Ulrich Stroth Plasmaphysik
Ulrich Stroth
Plasmaphysik Phänomene, Grundlagen, Anwendungen STUDIUM
Bibliografische I...
178 downloads
1361 Views
25MB Size
Report
This content was uploaded by our users and we assume good faith they have the permission to share this book. If you own the copyright to this book and it is wrongfully on our website, we offer a simple DMCA procedure to remove your content from our site. Start by pressing the button below!
Report copyright / DMCA form
Ulrich Stroth Plasmaphysik
Ulrich Stroth
Plasmaphysik Phänomene, Grundlagen, Anwendungen STUDIUM
Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über abrufbar.
Prof. Dr. Ulrich Stroth Nach dem Physikstudium an der Technischen Hochschule Darmstadt ging Ulrich Stroth zur Promotion an das Institut Laue Langevin nach Grenoble. 1987 wurde er wissenschaftlicher Mitarbeiter am MaxPlanck-Institut für Plasmaphysik in Garching. Dort und während Forschungsaufenthalten in den USA und Japan untersuchte er den magnetischen Einschluss von ultraheißen Fusionsplasmen. 1996 habilitierte er sich an der Universität Heidelberg und wurde 1999 als Professor für Physik an die Universität Kiel berufen, wo er eine Arbeitsgruppe und ein Stellaratorexperiment zur Untersuchung von Plasmaturbulenz aufbaute. Im Jahr 2004 wechselte er als Direktor des Instituts für Plasmaforschung an die Universität Stuttgart. Neben Turbulenzstudien arbeitete er dort an Mikrowellen zur Heizung, Diagnostik und Stabilisierung von Fusionsplasmen sowie an Niedertemperaturplasmen und ihrer Anwendung in der Plasmatechnologie. Seit November 2010 ist Ulrich Stroth Wissenschaftliches Mitglied und Bereichsleiter am Max-PlanckInstitut für Plasmaphysik.
1. Auflage 2011 Alle Rechte vorbehalten © Vieweg +Teubner Verlag | Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH 2011 Lektorat: Ulrich Sandten | Kerstin Hoffmann Vieweg+Teubner Verlag ist eine Marke von Springer Fachmedien. Springer Fachmedien ist Teil der Fachverlagsgruppe Springer Science+Business Media. www.viewegteubner.de Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlags unzulässig und strafbar. Das gilt insbesondere für Vervielfältigungen, Übersetzungen, Mikroverfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen. Die Wiedergabe von Gebrauchsnamen, Handelsnamen, Warenbezeichnungen usw. in diesem Werk berechtigt auch ohne besondere Kennzeichnung nicht zu der Annahme, dass solche Namen im Sinne der Warenzeichen- und Markenschutz-Gesetzgebung als frei zu betrachten wären und daher von jedermann benutzt werden dürften. Umschlaggestaltung: KünkelLopka Medienentwicklung, Heidelberg Druck und buchbinderische Verarbeitung: AZ Druck und Datentechnik, Berlin Gedruckt auf säurefreiem und chlorfrei gebleichtem Papier Printed in Germany ISBN 978-3-8348-1615-3
ÎÓÖÛÓÖØ !" # $ % & % ' ' %% ( " ' $&) * " % + ' $&) , & # $ - % * ' . % % & / % 0 ' # 1 ") & %# 1 ") % % * ! 2 # * ' 3" ' / # 1 1) / & %# 1 ") % % * $ 2 4 ' 1&" ) $ %# 1 ") % *5' " 6 ") * * & # 1 / $& ) ' & !" ) ' * ")# & % 7 )' 0 ) ) & # / $ ") 0 & /" 1&" ") % # 1& 5 8 ," "' ! # / 0 ' % , "
3 " " & % & # 1 / " ' " / & $ & 3 0 ")# / , 5 7 / $ * & %% # 5 / " $% ") 9 7 3! , %' $ & & 0 0 % 5# 1 3! ' , % ' 6 %# * 1 6 *! ")' 1 %' % 3 ") & ' % 0 & # 8 - $ #
! "
*./ %$ 0 1 %$ 0 3/ !)4
$ %" & %" ( ) * , &- ( !"
, 6) " ( 4 ,0 4
". /
! " #
# & 0 # / " # 0 &4
% & #" "
#
' + '
# # 2 '5
5
5 #
$
+ +' '
'%
2 7 " / '+ 2 / 5
ÎÁÁÁ
! " #
# $ % & %' # ( )* # " + ,* -
% * %% .% $ /+*0 1
#
!
1! 1 ' * / 2
% 12 /3 2 1 0 + % #
"
* 2
' β $ % ' 4' 5 ' 4' 5 *
- - -
#
$ %
" ' $+ % " ' % " % 2 " 6 % $
2 # / " + 3 $ " + 7 " +
#
" ' * " ' " + % 2!
2!
' * 1)+ %
" +
%
$
! "
! " # $ $ $ % & # " $ $ $ ' $ ( ) & " % ' $ * $ + $ * , & '
, ( $ - . # / 0 " ' - % /
/ , & " 1 % % . ' $ ) $ $ ( 2$#3 ' ni T 3/2 −W /T ≈ 3 × 1027 e , nn ni
4556
- $ $ & # - # $ & ,
T % W 3 n 573 8 " # $ & 4T ≈ W 6 & 3 & ni % nn ) & #' $ % ntot ' & nn = ntot − ni ≈ ntot +
U. Stroth, Plasmaphysik, DOI 10.1007/978-3-8348-8326-1_1, © Vieweg+Teubner Verlag |Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH 2011
W = ntot ≈ × 1025 −3 ! " #
−120 $ % & % '## & &(#) ## ( & !* ! # +, & -& . $ / 0 -& . ! % & ) 1& /# , . $ -& ! & 2 % & , " /& $ ( 3& 4 , ## &5 2 /# , 6&*# ! " 0 4 $ % /& # 2 && & -& !$ 7 4 ' , &5& -&$ " %$ $ / &# # -& ) 1) # $ 4 .# -& 8 #, - ( , & 1 ! 9 . $ -& 8 & && / &# ! ) # &!# 1& , $ & /& 8 &!# .& 1& : 6& # $ ! && 6 # -& ( *&# !& - ( ! ( 8& ; # . !$
" 7 -& & ;& . 6$ " 6(&& &) # & 6& , /& . /# * " n1/3 % 4 9 # % " 4 / + * 3 + ½ e2 1/3 3 T n 2 4π0
6?
