Umysł, mózg i nauka

Z o ryg inał u :

Wstęp

M ind~ . Brail1s and Science Copyright© by John R. Searlc

Okładkę i strony tytułowe projektowal STEFAN NA ROIEl lO

Redaktor

687060 Rcdakt or techniczn y TERESA Sf *

Lorcl Reith -

pie rwszy dyrektor BBC.

w jakin~ ś stopn iu . Najważniejszym powodem, dla którego c!JCialem wyglo~1c Wykłady, było przek onani e, że wyniki i metody wspólczesnej filozoili anahtyczneJ mo g~! stać s i ę dostępne bardz łej szerokiem u a ud ytorium.

Począ tkowo planowaJem wzbogacenie ka żdego z rozdzia ł ów ks i aż­ kowej wersji moich wykJadów w taki sposób, by uprzedzały 0 ; 1e mozhw.e do. prze~ id ze n1a obiekcje moich kolegów, przewrotnych filozofow , me m ow1~!C JU Ż o zastrzeże ni ach przedstawicieli na uki o poznawaniu, twórców sztucznej inteligencj i i kolegów pracujących \~ 1nn ych dyscyrlinach. Mówi:1c krótko, pocz
SIe trudnośc i '> ;oproblem re lacji pom i ędzy ' HlOZ iem i um ysłe m , obecny od wieków w filozofii i_psychologii, \ uo.ym - nie JlLZY-1 ominą_,_pow i ~dZ'!.lY, prob lcouu:elącjj_Qomi ędzy żo l ad ki em a tcawieniem? D laczego umysl wydaje s i ę czymś ba rdZłej zagadkowym niż inne biologiczne zja wiska') Jestem p rześw i adczony , że część tr udności wyni ka z tego. że. uparcie ro~:un dw udziestowiegne prob.!ęr1_1y , posłu guj~!C się przest
/

1

rer.ceJ.ę ntow ilć') Trzecie) cech:.) u m ysł u , k tó rą tru dno po godz i ć z nau kowym oh ra zem

świata, jest ~ bieĘWność~0~·

Ta

s ubiekty1;1wśc

polega m1 ędzy IIJnyml na tym , ze Ja mogy odczuwac m oJe bole, kt os mny nie m oże ich doznawa(·. Ja spostrzegam św i at z mojego punktu widzenia, ktoś inny "Le swojego pu nkt u wid zenia. Jestem św i adom siebie ja ko osoby ca ł kowic i e odm iennej od inn ych i świado m moich stanó w

um yslowych jako stanów od miennych od stanów in nych. Od XV II w. wicizimy świat ja ko co ś, co jest jednakowo dost ępne poznaniu wszyst14

kich ko mpetentn yc h obserwatorów, z tego powodu, jak m yśl im y, jest on obiektywnym. Jak zatem mo żem y pogodzić rea l n ość subiektywniTb- zjawisk umyslowych z naukowym obrazem rzeczywistoś~ij"ako calkowicie obiektywnej? __ ~ l s tn iejej~>>7-CZe czwa rty problem , probleni 1b rzyczynowego oddzialy- t wania um ysi,J/ Myślenie potoczne skłania nas, m1ędzy 111nymi, d o : ' za l oże ma , że nnsze myśl i i doznan ia faktyczn ie wp l ywaj ą _. na . sposób ' naszego zachowan ia, że . są .prr.yc.zynami. zda rze ń w św i ec.i e fizycznym . Decyduję, na·przy klad, że ch cę podnieść rękę, i o to moja ręka unosi się. Jeśli jed nak nasze myśl i i dozna ni a są czysto psychiczne, jak mogą wp lywać na to co jest lizyczne? }!!Łc.oś...um_y~~ęgo_.może..pmlLO.c:l.aw.!)_Ć zmil:my lizyi my badać to, co dzieje s i ę w naszej glow i.e. n ni e zaś peryferyczne doz nania z m ys łowe. i\rg umen l za tym p rzemaw i ający jest pros ty. N ie byłoby żad n yc h wrażeti i procesów psychicznyc h, gdyby coś dzia ł o s ię wokół nas i nie m i a ł o mi mo wszystko swoj ego ocłzw i e rciccllen i a w naszych procesach mó zgowych. J eśli jed n aJ:
Urugtl

t ez~:

.

