AKADEM1A
MEDYCZNA
W
POZNAN I U
H. GERTIG i Z. KOWALEWSKI
PREPARATYKA FITOCHEMICZNA (Cwiczenia)
P O Z N A N 1963
...
53 downloads
682 Views
26MB Size
Report
This content was uploaded by our users and we assume good faith they have the permission to share this book. If you own the copyright to this book and it is wrongfully on our website, we offer a simple DMCA procedure to remove your content from our site. Start by pressing the button below!
Report copyright / DMCA form
AKADEM1A
MEDYCZNA
W
POZNAN I U
H. GERTIG i Z. KOWALEWSKI
PREPARATYKA FITOCHEMICZNA (Cwiczenia)
P O Z N A N 1963
" ^ •
Wydano za zgoda, Rektora Akademii Medycznej w Poznanru
WYDAWNICTWO UCZELNIANE AKADEMII MEDYCZNE] W POZNANIU Obfetoic arknszy draka 6,75 Papier powiel. V kl. 70 JE Oddano do wykonania 5. 12. 1962 t. Naklad 5CO+20 egzemplarzy. Cena zl 6.Z-amowienie S/950/62 M-4 Sklad, drnk rotaprintowy, typograficzny i opraw? wykonai Zaktad Graficzny Poliiechniki Poznanskiej w Poziianiu, nl. Ogrodowa 11, tel. 14-25
-
:
SPIS
I, Wste^p . . . .
T R E S C I
...............
II. Wyodre,bnianie glikozydow fenolowych , Cwiczenie 1 - Wyodre.bnianie arbutyny III. Wyodr^bnianie zwiazkow
«
7
.....
9
....
9
f loroglucydowych
. .
11
Cwiczenie 2 - Wyodre.bnianie kwa%i oC-flawa-
spidowego . . . . »
.....
........
IV. Wyodr^bnianie zwi^zkow laktonowych
.....
11 14
Cwiczenie 3 - Wyodr^bnianie gene jopikryny -. .
H
Cwiczenie 4 - \Vyodre_bnianie asperulozydu
. .
17
V. Wyodr^bnianie zwig,zk6w antrachinonowych ...
19
.** "~* -"
Cwiczenie 5 - Wyodr^bnianie reiny i-reoeme......... ........ ...
19
V.I. Wyodr^bnianie zwi^zkow kumarynowych . » * . .
23
Cwiczenie 6 - Wyodr^bnianie eskuliny
* . « *
23
VII. V/yodr^bnianie zwi^zkow chromonowych * . . . •
2$
Cwiczenie 7 - Wyodr^bnianie keliny
. « . * >
VIII. Wyodr^bnianie zwiazkow f lawonoidowych .... Cwiczenie 8 - V/yodre.bnianie rutyny
25 28
« « « . .
28
* ...
30
x
Cwiczenie 9 - Wyodr^bnianie robininy
IX. Wyodr^bnianie zwi^zkow antocyjanowych * . = •
33
Cwiczenie 10 - Wyodre,bnianie chlorku cyjani-
dyny .................... X. Wyodre,bnianie zwi^zkow tro jterpenowych
...
Cwiczenie 11 - Wyodre,bnianie saponiny Gypsophiia ....................
33 35 35
str.
Cwiczenie 12 - Wyodrebnianie kwasu oleanolowego ....
........
38
Cwiczenie 13 - Wyodrgbnianie kwasu prymulowego , . . . .
40
Cwiczenie 14 - Wyodrebnianie kwasu ursolowego . . . . .
43
XI. Wyodrebnianie zwiazkow kardenolidowych ...
45
Cwiczenie 15 - Wyodrebnianie digitoksyny * «
45
Cwiczenie 16 - Wyodrebnianie lanatozydu C
48
Cwiczenie 1? - Wyodr^bnianie konwalotoksyny
50
Cv/iczenie 18 - Wyodrebnianie helwetykozydu ,
53
XII. Wyodrebnianie zwia_zkow izosiarkocyjanowych .
56
Cwiczenie 19 - Wyodr^bnianie glikocheiroliny
56
XIII. Wyodrebnianie zwi^zkow garbnikowych
......
