkaf okullarından tasdikname almışlardır. (5) özel ve Yabancı İptidailerden mezun olanlar hesaba dahil değildir. (6) Savaş dolayısıyla bilgi alınamayan Erzurum, Bitlis, Basra, Van ve Yemen darülmualliminleri hesaba dahil değildir. (7) Darülharirler ve Ziraat Ameliyat Mektebi gibi ihtisas okullarından mezun olanlar da dahildir. (8) Aslında "592538"
279
BÖLÜM VI 1923-1924(1339-1340) EĞİTİM YILI İSTATİSTİKLERİ
(1)
0) Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti 1339-1340 Ders Senesi İhsaiyat Mecmuasından alınmıştır Maarif Vekaleti ihsaiyat Müdüriyeti Tarafından Neşr Edilmiştir (istanbul: Matbaa-i Amire, 1341)
MAARİF VEKALETİNE BAĞLI O K U L L A R 6.1 Fen Medresesinde öğrenci sayıları, 1922-1924 Öğ Kayıtlı devamlı Ders yılı
Erkek
Kayıtlı devamsız
Kız
Toplam
Erkek
Kız
Toplam
Genel Toplam
1922- 1923
165
175
340
88
62
150
490
1923- 1924
136
164
300
210
46
256
556
6.2 Fen Medresesinde uzmanlıklarına göre mezun sayıları, 1917-1924 Ulum-u tabiiyye Ders yılı
Erkek
Fizikkimya
Kız
4
1917-1918 1918-1919
Erkek
2
Kız
Ulum-u hayatiye Erkek
Kız
Erkek
2
2
1919-1920
1
1920-1921
1
1921-1922
6
1922-1923
2
1
5 1
1923-1924 Toplam
Fünun
3
Kız
Ulum-u riyaziye Erkek
8
6
4
6
283
6
Erkek
Kız
Toplam Erkek
3
9
2
6
3
4
Kız
1
3
3
11
7
15
18
1
8
5
12
8
5
4
7
4
27
16
58
30
2 2
Kız
Kimyagerlik
13
5
6.3 Fen Medresesinde öğretim, idari kadro sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretim kadro sayıları,1917-1924
öğretim kadrosu
Öğretim kadrosunun mezun oldukları okullar
İdari kadro
Ders yılı 1917-1918
(1)
14
8
6
2
3
33
5
2
10
17
13
15
5
33
1918-1919
(2)
12
8
2
1
2
25
9
6
12
27
11
7
7
25
1919-1920
(2)
12
8
2
1
2
25
9
6
12
27
11
7
7
25
1920-1921
(2)
12
9
2
1
2
26
9
6
12
27
11
8
7
26
1921-1922
(2)
12
10
1
1
2
26
9
6
12
27
11
8
7
26
1922-1923
(2)
12
10
1
1
2
26
9
6
12
27
11
8
7
26
(3)
21
1
1
1
2
26
7
6
13
26
4
11
7
22
1923-1924
(1) Altı Alman müderris ve bir Alman müstahzar vardır. (2) Bir katip, bir inzibat memuresi ve beş hademe vardır. (3) Yalnız müderris ve öğretmenlerin mezun oldukları okullar gösterilmiştir.
6.4 Tıp Medresesinde öğrenci sayıları, 1923-1924 Kayıt ve kabul edilenler
Sömestrlere devam eden kayıtlı öğrenci Sivil
Ders yılı
Sivil
Asker
Toplam
Erkek
Kız
Asker
Toplam
1923-1924
67
26
93
289
23
239
551
284
6.5 Tıp Medresesine bağlanan okullarda öğrenci sayıları, 1917-1924 Ders yılı 1917-1918
Okul
Kabul edilenler
Diploma alanlar
Eczacı
59
26
Dişçi
43
24
(1)
169
59
Eczacı
74
32
Dişçi
66
31
Kıbale
47
55
Eczacı
135
71
Dişçi
147
62
Kıbale
64
26
Eczacı
86
35
Dişçi
131
46
Kıbale
86
36
Eczacı
116
2
Dişçi
151
17
Kıbale
63
28
Eczacı
145
-
Dişçi
162
-
Kıbale
108
59
Eczacı
340
48
Dişçi
408
55
Kıbale
80
108
Kıbale 1918-1919
1919-1920
1920-1921
1921-1922
1922-1923
1923-1924
(1)Ebe
6.6 Tıp Medresesi ve buna bağlanan okullarda öğretim, idari kadro ve mezun oldukları okullara göre öğretim kadro sayıları, 1923-1924
Kıbale Mektebi Toplam
Toplam
Türk tıp okulları
Diğer türk okulları
Yabancı tıp okulları
Toplam
2
Hizmetli
17
Eczacı ve Dişçi Mektebi
Memur
20
Toplam
13
Müstahzar
Muallim
27
34
12
106
24
159
183
88
12
6
106
11
2
32
8
16
24
12
19
1
32
1 28
Öğretim kadrosunun mezun oldukları okullar
İdari kadro
Muayyed
Müderris muavini
Tıp Medresesi
Muallim muavini
Okul
Müderris
Öğretim kadrosu
1 13
37
2
45
14
285
139
1 32
175
207
101
1 31
7
139
0
6.7 Hukuk Medresesinde öğrenci sayıları ', 1917-1924 Kayıt ve kabul edilenler
Devam eden öğrenci
Diploma alan öğrenci
Erkek
Kız
Erkek
Kız
Erkek
Kız
1917-1918
34
(?)
143
(?)
40
(?)
1918-1919
173
(?)
609
(?)
220
(?)
1919-1920
144
(?)
414
(?)
42
(?)
1920-1921
117
6(?)
363
6(?)
27
(?)
1921-1922
84
6(?)
394
12(7)
49
(?)
1922-1923
91
3(?)
363
13(?)
48
(?)
1923-1924
120
12
406
22
66
3
Toplam
763
2692
52 ?
492
3
Ders yılı
27?
(1) 1333-1334 (1917-1918) ders yılında öğrenci genel toplamı (143) ve diploma alanların sayısı (40)'tır. Buna göre 1334-1335(19181919) ders yılına devralan (103) öğrenci ile aynı yıl yeniden kaydedilen (173) öğrenci toplamının (276)'ya ulaşması gerekirken (609) olması aynı yılın Ateşkese rastlamasından kaynaklanmaktadır. Savaştan önce çeşitli sınıflarda kayıtlı medrese öğrencisinin dönmesiyle kayıtlan yenilendiğinden bu durum sınıf mevcutlarını çoğaltmıştır. Dolayısıyla bunlar yeniden girenler arasında değerlendirilmemiştir Diğer ders yılları için de aynı durum söz konusudur. Bundan başka 1334-1335 ders yılında yeniden kayıt olanlar (173) olduğu halde birinci yıl mevcudun (104) olması ise, medreseye ilk kez dahil olan (173) kişinin hepsinin birinci sınıfa kabul edilmeyip bir kısmının Savaş sırasında kapatılan ve öğrencisi medresenin denk sınıflarına kabul edilen Mülkiye ve Maliye Mektepleriyle Selanik, Beyrut, Bağdat ve Konya Hukuk okullarının çeşitli sınıflarından gelip de medresenin denk sınıflarına kabul olunan öğrencilerinden kaynaklanmaktadır.
6.8 Hukuk Medresesinde öğretim, idari kadro ve mezun oldukları okullara göre öğretim kadro sayıları, 1917-1924 öğretim kadrosunun mezun oldukları okullar
>ı o
3
«j
•w
sz
— i ">»
o
•mWm
1917-1918
23
5
28
9
10
19
7
4
O O > 2 6
1918-1919
12
10
22
8
8
16
8
1
3
1919-1920
12
11
23
7
7
14
7
1920-1921
21
4
25
7
7
14
1921-1922
22
5
27
7
6
1922-1923
22
5
27
6
1923-1924
24
2
26
7
Ders yılı
1-
>plam
larda
.*
ğer o
banc jltele
>»
jksek
banc ullari
w
T3 E O) >• »-
Q tfl)
c
irk ve iksek
X
t-
-x
sz ._
•c
irk ve ıkukf
irk hu
>
zmetl
h-
- —t
uhasi ısaıre
>plam
ti
E 75 3
>plam
iiderri
(O
w a> « tu
irk yü ;ulları
O.
ıbanc çulları
lukuk
idari kadro
ibanc kültes
öğretim kadrosu
w
»28
4
5
1
6
2
1
22
5
1
8
1
1
23
7
5
1
9
2
1
25
13
8
6
1
9
2
1
27
6
12
8
6
1
9
2
1
27
5
12
8
4
1
9
3
1
26
286
6.9 Edebiyat Medresesinde öğrenci sayıları, 1917-1924
Kayıt ve kabul edilenler Ders yılı
Erkek
Kız
_
.
