ANCIENT RELIGION AND MYTHOLOGY
This is a volume in the Arno Press collection
ANCIENT RELIGION AND MYTHOLOGY Advisory Editor
w. R. Connor Associate Editor
Robert E. A. Palmer
See last pages of this volume for a complete list of titles
ROMAN AUGURY AND ETRUSCAN DIVINATION
ARNOPRESS A New York Times Company New York / 1975
Editorial Supervision: ANDREA HICKS
• Reprint Edition 1975 by Arno Press Inc. Copyright © 1975 by Arno Press Inc. De Augurum Publicorum Libris by Paul Regell was reprinted from a copy in The University of Pennsylvania Library Scriptorum Disciplinae Etruscae Fragmenta by Carl Thulin was reprinted from a copy in the Institut fur Altertumskunde, Freie Universitat Berlin ANCIENT RELIGION AND MYTHOLOGY ISBN for complete set: 0-405-07001-2 See last pages of this volume for titles. Manufactured in the United States of America Publisher's Note: Rege1l's Fragmenta Auguralia and Commentarii in Librorum auguralium fragmenta specimen were reprinted from the best available copies.
Library of Congress Cataloging in Publication Data
Main entry under title: Roman augury and Etruscan divination. (Ancient religion and mythology) Includes bibliographical references. CONTENTS: Fragmenta auguralia. --Regell, P. De augurum publicorum libris, part. 1. Connnentarii in librorum auguralium fragmenta specimen.--Scriptorum disciplinae Etruscae fragmenta. 1. Divination--Rome. 2. Prophecies (Occult sciences) I. Regell, P. II. Fragmenta auguralia. 1975. III. Scriptorum disciplinae Etruscae fragmenta. 1975. IV. Series. BF1768.R65 133.3'248'0937 75-10649 ISBN 0-405-07273-2
CONTENTS Regell, Paul FRAGMENTA AUGURALIA (FRAGMENTS OF THE BOOKS OF THE AUGURS), Hirschberg, 1882 Regell, Paul DE AUGURUM PUBLICORUM LlBRIS (CONCERNING THE BOOKS OF THE AUG U RS) ,Breslau, 1878
Regell, Paul COMMENTARIlIN LlBRORUM AUGURALIUM FRAGMENTA SPECIMEN (SAMPLE OF A COMMENTARY ON THE FRAGMENTS OF THE BOOKS OF THE AUGURS), Hirschberg, 1893 Thulin, Carl SCRIPTORUM DISCIPLINAE ETRUSCAE FRAGMENTA I (FRAGMENTS OF THE WRITERS ON THE ETRUSCAN ART l HARUSPICYj ), Berlin, 1906
Librorum auguralium
fragment~t
A. AugurE disciplina. Signa auguralia. Sen', Aen, 6,190: AugHria aut oblativa sunt, guae non poscuntur, aut impetrati va, quae optata vcnillnt, i m p o tr a t i o a 11 g u ri i. Servo Acn. 12, 25f1: In oblat.ivis auguriis in potcstate videntis est, utrum id ad s e p o r ti n e re velit an refntet ct abominet.nr. },'cst. 2Gl b: Quin[qHc gcnom signorum obserl"1\nt] A u g li r e s p u b li c i [ex caelo, ex a,'ihns, ex tripndis,) ex quadri podi bus, ex [tliris. Ht est in augumlibusJ. i n te r p r e t e s Io v i s Optumi Maxnmi. - augnrcs populi ROlllani. 1. Ex cae10. Servo Aon. 6, 1U8: O b s e r va r e enim et d e c o e I o et d e a v i bus l'el'bo augurulll dic.itur. servaro de caolo. Frst. l'p. 64: C o o I e s t i a a11 g li l'i a \'ocant, qunm fllhninat ant tonato Cic. di". 2, 18. 4·3: Comitiorllm sO]llm l'itium est fn I m e n quod idem omnibHs r~blls o Il t umum anspicium habemus, si ~inig!.rllm fuit. Servo Acn. 2,603: Hoc flutelll a u s p ir i 11 m eHIll d o c o e I o sit, \'erbo a\1g111'11111 m a x i m n In appellatnr. Fest. op. 75: Dium fHlgHr appr.Jlabant clinrnuln, guod plltabnnt Jovis, llt noetl1rnUlll Summani. Fcst. 22!)a: Provorsllm fnlgur appellatnr, quod ignoratnr noctn an intcl'din sit factnlll. itaque TOl'i fnlgnri et Summano fit, quod diurna Invis, noctnrna Summani fnlgura habcntnr. ('I) l