Ból oraz inne zjawiska u mysł owe są po prostu wła ści wościam i mózgu (i ': llrawdopodohnie rtszty ośrodk mvcgo nkla du nt n-~· ml'tg(~l). -------·---. Nad rz\!d nym cdem snutych w tym rozdziale rozważm1 jest pokazanic tego , w j ak ich waru nk ach oiJ yd wi c pr:t.rds lawionc \\-Cfdn ie.i tezy m ogą być zarazem prawdziwe. ~ak .!:.l_!!l.Y~I~g!:_eJ?y~ -~~~t_t_ki~~~!._~Zi~~J.~lnia ··~-,

mózgu. a za r~~ z~~~-~c hą_l~:.!.J>.. ~Iśclw..tl&~i.~ts_~l. t)_1~go mózgt{r PrZekO-nanie :'·

o ni emożli\YO}C i za l oże n itl prawdz i wośc i obydwu tez ruzcm przez d ł ugi

czas przeszkadzało, jak sądzę, w rozwiqzaniu prob lem u psychofizycznego. Obydwie tezy powoduj
bez wa hania przyjmujemy. że te cechy wyższcg
tcryzu.kc stałość. z równym powodzeniem ~aczy n ać. up is od sieciowego u porz:!cłkowa nia m o lek uł, by tws t ępnie mówić o efektach tej struktury, jakim i jest opór przy dotykani u i niepoddawanie się naciskaniu. Rów n te dobrze można mówić o sta l ości jako o wiqzcc cech, na któnt składa s1ę odczuwalna doty kiem t wardość. od po rność na ciśn ienie, czyli to

wszystko. co jest sk utk iem zachowa nia elementów m i k roświata . Je.~ li to,
"-'T';;k pk ZOStało

lO JUZ SlWlel~)!Cj jCSl wyj,lŚ111,lĆ, IV J•lkl sposób coś jest możl i we, pokazuji)C. w jaki' >posó b to się zdarza . O ile

wiemy. pewne przypadki uczucia pragnienia s:! cll!ktcm pobudzenia okreś l o n ych części podwzgórza. To pobudzenie jest z kolei efektem

dziala nia an giątcnsy n y na wzg_
grom ad~o n )'ch J5fiiWcr·j~ik'i·e -Jliożi1·~~- · l;s~; l;·c:·

rzeczy_wistości,_to _istnien ie zjawisk subiekt ywnych jeit JednYill . z' obiektywnych faktów naukowych. J eśli naukowe op isy ist niej
22

jak m yśl jest "zwiewne" i .,pozba wione wagi'', może powodować d z ia ł anie?

Rozw iązani e pol ega jed nak na tym, że m yśli ni e S.! poz b~!'~vi.one_. waĘ~ ani zwiewne. Gdy powstaje w_na~. myś,l , zacliodzt1 wledy -i)ewne procesy m óZ~~Wc~mózgowe pow o dują ~~cl~ y . ~Ja_ t!~ poprzez inne prÓc~-s·y..fi~jol ogi czne. Za tem, pon iewatstany umyslowe 'są wlaściwoś· ciam i mózgu, mog'~ b yć opisy wan e na _dwu poziomach: na pozł OtniC wyższyr_l:t__y.' ten~1ina ch psycll_~_l,o.g iczny~h i na pozi or~l!!!. niższym w term(n-;.;-~1{ fizjo logiczn ych.· Do kl adn ie tę sa m
rozw i ąza ni e

25

takiego p og l ądu jest uznanie, iż ~ ma niczego~ darzony zdolngś.~iami intelek tual n,)'J)}~ będ_~_t_!:llkcyjnc symbo[e: gdyż ci:Jgi wybiera symbole chi1iskie i wysyła je w odpow iedzi na inne poja wiaj<JCe symboli same w sobie nie maj
wystarcza dla semant yki. i :i.c komputer y w r.wi :!zk u z tym. :i.c s;! kom putera mi, z definicji, maj
także w tym , że p ro~:~111y są ok~lo n""'~ · J ed n akż.e, gdy

zestaw1my te -dwa tw1erdzema z 1nnyn11 znanymi nam rzeczami, nie uchron nie wyciqgamy niosek, że projek ty zwolenn ików silnej wersji sztu cznej inteligencj i nie m ogą być zrealizowa ne.