Diploma alan öğrenci
Toplam
öğrenci
9
29
Erkek
Kız
Toplam
1917-1918
9
1918-1919
23
5
28
51
12
1919-1920
60
11
71
98
7
1920-1921
31
12
43
118
3
1921-1922
29
13
42
125
1
1
2
1922-1923
81
19
100
196
12
2
14
1923-1924
57
22
79
226
7
3
10
12 8
1
3
6.10 Edebiyat Medresesinde öğretim, idari kadro ve mezun oldukları okullara göre öğretim kadro sayıları, 1917-1924
öğretim kadrosu
öğretim kadrosunun mezun oldukları okullar
İdari kadro
E Müderris muavini, Mı
Toplam
Memur
Hizmetli
Toplam
Türk yüksel okulları
Yabancı yül okulları
Diğer türk okulları
Diğer yabar okullar
Yabancı fakülteler
Toplam
¡
Müderris
I
Ders yılı 1917-1918
32
28
60
10
14
24
12
19
17
3
9
60
1918-1919
32
28
60
10
14
24
12
19
17
3
9
60
1919-1920
17
13
30
10
14
24
9
15
4
2
30
1920-1921
16
12
28
10
14
24
8
14
4
2
28
1921-1922
16
13
29
7
10
17
9
14
4
2
29
1922-1923
12
15
27
9
9
18
8
15
3
1
27
1923-1924
25
2
27
8
9
17
12
15
5
27
6.11 Mekteb-i Mülkiyede öğrenci sayıları, 1921-1924 Düzenli devam eden Kayıtlı öğrenci sayısı
öğrenci sayısı
Diploma alanlar
1921-1922
47
46
22
1922-1923
54
44
15
1923-1924
41
41
10
Ders yılı
287
6.12 Mekteb-i Mülkiyedeki öğretmen, idari kadro sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924 öğretmen ve idari kadro
öğretmenlerin mezun oldukları okullar
c
I
Ders yılı
£ O
75 5
E 5
E x
1923-1924
19
2
6
15
J
s !
E S S Q x E 1
ı
ı S x
1
S S
6
S İ S O H S
8
2
il I1
19
6.13 Sanayi-i Nefise Mektebindeki öğrenci sayıları, 1923-1924 öğrenci
(1)
Mimar şubesi
Resim şubesi
51
38
4
95
5
133
9
Erkek Kız Toplam (1) Aslında
51
Heykeltraş şubesi Sanayi-i tezyiniye şubesi Genel toplam 103
10
100 203
10
bu sütun unutulmuştur.
6.14 Sanayi-i Nefise Mektebindeki memur ve öğretmenlerin millet, din, mezhep ve mezun oldukları okullara göre sayıları, 1923-1924 Millet, din ve mezhep Türk italyan (islam) (Katolik) Memur
8
Mezun oldukları okullar
Toplam
Yüksek okul
Yabancı yüksek okul
Orta okul
Özel öğretim
8
1
2
1
4
öğretmen
16
2
18
8
9
1
Toplam
24
2
26
9
11
2
288
Toplam Hizmetli 8 18
4
36
8
6.15 Tam devreli erkek liselerinde öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924 Öğrenci İptidai sınıflar
Birinci devre sınıfları Gündüzlü
Gündüzlü
Paralı
Parasız
Paralı
Toplam
Genel toplam
22
21
194
10
17
77
13
117
2
12
4
18
329
182
32
15
229
6
42
14
9
71
3
3
1
7
307
İzmir Lisesi
122
1
65
188
8
63
1
70
142
3
9
9
21
351
İstanbul Lisesi
231
5
119
355
61
120
2
107
290
14
16
17
17
64
709
Adana Lisesi
193
14
24
231
5
48
13
45
111
7
11
3
21
363
Ankara Lisesi
254
254
11
77
21
363
Bursa Birinci Lisesi
155
34
31
220
14
38
29
21
6
27
349
Sivas Lisesi
102
6
1
109
31
23
9
13
197
Trabzon Lisesi
324
23
13
360
16
59
26
34
Kabataş Lisesi
153
2
49
204
29
61
64
154
Kastamonu Lisesi
107
21
5
133
25
12
64
174
9
15
198
8 o>2
19
Konya Lisesi
62
14
21
117
1
Kayseri Lisesi
198
9
12
219
25
17
12
5
59
Parasız
Paralı (1)
0
Parasız
Toplam
151
Erzurum Lisesi
Toplam
Edirne Lisesi
Tam devreli erkek liseleri
Parasız
Paralı
Yatılı
Parasız
Yatılı
Paralı
Gündüzlü
Yatıl
İkinci devre sınıfları
88
4
17
102
1
5
76
3
3
5
1
12
135
1
1
7
5
14
509
11
12
5
18
46
404
4
16
20
217
2
13
4
20
335
2
5
14
2
23
301
63
246
144
474
927
927
103
332
262
544
1241
5661
(2)
Galatasarayı Lisesi Toplam
2346
178
2894
370
244
222
646
414
1526
15
Memur ve öğretmen Öğretmen Yabancı dillere devam edenler Almanca
İngilizce
28
Edirne Lisesi
Fransızca
Toplam
107
135
Memur Asıl Vekil 10 9
Erzurum Lisesi 4
izmir Lisesi
1
İptidai kısım Asıl Vekil
Topi am Vekil
Tali kısım Asıl Vekil
Asıl
7
26
2
43
6
17
3
32
4
10
44
10
159
163
12
7
25
2
276
354
16
11
46
Adana Lisesi
3
129
132
8
6
25
Ankara Lisesi
6
103
109
5
7
20
5
32
5
100
129
11
7
22
4
40
4
88
88
8
32
3
İstanbul Lisesi
64
14
29
Bursa Birinci Lisesi Sivas Lisesi
1
11
Trabzon Lisesi
2
19
11
1
20
3
42
4
28
1
47
2
19
3
31
6
7
23
1
39
1
24
1
38
2
314
33
532
43
200
12
1
7
13
71
84
6
2
6
Konya Lisesi
4
133
137
9
Kayseri Lisesi
9
73
82
7
1
7
1423
1613
124
6
94
Kastamonu Lisesi
Galatasarayı Lisesi Toplam: 14
8
139
8
51
Not. Bu ders yılı içinde beş askeri lise Maarif Vekaleti'ne devredilmiş ise de istatistikleri yoktur. (1) Aslında
"230"
(2) Aslında "66 (3) Aslında "2"
289
39
5
184
Kabataş Lisesi
73
1
4
6.16 Yatılı, gündüzlü ve sanayi kız liselerinde öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924 İptidai sınıflar
Birinci devre sınıflan Genel toplam
145
145
14
1
15
160
İzmir Kız Lisesi
127
127
4
24
28
155
104
77
181
181
Ankara Lisesi Bezmialem Kız Lisesi Nişantaşı Kız Lisesi
Paralı
Paralı
Paralı
Parasız
İstanbul Kız Lisesi
Parasız
Edime Kız Lisesi
Tam devreli kız liseleri
Gündüzlü
Toplam
Yatılı
Parasız
Gündüzlü
Toplam
Yatılı
43
43
6
24
30
73
271
271
62
54
116
387
41
41
30
15
45
86
627
220
195
415
1042
Erenköy Leyli Kız Lisesi
161
7
48
216
18
31
31
32
112
328
Çamlıca Leyli Kız Lisesi
45
11
75
131
6
7
52
56
121
252
22
43
46
125
302
126
134
Toplam
Kandilli Leyli Kız Lisesi Toplam Üsküdar Sanayi Kız Lisesi Bolu Sanayi Kız Lisesi Selçuk Hatun Sanayi Kız Lisesi Toplam Genel toplam: 12
627
69
8
100
177
14
275
26
223
524
38
60
358
882
147
147
48
13
61
208
132
132
20
2
22
154
63
230
167
167
47
16
446
446
115
31
1597
373
286
1348
223
26
134
126
146
592
919
2516
Memur ve öğretmen öğretmen
Asıl
Vekil
Asıl
Toplam
Tali kısım
İptidai kısım
Memur
Vekil
Asıl
Vekil 3
Asıl
Vekil
18
3
Edime Kız Lisesi
3
6
9
İzmir Kız Lisesi
3
6
12
istanbul Kız Lisesi
4
23
Ankara Lisesi
3
4
13
Bezmialem Kız Lisesi
4
12
22
Nişantaşı Kız Lisesi
3
6
15
20
34
94
6
148
6
8
19
1
39
2
Toplam
21 27 3
20
3
38 24
Erenköy Leyli Kız Lisesi
12
Çamlıca Leyli Kız Lisesi
13
6
26
Kandilli Leyli Kız Lisesi
12
5
18
2
35
2
19
63
3
119
4
Toplam
37
Üsküdar Sanayi Kız Lisesi
4
Bolu Sanayi Kız Lisesi
2
Selçuk Hatun Sanayi Kız Lisesi
3
Toplam Genel toplam: 12
1
1
1
29
1
5
14
9
18
29 10 20
6
1
19
3
3
9
8
45
9
1
17
4
46
5
72
66
2
70
4
203
14
339
290
6.17 Bir devreli erkek liselerinde öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924 Öğrenci