2
maximi momenti res ne ,erbo quidem attingi ab auctore, alias aut brevius aut levius tractari, uni,ersam autem ratiocinationem obscuram esse, erroribus captionibusque refertam, denique ,el simplicissumis de rebus peccari. Si omnia ,ellemus enumerare quae aut manca aut supervacanea aut prave cogitata sunt, facile ab initio fere libelli exordiendum neque ante quam in fine eius subsistendum esset. Nam praeter ipsa fgta quae tamen nequaquam tam accurate quam oportebat collecta sunt, non multa in eo laudabilia reperias. Quapropter ubi necessarium videbitur uberius quod hic tulimus iudicium confirmabimus. Facile quivis intelleget me Brausii dissertatione non aliter esse usum nisi ut quae maxime evitanda essent vitia exemplo mihi illustrarem; ceterum prorsus meam me viam ingressum esse. Universam autem materiam tribus partibus comprehendere conatus sum. Primam qua de litteris auguralibus generatim agitur nunc doctorum hominum iudicio subioio; altera de argumentis librorum auguralium generatim exposui; tertia fgta librorum ipsa conlecta et disposita adnotationibus instruxi. .Alterius autem particulae capite priore, praefatus de auspicii et augurii verborum discrimine, disputavi de augurii disciplina, posteriore de iure augurum publico. Quae sub augurii notionem' cadunt res, partim naturam earum partim commoditatem secuiUs ita dispertivi, ut primum de signorum auguralium generibus, deinde de auspicandi generibus h. e. de auspiciis et auguriis, tum de auspicandi ritu generatim, tum de inauguratione, postremo de templis auguralibus explicarem. Primam autem particulam nune potissumum edendam iudicavi, non quod totius opusculi optimam et perfectissumam putarem, sed quia universi argumenti naturale erat prineipium et quodam modo nmdamentum. Ne tamen quis ex una parva illa parte de studiis meis iudicium faciat, rationis meae et earum quaestionum quas jnstitui et ad finero quendaro perduxisse mihi videor, specimina nonnulla in thesibus proponere constitui.
PARTICULA PRIMA DE AUGURALIBUS LITTERIS GENERATIM AGITUR.
OAPUT I. QUIBUS TEMPORIBUS QUIBUSQUE RATI01T]]3US LIBROS AUGlJRES C011POSUERINT.
Omnem divinationem Cicero in libris quos de divinatione '8cripsit, Stoieos seeutus l in duo genera dividit: quornrn alterum .artis est (artifieiosum, t5)(VL'X.OV), alterum natume (naturale, at€)(VOV Cie. div. 1, 6. 11; 18. 34; 33. 72. 2, 11. 26. cl. Servo ad .Aen. 3,359. 2 Naturalis divinatio non mente, sed ,instinetu quodam divino adflatuque', ,eoneitatione quadam animi aut soluto liberoque motu' (Cie. L L 1, 6. 12; 18. 34.) fuUn'a eognoseit, .artifieiosa ratione aut eonieetura; illa sentit, haee ratioeinatur; illa vere divinat, haec auguratur. Naturalis divinationis partes sunt somnia et vatieinatio, aie. l. L 1. 6. 12; 18. 34. Plut. L L Ad 1 Plut. Vito Romer. e. 212: 't0.6't"f]ç otlY 'tò p.èY nxyw.,6y <po.,,~Y EIYo.~ oi otOY tspoOltoltfo.Y Ko.t otWYOÙç y.o.t 'tò ltapl . Aen. 3, 161: ,.o8cincR qun.e ore flltum praedicunt. n.b os et cuno." Verg. Acn. 3, 361: "Et volucrum linglln.s et prnepctis omina. pennae." SNV. Acn. l, 393. Plin. n. h. lO, 19. 