% e 4 )
" 4 % * 9" ?>7 *' @ Γc =
e2 n1/3 1. 4π0 T
6) $ ! B# *> # # 5 9 2 C 4 'J C# + D # 3 # AA7 ' E B 4 C# !H%&"# E% F )# A7 %
! " " " #" $ " %" " &% ' " ( ) ! " " ") " ! * " ) + ( ! " ", - $" . " " $ / 0 ) "
' " , 1" ! '
# $ 2 -
#" " $ " " - '" " ! 2 - 3 4! - - 2
m " 4 " q
v (t=0)
y (x0,y0 ,z0 )
x z
B
U. Stroth, Plasmaphysik, DOI 10.1007/978-3-8348-8326-1_2, © Vieweg+Teubner Verlag |Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH 2011
F
"-
3
½
mv˙ = qv × B + F.
z !" " #$$ % & ' v˙ x
=
v˙ y
=
v˙ z
=
qB vy + m qB vx + − m Fz . m
+
Fx , m Fy , m
(
$
!" ! ) "* + " , $ " , "- z $ ./# 0 z(t) = z0 + v0z t +
Fz 2 t . 2m
1
2 # B #$$ ' & 3 & ( ' "- 4 , ) 5 "0 2 qB qB qB v˙ y = − v¨x = vx + 2 Fy 6 m m m
v¨y = −
qB m
2 vy −
qB Fx . m2
7
8 , !" 8 # " # B F # 3 " y 2 "- x$, Fx 2 "
- 9 " " 6 7 $ :* "-
2 # #$ # !" 8 # ";
$ ωc =
qB . m
½
fc = |ωc /2π|
⎧ ⎨ 28B
fc ≈ ⎩ 15Z B/A
i
i
Ai !! Zi "! ! #$ % & ! ! v(t'0) = v⊥ ex $ $ ( ) ! * + $ " vx !! * * " vy , vx
=
+v⊥ cos ωc t,
vy
=
−v⊥ sin ωc t.
* . * /0
( #! $ 1 % ! !2 x(0) = x0 y(0) = y0 + ρL !1$$ ! x(t) − x0
=
y(t) − y0 − ρL
=
y(t) − y0
=
v⊥ sin ωc t, ωc v⊥ v⊥ cos ωc t − , ωc ωc v⊥ cos ωc t. ωc
* // $ * /*
$ ! y 23$ 4$ t = 0 !! ! $
v⊥ mv⊥
. ρL = = * /5 ωc qB (! & !$ ! 3 ! 6! ρL 7 1 x0 , y0 ( 8 ! 9$ 7! 6 & 4! !!1 # $ ! ! : !!1 "! $! !
! v⊥ 1 & 4! T 2 12 mv⊥ = T $ √ 2mT . ρL = * /; |q|B < ( ! , 9$ #$ ! x0 y0 +ρL 4$ 9 x26 ! * / * /0 ! vy t > 0 ! 9 (! = 4$ 9 "! ! !1 8 ! 9 "! ! v⊥ < 0 ! q < 0 : ! vy ! 9 >! 9 "! ! !$ ! 1 :! ! !$ $ #$ 81$ 5 2 5 * .)
! "#
$ %& &' ( ) &
* %& + , - $ $ .#
$ % %& / ( )$ $ 0 # $ 1 ! 2 &
$ 0
$ 0
+ 34 0 $ λ 0 1 x .* 0 $ 0 x $ 5* $ 6 E = E0 cos kx ex ,
7 89:
k = 2π/λ ! 7 ; 9: 0 5 . F = qE6 v˙ x
= ωc vy + ωc Ex /B,
v˙ y
= −ωc vx .
** $ (& > # % s = 2 r + r2 2 θ = 4 sin2 θ + cos2 θ L cos θθ. > " ? % 0/$ % −1/2 θmax 2 1 + 3 sin θ 4L cos2 α0 Tθ = 1 + 3 sin2 θ 1 − cos θ θ. cos6 θ 2E0 /m 0 " = @ # . # ) A% L Tθ = (3.7 − 1.6 sin α0 ) . E0 /m
2 ( %
! " # $%&'( # ) * ! + , " - .!"/ ! + !"
" 0 1 2 $%%&( ! 3 .4 ! 2 # 5 6 3 6 7 $$8'$ $%8%((
! "
#$ % & ' (& " % ) *( % !+, - " " !+, ./ 0" * 0 1 $' & - ) * 0 ' (& ) " )+, + 2" '." & & (&
&
344 !+,
5 6 0 5 6 # . -7& (& # ( " 8. " #7& & (& " (& % * # +, 1 " 9 " # &+, 1 " 9 "
"
ρm = mn,
/ %
m
5:;6
9
q
n
# (
.,
ρ = qn.
ρm
5:
3 1 T = m v2 . 2 2 # 0 )+,
5:?6
p = nT.
U. Stroth, Plasmaphysik, DOI 10.1007/978-3-8348-8326-1_3, © Vieweg+Teubner Verlag |Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH 2011
5:@6
!" # $ %
"
" & e '
& i '$ ( )
*
"
+ , ! #
* ) $ (
-
+
! " .
! / " $ 0 1 2 1 " , $ 0 2 ! " , 1 ( "$ 3 " $ ( ) ! " * 4 ! 5 2 + $ (
* .6
! $
76
!
!6 6" + " !
$ ( *
" .
6 %" " 1 0 8
. 06 3 . $
( * * 0 !8
98 8 $ ( 0
$ (
* 46 * : "4 ! " $ -
* :
* " $ , ! .
4 * 0 . 6 $ (
. , " $ " 46 $ . % * " $ %
"
$
( 4 6 9 , "$ + " $ % $ ;$< + " ) V = x y z $ ( + " x1 = x0 −
x/2 (nux )x1 y z $ ( x2 = x0 + x/2 (nux )x2 y z $ %
nux dz
n
nux z
dy x1
dx x0
y
x2
x
x0 x!" #
∂ ∂N = ((nux )x1 − (nux )x2 ) y z = − (nux )
xy z, $%&'( ∂t ∂x x0 )* N + nxy z * & * " #,& - ) #, V ) ∇ · (nu) .! / 0 123 & 3 4 0! - 5) 6 ∂ ∂ρm + ∇ · (ρm u) = + u · ∇ ρm + ρm ∇ · u = 0. $%&( ∂t ∂t 7 899 & *, , : & 7 ; , 7 )
* 9, " 6 " u t u ρ t
ρm
≈ ≈
∂(ρm u) , ∂t ∂(ρu) . ∂t
&'.?) &'.1)
!" # $ % & ∂(ρm u) ∂u = ρm = ρE + j × B − ∇p. ∂t ∂t
!'"
( ) ) * ) * $ ! +,( ) - %,( ) )! . %! ! * # ! # . % % */ . ) ! 0 $ . ) ! , 1
. 1 # ! . % 2 ) ) )! 3 4 5 +,( ) 6 # ! # ,
78,. ! * $ ρm
∂u = j × B − ∇p. ∂t
: ) ∇p = j × B
! 9"
! ;"
* % * # 5, ! * % 7 )
. % , - %,( )! )
* # ! ! . ! 3 % ( ) )" ) 5 % ( ) 7 )! ) )
* ! %! 3 # , ) ! " !0
B
B+B
u
ind
Bind
B
ind
j ind
j ind
!
" # $ %
& '
%
!" ! # $ ! % &' ( % ) ! ! u )! % ( * ' ! + ,
$ ! -" -.//0 &' B ) 0 ! * 0
! " 0 % ( 1 ! * 0 ! 0 &' " % ( ) ! ) ( 0 &' ! ! ! &' ! ' 1! ' )'
0 2 &' ! ! ! 0 ! " ! 3 4 ' 5 & "
0 &' ' $ ! 6 ' ! ! )0 7
1! ! ! )'
0 % ( ' ! )3 $ ! ! * ' + ) * ! ' ' - 8/ ! 0 ! ( ψ ( S 0 ! u0 ! ( 3$ 0 !