Memur ve öğretmen
Birinci devre
Bir devreli erkek liseleri
İptidai
sınıfları
sınıflar
Gündüzlü
Öğretmen Memur
İptidai kısım
Tali kısım
Toplam
Gündüzlü
Parasız
Paralı
Toplam
Asıl
Asıl
Vekil
Asıl
Vekil
Asıl
Vekil
Erbaa
129
5
15
149
3
3
3
8
3
14
6
Erzincan
250
10
25
285
2
6
Vekil
8
68
3
3
74
3
4
234
20
11
265
3
6
Üsküdar
159
118
33
310
5
8
Eskişehir
248
14
41
303
3
5
Elaziz
132
26
59
217
4
6
Ordu
219
14
17
250
2
Ünye
228
2
16
246
3
6
İzmit
209
8
8
225
3
6
5
Ergani Madeni İsparta
1
5
80
7
12
99
3
4
Afyonkarahisar
195
5
21
221
3
5
1
15
216
3
6
185
1
6
Adapazarı
2
16
11
18
11
20
21 1
1
34
11
1
19
2
11
1
21
1
9
16
2
10
19 5
11 1
2
14
5
18
9
3
17
4
6
5
15
5
Aksaray
200
Akşehir
185
Amasya
163
16
17
196
3
6
12
Antalya
173
18
26
217
4
6
12
Bartın
125
4
10
139
3
4
9
2
16
2
Balıkesir
166
14
26
206
3
5
1
10
2
18
3
3
5
6
10
9
2
6
8
6
4
135
2
3
4
4
151
3
3
7 21 22
Bayburt
131
Beyazıt
143
Bitlis
107
2
18
127
1
Burdur
149
12
5
166
3
Bozok
166
37
4
207
1
Bolu
169
38
7
214
2
80
1
6
61
3
6
7
3
16
3
6
10
1
19
1
Behisni Tekfurdağı Tokat İkinci Canik Çatalca Çorum Hısn-ı Mansur
80 53
6
137
7
2 19
163
3 3
179
14
28
OL-. 221
96
5
3
104
2
12
11
155
3
132 93
4
7
9
11
6
10
1
19
1
2
6
9
2
16
4
1
6
8
2
16
3
2
4
9
3
17
4
8
2
15
3
6
10
1
19
1
5
1
5
93
7
5
5 1
2
1
1
Davutpaşa
192
38
33
263
5
7
Düzce
196
19
17
232
3
5
Denizli
200
31
30
261
3
6
12
Diyarbakır
178
12
26
216
2
6
11
1
19
2
2
18
323
3
8
1
16
2
Rize
303
(1) Aslında "121"
291
1
5
16 1
1
8
28 1
16
2
21
6.17 Bir devreli erkek liselerinde öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924 (devam) Öğrenci . . . . İptidai sınıflar
Memur ve öğretmen
Birinci devre sınıfları Gündüzlü
Öğretmen r İptidai kısım Tali kısım
Memur
Toplam
Bir devreli Gündüzlü
Parasız
Safranbolu
190
Zile
106
e r k e k liseleri
Paralı
Toplam
Asıl
10
2
202
2
4
12
122
2
Vekil
Asıl
Vekil
Asıl
Vekil
6
7
4
15
4
6
6
4
14
4
10
2
17
3
4
7
10
9
6
6
3
14
4
Asıl
Vekil
90
3
18
111
2
Siirt
113
13
11
137
2
Silifke
104
7
17
128
2
Sinop
172
13
9
194
3
6
11
Sivrihisar
147
2
4
153
2
6
7
4
15
4
Siverek
158
4
6
168
3
4
8
1
15
3
Ş a r k i Karahisar
143
2
11
156
3
6
8
3
17
3
49
10
19
78
2
5
6
5
13
6
171
53
61
285
4
7
91
11
68
170
3
6
158
6
9
173
1
3
2 5
Çanakkale
1
5 4
1
2
2
20
Tarsus Uşak Gaziosmanpaşa Gaziayıntab Karaman
1
1
14
2
25
3
11
1
20
1
8
3
12
5
3
6
7
11
Kars
100
5
105
3
1
Kadıköy
387
63
76
526
4
16
25
Kırşehir
289
5
20
314
3
6
10
89
3
28
120
3
5
5
6
13
6
158
8
7
173
3
5
1
8
3
16
4
9
2
Kilis Çankırı
17
2 1
9
10
10
9
2
16
2
9
1
17
2
173
14
6
193
2
6
Gelenbevi
209
64
79
352
4
8
1
31
Gümüşhane
139
11
150
3
5
1
2
Giresun
147
16
23
186
3
4
Mardin
163
5
17
185
2
6
Malatya
170
27
34
231
3
Merzifon
156
5
9
170
2
Maraş
117
21
21
159
2
Muğla
187
22
8
217
3
Manisa
187
13
16
216
2
Muş
158
158
1
Nevşehir
146
16
21
183
2
Niğde
191
20
19
230
3
Van
121
10
6
137
3
Vefa
179
76
91
346
4
1
Yalvaç
187
30
217
2
1
4
Urfa
140
11352
T o p l a m : 72
(2) Aslında
"1097"
(3) Aslında
"1358"
18 (2)
1098
(3)
8
2
16
3
6
9
2
17
3
5
12
5 1
2
18
2
2
5
6
8
1
16
2
7
11
2
21
2
6
6
5
7
29
29
187
2
1
6
1357
13807
187
18
388
292
19 19
2
6 1
1
1
1
4 1
19
43
Kütahya
1
45
12 10
5
2
15
5
40
1
15
5
2
9 11
1
19
2
43
653
143
1228
204
6.18 Meslek idadilerinde öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924 Öğrenci Birinci devre sınıfları İptidai sınıflar Meslek idadileri
Gündüzlü
Yatılı
Gündüzlü
Toplam
Parasız
Paralı
Mersin Ticaret İdadisi
160
160
8
25
Aydın Sanayi İdadisi
104
104
1
1
Toplam
264
264
9
26
Parasız
Toplam
Genel toplam
33
193
40
42
146
40
75
339
Memur ve öğretmen Öğretmen Meslek idadileri
Memur Asıl
İptidai kısım Asıl Vekil
Mersin Ticaret İdadisi
2
5
Aydın Sanayi idadisi
4
4
Toplam
6
9
1
1
293
Tali kısım Asıl Vekil
Genel toplam AsH Vekil
12
2
19
3
10
1
18
1
22
3
37
4
6.19 Erkek öğretmen okullarında (darülmualliminler) öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924 Öğrenci Tatbikat sınıfları Yatılı Okul
Gündüzlü
Parasız
Toplam
Gündüzlü
Yatılı
Parasız
Parasız
Toplam
105
105
105
74
84
120
117
117
117
Edirne Erzurum
36
36
İkinci devre sınıflar
Birinci devre sınıflar
10
İzmir
Yatılı Parasız Toplam
122
122
173
173
Adana
57
57
118
118
175
Ankara
113
113
138
139
252
Balıkesir
112
112
119
119
231
Bursa
63
63
105
105
168
Diyarbakır
27
27
4
95
99
126
Sivas
27
27
3
203
206
233
110
110
128
128
238
Kastamonu
69
69
138
138
207
Konya
70
9
79
6
182
188
267
806
9
815
24
1695
1719
İstanbul
Trabzon
Toplam
1
26
26
26
Genel toplam
26
321
2560
Memur ve öğretmen öğretmen Memur Asıl
Tali kısım
iptidai kısım Vekil
Asıl
Vekil
Asıl
Genel toplam Vekil
Asıl
Vekil
Edirne
8
4
17
Erzurum
9
4
16
3
29
3
İzmir
8
16
2
24
3
20
2
37
3
2
25
2
26
1
25
5
istanbul
1
29
11
6
Adana
8
3
14
Ankara
7
1
4
15
Balıkesir
7
1
4
14
Bursa
9
4
15
Diyarbakır
8
5
16
2
29
2
Sivas
7
13
2
23
5
Trabzon
9
4
17
Kastamonu
9
3
14
4
26
4
Konya
7
2
4
16
3
27
5
107
7
48
203
24
358
33
Toplam
2
1
3
1
2
294
4
28
30
6.20 Kız öğretmen okullarında (darülmuallimatlar) öğrenci, memur ve öğretmen sayıları, 1923-1924 öğrenci Tatbikat sınıflan
Okul
Gündüzlü
Edirne Darülmuallımatı
Yatılı Parasız
Birinci devre sınıflar
Toplam
İkinci devre sınıflar
Gündüzlü Parasız
Yatılı Parasız
Toplam
Yatılı Parasız
Toplam
Genel toplam
111
111
3
94
97
208
60
60
8
113
121
181
192
192
219
219
13
13
54
65
78
Bursa Darülmuallimatı
105
105
125
125
230
Sivas Darülmuallimatı
83
83
13
28
41
124
Konya Darülmuallimatı
80
3
83
13
78
91
174
644
3
647
48
711
759
izmir Darülmuallimatı istanbul Darülmuallimatı Adana Darülmuallimatı
Toplam
Memur
11
İptidai kısım
24
24
24
Tali kısım
24
435
1430
Genel toplam
Asıl
Asıl
Vekil
Asıl
Vekil
Asıl
Vekil
Edirne Darülmuallimatı
8
3
2
14
7
25
9
İzmir Darülmuallimatı
5
4
21
2
30
2
12
9
28
Adana Darülmuallimatı
7
1
13
3
21
3
Bursa Darülmuallimatı
6
5
19
2
30
2
Sivas Darülmuallimatı
7
4
10
7
21
7
Konya Darülmuallimatı
8
4
1 7
4
29
4
53
30
122
25
205
27
istanbul Darülmuallimatı