43: "nunc de secundo genere dicainu~ quod in duas dividitur AJlecies, o,cince et alit·eK; illarum generi cantua ori", his magnitudo differellt.iarn dedit." l2) ,.Triol'ch"ll ... lmteollcm hunc appellant Romani." 1'lin. n. h. lO, 8 (9.). Pn.ul. 32: ".astitatieCjue c,t caum hi, loeis Cjuae intraverit, ut bubo, a (IUO etiam appellntur buteo." Sed haec aliena videntur ab a ng. disc. H) .n'juilac voln!u.,· commcl11oratm a Ciccrone div. 2, 6. 16. Aquilae augnrium (iuxta vulturii) inter Bignifieaut.iR~nll1n. vide!.nr flli888 Imbit.um. Certe parra et pico fortiu, erat. S,·rv. Aen. 3, 174 (in Ira). H) De imlllu,"10 cf. l'aul. 112. 113. cum adn. lIfiilleri. Plin. n. h. 10,7.20: .,Sanqualem avcm atque immufmluffi augure!> Romani magna in quaestione habent." Cf. 11. 2B. ",) "Idem ortlo ohscrmtur a l'aula p. 3 v. alites, nisi qnod iLi aquila immusulo postronitur, ne elignit:ttcm nuspiriorum significare vi,let.ur. cf. Erisson. c.e fOl'llluli. I 207 p. 111 cd. Com. Etrusc. reI'. 1Il. 7, 20. T. Il ]l. 11:\9." lItiill. ad Fest. 197,,-. - P"-'lli orda reperitnr etiam apnd Ser,. Aen. 1, 394. - De immuRnlo Ennills ap. Cic div. 2, 48. 108: "longe l'ulcherrinm pmepes." Plut. qn. Rom. 93. l'v'l"· x!.uv,'TtU !f(;).UlTrl ::T~ò,,' T()I; olrln'ffJ!fOl~;. A U €I U S t 11]11 a. 11 g uri 11 m Uomuli ip~um (illoque ex vulturibus f.'rat ".dlÒ Y.(tÌ 1Jt:",,· !'(l.I.lfJUl l.f!~I7NfU i'rrrì (P(tJfLaion; OlltH·l;'0llb'or;." Plut. Uomo 9 9. - Ostenta (vel .liraR; nam utrmil .it Htn.lucndu1l1, plerilm'jue dubium est.) ex vulturibus Ilon raro commemorat Dio cf. 47, 2. 40. 46, 46. ", cod. ,picam aut.' corI'. lIfiill. Sagax quidem. e8t Husehkii (Jguv. Taf. p. 51) coniectura:· ,l'ieus picaq(ue) aut 1I1artiu8 Feroniusque'. sed vix llecesmria ae fortasse ne Latinn. quidem; narn pro ,>tut.' exspeetaveris ,sive·. Ceterum de simili rc iam eogitn.verant Aulrecht et IGrchhoff II Jg. T. p. 25 adn. PicaDl in Dm brorum quiclem diseiplinn. fuisHe constato 0) be pico .Martio vaticinante libl'i pontificales erant.. Servo Aen. 7. 190; et ad eOBclem l'cferendum \'idetnr quod Cic. div. l, 40. 89: "quo in genere (se. :mentie permotione divina) Mn.rcios. quosdam frat.re., nohili loen natos al'uel maiorcs nostro. fuisse- scriptulll habclllus." Plin. n. b. 10, 18. 40. 41: "piei Martii eognomille in,'ignes et in auspicii. magni... allactos cavernis co rum a pastore cuneo" aclmotn. quadam ah his herba ebbi crcditnr vulgo. 'l'rebiu. auetor cst cln.vum cuncumve ad· actum qnanta libeat ,i arhori in qun. nidum habeant .tatim exilire eum crepitII ol'llOris, curo inse,lerit clavo aut cuneo" (ergo ,tripudium 8oniviull1 facere'). Similia apUlI .Isidor. 12 de avibll" 47 (Reiff. Suet. 265), qui deindc pergit: .,iste est. l,ictlB Martiue; nam alin. (sc. piCllS Feronills) est picn.." Cf. Servo Aen. 7, 191. - Non. lIln.rc. 528: ,Pilumnus et PicuwnuB dii praesides auspiciis coniugalibus deputantur. Varro de vita. p. R lib. n: . .. cf. id. 518. 1
Fest. 19ia: Oscinum 1M) tripudium est, quod ori~ cantu signifieat quid 1101'tendij eecinit eorvus, l") eornix,20) 1l0etua,21) palTa,22) )!ieus. Non. Mare. 518: Hyginus: est pana Veste pieus Martis. Plaut. Asin. 2, 1. Il: Impetritum, inal1guratum est, quovis admittunt aves, picus et cornix ab laeva, corvus pana a dexte1'a.