& -./ '3 9 &' ! ! ! ! ! *)!:
∂B B = + (u · ∇)B. t ∂t
- /
a)
b)
B
c)
d)
u
ψ ∂B = − ∇ × (u × B) · S = 0. B · S = t t S ∂t S
!" # $% u = " & " ' ∇ · B = 0 ( ' # " ) *#" ++ + $ # " # S ) #
τB L
RM
−1 −1 5 6 11 −2 10−3 6 12 18 −1 2 7 12 ! " # $ %& %
'
,- '. RM " ) , /' / 0 ,) 0
1 ) *#" ) ,) *#" # "2) 3 U " 4 " L " & ' " ) ) ) 5 6 1 / & 7 RM =
τB = μ0 σU L. L/U
RM
! " #$! %!& ' ( !
) *
+, - .$ !
* $ / ! " 0 $ - 1$2
! .
* * $ ) - 34 5 - - ! ) * ' $ / 6$$! %!7 -- ! $ .$ '$ . 5 - .* $ ! ) .* '$ 6 .$ .$ - !
.$ 1 3 - 8%!%9: # σu × B - $ . !
. ! ! ! . .$ 8%!%;: j × B $ 0
.$ ! - -$ ) - ) !
B
B
I
I
a
I I
L B
I
B
!
" #$ !
" .$
5 !
- ( !
) ' 7 6 ?
%' !
> 6 ! 6
'
!
p = pe + pi
∇p × B j = en(ui − ue ) = − . B2 !
" # $ % % & ' ( ! ) * + " & ,- . ! ) " % / 0 & 1 " ) &2 " = j
Ip , πa2
0
" ! ) 1 3 *
4 5 2 !
) ) 5 & & /' 6 & /2
) ) ! % &! 7 & 2 ! 6 2 & & % / & ) 3 ( & % % & /2
&! * 8 % 9 3 ) ) ( 4 ! ) 7
! ) 4 5 ! : * ,2 '
(
) 4 ! ) /2
) 6 2 ' & ! ) % & /2 '
& % 7 . ) 5 '
/2
7 % ; 2 8 : V = xy z % ' &2 2 ! y '> & % 4 y '> 7 $- ? 8 ! y ρL /2 2 8 : ) ) 4 7 8@ 4 " 9 ' 9 2 1 ' 7
!"#
$ % ##
# & '
E×B " (
#
) * % $
' ' # +
'
' &
* * + # & ' , *
- + &
. - - ' /
!
" & $
* $
' (0 1' + $
2 ' 2 3 $
. v1 4 v2 4 V0 5& 6
7
% sinh(M z/2d) sinh(M (1 − z/2d)) V0 sinh(M z/d) + 2E0 . u(z) = 8 sinh(2M ) B0 cosh M
2 * &
% $ -' -'
1' 9:
' ; 2 2 " #0 #
'
?( !
= < % " )* %
" /(( = +5
; *
Protonosphäre
Thermosphäre
1000
Höhe (km)
1000
F-Region
Nacht 100
100
Mesosphäre
O
1000
E-Region
Tag
100
N2
D-Region
O2
Stratosphäre
10
10
10
Troposphäre
1 0
1 400
800
1200 1600
Neutralgastemperatur (K)
10
10
10
11
10
1
12
10 -3
Plasmadichte (m )
5
10
10
10
15
10
20
10
25
-3
Neutralgasdichte (m )
!
!
" # $ % " # &
$! '! # ( " ) * # ) # ( + ,! " # # " # * # # # #
## # -.( * # / -0 ### ( -# $ # ,# ### ( -# j = σE ,
123245
/ -0 σ = ne2 /me νei '# !! -.( νei
# # * 0 ( * ( ! '# ) # # ( # / -0 ( -# -6 $ 7# # -6 - ## !
# * '# !! 0# 8 ## # # - / -0 & %# + 96 # 1235 ,6 - (
u
R = −nmνn u,
!" νn " # $ % " & "' ( ) ! " qn (E + u × B) − mnνn u = 0.
*+
, - . q " j = qnu /" ! , 0 ! 1
23 z 4 ! $ 5"" "/ " jx
=
jy
=
jz
=
q2 n Ex + mνn q2 n Ey − mνn q2 n Ez . mνn
ωc jy , νn ωc jx , νn
* *2 *
6 " $ 5"" 0 ) jx
=
jy
=
νn q 2 n ωc q 2 n Ex + 2 Ey , 2 + ωc m νn + ωc2 m ωc q 2 n νn q 2 n Ex + 2 Ey . − 2 2 νn + ω c m νn + ωc2 m
+
νn2
** *3
0 0 7 ! " # / ! & " % . '4 0 5"" B " 8" ¯ ·E j=σ ¯ !" σ
⎛
σP
⎜ ¯=⎜ σ ⎜ σH ⎝ 0
−σH σP 0
0
⎞
⎟ ⎟ 0 ⎟. ⎠ σ
*9
6 : " * ** *3 !" ) ' 6 " &" ! $ ) ;" 4
" 1 $ ωce = eB/me "/ -
ωc ! " # $ % $$ $ & % $ !' ( $ 2 νen νin e n me σP = + . )*+ 2 2 2 2 νen + ωce mi νin + ωci me ,- $ $ # ! #.
2 e n ωce ωci me σH = − , )* 2 + ω2 2 + ω2 νen m ν me i in ce ci
)*) me νen e n 1+ . σ = )* me νen mi νin 2
" / 0- ! $
j = σ E + σP E⊥ − σH (E × B)/B.
)*12
3 #. 4 # ! $ -# 5 3$ $ 6 $ $ /7 # 5 νe,in κe,i = . )*1* ωce,i 8 !
$ ! 0 ! " # $ , )1 , ! κ $ , " E×B ' # , %$ 9: 0- ; κe 1 κi 1 $# 9$ ! )!; > A E×B 0 A # 0 1 ' 4 & 1 1 & $ ; 1 !; 0 1 > B::?C ' =; )!; 0 0
½
Ringanode
Kathode und
Neutralisator
B
j ExB
Magnetfeldspule
E
Magnetfeldspule
Neutralgas (Xenon)
E
E
Magnetfeldspule
B
! " # $ % ! &'% " $ ( ) * % % ) &'% % +
, - % . % / 0 0 10 2- 3 4 5% 6 74 89:; *& 0 . ρm2 . ' x ' 3 / ) . 3 & 1' 3$ " 3 & + h $ & ( $ 1' &9 " ( $ ) 1' 1 ρm1 < ρm2 δU > 0 (* & ( )
½
Entwicklung der Instabilität
y m1 0
m2
g
h(x)
x
ρm1 > ρm2
! " # $ % # # $
& ' #
$ M = Lz λh0 (ρm1 + ρm2 )/π ρm1 ρm2
# $ ( ycm = h0 π/4# ) '* Lz λ ¨ 0 ) = − ∂U = − 1 (ρm2 − ρm1 )gLz h0 λ. (M y˙ cm ) = (ρm1 + ρm2 )(h˙ 20 + h0 h t 4 ∂h0 2 + )
˜ ωt , h0 (t) = he
˜ $ , t → 0 - h ω2 = −
g ρm2 − ρm1 . ˜ ρm1 + ρm2 h
. ρm1 > ρm2 % / / 0 ω 2 # % 1 ω # ) , 0 # $2 3 # ) ' ) 4#5#6 + 2 #
) 32*72*% +2 2 ) * # .