58
Cwiczenie 20 - Wyodrebnianie taniny
....
58
XIV. Wyodrebnianie kwasow porostowych
6T
Cwiczenie 21 - Wyodr^bnianie kwasu usninowego * * * . , , . . . . , . . . . . . . . c .
61
Cwiczenie 22 - Wyodrebnianie kwasu d-protoliehesterynowego
63
XV. Wyodr^bnianie zwi^zkow alkaloidowych .... Cwiczenie 23 - Wyodr^bnianie kapsaicyny
. .
Cwiczenie 24 - V/yodr^bnianie kolchicyny
. -. .
65 65 67
Cwiczenie 25 - Wyodrebnianie lobeliny
...
69
Cwiczenie 26 - Wyodre_bnianie sedam-iny
...
71
Cwiczenie 27 - Y/yodre.bnianie sparteiny ...
74
Cwiczenie 28 - Wyodrebnianie atropiny i hioscjaminy . * *....
76
Cwiczenie 29 - Wyodrebnianie chininy . . . .
79
Cwiczenie 30 - Wyodrebnianie narkotyny . . *
81
Cwiczenie 31 - Wyodrebnianie raorfiny ....
84
str. Cwiczenie 32 - Wyodre.bnianie berberyny ...
87
Cwiczenie 33 - Wyodr^bnianie chelidoniny . «
89
Cwiczenie 34 - Wyodre_bnianie ergotaminy
. .
91
Cwiczenie 35 - Wyodr^bnianie glikoalkaloidow
94
Cwiczenie 36 - V/yodre.bnianie alkaloidow estrowych veratrum album ...
96
Cwiczenie 37 - Wyodre,bnianie izowinkaminy . XVI. V/yodr^bnianie skiadnikow olejkow
.....
Cwiczenie 38 - Wyodr^bnianie mentolu
100 102
...
102
Cwiczenie 39 - Wyodre.bnianie tymolu ....
105
.Cwiczenie 40 - Wyodr^bnianie heleniny ...
107
I. WSTEP W roku akademickim 1961/62 na piatym roku studiow farmaceutycznych wprowadzono dla kierunku zielarsklego cwiczenia z preparatyki fitochemicznej, ktore zgodnie z nowym programem b?d^ w dalszym cia_gu kontynuowane. Cwiczenia te maja, na celu umozliwic studentom opanowanie rnetodyki i techniki wyodr?bniania zwia^zkow czynnych oraz przygotowac ich do samodzielnej pracy magisterskiejf naukowej, a takze zawodowej w przemysle zielarskim. Przed przysta_pieniem do prowadzenia cwiczeri nie dysponowalismy zadnym programem ani tez jakimikolwiek wzorami. V/ toku pracy ze studentami nalezalo ten program i wzory wypracowac. Spra™ wa nie "byia latwa. Nalezaio w pierwszym rz^dzie dokonac odpowiedniego wyboru zwi^zkow, ktore nasi siuchacze mogliby w pracowni samodzielnie wyodre,tmiac z materiaiu-roslinnego, Kazdego studenta w pracowni obowi^zuje. wykonanie dwu cwiczen; zadania nie powtarzaj^ si?. Wybrane zwi^zki musiaiy odpowiadac okreslonyra wymaganiom, aby mogiy przyczynic si? do speinn enia zamierzonego celu. Chodziio o to* aby representowaly szeroki wachlarz grup chemicznych i miaiy istotne znaczenie w lecznictwie.Co si? tyczy wyboru metod wyodr^bniania , to i w tym zakresie mielismy powazne trudnosci. Musiaiy.to bye metody odpowiednio zroznicowane, odpowiadaj^ce aktualnemu stanowi wiedzy i winny uwzgl^dniac nie tylko preparatyk^ klasyczn^,, lecz takze wspolczesn^ preparatyk? chromatografiezna.. Wreszcie sprawa surowca, Chodzilo o to, aby byl latwo dost^pny i w miare mozliwosci kraiowego pochodzenia. Odr?bnym zagadnieniem byia powtarzalnosc wydawanych na pracowni? metod i ich przydatnosc do celow szkoleniowych. Rozwi^zywalismy to stopniowo,sprawdzajac wi?kssosc metod na ich powtarzalnoscf przystosowuj^c je do techniki laboratory jnej. Zgromadzony ui1 ten sposob materiai i doswiadczenie zdobyte w toku pracy staiy si? podstaw^, do opracowania tego skryptu. Decyduj^c si? na jego wydanie, chcielismy umozliwic siuchaczom podj?cie prawidlowego szkolenia w pracowni preparatyki fitochemicznej