~um
1.
II b. Alites. Fe.st. 31 i b: San q ua li s avis 28) a[Pllellatur in eom ]mental-is augul'a[libus. quae ossifra]ga dieitu1' quia in lSallgi dei] tutela est. Fest. ell. 106: Inebrae aves, quae in auguriis aliquid fieri prohibentj et pl'Ol'SUS omnia ine bra appellabantur, quae tardant vel rnorantu1' agentern. - Id. 76: Enubro inhibenti. - eniber pieus. GelI. 7, G : Il1lius Hyginus , , . p1'aepetes ,2') inquit, aves ab augul'ilms appellantur, quae aut opportune praevolant aut idoneas sedes capiunt 2~) " . Locos 1101'1'0 praelletes 1.) ,0 S c e n allgul'um conalletudo dieit. Ci cel'o tHmcn, inqllit l'li'lill', et hic oscilJi~ dixit." Chnria. '1\. I 1!l!), 11. - Varia fuisae ili libris augunllll de ge.tn. cantu, volatll. universo hahitu avium pl'aescripta indicar" videtur Cic, div. l, 53. 120: "eadewr/llc cfficit in uvilJUH divina mens, IIt tum Ime tUD1 illuc volent alite", tUlll in hac tum ilht }la.l'te 8e ocelllh'nt, tlllll .t dextra. tum n. Hini.tm parte cunallt osdnes. Nrun si animai omne ut volt ita utit.tI\' lllotll sui cOl'poris. l'l'ono, olJlifjllo. supino nH'lIlltro'lue f/t1ocumquc volt tJeetit,. .contorquet.. porrigit, coutrahit, eaque ante efficit l'acne quam cogitat., quanto id dco est. facilius cuills llumini parent omnia '(" ih. 2. ~8. ilO: ,CJnae e8t igit.llr natura quae ,·olue\·i. hue et illuc l'nssim vugant.Ìs efficiat, ut significcnt aliquid et tum vctent. ngere tum iuheallt, aut cantu ",ut \'olatu '/ CUI' autcm ,tlii. n. laeva, alii. a .dcxtra dat.um est avibus. ut ratnm auspiciUlll (acere po.sint .(" '0) Cic. div. l, 39. 85: ,quid augur (sc. hahct) cnr a d c x t r a c o l' V U s, a 8 i n i s t l' a. c o r li i x fa c i a t r a t u m'?" Sclto!. .Bern. ad Yerg. Buc. (c,l. Hngen) 9, 15: ncornix a\'is qnue cantareRolet augurantibu.," Sen'. Buc. 9, 15: "Ante sinistra l'am mOllllis,,·t· ah ilicc corllix; a n t. e •. i n i" t r n. i"ùivi.c Icgen. l\liill. - Fortassc Ime pertinet vox ,cavani" cf, Loewè, Prod"OlllUS p. 416: Ululas, triste avium gellus, VUlgllS appellasse cavanos num notum sit nescio. Pla.ne autem doeent hae glo"sae a(1 Bicronylllum . .. Dllbitantibus .itne caùa.[us an caùanus un cavo (vide adnot.) prrteferendulll, ut CaVal1n8 fOrmrtlll restitUrtlllUS 8un.dent glossariulll Salomonis et codex Amplonirtllus 'p. 283, 250, quorum ilIud eavannus: genus alitis, hic cavani: ulule aves exhibet. 33) Binc apparet c I i , ia 111 esse vocem auguralem, e. q. appellativam • • ,) Se,l aves ohscenae etiam alites nominabantur ut ap. GelI. 13, 14, 6 ab optimo augure Messalla Remi in auspicio vultures. - V. Aen. 3, 262: "sive deae seu Hint dime obscellaeque voln~res." Fest. 201 h v. Oscos. Va.rro l. 1. 