Skoro

już ustaliliśmy założen ia , rozważmy ,

m oże my wyci ąg nąć. W NI OSEK

jakie jeszcze wn ioski

Druga konkluzja brzm i: 1

2. Czy nności 1ł1Ózgu oWaniczone tylko do realizowania pro· ,

gramu komputerowego nic w ystarczą, by funkcjonowanie mózgu doprowadziło do powstania nmyslu. Ten dru gi wni osek jest koniunkcj~ pierwszej przes ł an ki i pierwszego wni osku. Czyli , z tego, że um ys ł jest efektem działania mózgu , i żt wykonywanie program u nie daje tych efektów. wynika , ż~ programu kom u terowego przez mózg samo w sobi e nie wys tarc zy,~' · \ ( zw an je mózg.u_d,Q_Q rowac z1 o do po~s~a ni ~t._u~llY·. .·. es O,Jak my ś l ę, "';'vażny wni osek , gdyż w k o nsekw~,n;j-i-Wym&rn·i~go, że mózg ni e jest komputerem cyfrowym, a m oże raczej j e~ t ~.z;tmś~J.ę.~L Przeko nali śmy s i ę wcześ ni ej , że wszystko. co mo że być o pisa ne jak kompu ter cyfrowy, jest, upraszczaj i!C, kom puterem, zaś mózg nie jest tu wyją tki e m W naszej konklu zji ważn e jest jed na k to, że oblicze ni owe możl i wości mózgu nie wystarczq do wy ja śn ienia , jak d z i~łani e mózgu powoduje

stan

um

słowe.

Tak czy inaczej winno to na nas

oczywistego nauko wego wni osku ,

s p raw i ć w raże ni e

gdyż

przypom ina na m tyl ko znan y fa kt, że mózgi Sf! biologicznymi maszynami; znaczenie ma tu ich biologiczność . Jak stwierdza wiele osób w d ziedzinie sztucznej inte li gencj i, nie jest przypadkową cec h ą umy słu. że jest on real izowany przez ludzkie mózgi .

~ Ż -pi erwszego za ło:i.e ni a możemy teraz wycią gn:!Ć trzeci wniosek: WN IOSEK

mieć

moc

3. Colwh'l-·ick, co mogłoby być przyczyną umy s łu, musialohy tJrzyczynm\·ego porównywał n:! z możliwościami

oddziaływania

mózgu. Trzeci wniosek jest banalną kon sekwencj
36

Jest to mniej w ięcej ta k, jak byśmy powiedzieli , że jeśli benzyno wy ,iJnik mojego samochodu pozwa la mu poru szać s i ę z pręełkością 120 km /godz., to każdy sil nik dieslowski mogc!CY uczyn i ć to sa mo, musialby na wyjściu mieć moc porówny~a l n ą z mocq - ~11 ojego .silni ka benzynowego. Oczyw i śc i e, jak i eś inne jeszcze systemy, używając inn ych , :hemicznyc h i biochemicznych cech swojego mózgu, mogą powodow ać 1stnienie umys łu . M oże s ię oka zać, że są istoty na in nej planecie lub w innym systemie gwiezd nym, które mają sta ny umys łowe oparte na Glikie m inn ~.Ln..i.i!lil__?.:f.l bio~b.~~!,_U- Przy pu śćmy. że pojawili si ę na Ziemi \l arsjan i e~ a my wywn i oskowa l i ś m y, że mają o ni stany um ysł owe . Załóżmy jedn ak, że kiedy otwarto ich głowy , o k azało się, że wszyscy maj'! w ś ro dku ziel ony ś lu z. Czyli, j eśl i zie lo ny_ś l u.z d z iałają c powodowałby ś wiadomość i cal
oln;;Jic': lf/''7L;

1

:>

-38

39

·,,! , '

stawiający psychologię na bezpiecznym , na ukowym grun cie, w c hwili,

'

'W

Powróćmy jednak d o oważnych powodów· skłaniających ludzi do

" w ~ tó rej u woln iła się ona od zl ud ze 1l behaw ioryzm u. -~~~ n;_~~~~: ~e ~:.?}:!~' kogni t wlzilu1 JCSt p~:a~flz~,~a ·- ~-,':~eae· \VsZjślk,iJ~l~ /{' 'l/\__ Che~ JlLWli.L\OCO>~!l!Ll
nonse nsy. VV

żadn ej

z dziedzin ni c

by l ibyśmy }V

stan ic

z bl i i.yć s i ~

do

m oż li wości wyprodu kowania robotów , mogących wykonywać kt ó re-

/ ko lwiek z tych zaclar\. Fak tycz ni e skutec zne clzial;mi e robotów. bez ::.-\ wątpienia, ogranicza się do śc i śl e \~z~u1czonych --~~!~! a 1l_;_ w standardowych sytuacjac h, takich jak linia m onta żtl samochodów .

40

41

I w koricu , jest jeszcze jeden powód wiernośc i ni ektóryc h lud zi dla programu b ;1dqwczerro kogni tyw izmu , szczególnie wtedy, gdy mają oni ; _. ~onnośc i do filozofow a ni a.~~ .- ; _rozumie nie relacji po między niozgiem · i um yslem:".,S koro rozu mi em) .,--"rosmre-ł