8
½
!
" #! $ % & ' % ( &") & " ! *' ρm1 > ρm2 +& * ! ( !
g
y B
m1
2
ui
E
1 jdia m2
x
z
uExB
y
z
E
u
ExB
E uExB
x
E×B !
, -
! ' . & ! +/ ' 0 ! ! / -
' 1 + $
! 2 f = mng 3456 ( * 7 ugD =
mg × B . qB 2
386
% % #9 + x"( : " 9 / % : ; ! $
/ - +
x"( < % +/ +& x"( = 1 1 3$ 86 % -
" % > < ' > x"( ? 3$ @6 $
> /
% %
½ ungünstige Krümmung
günstige Krümmung m1 + +++++ ++ ++ ++
m2
ExB
u
m1
B B
ExB
u
E
u Di
E + ++ + ++ ++ ++ ++ ++
u Di
m2
ExB
u
p
B
B p
Rk
ExB
u
E
+ +++++ ++ ++ ++
E
Rk
!
" #
$
!
" # $ % & ' (
ρm1 > ρm2 %
E×B !" # $ % & $ & ' $ ' & ( ' & ) *& & & ' + &, , - & .& &
/ # ) 0'& $ 1 2
3,# % ' ' ) 4 # & ' ' & 2
567"8 Rk × B uD ∼ qRk2 B 2 9 66 /
) #' ) ) # ' : , , # 2
) ; -' 0' #, $ * -$ ' *. * / & ωn * *. ' # ωn2 < 0 0 1 $ 2(3 "# 4 # , $$ (' 5& # ' # ! &
/ * $' # 6& 7' # & # /5 ω 2 & # ' & ( # ' $ % 5 (# & 8 F 3 ξ j · F (ξ k ) r = ξ k · F (ξ j )3r . 9
V
V
( /' & ( 8 # ωj2 ωk2 3 ' * ) /
1 ρm0 ξj (r) · ξ k (r)3r = δjk . : 2 V ; & 8, /&( * & & ( # ' !3 5 5 # 5 u1n ξn / ' 5 *,( & ! ; 9 u1j · F (ξ k )3r = ξ k · F (u1j )3r 01 $%
"4 - ξ n δU < 01 $%
" ) ) !
" ' ' " * 5 6 / 7 ' ( 1 ∂U 3 ˙ ˙ =− ξ · F (ξ) + ξ · F (ξ) r = − 8 ξ˙ · F (ξ)3r . ∂t 2 V V 0 3 ) 2'1 ' 5 ! ξ˙ ' 9 7 ' ' ( ( 1 ∂ 3 ˙ ¨ ˙ r ρm0 ξ · ξ − ξ · F (ξ) = 3r ρm0 ξ˙2 − ξ · F (ξ) = 0. 2 ∂t V V 2' ) ' / . " 9 : ' $ ) # ' !
" *) 1 δW = ρm0 ξ˙2 3r . 2 V
$ /+ 5 % ' /+ " ! ) ! ! , # ' ,
" " / ' , 1 ' ; )<' /+ 3 ' " # / " 5 ' , ) / 1 ( / # ; /9 )' 9 -
' !
.! # ' - ' .! ; ' 5 / 2
, %! '1 9 =# !% ' ( ' ' '
0 ) , ' ' ' ( 1 &
' , ' 91 2 8 ) 1 &
½
en
B · en = E × en = 0.
!"""#
$%
$& ' ' $ ( p+
B02 B2 = v0 . 2μ0 2μ0
!"")#
* & %
+ ( Bv0 %
+ (
p ,
' (
+ -' .-' / -0
1 2 ( 3 .-' / (
, , (
leitender Rand Plasma mit Magnetfeld Vakuum mit Magnetfeld
2 ' 4 !""5# ( 67 , 8 ' δU = δUp + δUV + δUS ,
!""9#
8 %
-' ( 4
: , 8 .-' S ) ) ) 1 B02 ) 2) ) · S δUS = (ξ · en ) )∇ p0 + !"";# 2 S 2μ0 )
0 " $%&&( ) ) * ) + , y - - + ω 2 = −kg.
$%&.(
/ 0 ) , 1+ , 2) ) 3 # 4 3 ) , - , 5 5 , )) 5 6 ) - , , 5
! "#$% & ' ( )*
/ ! "#"% 2 34 ( 145 ! "#6% 7 (( 8 9 +( : ; ! - * "
" 1 $(4& E1
$(4?& B1 / = 3 k ω "2 + " 6 1 $@45& (E1 × B1 ) ∂ 1 B12 2 0 E1 + = 0. ∇· + E1 · j1 + $()A& μ0 ∂t 2 2μ0 * . B " 6 * *1 - S=
E 1 × B1 . μ0
$()%&
½
!B0 = 0" # $ % &' () (*+ ++ ( % ( &' + ,
# % !p = 0" + & - ( ( ( & + + Te ω vth = !./0" m k e
1 ( 2)
( -( ,3 + ) ( 4 ( (- - %( 56 7 4 + ( # !./6" ' + &( 8 %( ( ( 9 je1 + ji1 = ρe0 ue1 + ρi0 ui1 . !./:" &' ( 8 !./;" + () ( 4 - 1'3 + ( % ( !./6"
½
rot E = -B k
rot E
x
rot B = 0 j+E/c2
E B
z
B
E
E
B y
k
x
rot B
y
B z
je
E
E B˙ B ˙ ∼ E je
ω2 k × (k × E1 ) = − 2 c
2 2 ωpi ωpe 1− 2 − 2 ω ω
ω2 E1 ≈ − 2 c
2 ωpe 1− 2 ω
E1 .
! " ! #$ ! %$ &$ %! '( & " ! ) $ # ! '% *$ 2 2 ωpe ωpe me Z i ≈1− 2 . (ω) = 1 − 2 1 + ω mi ω
& +$ , - . # !%! ! # &$ $ / Zi ni Zi = ne 0 1 ! % 2 k 3 kez $ $4$ %! * 5 ! 2 (ω 2 − ωpe − (kc)2 )E1x 2
(ω −
2 ωpe
=
0,
− (kc) )E1y
=
0,
2
=
0.
6
2
(ω −
2 ωpe )E1z
! * , "$%$ * %$4$ 7 , 2 1 $ 8 ! 9 :4 /( x9 y 9$4$ 4 ! %$ ! $4$ % ! k /( z 9$4$ $ $ %$!
½
!
" # $ % " & ' % ( " )
* + $ & ' *
, ) " &j = −enu' %- . " / % !
0+ ++ 1 $ 2 34 /5 %
, # $
6/ # &78' 9 7 +
* : " )
" &9' ; E1z = E1z exp {i(kz − ωpe t)} .
&7
0 $ &7' + (
? % 6 &9@' . $) * > % ) !