7, 97: "obscaenum I)men est omell turpe." Servo Aen. 3, 367. "ob8coenalll'lue famem ..• quam obscoena avi. praedixemt." Schol. Bern. ad Georg. 5, 1, 471: "oùsceni, diri, quoniam obscenum canunt, qui a obsint." Servo Aeu. 4, 455: "obBcaenum autem mali ominis," Ladewig ad Verg. Aen. 3, 262. ") Seno Aen. 1, 393: "cum cygnus nec in praepetibus nec in oscinibns nominetur, cur ab illo sumitur augurium '/" 36) Cic. div. 2, 34. 72: "quae (aves) pascantur necne quid refert? nihil ad auspieia; Bed quia cum pa"cuntur, necease ekt aliquid ex ore cadere et terram pavire, terripavium primo, post terripuclium dietum est, hoc quidem iam tripudiulll dicit.ur. cum igitur olfa cecidit ex ore pulii tum alispicullti tripudium sollistimum nuntiallt." Eadem etymologia ap. Fest. 363 b: Tripuclium leernitur in auspi]ciis in exultatione tripudia[nJt[illm pullorum dictum] a terra pavienda." Cf. infra Paul. 244. ") ,humanave vi' corro MUli., num reete, dubito. Pro verbis p r a e v i t i o scribendum "ro'posui: P r a e v o rt i in COilllllentt. in honorem Aug. Reifl'erscheidii p. 63. ") cf. ib, 27. Macrob. Sat. 5, 13, 28: trip. sol. ex aquila. 18) Servo AeD. 6, 198: Romani moris fuit et in comitiis agendis et fn bellis gerendis. ~'est. Y.('Ji.t ..,.,~6,."
°
17
Fl'st. €Op. 244: P u I S llotissilllu1U rlabatl11' pullis in au~plCIIS, fIuia ex e1l. llcceFse emt aJìquiHil\'iuUl tl'ipnldium, nt, 'lIil, Appi"'1 [',,!eh!'I', 'l''orl I.,md, ('''III 1',,110 exeildit 'J11Hdrlll}1(!(livl' , "/. Tril'lH1in, tl.ut.C11l IVHl'W '(11i;\.llllf'. J'a,tlltn fecissp (tII1W!S cOl1:-tent.iunL. 1"('st'}I. ~nKh :!fi v, Bolli.t.inlllltl. Cic, ,le div, 1 1!;, 2H. Sel'v, AClI. VI 19i:C. l'a,,1. p, ~~ t v, IIItI.. l'noi" cfticitnl' nOli cOllunotlc NlIpplt't.nHl t'SXe ""Han', qual! vox t't. colore augura.1i titl'et Ilt lWtjUIH' clatlllicat., ~aul ·evitm·l! non poterant al1g'UI'CIo: ohliltì\'o, iHISpitia., !;c,l si q1.la.e 1l1i)1ll~ plaeehant ~ul St~ non pertilH,~l'e tlicel,allt (Sel'v, A~lI, XII :l!'I!!: V MIO. l'lin, Il, h, XXYIII 17), id ,(110,1 ho" 101'0 \,1!l'lJis ,Ilce l'ah" l'"'' vulunt.' Hi~"lifi(,ll.tllJ', i\ef(lIf' a.Jitl'l' vl'l'lnl, ,lll'r ~picinllt.' int,ellt'g'fmcla, .'oIU Il t·, 1a.1II CUlli 80llida lIt hona. Hignu impetl'iptlcln l'ntime C(t1H111 t~\'itnllda. f'lIi~",{~ vidf'unh1l', mi' (lnid(lill indj,·c hane ti,~l't~ in :4.pntt~lltimll Festi lu('u", l'PMt·it,\)I·ntll1:O: l' ...:t·: Uf· soll'lIt. lilllpdl'il'l' !oIonliviolo: 1Ji~i 11111 ~" 111 l' I t, l' l'li i ~lIllf. 11110~ leuUl oceur.lruut, nec loIJlil~.iullt. IIP'IIIt' rnto}o; Ip:':}o;I' vo lllnt.'