8 z pomini^ciem zmudnego wyszukiwania odpowiednich metod w pismisnnictwie i ich tlumaczenia, a rownoczesnie pragn$lismy przedstawic program szkolenia, ktory zacze.lismy realizowac na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej w poznaniu. poszczegolne monografie cwiczen opracowano w sposdb jednolity, podaja.c poza cz^seia. scisle metodyczn^ w znacznyra skrocie i inne wiadomosci. Tak np. sygnalizuj^c obecnosc substancji towarzysz^cych zwia.zkowi wyodr^bnianerau, chodziio nam o podkreslenie ich snaczenia w preparatyce. W procesie wyodr^bniania jednego zwia.zku nalezy si^ uwolnic od pozostalych, lecz nie mozna zapominac o ich obecnosci. Ifi/iasciwosci fizykochemiczne izolowanego zwi^zku wyjasniaj^ podstawy, na ktorych opiera si^ proces wyodr^bniania; pozwalajq. one rownoczesnie przeprowadzic jego cs^sciow^ identyfikacj^. Wiasciwosci farmakologiczne i zastosowanie wskazuja/ na praktyczne znaczenie przedstawionej metody, ktdra prowadzi do uzyskania zwia.zku maj^cego mniejsze lub wi^ksze znaczenie w lecznictwie. Jak juz vcsporanielismy wi^kszosc przytoczonych metod jest sprawdzona.Oparte wyi^cznie na danych pismiennictwa s^. metody wyodre_bniania arbutyny, konwalotoksyny, gllkocheiroliny, taniny, lobeliny, sedaminy i alkaloidow estrowych Veratrum. Zdajemy sobie sprawe, z licznych usterek oraz brakow tego opracowania, pragniemy jednoczesnie, aby bi^dy nasze wykazaia praktyka i zyczliwa krytyka, ktora umozliwi nam w przyszlosci przygotowanie skorygowanego i uzupelnionego wydania.W koncu niech nam b^dzie wolno ziozyc gor^ce podzi^kowanie Panu Profesorowi Dr Bogusiawowi Borkowskiemu za trud wiozony w liczne"dyskusje i konsultacje, ktorych nigdy nie szcz?dzi> dla dobrej sprawy. dr farm.H.Gertig, dr farm. Z.Kowalewski
Poznan, w lipcu 1962
II.
WYODREBNIANIE GLIKOZYI)6w FENOLOWYCH
C w i c z e n i e
1
Wyodre.bnianie arbutyny z lisci Borowki brusznicy - Folium Vitis idaeae - Vaccinium vitis idaea L.Panu Ericaceae. W a z n i e j s z e zwia_zki towarz.ysza_ce Metyloarbutyna, wolny hydrochinon, pyrozyd, zwia,zki garbnikowe, kwas galusowy, kwas elagowy, kwas chinowy, kwas ursolowy, zwic).zki flawonoidowe ( h y p e r o z y d ) ^ w owocach antocyjany (ideina), w^glowodany. Budowa i w3:asciwosci fizykochemiczne Arbutyna nalezy do najprostszych glikozydow fenolowych; przy hydrolizie rozpada si^ na hydrochinon i glikoz?. Budowa j e j jest
Krystalizuje z wody z jedna^ cz^steczka, w o d y , w pos.taci dlugich besbarwnych igiei o gorzkim smaku, wykazuja.c t * t . 200° oraz[ce] ^° = - 64,3° (substancja bezwodna w wod z i e ) . W ternperaturze 110 - 1T5 traci wode. krystalizacyjn^. Rozpuszcza si? dobrze w gor^cej wodzie, trudno w zimnej i etanolu.