Toplam
(Ì) Aslında
(D 2
"T
295
49
6.21 İmam hatip okullarında öğrenci sayıları, 1923-1924 İptidai hariç Okul Edirne imam Hatip Mektebi
Birinci sınıf
İptidai dahil
İkinci Üçüncü sınıf sınıf
Birinci İkinci Üçüncü sınıf sınıf sınıf
Toplam
6
3
3
Erzurum imam Hatip Mektebi
56
14
6
İsparta imam Hatip Mektebi
20
17
9
istanbul imam Hatip Mektebi
127
75
62
56
31
32
383
Eskişehir İmam Hatip Mektebi
42
6
3
3
9
2
65
ödemiş İmam Hatip Mektebi
29
12
7
9
4
3
64
Urfa İmam Hatip Mektebi
18
9
5
32
Afyonkarahisar imam Hatip Mektebi
32
19
6
57
Amasya İmam Hatip Mektebi
19
13
6
Antalya İmam Hatip Mektebi
66
Ankara İmam Hatip Mektebi
37
16
6
5
Balıkesir İmam Hatip Mektebi
60
16
9
5
6
3
99
Bursa İmam Hatip Mektebi
55
19
9
13
8
4
108
Bozok İmam Hatip Mektebi
55
Bolu imam Hatip Mektebi
54
24
15
4
5
10
112
Tire İmam Hatip Mektebi
27
10
12
4
4
6
63
Hopa imam Hatip Mektebi
58
Harput imam Hatip Mektebi
32
12
9
14
2
Sivas İmam Hatip Mektebi
28
9
3
3
3
Şavşat İmam Hatip Mektebi
16
13
15
Uşak İmam Hatip Mektebi
50
Gaziayıntab imam Hatip Mektebi
10
7
6
Kastamonu imam Hatip Mektebi
55
38
12
5
2
5
117
Konya İmam Hatip Mektebi
47
45
21
20
7
12
152
Kayseri İmam Hatip Mektebi
46
21
9
8
6
6
96
Kütahya İmam Hatip Mektebi
30
22
20
14
1
Maraş imam Hatip Mektebi
33
7
9
8
3
2
62
Manisa İmam Hatip Mektebi
22
17
8
2
4
4
57
Niğde imam Hatip Mektebi
18
5
6
3
4
36
1148
449
276
102
101
2258
Toplam:29
12 7
4
87 46
2
3
43 66 64
55
58 69 5
51 44 50
296
23
182
87
6.22 Vilayetlerdeki genel ilkokulların sınıf sayısına göre dağılımı, 1923-1924 Bir sınıflı Vilayet
Erkek
İki sınıflı
Kız
Erkek
Üç sınıflı
Kız
Erkek
Dört sınıflı
Kız
Beş sınıflı
Altı sınıflı Erkek
Erkek
Kız
Erkek
Kız
Artvin
6
10
8
3
1
1
Ardahan
6
5
2
1
1
2
1
Adana
4
17
6
2
2
1
Aksaray
4
12
Ankara
5
Amasya
14
Aydın
3
Edirne
2
1
29
1
1
3
8
7
5
3
4
9
Kız
1
19
2 3
16
Toplam
4
Erkek
Kız
29
1
16
2
3
3
48
8
2
3
37
3
10
2
59
14
6
7
39
7
21
5
11
4
5
2
10
3
84
21
12
9
2
5
3
4
1
2
1
34
7
6
6
1
1
4
1
51
4
34
4
Erzincan
24
2
10
Erzurum
11
1
19
2
16
3
9
6
2
17
1
78
9
Ertuğrul
57
30
1
16
2
7
6
2
7
3
123
8
5
1
1
2
1
9
2
Ergani
1
izmir
36
41
2
37
4
22
2
16
5
16
10
168
23
istanbul
22
42
5
35
3
13
5
19
3
44
31
175
47
4
13
12
14
2
5
1
6
3
54
6
Ordu
11
6
10
9
1
7
2
2
45
3
Urfa
13
3
2
1
19
3
İçel
3
8
2
36
6
20
2
Eskişehir
Beyazıt Bitlis
3
Burdur
8
Bozok
1
1
5
1
1
12
1
5
4
1 14 1
8
16
10
20
15
2
16
10
Bolu
9
25
19
1
10
Tekfurdağı
7
13
7
2
7
16
36
6
20
12
Tokat
9
Canik
12
3
1
7
Çanakkale
15
Çorum
13
1
2
2
5
6
2
55
10
3
2
3
1
67
5
2
10
2
18
5
91
10
2
3
1
7
3
44
8
13
1
20
6
117
16
2
2
8
4
40
8
10
8
55
11
19
3
1
8
1
11
17
1
11
1
1
4
1
12
1
1
4
1
2
21
2
24
3
1
1
3
2
59
5
25
2
11
2
2
1
1
3
4
57
10
20
1
4
1
3
6
6
60
8
Cebel-i Bereket Çatalca
2
1 4
Teke "Antalya"
5 2
1
10
2
1
14
Hakkari Hamidabad
15
2
19
1
14
2
12
1
5
2
16
5
81
13
Hüdavendigar
45
1
14
4
18
2
13
4
4
2
10
2
104
15
4
1
5
4
7
1
27
2
24
4
11
4
10
1
91
17
5
1
15
3
Dersim
2
Denizli
20
4
22
5
2
1
8
1
Diyarbakır
5
297
3
6.22 Vilayetlerdeki genel ilkokulların sınıf sayısına göre dağılımı, 1923-1924 (devam) Bir sınıflı Vilayet
Erkek
İki sınıflı
Kız
Erkek
Üç sınıflı
Kız
2
Siirt
8
4
1
1
Sinop
2
6
3
Sivas
24 3
1
Kız
10
5
70
8
13
1
11
7
21
1
1
2
1
1
22
5
8
2
9
15
1
4
3
1
4
8
3
Gaziayıntab
6
20
19
3
Kars
4
13
6
Kırklareli
4
20
2
13
3
4
9
5
10
3
4
1
3
1
6
4
Karahisar-ı Şarki Karahisar-ı Sahip
12
1
Kastamonu
38
18
Konya
11
39
Kocaeli
12
Kozan
1
3
1
4
1
36
4
15
5
80
16
7
1
3
136
20
9
3
41
7
4
3
49
7
2
1
30
2
1
3
2
45
8
2
15
8
94
20
4
1
13
6
2 1
4
13
1 3
14
1
13
3
8
2
13
3
63
10
1
45
4
28
3
7
2
14
6
150
16
3
50
2
46
1
24
2
34
7
204
15
3
57
2
34
7
14
3
11
4
163
22
2
1
1
2
1
25
2
12
7 4
1
7
1
3
4
3
70
8
11
1
4
3
7
10
2
69
9
12
1
2
2
3
2
32
3
11
3
5
1
1
29
5
Kırşehir
25
3
27
Kayseri
21
1
16
Gelibolu
5
Gümüşhane
6
Genç
3
2
8 1
5
5
1
1
1
1
2
6
4
1
Çankırı
16
3
17
Kütahya
30
1
17
7
2
51
5
5
3
77
13
1
38
6
35
1
1
10
3
3
10
16
4
3
1
4
5
1
2
2
7
1
5
18
Mardin
11
6
Mersin
8
7
11
27
25
Lazistan
Maraş Mamuretülaziz Manisa Muş
2
8
12
Giresun
1
1
1
3
1
23
3
11
3
2
2
42
2
4
2
5
6
1
65
5
6
11
5
60
9
10
5
71
16
6
1
9
1
13
10
3
11
11
4
13
11
1
16
1
1
1
1
21
1
4
2
1
4
1
94
10
1
4
8
3
65
7
13
1
4181
589
2 46
1
18
Niğde
10
1
14
18
2
11
5
2
1
2
943
107
538
Genel toplam
3
2
Malatya
Van
Toplam
8
9
35
1
4
Trabzon
1
3
Erkek
51
56
33
Kız
Kız
Saruhan
Karesi
3
Erkek
19
16
Siverek
Erkek Kız
Erkek
10
5
Altı sınıflı
Kız
4
14
Beş sınıflı
Erkek
Zonguldak
1
Dört sınıflı
4 869
47
993
5
79
298
4
10
2
1
86
302
58
536
212
6.23 Vilayetlerdeki genel ilkokulların dershane sayısına göre dağılımı, 1923-1924
Üç dershane
Dört dershane
Beş dershane
Altı dershane
Numune Okulu
Okulun kapalılık nedeni
Toplam
c S £ »a
Artvin Ardahan
III
LU
20
6
5
9
Adana
34
Aksaray
32
Ankara
40
Amasya
29
Aydın
65
Edime
19
Erzincan
44
Erzurum
N
Iii
N
o
N
2
IÎJ
¡2
LU
N
¡2
-kek
S
kek
N
2
kek
i Vilayet
kek
3
N
LU
1
1 2
co
N
2
1
13
16
2
9
9
48
8
7
7
37
3
3
3
3
59
14
15
15
1
39
7
14
14
2
84
21
1
34
7
51
4
1
78
9
8
123
8
5
9
2
168
23
42
2
175
47
5
1
54
6
1
1
45
3
3
3
19
3
1
1
36
6
2
2
2
1
1
55
10
8
8
67
5
11
11
91
10
10
10
1
1
2
1
1
1
7
5
5
3
1
2
3
3
2
1
5
4
6
2
2
3
1
5
1
2
1
3
3
2
2
4
1
2
62
7
2
105
2
6
1
5
1
4
1
İzmir
22
1
77
5
13
İstanbul
80
27
8
25
Eskişehir
43
3
1
2
Ordu
36
6
Urfa
12
1
içel
27
3
6
2
2
Beyazıt
13
1
6
1
1
20
1
8
Ertuğrul Ergani
Bitlis
10
1
4
3
Burdur
43
5
6
Bozok
60
1
3
1
Bolu
69
2
12
2
1
4
1
1
4
4
3
3
6 4
1 5 1
2
1
2
1 1
4
11
5
6
6
1
1
1
1
1
1
7
5
19
7
1
36
28
2
2
2
1
2
1
1
4
2
6
1
2
1
1
2
5
1
1 1
1 2
1
4
1
5
1
1
6
1
1
20
3
1
2
1
2
1
1
a o H
13
1
2
1
c £ cö o >
1
2 2
o
29
7
3
N
LU
LU
lam
İki dershane
uğu
Bir dershane
1
1
(1)
1
1
2 8 (2)
5
44 (3)
6
(1) Köylerde mevcut okulların üçü yatılı köy okuludur. (2) Söğüt merkez kasabasında kız okulu bulunmadığından ve erkek okulunun alt katında eğitimini sürdürdüğünden okul adedi bina adedinden 1 fazladır. (3) Numune okulları altı dershaneliler arasına karıştırılmıştır.