" " + */ ++ A " + ) vg =
∂ω = 0. ∂k
$ 1 (
n n0
½
Plasmaoszillation
ne
_
E
+
ni
z
|ne − ni | /n0 1
! " 2 ω 2 = k 2 c2 + ωpe .
#
$ % $ ωp → & " ' ω → ∞ () % $ $ * + , - $ * ' .
* / " 0
1 ! 2 3 " ' 04 4
* ' 4 2 " ! 4 3 " ' * ' ) 2 ( * 5 . '
*
* 6 , 7 7 " + 3 8 $ # "% " ' * ' 9 ,4
: 5 * $
; <=)$
>) $ " ' * ' / 1=
δ <= ? ω = ωpe % 5 nc =
0 me 2 ω , e2
@
½
w/wp
Plasmawelle
2
1
0
-1
Vakuumwelle 1
kc/wp
n k0
Cutoff-Schicht
nc
z
!
δ
f nc ≈ 0, 012f 2.
! " # # $% % & '()% *( *# ) +,(- % # # . / $ # 0 12 ## 3 4 #.5 -% 6 $ 7% )% 4 * /* 3 /# 3 4$% "
½
!! "#$% & nc (−3 ) #2 × 1010 #2 × 1014 *#4 × 1016
$! & "#4 × 1020
%!! ' +#1 × 1027
% !"
11
!"
12
29
!"
−3
−3
#$ % &
2 ωpe c ∂ω = vg = = c 1 − 2 < c, ∂k ω 1 + ω 2 /(kc)2 pe
kc ! " 2 ωpe ω ω2 vph = = c 1 + =c > c. # 2 2 2 k (kc) ω − ωpe
$ %!& ' & ! ( ) & ' & * + , & -. &! " ) ) & & & / & !& 0 ! 1 2& 34 5 6&! ,7 0( " !& ) , 6&! % 8 109 1012 9! % 0 8 ) & - 3 -, ! ) 8 & : ) & 6& 7 1 -, ! ) -, ! + , ! * ) &8 & ) !& ) ; ! ! * % ) ; ! π * ' 7% & $ k
$ # α % 34 + −1 2 7 ( !
+ * % k = −2k sin α # + * *
½
u
!"# $ Δω = −2kv sin α % &'
% (% )$ *
+ # ,
# -$ * ! ./0 +1 ) 2 3
)$ 4 5 4 6 ' &% $ ' 3 %
$ % $ $ %"
% $ 78 9:
E = E1 ei(k0 z−ωt) .
4 - T
%) ;
4 ER
=
ET
=
(1 − T )E1 e−i(k0 z+ωt) , T E1 e
i(kp z−ωt)
78 " 9 '&' ?+ = > &' ' &'+ &'
½
2.0
^ = 0.5
^ = 0.0001
^ = 1.0
^ = 0.1
0.5
0.0 0.0
1
=
^
0.
0. 5
1.0
^ = 0.0001
^=
pe
1.5
^ = 1.0
0.5
1.0
1.5
2.0 0.0
0.5
Re(kc/pe)
1.0
Im(kc/pe
1.5
2.0
# $ % !# & ' &
νˆ
!"
νˆ = 0 ! " # $ % &'$'() * # + , -$ . &'$/) √ 2c/ω 1 = δ= . (k) |z| − x
&'$/)
. $ '$ & ) ! + # $ # * # * 0123 $ 3 !1 * $ 3 ! 4*$ # , - 5 * ! " 01$ , # + ! $ 3 + # ! ! * + % + $ 3 ! + * P = (σ)E 2 $ 3 6 72 * &'$'')$ 8 * + * * + ,
P =
e 2 ne me ν
νˆ2 E12 . 1 + νˆ2 2
&'$/()
½
10
^ = 0.5
8
^ = 1.0 0.6
P/(ne )
0.8
^ = 0.1
^ = 0.0001
6
0.4
4 0.2
2 0 0.0
0.5
1.0
1.5
pe
2.0
0.0 0.001 0.010
0.1
1.0
^
10
100
!
νˆ
" #
$
νˆ
! "#$% &#$% ! "#$% ' ( ) # )
) * "+ ) ), ! "#$% - #* * . (*
( ) / ( % &#
) #
& , )0 ( , 1 2 % +
3 4 #, !% , ) , / ( + 5 ρm1 6 * 7 . 1 #* 3 % # u1 −
γp0 ρ0 k(k · u1 ) = i E1 . ω 2 ρm0 ωρm0
87
, k ⊥ E1 # 1 % ( -5+ 9 , u1 ⊥ E1 # # E1 = 0 ! # k u1
½
p0 ω= γ k = cs k. mn0
!" #
$ k %
" $ ! "
& k ⊥ u1 E1 ' () " * +
) , - .
% & ) " / ) " ) & 0 / ( 1
/ ) & " 2 k ) 3 )
#
k E1 " & "
& ) " ) ) $ 1" u1 E1 $ / ) ) " 4
5" ) " & 6 u1 = i
ωq/m E1 . − c2s k 2
ω2
& " ) ) / ) $+ 7, 8 $ 1 $+ = 0 )
6 1−
2 2 ωpi ωpe − = 0. 2 ω 2 − csi k 2 ω 2 − c2se k 2
! & ) * 1 * 9 % ω(k) "
) # !" 5& ' ) " ) " ) . "
2 ) + ) ) 3
' & "
# 5&& 47 1 % " $ * ' " ω 2 > c2se k 2 c2si k 2 / # )
!" 1 ' "
+
6 Te 2 2 2 ω 2 = ωpe + (kcse )2 = ωpe +3 k . : me $ & ; 44 ∼ (csi k) " k # #
$ %k → ∞ csi = 0& # '$ ( % & ) $ # ω = ωpi .
% *+&
$ # ' , -+ . /
. ($ 0 ) 1 2 3
4# !
5# 62 B = B0 ez ( 4# 3 37 #
$ )
# $ 6 ) $ 2 / %u0 = 0& $ 3 ) %E0 = 0& $ ' ) $
)2 8 0 , -9 #
: 3
' ,2 ;- ( & j1 2 ? ! % ;9& @ ! . 4 # ? # 6 A u1x
=
u1y
=
ρ0 (E1x + u1y B0 ) , ωρm0 ρ0 i (E1y − u1x B0 ) . ωρm0 i
% *9& % * &
'
# 6 ( '+=,( ! 8 . ? @ /
! 8
! ' * +A( % ω ωce '+B=( ω ωp C! ? # $ ! ω ωpe
8
$ *! " 8 ! ! ω ≈ ωpe !
2 . ωce ≥ ω ωci
E×B .
7
% k B0
'* +,+( .