10
Wlasciwosci farmakologiczne i zastosowanie Wolny hydrochinon w niewielkich•juz dawkach dziaia toksycznie, wywoluja,c wymioty, biegunk^ i stany podniecenia. W postaci glikozydowej jest dobrze znoszony, poniewaz glikozyd resorbuje sie. w postaci niezmienionej, przechodzi do nerek i tarn dopiero n a s t ^ p u j e rozkiad. Wydzielony hydrochinon przechodzi do moczu, wywieraj^c silne dziaianie dezynfekcyjne w drogach moczowych. Arbutyna M in substantia" nie j e s t stosowana w lecznictwie.
Kolba okragiodenna p o j . 2000 ml, chiodnica zwrotna di. 70 cm, piecyk elektryczny, lejek zwykiy 0 8 cm, lejek Buchnera 0 8 cm, kolba s t o z k o w a * p o j * 2000 ml, aparat Kippa, piuczka do gaaow ?/ype2:niona kwasem skarkowym (pol^,czyc z aparatem K i p p a ) , zestaw do zag^szcsania w prozni o p o j e kolby 2000 ml, krystalizator p o j . 200 ml, sa,czek G 2 0 2 cm. Chernikalia i odczynnlki 100 ml 10^o roztworu octanu olowia, 100 g siarczku zelaza do aparatu Kippa, 100 ml stez. kwasu solnego, 20 ml etanolu. Proces wyodrebniania 100 g sproszkowanego surowca umiescic w kolbie .okr^.glodennej, salad 500 ml wody i gotowac 2 godz. p o d . c h l o d nic^. zwrotn^. Gora c cy wyci^g przes^,czyc s a surowiec wycisn^c i odrzucic- Roztv;6r wodny zagotowac i szybko prze™ s^czyc przez lejek Buchnera. Do ciepiego jesscze roztworu wlewac wolno przy ci^glym mieszaniu tyle 10?S-go roztworu octanu o£ov;iu 9 az przestanie wydzielac si^ osad* Osad zebrae na sacsku Buchnera, a.klarowny 'przes^cz .wysycic gaso-wyrr; siarkowodorem, zagrzac i ponownie przes^czyc, Odciowiony klarowny roztwor zag^scic pod zmniejszonym cisnieniem do o b j ^ t o s c i okbio 100'ml i odstawic do krystalia a c j i * Po ochiodzeniu v/y dale lone krysztaly arbutyny zebrac na s^ezku G 2» przemyc mala, iloscia, etanolu i wysuszyc na powietrzu.
11 Surowiec zawiera okoio 5-1% arbutyny, przy czym najwie.cej znajduje si§ jej w lisciach zebranych jesienia, we wrzesniu* Pismiennictwo G.Klein, Handbuch der Pflanzenanalyse, Bd.III, 1932-
Wien,
III. WYODREBNIANIS ZWIAZK^W PLOR.OGLUCYDOWYCH
C w i c z e n i e
2
\Vyodr^bnianie kwasu ct -f lawaspidowego z ki^czy Narecznicy samczej - Rhizorna Pilicis - Dryopteris filix mas (L^J Schott.fam.Polypodiaceae V/a znie j s ze zw iqzk 1 t owar zy s z 40e Floroglucydy jednopierscieriiowe (aspidynol), floroglucydy dwupierscieniowe.(albaspidyna, aspidyna - rzadko, prawdopodobnie wtedy,. gdy surowiec zawiera domieszk^ ki^czy z Dryopt'eris spinulosa (Mull,, O.Kuntze), flo/roglucydy trojpierscieniowe (kwas filiksowy), tzw. filiksonigryny, kwas filoksogarbnikowy i czerw-ienie z niego powstaie, flawonoidy, gorycze, oleje-kf tiuszcz, wosk, skrobia i inne we.glowodany. Budowa i w3rasciwosci fizykochemiezne Kwas c^ -flawaspidowy nalezy do grupy floroglucydow dwupierscieniowych; posiada naste.puja.ca.