299
6.23 Vilayetlerdeki genel ilkokulların dershane sayısına göre dağılımı, 1923-1924 (devam)
Toplam
Bina yokluğu
1
2
1
44
8
7
7
5
2
1
4
1
117
16
7
7
5
1
1
2
2
1
40
8
6
6
2
1
2
3
4
2
55
11
2
2
2
19
3
1
1
59
5
4
4
57
10
3
3
60
8
81
13
104
15
1
1
27
2
8
8
17
17
35
1
1
5
2
T e k e "Antalya"
97
7
7
2
7
Tokat
28
2
3
1
Canik
41
1
4
5
C e b e l - i Bereket
12
2
5
Çatalca
54
1
3
1
1
1
1
2
Çanakkale
34
3
15
1
3
2
1
2
1
1
Çorum
42
1
3
3
4
3
3
1
3
1
3
1
1
2
3
2
7
3
Hakkari
N
4
Tekfurdağı
1
1
1
1
6
N
Öğretmen yokluğu
N
Okulun kapalılık nedeni
Toplam
Erkek
N
Numune Okulu
Erkek
Altı dershane
Erkek
N
Beş dershane
Erkek
N
2
Dört dershane
Erkek
N
i.
Üç dershane
Erkek
Vilayet
İki dershane
Erkek
Erkek
Bir dershane
2
2
2
(4)
Hamidabad
57
5
16
6
1
Hüdavendigar
83
1
3
5
5
Dersim
18
1
2
1
1
5
1
Denizli
59
9
19
6
4
2
4
Diyarbakır
8
2
4
1
1
Zonguldak
55
1
7
4
4
Siirt
11
1
1
1
Sinop
30
2
Sivas
61
Siverek
7
4
5
2
1
4
109
4
10
Trabzon
27
2
4
Gazi Ayıntab
34
Kars
26
2
2
2
1
2
1
2
3
1
91
17
1
1
15
3
70
8
1
1
13
1
6
6
36
4
1
1
80
16
4
4
7
1
136
20
41
7
49
7
5
5
30
2
7
7
2
1
2
1
6
Saruhan
1
2
2
1
12
3
1
1
3
2
3
1
3
3
3
1
10
3
1
1
1
1
1
(4) Maarif teşkilatı yoktur. (5) B u okulların birisi İptidai derecesinde sanayi okuludur. (6) B u okulların birisi "seyyar aşiret" okuludur. (7) M a n i s a , Akhisar, A l a ş e h i r k a z a l a r ı n d a birer ikmal sınıfı v a r d ı r .
300
10
8
3
1
5
2
1
1
1
1
(5)
x
(6)
62
7
( 7 )
2
69
6.23 Vilayetlerdeki genel ilkokulların dershane sayısına göre dağılımı, 1923-1924 (devam)
Vilayet
LU
2
LU
1
5
2
9
7
1
2
Karesi
56
1
9
5
10
5
6
1
4
4
3
1
38
1
11
2
5
2
Kastamonu
125
5
9
4
8
2
Konya
158
4
22
7
5
1
11
Kocaeli
146
8
7
9
4
3
2
2
Kozan
22
Kırşehir
54
3
11
1
2
3
3
Kayseri
49
4
7
2
7
2
1
Gelibolu
26
1
1
2
Gümüşhane
25
Genç
5
5
3
1
5
3
2
6
1
2
1
1
1
1
2
1
Kütahya
54
2
8
2
5
Giresun
27
2
6
2
2
Lazistan
20
1
6
Mardin
15
2
8
Mersin
29
4
Maraş
52
3
4
Mamuretülaziz
51
5
Manisa
57
9
2
1
2
4
3
3
1
1
1
2
6
2
1
3
1
3
2
1
1
1
7
3
1
1
2
1
1
1
Malatya
86
8
2
1
4
Niğde
43
2
12
1
6
2
2
1
213
90
2 493
8
6
94
20
24
13
6
1
63
10
3
150
16
34
204
15
136
2
2
3
1
1
1
2
2
139
1
66
61
17
173
95
lam
uğu
1 1
4 (8)
1
1
25
2
19
19
70
8
2
2
69
9
3
3
32
3
29
5
4
51
5
14
34
19
1
33
1
4
4
1
1
6
8
14
4
2
77
13
2
1
38
6
35
1
5
5
23
3
12
12
2
2
42
2
1
1
65
5
60
9
3
3
71
16
22
22
6
1
7
3
1
1
94
10
2
1
65
7
13
1
7
589
473
78
23 4181
(8) Otuzdört okulun tahsisatı il genel meclisi tarafından 1 Mart 1924 tarihinden itibaren kesildiğinden kapatılmıştır.
• 301
33
9
22
1 1
6
163
1
2
4
162
45
1
1 2
o. o
03
c >. hû o >%
1
1
7
9
ğretmen >kluğu
kek
1
1 1
O
8
9
3024
3
3
5
4
N
LU
3 3
Toplam
1
N
1
34
Van
3
2
1
Çankırı
Muş
3
Okulun kapalılık nedeni
Toplam
2
LU
4
3
1
2
N
LU
2
39
Karahisar-ı Sahip
N
1
Kırklareli
Karahisar-ı Şarki
LU
Numune Okulu
-kek
N
Altı dershane
'kek
N
LU
LU
Dört Beş dershane dershane
-kek
N
kek
it
İki Üç dershane dershane
kek
Bir dershane
44
517
6.24 Vilayetlerdeki ana okullarında okul sayısı, sınıf, yaş ve velisinin mesleğine göre öğrenci sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924 Sınıf Vilayet Adana
Okul sayısı 1
Filiz Gonca sınıfı sınıfı 30 30
öğrenci yaşı Gül sınıfı Toplam 60
Uç yaş
Dört yaş 17
Beş yaş 19
Altı yaş 24
Yedi yaş Toplam 60
Edirne
3
107
68
35
210
2
41
80
50
37
210
İstanbul
8
209
338
194
741
32
154
237
187
131
741
Eskişehir
4
181
181
9
27
49
43
53
181
Ordu
1
31
17
60
13
18
7
10
12
60
15
86
36
35
15
22
22
42
47
69
202
İçel
1
36
Ertuğrul
1
202
Burdur
1
26
Bolu
1
61
12 35
202 16
18
86
60
26
16
18
60
61
21
20
20
61
Tekfurdağı
4
206
53
81
99
54
25
259
Teke
2
64
71
50
185
10
46
54
59
16
185
Tokat
2
53
48
59
160
22
31
31
26
50
160
Canik
2
21
34
10
65
6
15
15
29
65
Çatalca
1
24
4
8
12
24
Çanakkale
6
136
143
83
362
Çorum
1
50
23
23
96
259
24
92
150
112
8
362
8
24
18
25
21
96
74
276
Hamidabad
1
45
15
8
22
Hüdavendigar
6
241
35
276
45 13
54
59
76
Denizli
1
60
66
126
16
40
20
50
Diyarbakır
1
40
40
1
4
15
12
8
40
Sinop
1
27
102
9
16
14
48
15
102
102
309
45 126
13
62
28
25
35
88
28
25
35
129
103
77
309
56
80
71
76
3
19
36
15
3
76
65
47
181
3
16
53
62
47
181
176
90
69
335
68
96
75
79
17
335
91
111
69
133
202
4
133
83
60
276
77
90
50
38
276
5
105
84
69
258
94
99
65
258
Kırşehir
1
20
20
3
7
10
20
Gelibolu
1
Saruhan
1
Gazi Ayıntab
4
Kars
1
22
54
Kırklareli
2
69
Karesi
2
Karahisar-ı Sahip
2
Konya Kocaeli
Kütahya
202
54
21
54
2
20
24
8
54
48
71
46
19
203
3
35
37
75
6
39
12
13
75
16
23
62
78
63
1
3
35
37
75
1
67
56
54
177
Maraş
1
39
39
18
15
Mamuretülaziz
1
75
75
21
19
Manisa
1
13
13
Giresun Mersin
(1)
Malatya
1
59
Toplam
80
2995
203
19
88
10
16
23
52 59
20
10
29
59
1785
1100
5880
316 1273 1641
1548
925
5703
(1) Çocukların yaşları hakkında kayıt tutulmadığından bir hane boş bırakılmıştır. (2) Babalarının meslekleri hanesindeki 157 yekuna 24 yetim çocuk dahil değildir.