. If" ~f'('Ut.lllo< "X"i(l }l1l11IiC:1II11 ttng'nrilll1t \·jdef.ta' Horilt,ius l'HI'III, :~, :!7. :! 7: 1',fllll'jC)l-i --- tlw!:tt d· lll-:tt'gllnus l"èluis ant. rrh agl'o nl.\'a {h~culTene lupa Lnnuvino ff'tllqlli' \'01[11'8, 1'l1l1l}Jat et ~el'l'eJls it.er i1l,titut\1ln. "i l'l'I' "vli'l'"um ,imilis .agithw tel'l'lIit nHlllllos." l'lill. Il. h. 8. :l:l (:{,Il: "l'lInd"1l1 (":. lllplllll) in fill1H~ \"('!oicÌ tena, int.... l' a.ngl!l'in., R(I dext·el'lull (,Ollllllt'RlltillJJ1 pI'Rf.'l.'i...:n ilinel'e :;.;i ple110 il.l OIY fecerif., nlllll1ll1 omniolll praf'~tantill!-l:' ~ell (lubilllll I!st. llt.rmll I~X pllhli('o h 01.' sUlllpserit, a.ugurir) au privato Nigidii qlH'lH intpl' alido]'!"!:.) 1l\1ìuJo:: libri l1omlnat.. un ('x Urueeis, IfUO"UHt pil.ul)o Hnh~ incrt'pat c:l'eduJit.atplII. _. (De ~t'l'l".'lltr' f.'PsL 1};jl a. inJ'nt.l Ha.pt' fl,ng'ul'in. })l-o)/tel'\'in fnil';sC' ~l]'lu.'lhdil et.l11ipeit.· l"I'..:illUS Fp_.. t. 241; 11: Il' l' (J l' t. l' l'I \' i a al'll','lIn)ju"tnl' l' i c i .. ']WlC "e I "'''l't 1'1' \';,,'" ",!.t·e eOlltendit Bl'al1~l' l'. ·H) n. 7. 'flHIUl'lua,lH, "U1II a.llt,!! illlspicia. n011nulla i1l111l0}nl'(' loecr,l", cli("elmnt. "uh,!,.i Ipro 1lIt1rgi.8oJ'. - f,o~wr Pl"o,lrollll1" p. 420 n. 2: Mlls-.t.irpi. gellctinl' ,·.,t· 111111·-i,. fllcmt. proenl !lul)i" olhn 11l11S-1R. ,fntegra Hlnlliolit. :. : 'in VO('.f~ mll~illln, si fides hahenda. glof.l8ae Hl 11 ~ i a: nilli F:OriCllln (rod. Lf:li(lnn8i~ Cl7 E f. 40 \. h: museit· Jl. !-IUl'iCUlll: cod. VOs~i~ulnEl Fol. 82; glm:~arinm 8illomolli~: 111l1!oIica Il. slIri('um: glo~~ac .J~idori p, HRG. ~(;: IlllP.:ine n. sl1ricnm; eaCdetll p. (i87. ](;: mll:'.:l~ilt At.ta.mrn llltt!-:iuln illuc] n. mml:·deri"ntulll mihi {·('!'te ndlllOflmn :fH' t'olli1t·o J\IUfolllllll vocahulo fo'l1spil'IJI'." . .o) Vcrho o l' r i n ,. 11 ,l i IItitlll' Livills et de mali, >igni., Il!. Il. 41. i'< ... 1. dc hOlli •. III. 10,40. 14. Scd non perite hoc loro t1icen~ \'idf't.lll'; ·Livill~. cunl OCt.'ÌIWlldi rcrhulIl f~(ldt~m foIcnsu mmrpet quo 11l'l)cilnemli ..-erhum ftl'\ltl l"ml)I'M in U"1l emt. 'l'n.b. 19. vr R lfi: ,8\"1.' al\glar procllnnrent.' Cf. Nota Hl'palii a,l I. 1. p. 53. E'liniu" ", ;.i, 2~ll: _Roricnln occentn dirimi l\n'l'id". annale. l'l'fl'l·tos ha.heUlIl • .' Vu.t. j\[a.xo l, 1.~. Amminn, Ili! t-:. l'rlu'po~itionl' o b in HUg'nl'\Ull dis('ipliJlfL f't- ct)H~netu(Hne Inn.lu1ll augnl"iul\\ signifir 1:0V ai)laxot; ncuotov, a'ln p,8V 1:Sx{}~vat 00xovvJ 6ò6v'Coov 08 xat 1:ooV aUoov 1:001' iv itltxECf yVOO'lH1p,a1:00V dn(!oaosÉt;. ~v oÈ a(!a 1:Ò natotov ti TaY"lt;J uv oij xaì X:Jov,ov <E['lP,~v] slvat 1:oit; "EU"I(fW ioo;svJ wt; 1l0V xaì D(!oxlot; fjJ"aìv Ò o,aooXOt;. 