% k ⊥ B0 $ ! % ' * +,+( $ 7
$
a)
b)
B1
z
e) x
E1
B1
ExB
ue
z z
y Polarisationsdrift
x
f)
x
y
pol
z
B1
B1
!
z
B1
B1
y
k B0
k ⊥ B0
"# $
ue
pol
E1
Polarisationsdrift
ue y
y
B1
ExB-Drift
ueExB
c)
B0
z
ExB-Drift
x
k
Vakuumwelle
E1
B1
y
d) x
E1
E1 B1
B0
k
Vakuumwelle
x
½
"
' (
E%
B1
B%
&
&
ω ≥ ωci
! " # $ % & k ⊥ B0 E×B $ E $ ' ( $ % )" ω ωci $
*$ +,-./ +,-/ '" E×B $
" 0 B1
1 ,, & ( $
½
ω ωci ! E×B "! # $ % " & ' (
) % ) % $ θ = 0 * # +, - . /0 % ) 1 0 * /0 ) +, - . % * i # * 2 * 3 ) 1 !% & % % 4 (N 2 − (xx + xy ))(E1x + iE1y ) = (N − (xx − xy ))(E1x − iE1y ) =
0,
+, -5. +, 56.
=
0.
+, 57.
2
zz E1z
0,
! /0 % +, 8 . ! * &
) 9 ( : # 0 % ) 2% 9 $ % $ +, -;. .
i(kL z−ωt)
,
½
! " # $ " % & & k ' $ " ( )* !
k,
B0
L E1
+ B1
( $+ )* $+ , ( & $" & ( "" % ! - ! $. ! /"" " 0 "$ & $. " ' )*1 ! & $ /" $ #
+ ( 2 0 + $. ! %" & ( * $+ " 1 + + , 3 $ ! ( "$+ "" " " & $. ' + n −3
B
ωpe −1
ωce −1
ωpi −1
ωci −1
17
×1010
×1010
×108
×107
20
×1011
×1011
×1010
×108
½
ω ωci
! " ωci ! # $ % & ' % # ! 2 ωpe ω , kR = 1− ( c ω(ω − ωce ) 2 ωpe ω . kL = 1− c ω(ω + ωce ) )$ & *+ , k = 0 - . % /! 1 2 2 +ω ωR = ωce + 4ωpe *00 ce 2 1 2 2 −ω ωL = ωce + 4ωpe *0* ce . 2 12 1 3 )! % 2 4 3 &% ,# 5% % 1 ! 32! 6.! % 1 3 7 3 & 8 9 ) 3 ! $ ωpe - . :; % 6!# 32! , 1 3 " "! 6! - # ωce 2 ωpe ≈ ωce / / $0 - * 3 - #$%4( . 5 3 / +,
ω < ωci . 6 ωL 78 9 : ; #$4% " ! θ = π/2 ! @ B ⎛ ⎞⎛ ⎞ E1x N 2 − xx −ixy 0 ⎜ ⎟⎜ ⎟ ⎜ ⎟⎜ ⎟ #$ ⎜ ⎜ ⎟ −xx 0 E ⎟ = 0. ixy ⎝ ⎠ ⎝ 1y ⎠ E1z 0 0 N 2 − zz C
" ! ) / 05 4 " ) ) ) % / ( B0 " ) + " >%% #D ) " ( z 5 7 C " ) ! 00 7 y 5>)
% >%% 8$ & ; / " / z 57 E5! z 5?0
½
z E1O
B0
k
X
x E1
y
! "
# $
N 2 − zz = 0,
! " #$ %" $ & " " '( "" )"$ &
" * E1x E1y " + , " + " $ "
"
2xx − 2xy N − xx 2
(E1x ± E1y ) = 0.
& &"( "" " N2 =
2xx − 2xy 2R L = , xx R + L
-
. &/ $"/" /" " 0 1- 1 2$ 3($ 4/ " . * 5 (ω 2 − (ωL )2 )(ω 2 − (ωR )2 ) . N= (ω 2 − ω 2 )(ω 2 − ω 2 ) UH
LH
0 ! ( (
$ 6 #$ ωR ωL 4 $ 7
" (" ( " 0 / " / ) "/ $ B0 " " k "( & / " $ +8
" )/
½
B0 ! " #! $! #! # % & !' (
! ) ! % *+ ωce , - . " /$ , 0 2 + ω2 . ωUH = ωpe 1- 23 ce 4 5$ #! , 6 $ ! " ! " ,
6 $ ! 5 4 √ ωce ωci ωLH ≈ ≈ ωce ωci , 1- -3 2 2 1 + ωce /ωpe ' & , 7 + - - E1 ×B , #! 89 " : ! ! k & , + ! !
!
( , + ; ! ! ! k 3 5 ?@ # A iE1y N2 2L = −1= − 1, E1x xy + xx R + L
1- B3
& 4 N 2 1- .3 R 1- >.3 , 5 @) E1x E1y 4 ! 1- 3 1- .3 + 4 " + :+ 5 + 4 E1x → 0 : + 4 8 E1y = 0 % 6 :@ , - . 9 ! !
, 6 & /$ , 6 ω ωci !
ωLH 1- C3
9 & A 1 (ω 2 − (ωL )2 )(ω 2 − (ωR )2 ) k=± . 1- 3 2 c ω 2 − ωUH
½
B0
E k
Außerordentliche Welle
=
ck
B0
B0 x E
k
B0 E k
UH pe cut L cut R
E k
Ordentliche Welle
B0
Obere Hybridwelle
E k
LH
Untere Hybridwelle longitudinale Alfvén-Welle
k
k ⊥ B0
! " # $
ω
%
ω → ∞
N 2 → 1 R , L → 1 Ey !
"# $ % ! $ & ω = ωR ' ( ωR & R = 0 )* ! ++ iEy /Ex = +1 ' $ , x*y *) -
, .*' " / ! ' / 0 ) ! 1
! ) $ 2 1 % ! # '1 3 ! 1 $ * ' ) 4 $ ,
)1 k* )1 3 ) 5 & ωUH < ω < ωR 6 # ' ) ω < ωUH 1 ' 1 ! $ ! ))
) ω < ωL , 6 1) -* 1 ω = ωUH N iEy /Ex → ∞ , ) 78) 9
) )
:$ )) 1 E×B *, 1 / 0
½
B0
x E1
z
y E1
B1
k
!
N = 0 iEy /Ex = −1
! " # " $% ω < ωL &'" " ( )" " * +
! " ,- " $ # * . % ω < ωLH /
$ - %
ω ωce 0112 $ -3 2 ωce (ω 2 − ω 2 )(2xx − 2xy ) ci . N2 = − 01142 ω 2 +ωce ωci 2 ω 2 − ωce ωci pe ωUH 2 2 ω +ω pe
ce
!
* -" 5 $ " N 2 → ∞ * &"
# * 6 ,- * 7
! ω ωci ' $ 83 2 ωpi ω2 2 k = 2 1+ 2 01192 c ωci ω=±
kvA 2 /c2 ≈ kvA . 1 + vA
01:2
" " * $;
% 0" 0 '& ! # - 2* n0 + ? R0 ! # 2 + +. 8 " R B = B0 R0 /R@ B0 2 + + '! 3 2' A 2 + 4 +& ! # $ ? 1 ! #! ! + $ + # +7 0 ! # 2 + B0 = BBC; ? . + , 6( ! 3 9 ! # % "" 2 ! * # 2 ! *
! '* ! !" ; ! 8 ! '* , ωR
! 2 ) 05% % "" D E 2 . ! % ! , ωL - ) / ! #7 , % $0 1 ! #) % !!"# !! 2 ! * ! ( 2 !