CH -
.
12
Rozpuszcza si^ w metanolu, etanolu, benzenie, eterze naftowym, eterze etylowym (w wyraienionych rozpuszczainikach lepiej na gora.co ) oraz w kwasie ootowyrn. Krystalizuje w postaci cytrynowozoltych pryzmatcw, przy czym forma ct krystalizowana z metanolu wykazuje t.t. 93°, natomiast forma Ji , ktora powstaje z formy oc po jej, stopieniu i nast^pnym zestaleniu - wykazuje t.t. 156 - 158°. i W3:asciwosci farmako logic zne i zastosowanie Kwas -ct flawaspidowy, podobnie jak pozostale zwia,zki fluroglucydowe w y k a z u j e silne dzialanie robakobojcze, szczegolnie wobec tasiemcow. Inne robaki jelitowe 34 mniej wrazliwe- Zwi^zki floroglucydowe s^ rowniez toksyczne dla zwierz^t wyzszych. Jako srodek przeciv/ tasiemcora stosuje sie, n a j c z ^ s c i e j wyci^g eterowy. Po upiywie dwoch godzin podaje si? srodek przeczyszczaj^cy (nie moze to bye ole^j rycynov^y, uiatwiaj^cy wchianianie floroglucydow) w celu wydalenia porazonych pasozytow i zb^dnych juz. zwiazkow czynnych. Sprz^t laboratoryjny Aparat Soxhleta o p o j . iadunkowej 300 g, zestaw do des t y l a c j i eteru o p o j . kolb 1500 i 500 ml, lasnia wodna elektryczna, parownica poj. 500 ml, lejek 0 12 cm, 2 kolby stozkowe p o j , 250 ml, kolba stozkowa p o j . ' I O O O ml, sa,czek G 2 o 0 2 cm, pompa wodna prozniowa, kolba stozkowa prozniowa p o j . 500 ml, kolba okra.glodenna p o j . 500 ml z chlodnica. zwrotnq, na szlifie, dwa krystalizatory p o j . 100 ml, eksykator wypeiniony chlorkiem wapnia* Chemikalia i odczynniki 1250 ml eteru etylowego, 50 g tlenku magnezu, 6 ml kwasu octowego lodowatego, 100 ml eteru naftowego o t.wrz, 30 - 40° (oddestylowac frakcj^ wrza,ca_ w temperatur^ze 30 - 40° z technicznego eteru naftowego, do destylatu dodac 3% w^gla aktywnego w proszku i ponownie przedestylowac), 50 ml metanolu. Proces wyodr^bniania /
250 g swiezo zebranego, wysuszonego grubo sproszkowanego surowca ekstrahowac v; aparacie Soxhleta na lazni
13 wodnej eterem etylowym v; czasie 24 godzin. Rozpu-szczalnik oddestylowac do obje.tosci 50 ml,tj. do cie.zaru wlasciwego wycia_gu 0,987- Bo parownicy wsypac 50 g tlenky magnezu i urobic z woda_ na ge.sta. papke. . Do przygotowanej papki wlac uzyskany wyci^g, dokladnie wymieszac i stopniowo dodac 200 ml wody o temperaturze 50°. Po 10 min. roztwor z,nad osadu sdekantowac i przesa.czyc. Bkstrakcje, wodnq, soli magnesowych surowej filicyny przeprowadzid jeszcze dwukrotnie, bior^c kazdorazowo 200 ml wody. Otrzymane przes^cze .wodne poi^czyc i zakwasic 6 ml .Lodowatego kwasu octowego. Wytr^cona surowa filicyna opada na dno v; postaci platkow. Ply a snad osadu zdekantovjad, a pozostalosd ods^czyc od reszty wody i wysuszyc w temperatur ze nieprzekracaa j^ce j 35 . Po wysuszeniu surowq, filicyny dokladnie sproszkowac. Pr'zeci^tnie uzyskuje si^ 5 - 6 g surowej filicyny. filicyny przeniesc do kolby okr^giodenne j , zalac ' 25 ml eteru naftowego i ogrzewac na lazni wodne j pod chlodnioa; zwrotna,, w czasie 20 min. Gora^cy jeszcze roztwor zlac do kolby destylacyjne j , a nierozpuszezona, filicyny ekstrahowac jeszcze dvvukrotnie jak wyzej eterem naf towym* Poi^czone