302
52
Öğrenci velilerinin meslekleri
00 c w
£n 3
& o c d E)
Öğretmenlerin mezun oldukları okullar
2 5 aC >
3
E İS o. o
OT
3
E
:3
0)
H
LU
jj> 5
11
12
5
ra
E
453
774
5856
303
1
9
67
1
6.25 Türkiye'de vilayet ve eğitim kurumlarına göre okul ve öğrenci sayıları, 1923-1924 Ortaöğrenim okullan Ortaokul
893
2
16
18
53
658
711
Adana
4109
8
48
56
805
2641
3446
Aksaray
2150
3
37
40
244
1744
1988
Ankara
5446
14
59
73
1298
3627
4925
Amasya
3963
7
39
46
951
2623
Aydın
7701
21
84
105
1623
Edirne
4417
7
34
41
Erzincan
3113
4
51
55
Ardahan
Erzurum
4435
9
78
87
Ertuğrul
8657
8
123
131
446
2
9
20883
23
168
Ergani İzmir istanbul
1
1
162
162
3574
1
1
189
189
5987
7610
1
1
28
28
1171
1633
2804
349
2344
2693
1
1
1
1
175
1
175
170
3794
3794
170
829
7631
8460
11
45
324
369
191
3082
13210
16292
1
15643 24820
2
56025
47
175
222
9177
6
11
Eskişehir
4267
6
54
60
613
3393
4006
1
1
210
210
Ordu
3020
3
45
48
447
2404
2851
1
1
169
169
Urfa
1137
3
19
22
205
742
947
1
1
121
121
İçel
5
611
977 1588
2135
6
36
42
246
1764
2010
1
1
125
125
Beyazıt
968
2
20
22
30
805
835
1
1
133
133
Bitlis
338
8
8
199
199
1
1
85
85
1
1
120
120
156
156
Burdur
4476
10
55
65
680
3676
4356
Bozok
3823
5
67
72
458
3209
3667
1
1
2
3
Bolu
6147
10
91
101
689
5097
5786
232
361
Tekfurdağı
4556
8
44
52
1832
2326
4158
1
1
130
130
Antalya
6648
16
117
133
926
5534
6460
1
1
168
168
Tokat
3379
8
40
48
832
2291
3123
2
2
256
256
Canik
5076
11
55
66
839
3732
4571
1
1
184
184
Cebel-i Bereket
1667
3
19
22
135
1532
1667
Çatalca
2456
5
59
64
257
2157
2414
Çanakkale
5696
10
57
67
1741
2790
4531
1
1
125
125
Çorum
4190
8
60
68
659
3388
4047
1
1
143
143
8383
13
81
94
1190
6662
7852
2
2
311
311
10171
15
104
119
1473
7178
8651
Dersim
1174
2
27
29
142
1032
1174
Denizli
9136
17
91
108
1339
7611
8950
1
129
Toplam
1393
Erkek
1330
1
1
143
143
1
2
32 209 241
1
1
128
127
1
1
420
420
1
1
146
146
1
2
5
7
310 1721 2031
2
2
569
Kız
63
N
Öğrenci sayısı
Toplam
30
N
2
Erkek
29
N
2
Okul sayısı
Toplam
Toplam
1
Artvin
N *
Lise Öğrenci sayısı
Toplam
Erkek
1453
Vilayet
Öğrenci genel toplamı
Erkek
Toplam
Okul sayısı
Erkek
Öğrenci sayısı
Erkek
Genel resmi ilkokul Okul sayısı
38
162 201
Hakkari Hamidabad Hüdavendigar
304
1
1
186
186
569
Ortaöğrenim okulları
1
1
2
29
79
108
1
1
117
117
Toplam
N
Erkek
N
Toplam
Toplam
N
¡2
Yatılı ilkokullarda ve darüleytamlardaki öğrenci sayısı
Yatılı ilkokul öğrencileri
Okul sayısı
Erkek
Toplam
N
Erkek
N
öğrenci sayısı Toplam
Erkek
Okul sayısı
Yabancı ve cemaat okulları
Erkek
Erkek ve kız öğretmen okulları
Vilayet Artvin
60
60
182
182
Ardahan
295
295
Adana Aksaray
1
1
1
1
1
2
122
88
210
5
2
80
1
27
5
136
525
576
216
64
64
27
173
173
63
63
Ankara Amasya Aydın Edime
1101
Erzincan 1
67
1
67
1
1
2
82
137
219
11
11
22
1
1
2
233
110
343
37
133
170
1668
2111
3779
12083 13112 25195
696
258
258
Erzurum
197
197
Ertuğrul
77
77
392
392
1352 2048 51
51
Ergani İzmir İstanbul Eskişehir Ordu
69
69
Urfa İçel Beyazıt
54
54
Bitlis Burdur Bozok Bolu
1
2
2
1
2
115
153
268
17
3
20
Tekfurdağı Antalya Tokat 321
321
Canik Cebel-i Bereket
1
1
9
9
512
42
42
528
1040
Çatalca Çanakkale Çorum Hakkari 53
1
1
2
105
82
187
2
2
268
195
463
167
220
Hamidabad
301
301
Hüdavendigar Dersim Denizli
305
6.25 Türkiye'de vilayet ve eğitim kurumlarına göre okul ve öğrenci sayıları, 1923-1924 (devam) Ortaöğrenim okulları Ortaokul
Lise
858
Zonguldak
5658
8
70
78
938
4412
5350
1
1
246
246
382
1
13
14
18
229
247
1
1
135
135
3088
4
36
40
514
2396
2910
1
1
178
178
7149
16
80
96
1054
5588
6642
406
1
7
8
55
219
274
Saruhan
12734
20
136
156
Trabzon
4317
7
41
48
623
3390
4013
Gaziayıntab
3448
7
49
56
605
2270
2875
Kars
1559
2
30
32
1559
1559
Kırklareli
3507
8
45
53
1378
1970
3348
10090
20
94
114
2097
7734
9831
Siirt Sinop Sivas Siverek
Karesi
2488 10000 12488
1
1
192
192
2
2
214
214
1
1
140
140
1193
6
13
19
71
969
1040
1
1
153
153
Karahisar-ı Sahip
7076
10
63
73
905
5888
6793
1
1
186
186
Kastamonu
9590
16
150
166
1373
8020
9393
Konya
16272
15
204
219
2104 13769 15873
Kocaeli
10488
22
163
185
3669
Kozan
1764
2
25
27
127
1637
1764
Kırşehir
3854
8
70
78
394
3269
3663
Kayseri
5892
9
69
78
495
4311
4806
Gelibolu
2365
3
32
35
339
1836
2175
Gümüşhane
1265
5
29
34
68
1084
1152
8
8
170
170
Karahisar-ı Şarki
Genç
170
1
6482 10151
1
7
7
2
2
277
277
1
1
191
191
1
1
113
113
Çankırı
3476
5
51
56
458
2868
3326
1
1
150
150
Kütahya
6836
13
77
90
1178
5293
6471
2
2
315
315
Giresun
3655
6
38
44
454
2960
3414
1
1
241
241
Lazistan
3332
1
35
36
143
2921
3064
1
1
208
208
Mardin
1743
3
23
26
101
835
936
1
1
171
171
Mersin
2782
2
42
44
514
2249
2763
1
1
19
19
Maraş
3833
5
65
70
209
3534
3743
1
1
90
90
Mamuretülaziz
3878
9
60
69
622
2303
2925
1
1
127
127
5423
16
71
87
951
4238
5189
1
1
150
150
292
1
6
7
56
236
292
Malatya
3663
10
94
104
488
2983
3471
1
1
132
132
Niğde
5014
7
65
72
615
4109
4724
2
2
290
290
480
1
13
14
23
321
344
100
100
Manisa Muş
Van Toplam
370597
589 4181 4770 59741 253430 313171
8
306
1
1
57
65
922 8398 9320
Toplam
667
1
1
152
152
1
1
76
76
1
1
119
119
1
1
113
113
1
1
153
153
4 18
22
380 4111 4491
Kız
191
Toplam
18
N
Erkek
15
N
Erkek
Toplam
3
N
Kız
Erkek
1389
öğrenci genel toplam
Erkek
Toplam
Diyarbakır
Vilayet
öğrenci sayısı
Erkek
Okul sayısı
Kız
Öğrenci sayısı Toplam
Okul sayısı
Erkek
öğrenci sayısı
Toplam
Genei resmi ilkokul Okul sayısı
Ortaöğrenim okullan Yabancı ve cemaat okulları
Erkek ve kız öğretmen okulları Okul sayısı
Öğrenci sayısı
Okul sayısı
Yatılı ilkokullarda ve darüleytamlardaki öğrenci sayısı
Yatılı ilkokul öğrencileri E
E ro o. o
OL
I-
LU
LU
145
60
205
o
LU
Vilayet
80
94
174
Diyarbakır
22
40
62
Zonguldak Siirt Sinop
1
1
1
2
73
1
95
148
23
168
68
91
148 35
172
Sivas
132
132
Siverek
54
54
Saruhan
156
156
Trabzon
324
324
Gaziayıntab
172
35
Kars 85
1
119
1
74
Kırklareli
159
Karesi
119
Karahisar-ı Şarki
97 1 1
1 2
71 88
97
97
Karahisar-ı Sahip Kastamonu
71 68
185
33
Konya
101
60
60
Kocaeli Kozan Kırşehir
1
1
60
60
111
165
276
53
137
190
61
536
597
Kayseri Gelibolu Gümüşhane Genç Çankırı
50
50
Kütahya Giresun
60 636
60
Lazistan Mardin
636
Mersin Maraş 111
111
212
248
460
34
50
84
52
203
255
Mamuretülaziz Manisa Muş
60
60
Malatya Niğde
8
14
22
877 1324 2201
53
186
239
16100 18436 34536
307
1034
36
36
5844
6878
Van Toplam
6.26 Türkiye'de vilayetler ve eğitim kurumlarına göre öğretmen sayıları, 1923-1924 Ortaöğrenim okulları ilk kısımlarında öğretmen sayısı
Resmi ve genel okullarda
3
8
25
85
110
10
12
67
61
61
Ankara
156
125
125
Aksaray
6
5
5
10
14
2
N
Toplam
32 143
Erkek
Toplam
Adana
Toplam
Erkek
Ardahan
N
Erkek
5
8
Toplam
5
24
N
Erkek
51
21
N
Toplam
46
56
Erkek
Toplam
Artvin
Yabancı ve cemaat okullan
Erkek
(1)
Liseler
5
Genel toplam
Vilayet
Ortaokullar
Erkek ve kız öğretmen okulları
Yatılı ilkokullarda ve darüleytamlardaki öğretmen sayısı
10
N
4
6
10
2
1
1
4
5
9
7
7
2
2
4
9
9
5
5
15
15
6 4
Amasya
114
10
85
95
6
6
Aydın
189
4
178
182
2
2
Edime
177
104
104
Erzincan
82
72
72
Erzurum
186
3
156
159
Ertuğrul
196
14
173
187
9
9
15
15
4
4
Ergani
19
İzmir
530
530
2975
499
558
1057
132
23
706
İstanbul Eskişehir
6 6
6
6
6
6
4
4
6
6
3 45
39
84
96
119
6
6
Ordu
89
82
82
7
7
Urfa
69
55
55
6
6
içel
68
62
62
6
6
Beyazıt
34
29
29
5
5
Bitlis
19
8
8
6
6
Burdur
109
103
103
6
6
Bozok
105
Bolu
179
11
88
99
164
164
6
6
6
9
15
Tekfurdağı
106
90
90
6
6
Teke (Antalya)
225
43
168
211
6
6
Tokat
110
27
71
98
12
12
Canik
159
2
143
145
6
6
36
5
31
36
Cebel-i Bereket Çatalca
80
80
Çanakkale
194
83 34
99
133
6
6
Çorum
148
13
129
142
6
6
188
15
141
156
12
12
314
6
22
9
5
6
11
6
6
30
12
5
5
10
67
91 113
9
7
16
752
6
28
20
73
50
140
874 1626
10
10
2
8
3
3
27
55
12
12
10
10
32
14
14
47
79
7
7
8
8
5
5
8
8
8
8
9
10
Hakkari Hamidabad Hüdavendigar Dersim Denizli Diyarbakır
(2)
261
267
40
40
40
198
193
193
52
36
36
5
18
18
5
4
6
6
5
5
9
10
5
(1) Yalnız erkek öğretmenlerin gösterildiği vilayetlerde toplam sütununa kadın öğretmenler de dahildir. (2) Diyarbakır'dan yabancı ve cemaat okullarına ait verilerde öğretmenler hakkında bilgi verilmemiştir.