12 A. wi:w òÈ dU"IYO'l,xoot; . . . àV1:ì yà'l 'lOV slnsiv 1Jlvx~v 1:s).81oxa1:"I" xaì 1:001' olxstoov lvs'lywj)v d71eOaOli1> lnì 1:i", v)."v i).{Jsiv, {J'lÉfjJOt; d'lùysvÈt; ix 1:0;' ai~laxot; dvaoo.:f~va;' P,,(ft. TàQXlr1v oÈ . • xò natoEov dvalafltrip x~ì 1:oiç ~s'loit; lvano{}ip,svot; 1:onott; ~;[ov 'lt na'l' [av1:oti] 'Cwv dnO(!(!quA1v p,a{}siv. xov 08 ahovp,Évov xvXtrìv {JI[{Jl[ov] lic urlI' sle"p,Évlr1V (JvVÉY'lal/Jsv, iv Cf) nvv{}avsw, p,8V Ò Taexoov .. dnox'ltvnUt oÈ Q Tay"" . . . C.
C. Disciplina. I. Extispicium.
Libri haru-spicini.
8. Lucan. b. C. I 636. Di visa secundent et fibris sit nulla fides sed conditor artis finxerit ista Tages. Censorin. d. d. nato IV 13. Tages qui disciplinam cecinerit extispicii, v. n. 3. 9. Amm. Mare. XXII, lO. Extis .. cnius disciplinae
Scriptores disciplinae Etruscae.
Tages nomine quidam monstrator est, ut fabulantur, Etruriae partibus emersisse subito visus e terra.
7 In
lO. Mart. Cap. n 157. Tages sulcis f'micuit et ritum statim genti[s] <exti)spieiumque monstravit. sypnumque D. sil'n. B, exitum add. b. extispiciumque coniecit ialll SORMEISSER Die etr. Disc. p. 21 a. 96, sine dubio recte. Nam post genti facile, credo, librarius exti olllittere potuit. Quod ita factum esse, mihi arguere videtur additum verbum exitum in B, ex suprascripto exti ortulll; genti scripsi. Sic melius quam haruspici~amque GROTIUS, illspiciumque BARTHlUS, haruspiciumque MUELLER Etr. II 24 a. 16.
11. Servo Aen. n 781. Tusei autem a frequentia sacl'ificii dicti sunt, hoc est d1fò ~oii {}I:EW. constat namque, illic a Tage aruspieinam repertam, ut Lucanus CI 636) meminit. Ut versus ille Lucani Cv. supra 8.), ita verbum sacrificii nos cogit de extispicio hic cogitare.
In
12. Fulgentius serm. ant. 48, HELM p. 124, 4. ut Tages aruspicinis ait: 'Praesegminibus amputatis'.
13. Fulgentius serm. ant. 4, HELM p. 112, 11. Labeo qui disciplinas Etruscas Tagetis et Bacitidis quindecim voluminibus explanavit, ita ait; 'Fibrae iecoris sandaracei coloris dum fuerint, manales tunc ven'ere opus est petras'. De hoc fragmento
n.
V.
sub Labeone.
Libri rituales Cv. Festus 285).
Ad civitatem condendam et vitam publicam et privatam constituendam i. e. ad libros rituales haec fragmenta pertinent:
14. Macrob. Sat. V 19, 13. Sed Carmini curiosissimi et docti verba ponam, qui in libro de Italia secundo sic ait 'prius itaque et Tuscos aeneo vomere uti, cum conderentul' urbes, solitos, in Tageticis eorum sacris invenio'.
8
CarI Thulin
15. Servo Dan. Aen. I 2. est enim in libro, qui inscribitur terrae -r iuris Etruriae scriptum vocibus Tag