wycia-gi eterowe sag^scic do 1/3 ob je. tosci, przeniesc do krystalizatora -i pozostawic do krystalizacji, Po uplywie 3 godz. wypada bialy krystaliczny osad, skladaj^cy si^ giownie z albaspidyny, ktor^ nalezy ods^czyc i odrzucic. Po 24 co'48 godz. wypada drobnokrystaliczny osad, ktory nalezy oddzielic od roztworu i rozpuscic na gor^.co w mieszaninie 10 ml eteru etylowego i 4 ml metanolu. Po 12 godz, wypada ja; zywice, ktcre- nalezy odrzucic. Nast^pnie krystalisuje kwas cc -f iawaspidowy w postaei cytrynowozoitych tafelkowatych krysztalow. Z 3rugow pokrystalicsnych mozna jeszcze uzyskac pewne ilosci kwasu oc -flawa.™ ^pidowego. Wydzielony zwi^zek nalezy jeszcze dwukrotnie przekrystalizowac z metanolu i wysuszyc w eksykatorze nad chlorkiem wapnia*
Zwi^zki f loroglucydowe w miare, przechowywania surowca ulegaja ro-zkiadowi do prostszych i jus fizjologicznie nieczynnych pochodnych jednopierscieniowych. St^.d tez zawartosc surowej filicyny oraz kwasu flawaspidowego jest bardzo rozna i zalezna ad wartosci surowca uzytego do preparatyki.
14 PiBinl ennictwo Z.Kowalewski, Biuletyn P.I.N.L.S.R. , 2_, 202, K.Bohm, Liebigs Ann.Chem., 318,
205 (1956)
253 (1901 )
A.Mc.Gookin, A.Robertson, T.H.Simpson, Journal Chem. Soc., 376, 1829 (1953) I,. Kor hammer, H.R.Spagl. , Arch.Pharm. , 28 o, 490 (1953); 287, 18 (1954) H.Muhlemann, H.Kasermann, PhariruActa Helv. , 17, 154 (1942)
IV.
WYODREBNIANIE ZWIAZK6W LAKTONOWYCH
C w i c z e n l e
3
Y/yodr^bnianie gencjopikryny ze swiezych lisci Bobrka trojlistnego - Folium Menyanthidis - Menyanthes trifoliata L.» Menyathaceae Waznie, Isze zwi^zki towarzyszace Kstry kwasu plamitynowego, mrowkowego, octowego i masiowego z alkoholem cerylowym, cholina , zwiq.zki ^ywicowe , garbniki, tiuszcz, witamina A, zwi^zki saponinowe,. pektyny i polisacharydy hydrolizuja.ee do galaktozy i mannozy. Ze zwi^zkow f lawonoidowych wyst^puj^, gencjanina, rutyna, hyperozyd i inne . Ponadto w surowcu wyst^puj^, kwasy polife., nolowe* jak ch'lorogenowy , izochlorogenowy , neochlorogenov/y , kawowy i f erulowy , Budowa i w3:asciwosci f izykochemiczne Gene jopikryna jest glikozydem zbudowanym z mezogencjogeniny i 1 cz. glikozy. Pod wzgle.dem chemicznym jest to lakton o naste.puja.ee j budowie: = gene j op ikryna R = H = mezogencjogenina
15 Mezogencjogenina jest zoltg,, oleista^ substancja,, iatwo polimeryzuja^ca; do gene jogeniny, ktora krystalizuje z rozcienczonego etanolu v; postaci igiel i wykazuje t.t. 185°. Gene jopikryna jest zwia,zkiem wy ja.tkowo nietrwaiym, przede wszystkim wrazliv/ym na alkalia i kwasy oraz na podwyzszona temperature, szczegdlnie w srodowisku wodnym. V/szystko to sprawia, ze izolaeja jest uci^zliwa i wirma bye prowadzona ze swiezego surowca, mozliwie w najkrotszym czasie, Gerrcjopikryna po wyizalowaniu winna byc5 przeprowadzona w czterooctan, ktory wykazuje t.t, 138,5 - 139*5°- Wolny zwi^zek krystalizov/any z absolutnego etanolu lub octanu etylu wykazuje t.t. 191°, a z wody 122°, oc = - 193,3° (wwodzle). Rozpuszcza si^ dobrze w wodzie, nleco slabiej w etanolu, acetonie i actanie etylowym. W3:asciwosci farmako logic zne i zastosowanie Gene