308
1
6.26 Türkiye'de vilayetler ve eğitim kurumlarına göre öğretmen sayıları, 1923-1924 (devam) Ortaöğrenim okullan ilk kısımlarında
opla
rkek
opla
E
rkek
Vilayet
E
*
X
LU
f-
LU
h-
LU
100
113
7
7
Siirt
25
19
19
6
6
Sinop
79
73
73
6
6
Sivas
Zonguldak
128
13
185
159
159
Siverek
21
14
14
Saruhan
345
316
332
Trabzon
114
101
101
Gaziayıntab
153
122
122
16
6
6
12
12
46
41
46
96
89
89
294
282
282
6
6
38
32
32
6
6
119
136
5
5
Karahisar-ı Şarki Karahisar-ı Sahip
148
17
Kastamonu
281
266
266
Konya
345
23
298
321
Kocaeli
271
20
236
256
44
44
44
Kırşehir
120
115
115
Kayseri
178
142
142
Gelibolu
65
59
59
Gümüşhane
44
34
39
4
4
95
Kozan
Genç Çangırı
5
4 102
1
3
11
11
5
5
5
5
96
6
6
163
181
11
11
87
82
82
5
5
Lazistan
61
49
49
6
6
Mardin
81
36
36
6
6
84
84
3
3
98
107
5
5
109
109
6
6
6
87
Mamuretülaziz
148
Manisa
34
112
146
12
12
12
Malatya
139
126
126
6
6
Niğde
144
132
132
12
12
21
21
Muş
Van Toplam
157
9
32 12140
903 8162 9065
4
7
T LU
3
3
•5
5
*
LU
10
6 3
3
5
7
6
6
6
11
60
17
6
6
6
5
5
327
387
29
309
176
205
39
ÖL H
1
11
7
7
7
7
7
7
16
16
7
7
4
4
20
22
7
7
6
6
8
11
7
7
6
2
Giresun
112
T3 n X
6
3
199
Maraş
i
2
Kütahya
Mersin
18
Yabancı ve cemaat okullan
LU
6
Kırklareli Karesi
3
I
3
Kars
5
Erkek ve kız öğretmen okulları
Liseler
adın
enei >plar
c
Ortaokullar adın
Resmi ve genel okullarda
Yatılı ilkokullarda ve darüleytamlarda ki öğretmen sayısı
75 114
22
39
8
8
16
2
3
5
940 1098 2038
3
6
6
50 281
331
D İ Ğ E R V E K A L E T L E R L E D U Y U N - U UMUMIYE'NIN İ D A R E S İ N D E K İ O K U L L A R 6.27 Bahriye Mekteb-i Âlisi öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924 [Bahriye Vekaleti] Memur ve öğretmen
I
1*1. o
t v > o
«
£
ro
O
5
65
Öğretmenlerin mezun oldukları okullar
co
O)
® c «-E ş^'S S E
52
E o. o
S
K
2
119
0) >>
0) .>»
£
!n E
re
c E İ o E E a> >o> S O 62
re
nuı
Öğrenci
£
"T"
o
E ™ o. o
27
nİ
:3
«S
J33^ £
o
İ 'g re re O
2
1
1
•4—
0) tt
«o
S 5
S 5
H
5
S
89
21
oQ) >
-3 :3 l.
O
8
2
"O
a>
jtf 3 3
X X
2
* o t
iğ o. o
1
27
O
1
°
6.28 Bahriye Gençler Mektebi öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924 [Bahriye Vekaleti] öğrenci öğretmen ve memur öğretmenlerin mezun oldukları okullar •c o, ö>
Ü E O 20
• o, 3
«
Jo.
p
5
>
^ S 29
° . - r e «
E «
S
o. °
10
59
o>
T
E £ O
"5.
5
•£ 5
°
2
oE
6
13
19
E
-S
m—
e 5
6
- •£
5
d)
_
"5
E o. °
g >»
< 1
S 1
13
6.29 Milli Ticaret-i Bahriye Kaptan ve Çarkçı Mekteb-i Âlisi öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924 [Kurucu Müdürü Hamid Naci Bey], öğrenci İdadi
Memur ve öğretmen
Âli
310
öğretmenlerin mezun oldukları okullar
11
İstanbul Kondüktör Mekteb-i Âlisi
50
10
Elaziz Kondüktör Mekteb-i Âlisi
30
Genel toplam
111
21
CO
h-
7
11
14
8
7
8
14
82
78
Gündüzlü >plam
iri
Parasız
31
>plam
11
Mühendis Mekteb-i Âlisi
Sınıf
eri
Yatılı
Sınıf
CNİ
Sınıf
Sınıf
Okul
Sınıf
Sınıf
6.30 Mühendis ve kondüktör okullarında öğrenci sayıları, 1923-1924 [Nafıa Vekaleti] Sınıf
N
OL
& vy
£ = s
g
«
« ¡5
re £ 3
3
3
1
2
3
3
1
2
£
¿ 2- a, fi
a> co
*
x»9> a>
i 3
* re
Okul Mühendis Mekteb-i Âlisi istanbul Kondüktör Mekteb-i Âlisi
(1)
1
(2)
Elaziz Kondüktör Mekteb-i Alisi Toplam
1
1
1
(1) Bir öğretmen kadrosu boştur. (2) Okul yeni açılmıştır. Bir öğretmeni noksandır.
6.32 Ticaret Mekteb-i Âlisinde öğrenci, öğretmen ve memur sayıları, 1923-1924 [Ticaret Vekaleti] Öğretmen ve memur
Öğrenci Birinci kısım
c ¿5
Okul Ticaret Mekteb-i Âlisi Trabzon Ticaret Mekteb-i Âlisi Adana Ticaret Mekteb-i Âlisi Toplam
c
c
c/5
Ameli kısım
İkinci kısım
cö
eri
Gündüzlü
E
co
CÖ
co
CN
eri
re o. o
t-
CM
H
e
C
c
5
re O.
2
re O.
c c 2 E
T3 3
co
İ2
re re "D
E re a
o
49
42
10
71
40
12
44
22 290
66 224 o 32 ^
7
39
49
42
10
71
40
12
44
22 290
66 224
7
39
(1)
(2)
(1) Trabzon Ticaret Mektebi Nisan ayının sonunda açıldığından bir aylık istatistik yapılmamıştır. 2
( ) Adana Ticaret Mektebi istatistiği yoktur.