ωL ωR ,! 7 * 1 ! ) ! * !/ %) % '2 !!"# !! 3#
½ ¼
t = 10Twave
ne
e od M X-
e od -M O
y [gridpoints]
t = 40Twave
O-Cutoff
UH-Resonanz
E-field [a.u.]
t = 195Twave
BMo de
y [gridpoints]
t = 195Twave
x [gridpoints]
x [gridpoints]
! "
# $ %
&! "
'( #
) # * + ,-. #
"
&
$ %
!!
. /01!
" '
0 ( 12
()
(* +, ,)) - ,
(* 1
!" #$$%&
!. #"//&
0.!% #$$%&
. 3 45 ,)6 7 , ()
""/ #"//8&
½ ½
!"# $ % $& " # ' ()) *) '+, -. / 0 ' 1 . 23 +
- "4 5## , 23 675 6885## $
)& 9.2: )2) ; < +) 1=3 > 4# $ / 2 # 3
?
5 5 = 0 . U (x) . = ' x(t) " 7 ' 0 @ #
½
0.2
M = 1.0
0.0
M = 1.5
U
-0.2 -0.4
M = 1.7
-0.6
t
→
zˆ
U (x)
→
ˆ Uφ (φ)
x(t)
→
ˆ z) φ(ˆ
-0.8
M = 2.0 -1.0 0.0
0.5
1.0
^
1.5
2.0
! "
" #$ % & '" " ()*
ˆ φ(ˆ ˆ z ) Uφ (φ) !"# $
φˆ ≤ M2 /2 % &' ( ) (
* + , (" + & - . Uφ + ( ˆ z ) . M = 1 ( / , φ(ˆ zˆ ( 01+2 !3 (
4 ( ! 5 M = 1 ) + , (+ u0 ) + ( 6 / 1 ≤ M ≤ 7 ! zˆ > 0
8 . 1+ ( + + ( ( ( + ! 5 / ( ˆ = 0 ) φ(0) /
9 φˆ > 0 ( . M > 7 + : , $", : M < 1 : 6 ( / ;" : % 1
$ % &
' ( )
& *
+ , (- . / 0 $
1
M=1
.2 30 4 ( * 2 ˆ 2φ/M 1 , &
** "
(
∂ 2 φˆ ˆ 1− 1 . = φ ∂ zˆ2 M2
kˆ = kλD
1 . kˆ2 = 1 − M2
.2 /50
ˆz ) φˆ = exp(kˆ
,
.2 //0
kλD 1 M ≈ 1 , $ ' ," ' 6 *
#"
7 8 9 1
(& ," ! , & + # ( ,& ,
.2 //0 ) $ .2 //0 * M2 > 1
," '
u0 >
Te mi
.2 / 0
½
! "
#
$% & ' ( ( ) ! "
* + ' ( ,
, ! + ( % ! ) ' -
# ) % , ! , . , ( (
(/ 0 !
) . "
1 " ,
0
! % , ! # ˆ 1 (r) cos ωt, E(r, t) = E
23456
"
2B0 = u0 = 06 $ 7 % ! , ! "
, ! ) "
,% 4 7 &' # # # ∂u1 ˆ 1 cos ωt, = ρ0 E ρm0 23486 ∂t , 9 7 % $ : ) ( 7; u1 =
ρ0 ˆ E1 sin ωt. ωρm0
2346
, 0 ! "
2) 25 0 x x + Δx/2 ! "# ΔyΔz $ % ΔVp &' (! ) * + vx f (x −
Δx , y, z, v)ΔVp ΔyΔz 2
−
= −
vx f (x + vx
Δx , y, z, v)ΔVp ΔyΔz 2
∂ f (r, v)ΔVp ΔxΔyΔz. ∂x
,- .
x ' / % 0 ! 1 ' & $ ) $ 2 * 3 N˙ 1 = −v · ∇f (r, v)ΔVp ΔVr .
,- 4.
5 # * b ' bf (r, v) 3 1 3 vx 1 6 - 7 8 * 2 $ % vx ! ' ' ,- 4. ' " N˙ 2 = −b · ∇v f (r, v)ΔVp ΔVr ,
,-
.
& $ % % ' 9 % 6! % : ; * # 5 ' 3 f (r, v)ΔVpr 7 ∂ f (r, v) + v · ∇f (r, v) + b · ∇v f (r, v) = 0. ,- . ∂t 8 ΔVpr $ " < $ ! % 6 &' % ' ,- . f (r, v) = 0 t
,- =.
% " $ *' 9 r v % # ;9 > ' 7 # 3 $ % * * * % ' ;2? %2
b ! " # $ % &'(% ) ! $ q ∂ f (r, v) + v · ∇f (r, v) + (E + v × B) · ∇v f (r, v) = 0. ∂t m
*+! ,-
! " # $%# $ % # &"' ( # " ( ) ( * + , '$# % % $%# - & # $%# ( + - . " -# / /0 1% $ " $%# # & / $%# # ( F(r, v) " 2 & 1"'& # / ( ( # / & $%# / ' ! # 3 # 1 0 # 2 &" ' % / / # 3 v v & v v s(v, v , v , v ) 4 " &' " $ " + 5% - % # - 6 % / 7' s 3 89 # # , ' - -# " s 3 :; # 4 # 7 ' 9 & v < & v
1
1
2
2
´
´
´
´
s
! " # s(v, v , v1 , v2 )
= s(v , v, v2 , v1 ) = s(v1 , v2 , v, v ) = s(v2 , v1 , v , v).
$% &'
( ) * + , ( ) - ) ! .*
/ ! * ) 0 /1 , v , v , 1 v1 v2 # N˙ = f (v)3v f (v )3v s(v, v , v1 , v2 )3v1 3v2 .
$% %'
( 2 s 34$4'6 ( . 5 6 f 3r 7 ( , 1 . δ 89 ( : - /1 (;8
/1 - 8 ∂f (v) = − 3v 3v1 3v2 f (v)f (v )s(v, v , v1 , v2 ) ∂t + 3v 3v1 3v2 f (v1 )f (v2 )s(v1 , v2 , v, v ). $% ∂t 2 2 2 ∂t 3 1 ) v (
+ = ρm 2 v = 2 =
ρm 2 ρm 2 ρm (u + vs )2 = u + vs 2 2 2 ρm 2 3 u + nT. 2 2
,5.
!" # $% &
' (' j ) *%% +!% 2 vj v = (uj + vsj )(u2 + 2u · vs + vs2 ) = uj u2 + uj vs2 + 2 vsj (u · vs ) + vsj vs2 , % # vs $ , " ' % 3 3 3 3 2 2 2 2 2 2 nT u + 2
vsj ui vsi = 2 ui vsi vsj = ui Pij . = ui Πij . ρm i=1 ρm i=1 i=1 i=1 " !' $% ./ 3 2 ρm 2 5 ρm 2 ρm 2 vv = u + nT u + vs vs . ui Πi∗ + 2 2 2 2 i=1
.