jopikryna wykazuje smak szc-zerogorzki, a w zwiazku z tym drazni nerwy smakowe w jamie ustnej., co powoduje odruchowe zwi^kszenie wydzielania sokow przez gruczoiy zoi^dkowe. -Wo-lna gencjopikryna nie znajduje zastosowania, a jedynie surowce w ktory ch wyste/puje, jako srodki zwi^kszai pobudzaja.ee apetyt. Sprz^t laboratory jny Sloj z doszlifowanym korkiem poj. 5000 ml, kolba okr^giodenna poj. 4000 ml, chlodnica zwrotna dl. 70 cm, zestaw do sag^szczania w prozn.i poj. kolby 1000 i 3000 ml, laznia wodna, termometr laboratory jny , lejek o 0 10 cm, lejek rozdzielezy poj. 500 ml, .krystalizator poj. 100 ml, kolumna chrornatograficzna na 500 g tlenku glinu, 10 kolbek stozkowych poj. 200 ml, zlewka poj. 400 ml,. s^.czek G 2 0 2 cm kolba s to zkowa prozniowa poj. 200^ ml, lodowka. Chemikalia i odczynniki 4500 ml metanolu, 2500 ml octanu etylu, 50 g bezwodnego siarczanu sodu, 1000 g tlenku glinu do chro-matografii, 2000 ml acetonu, 50 ml etanalu, 4 ml pirydyny, 20 ml bezwodnika kwasu octowego, 2000- ml benzenu,
16 Proces wyodre/bniania 1000 g swiezego, drobno poci^tego surowca zalac 2000 ml v»rza_cego metanolu v; kolbie okraglodennej i ogrzewac pod chiodnica zwrotna. na lazni wodnej o temperaturze 50 przez 15 min. Wyci^g metanolowy zlac do sioja, a pozostaiy surowiec jeszcze raz ekstrahowac na gora^co metanolem. Poia-czone roztwory metanolowe szybko zage.scic w. prozni na lazni wodnej, ktorej temperatura nie przekracza 50°, do ob j . 150 ml. Uzyskana. pozostaiosc wytrz^sacf 15 razy octanem etylu, bior^c kazdorazowo po 150 ml. Poia,czone roztwory octanowe osuszyc nad siarczanem sodu, przes^czyc i odparowacf w prozni na iazni wodnej (nie przekraczaj^c temp. 50°) do pbj. okoio 100 ml. Po ochlodzeniu wypada bezbarwny proszek, ktory nalezy zebrac na s^czku G 2 i przekrystalizowac z octanu etylu. Jezeli po odparowaniu octanu etylu wypadnie substancja mazista i zanieczyszczona, nalezy ja. oczyscic na kolumnie z .tlenkiem glinu, V^ tym celu surowa. pozostaiosc rozpuscic w minimalnej ilosci acetonu z dodatkiem kilku procent wody, kolumn^ napeinic tlenkiem glinu. rozprowadzonym w acetonie, na powierzchnie. naniesc rozpuszczon^ substancj^ i eluowac mieszanin^ acetonu i wodj7 w stos. 1 : 1 (stosunek nanoszonej substancji do tlenku glinu winien wynosio 1:500). Zbierac nalezy frakcje gorzkie. Poi^czone frakcje gorzkie odparowac na iazni wodnej pod zmniejszonym cisnieniem,nie przekraczajq,c temp, iazni 50 . Pozostaiosc przekrystalizowac z 50 etanolu, a naste.pnie z bezwodnego octanu etylu. Otrzymywanie czterooctanu gencjopikryny 1 g gencjopikryny rozpuscic w 4 ml pia^ydyny i zalac 20 ml bezwodnika kwasu octowego. Po dwudniowym staniu w temp, pokojowej zalac 200 ml wody i po 15 rain* zebrac na s^czku G 2 wytra.cony czterooctan. Substancjf t^ rozpuscic na s^czku w metanolu i odparowac uzyskany rozt\'6r do sucha. Celem dokiadniejszego oczyszczenia pozostaiosc rozpuscic w minimalnej ilosci benzenu,naniesc na kolumne z tlenkiem glinu i eluowac benzenem. Gorzkie eluaty benzenowe poi^czyc, rozpuszczalnik odparowac do sucha, a pozostaiosc przekrystalizowac z metanolu w temp. - 10°.