311
32
6.33 Ticaret Mekteb-i Âlisi'nde mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924 [Ticaret Vekaleti]
Ticaret Mekteb-i Alisi
£ I
_
- _
i
o
._ 3
f
o
«
Yabanc ı siyasal bilimleı okulu
Okul
E
Yabanc ı mal bilimleı
S
Yabanc ı iktisadi bilimleı okulu
Öğretmenlerin mezun oldukları okullar
5 E c
S a 5£ 3
r S 7 3 ?-o£
i- sS
¿2 s- §
s- 2»«
>• © 332
t: ç -İ 5
« 5ç E
• 5ç E
® 5c E
o
LL
X E
LU E
2 E
l E
Q
• n
> n
>• n
^
_ £ s© 2 5 E
_ 5"
g S 2| 1
X
O
2
2
5
2
4
2
1
2
3
6 6
1
1 2
2 1
1
32
2
5
2
4
2
1
2
3
6
1
2
1
1
32
Trabzon Ticaret MektebÂlisi (1)
Adana Ticaret Mekteb-i Âlisi *
i~~
~~İ
i
s O*
6.40 Hayat okulları (Pratik Sanat Enstitüleri)'nda öğrenci, memur, öğretmen sayıları ve mezun oldukları okullara göre öğretmen sayıları, 1923-1924 Öğrenci
©
S
C 3
=
._ O
55 "
:
"cS
:
s
(1)
2
İstanbul Kız Hayat Mektebi' '
C
3
P S
« c
O
3
&{
İstanbul Erkek Hayat Mektebi
İ3 £ ¡5
Ş
3 Ç :3 £
«= C S
«_
£
Okul
Öğretmenlerin mezun oldukları okullar
2 C
S
OU,,l
Memur ve öğretmen
ı_ 3 C
—-
=
O
a O
E
K-
5
O
®
F 5
:3
C (O 3
: P
~ S
f= |
« T
y
—
t
2E>
^
O
I
o. O
r¡ 3
I-
I-
O 3
o
m
.S
23
26
49
2
12
3
17
1
Tali
16
15
31
2
7
3
12
1 1
39
41
80
4
19
6
29
2
3 o Z
"§
:3 (
J
:3 5
O S
5 0
>
,
t; O
g
O
o C
y
3 A °
W
m
-c :3
.o «
•£ :3
xı«
>£,
>-
H
>-
H
>-
o
2
1
3
y
C W
3
*
2
3
J£
O
T
Ç
S
0 «
°
JC
.a- >. o
O
co o
¡5
X
— i
o
7
s 7
izmir Sanayi Mektebi
13
2
istanbul Sanayi Mektebi
11
2
3
1
Adana Sanayi Mektebi
«
o—
4
"O
plam Okul
İdari kadro Mezun oldukları okullar
\J
I-
2
9
11
7
13
27
27
2
7
11
1
23
24
1
3
1
4
5
1
4
5
3
4
7
7
1
9
10
10
10
4
6
9
9
99
109
1
Ankara Sanayi Mektebi
5
Bursa Sanayi Mektebi
7
6
1
Sivas Sanayi Mektebi
4
1
1
2
4
Kastamonu Sanayi Mektebi
5
1
1
3
5
Konya Sanayi Mektebi
8
2
3
2
1
8
63
15
10
5
25
63
2
(2)
Bolu Sanayi Mektebi Toplam
1
(1) İdari kadronun mezun olduğu okullar gösterilmemiştir. (2) Bilgi yoktur.
319
10
KAYNAKÇA
Devlet Salnameleri 1.
Defal-68 [Salname Defa 11263/1847'den 1333-1334 Sene-i Maliyesi Altmış sekizinci Sene (İstanbul: Hilal Matbaası, 1334) kadar toplam 68 adet]
Maârif Salnameleri 2.
Sâlnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Birinci Sene, 1316 Sene-i Hicriyesine Mahsusdur. (Darülhilafetülaliye: Matbaa-i Amire, 1316)
3.
Sâlnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, İkinci Sene, 1317 Sene-i Hicriyesine Mahsusdur. (Darülhilafetülaliye: Matbaa-i Amire, 1316)
4.
Sâlnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Üçüncü Sene, 1318 Sene-i Hicriyesine Mahsusdur. (Darülhilafetülaliye: Matbaa-i Amire, 1318)
5.
Sâlnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Dördüncü Sene, 1319 Sene-i Hicriyesine Mahsusdur (Darülhilafetülaliye; Matbaa-i Amire, 1319)
6.
Sâlnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Altıncı Sene, 1321 Sene-i Hicriyesine Mahsusdur (Dersaadet; Alem Matbaası, 1321)
Kitap ve Makaleler 7.
Şeref Abdurrahman; (1310, 1312), Tarih-i Devlet-i Osmaniye Tab-ı Sani, Cilt 1, Cilt 2, İstanbul: Karabet Matbaası
8.
Akyüz Yahya; (1989), Türk Eğitim Tarihi (Başlangıcından 1988'e), Genişletilmiş 3.baskı, Ankara: A.Ü. Basımevi
9.
Anderson Benedict; (1993), Imagined Communities, Reflections on The Origin and Spread of Nationalism (London: Verso Editions and N L B , 1983) Türkçe çevirisi için (Çev: İskender Savaşır) Hayali Cemaatler - Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, İstanbul: Metis Yayınları
10.
Aynî Mehmed A l i ; (1927), Darülfünun Tarihi, İstanbul: Yeni Matbaa
11.
Aytekin Halil; (1991) İttihâd ve Terakki Dönemi Eğitim Yönetimi, Ankara: G.Ü. B . Y . Y . O . Matbaası
12.
Baltacıoğlu İsmail Hakkı; (Nisan 1333) " M i l l i Talim ve Terbiye Islahatına Medhal" Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti Mecmuası, No.2
13.
Berkes Niyazi; (1978), Türkiye'de Çağdaşlaşma, İstanbul: Doğu-Batu Yayınları
14.
Brophy Jere E.; (1977), Child Development and Socialization, U.S.A.: Science Research Associates, Inc.,
321
15.
(21 Receb 1263) Bu Defa Emr ve İrade-i Hayriyyet İfade-i Hazret-i Şahane Mucibince Verilen Nizamına Tatbiken Etfalin Talim ve Tedrisi ve Terbiyelerini Nevechle İcra Eylemeleri Lazım Geleceğine dair Sıbyan Mekatibi Haceleri Efendilere İ'ta Olunacak Talimattır, İstanbul
16.
Coleman James S.; (1965) "Education and Political Development" iç. Education and Political Culture , Princeton: Princeton University Press
17.
Coleman James S.; (1965) "Introduction to Part-I Patterns and Problems of Educational Underdevelopment" iç. Education and Political Culture, Princeton: Princeton University Press,
18.
Çadırcı Musa; (1991) Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri'nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
19.
Davison Roderic H . ; (1963) Reform in The Ottoman Empire 1856-1876, Princeton: Princeton University Press
20.
Osman Ergin; (1977) Türk Maarif Tarihi Cilt: 1-2-3-4, İstanbul: Eser Matbaası
21.
Gellner Ernest; (1992) Uluslar ve Ulusçuluk (Çev: Büşra Ersanlı Behar-Günay Göksu Erdoğan) İstanbul: İnsan Yayınları
22.
Gilda Robert; (1987) Barricades And Borders Europe 1800-1914, Oxford: Oxford University Press
23.
Hobsbawm Eric J.; (1993), (Çev: Osman Akınhay) 1780'den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik "Program Mit, Gerçeklik" İstanbul: Aynntı yayınları
24.
Halil İnalcık; (1973) The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600 London: The Trinity Press
25.
Kansu Nafı Atıf; (1930) Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme, Muallim Ahmed Halit Kitaphanesi, 1930
26.
Karpat Kemal H. ; (1972) "The Transformation of The Ottoman State, 1789-1908" I.J.M.E.S. Vol:3
27.
Karpat Kemal; Ottoman Population 1830-1914 Demographic and Social Characteristics, Madison: The University of Wisconsin Press
28.
Koçer Hasan A l i ; (1991) Türkiye'de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923) İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,
29.
Kodaman Bayran ; 1988) Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara: T.T.K. Basımevi
322
30.
Lewis Bernard ; (1968) Modern Türkiye'nin Doğuşu (Çev: Metin Kıratlı), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınlan
31.
"Maârif-i Umûmiyye Nizâmnâmesidir" Düstûr Cüz-ü Sânî [Tertib-i Evvel] ([Dersaâdet:] Matbaa-i Âmire, 1289) s. 184-200
32.
Cevad İbn-i Eşşeyh Nafı Mahmud ; (1338) Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, Matbaa-i Amire
33.
Mutlu Şamil; (1996, 1997) "II. Meşrutiyet Devrinde İstatistik Bilgileriyle Eğitim Belgeler No:21„ Cilt:XVII, s. 127-143 ve tablolar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
34.
Oktay C e m i l ; (Mayıs-Haziran 1992) " "Çağdaşlaşma"yı Tanımlamak" Yeni Toplum N o : l
35.
Ortaylı İlber ; (1998) İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: H i l Yayınları
36.
Rich Norman ; (1970) The Age of Nationalism and Reform, 1850-1890, New York: W W . Norton & Company Inc.
37.
Sakaoğlu Necdet; (1991) Osmanlı Eğitim Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları
38.
Toprak Zafer ; (1983) Türkiye'de Milli İktisat (1908-1918) Ankara: Yurt Yayınları
39.
Weiner Myron ; (1971) "Political Integration and Political Development" iç. Ed: Claude E. Welch; Political Modernization A Reader in Comparative Political Change Second Edition (California: Wadsworth Publishing Company Inc.
40.
20nci Yüzyıl Başlarına Kadar Türk Askeri Eğitiminin Tarihçesi, İstanbul: Harb Akademileri Basımevi, 1983
323