Jak dota-d brak j e s t danych tycz^cych zawartosci i wydajnosci gencjopikryny z lisci bobrka trdjlistnego. Metoda ta sprawdzana byia przy wyodr^bnianiu gencjopikryny z r o d z a j u Gentiana i Swertia. Pismiennictwo F.Korte, Chem.Ber., 87, 520 (1954) F.Korte, Chem.Ber., 88, 704 (1955)
C w i c z e n i e
4
V/yodr^bnianie asperulozydu z ziela Przytulii c z e p n e j Herba Galii aparini - Galium a-parine L., fanu Rubiaceae Y/aznie j sze zwi^zki t-ov;ar zy szq,ce Glikozydy kumarynowe, zwi^zki garbnikowe, zwi^zki gorzkie, kwasy organiczne. Roslina cbemicznie maio zbadana. Budowa i w^asciwpsci f i z y k o c h e m c z n e As^erulozyd jest glikozydem laktoncwym o nast^pu.j.^cej budowie: CH3-CO-C
Krystalizuje z etanolu w postaci bezbarwnych igiel o t,t, 131 - 132°. W roztworach wodnych skr^ca plaszczyzn? sw'iatla spolaryzowanego w lewo, wykazuj^c a.
= - 19B .
Rozpuszcza si§ w wodzie, metanolu, etanolu i acetonie,. Hie rozpuszcza sie. w eterze ria:Ftowym, eterze etylowym, ^enzenie i chloroformie. W wyniku kwasne.j hydrolizy asperulozyd rozczepia si-^ do glikozy oraz bezpostaciowego nietrwalego aglikonu.
18 Wiasciwosci farmakologiczne
1 zastosowanie
Dzialanie asperulozydu nie jest znane. Przypisuje jemu wlasciwosci antybiotyczne oraz zdolnosc rozpuszczania kamieni nerkowych. Surowiec stosowany jest w lecznictwie ludowym jako srodek w chorobach nerkowych. Sprzgt laboratoryjny Zlewka poj. 2000 ml, lejek Buchnera o 0 12 cm, kolba stozkowa prozniowa poj', 2000 ml, zestaw do zage.szczania w prozni, zlewka' poj. 100 ml. Chemikalia i odczynniki 100 ml 0, Tn kwasu solnego., arkusz bibuiy f iltracy jne j , 50 g w^glanu v^apnia, uniwersalny papierek wskaznikowy, 100 ml acetonu, 30 ml etanolu, 10 ml kv;asu octowego lodowatego, 0,2 g siarczanu rnj.eazi 5-wodnego, TO ml st^z. kwasu solnego. Proces wyodr^bniania 100 g sproszkowanego surowca zalac 100 ml 0,1n kwasu solnego i macerowac przez 15 rninat v. temperaturze pokojowej. Nast^pnie dodac 1500 ml wody i macerowac dalej w czasie 24 godsin. Po ukanczonej maceracji wycia^g wodny oddzielic od surowca na lejku Buchnera, a surowiec przemyc 200 ml wody. Uzyskany przesa.cz zoboj^tnic w^glanem wapnia do pH 7 i przesa_czy