+ 0 ! 3 2 ∂ ρm 2 3 ∂ ρm 2 5 u + nT + ∇ · u + nT u + q = − ui Πij + qnEu + Q. ∂t 2 2 2 2 ∂rj i,j=1 1%
2
q(r, t) =
3v
m 2 v vs f (r, v, t). 2 s
.. .3
0 4 ,5 " 0 " $% % 6 , ) ( &7 % 8 2 ∂f 3 mv Q(r, t) = v . 39 2 ∂t 0 " 6 (' " , " # 6 $% $ 6 1" ) 4 q 6 0 & ρm u2 /2 % $% 0 6 % (% 5/2 ! 1 & 6 0 " 6 , . u %2 ! !%-
u · ρm
∂ 1 ∂ 1 ∂ 1 ∂ 1 1 u= (ρm u2 ) − u2 ρm = (ρm u2 ) + u2 ∇ · (ρm u) − mu2 S, ∂t 2 ∂t 2 ∂t 2 ∂t 2 2
ρ˙ m uρm (u · ∇)u =
1 1 1 ρm (u · ∇)u2 = ∇ · (ρm u2 u) − u2 ∇ · (ρm u). 2 2 2
! " # #$ ∂ ∂t
3 nT 2
+∇·
3 2 5 ∂ T Γn + q = u · ∇p + Πij u j + Qs . 2 ∂r i i,j=1
%&
Qs " '( ) # *+ , ! * vs %- . / 0 ! * ( # 1 Q=
1 mu2 S + R · u + Qs . 2
2 , $ + 3 " ! #$ , #$ 42 %& #$ " 5&6 3* ! # / #$ 2 *7 )* * 8 " . q * . 9 /$ . ) # * $ + ! # , . ' 9 + $ : , 8 ! ; , 09?@1 A B 2 T Pij → p = ρm vsi = ρm = nT. m
! ! " ! #
$%& ! $ $ ! ' ( # ! )! !
*! + !
∂ ρm + ∇ · (ρm u) = 0, ∂t
,
ρm
∂ + u · ∇ u − ρ(E + u × B) + ∇p = 0 ∂t
∂ ∂t
3 nT 2
+∇·
5 T Γn + q = u · ∇p. 2
q !" # $ % & & ' () *+ $ , -". # % - q $ /++0 /+ 0 1 2 3 " - ∇ · (up) = u · ∇p + p∇ · u 4 "5 # # ' ∂ 3 3 nT + ∇ · T Γn + q = −p∇ · u. ∂t 2 2 4 6 70 + 8 &
9 # -" # # 4 0 :; + 0
dz
dx
vy
vx
dy
vy
x-dx
x
vx
x+dx
0
=0 0
f1 uy = −uy0 x
y z ∞ ∞ ∞ P x vx vy vz mvf (x − = , y, z, v)vx y z. t 2 −∞ −∞ −∞ x ! " x#$ % P ∂f (r, v) = −xy z 3v mv vx . t ∂x & ! ! p ∂ ∂ ∂ = −m (n vx v) = Px∗ . 3v vvx f (r, v) = m t ∂x ∂x ∂x
'(()
') & # * ! ! + ,
" " - x#$ . " + ! / $ & 0 + # & ! x#$ ! & & 1 2 " ! y #$ & / # 3
f vx vy 4 3
& f
f ! y " ! x uy (x) # vx ! $! $ vy # %! &! '' $ vx ! vy " !
! & ( $ $
! )$
* + , - ! $ ( ! - ! $! & ! - ! ) $! .& / $ *
& ) ! ! 01 & ! 2 ! ! && ) B0 = E0 = 0 # 0 ! %! &! f (r, v, t) = f0 (v) + f1 (r, v, t),
3'4556
f0 (v) = n0 fM (v) ! .7 %! 3'86 ! f1 +*! # # n0 # +*! ! 9 f1 = fˆ1 exp(i(kx − ωt)) # %! &! ! 3' 26 :! f1 ; en0 ∂f1 + v · ∇f1 − (E1 · ∇v )fM = 0. ∂t me
3'4546
# ! - 3E1 k6 9 ! x ! B1 = 0 - $ f1 ! −iωf1 + ikvx f1 −
∂fM en0 E1x = 0. me ∂vx
3'45 6
# - $! ! ! %! &! f1 = i
en0 E1x ∂fM /∂vx . me ω − kvx
3'45 0 - $. 6 " # 0! # + ! # # Te = 0 # % ! + 4 2 # 7 # 0 1 π &$ π/2 3π/2' # Te > 0 0 # # $ 8 7 .# ! +! $ - 9 % !%) $
:9; 3 + ! - - # 2 / * &?'- @ 9- '- " !-
! "
#$%&'( $& ) * + ,&*&, & $ - + ' . / 0&& &
1 " 0 $&. 2 0 $&. 34 5& !&*' &'2/ * + $6 &. + + 0&& &
! 1 # 2 7 8&,++ "9 2&' * + : ; ! " ? + / /,+ >0!( &"+ + ! 2&+ 2 2&*& 7 447
! " # ! $
" %& "
! " '( & '( ! " $
) ! *
+ * " , & ) & -
'( & ) ! . & ' " . ( ) $((
" & / , " ! . ' ( * & 0& '( 1
+ " ' !
2+ " & ! &" # , '( & $ '!' " & 3 (
! " " , . ) !
, 2" + ! "4 "
,5 '( ' ' ! "4 . 67 ! &" & 7 8 ! , & ! 9 m v +m v =m v +m v , :67; 1 1
2 2
1 1
2 2
U. Stroth, Plasmaphysik, DOI 10.1007/978-3-8348-8326-1_8, © Vieweg+Teubner Verlag |Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH 2011
Laborsystem
Schwerpunktsystem
v1
v1
v1 m1
b
u
v2 m 2
r
b
& Schwerpunkt
v2
m1 v12 + m2 v22 = m1 v12 + m2 v22 .
V=
m1 v1 + m2 v2 , m1 + m2
u = v1 − v2 .
μr =
% &
m1 m 2 . m1 + m2
!" # $ $
v1s v2s
μr u, m1 μr = v2 − V = − u. m2
= v1 − V =
'
($ # $ ($) * ) % &
* $ +, - $ #$& ./ 0& ) + / Es =
1 1 1 1 m1 v1s 2 + m2 v2s 2 = μr u2 = μr u2 , 2 2 2 2
1
-
, $ # $ .& $ &" & u * / ) 2
r
m1 v˙ 1
=
F(r)
m2 v˙ 2
=
−F(r),
μr u˙ = F(r).
! "
# $ % &% '( L = bm1 v1 = bμr u + bm1 V = ' !,
b ! ) * Ls = bμr u = ' !
!+"
, - &
. μr , ! / ' &- ' δv1 = v1 − v1 =
μr μr (u − u ) = δu, m1 m1
!0"
&% '( 1( $' ! 2 3 !4" !5" $ ) * μr m1 2 m1 μr (v1 − v12 ) = ( δE1 = u + V)2 − ( u + V)2 = μr Vδu. !" 2 2 m1 m1
6 7 ( ' s &- 8/ '! 6 /8 ' v1 & % 3 8 ' f (v2 )! 6 9 6' :
! ; 5! 5" 2 2 4π0 λD μr u 12πλ3D n Z1 Z2 7((! 2':( 5 ! 2 μr u2 = 3T *" ' /(?:!(( T @ # n = 5 × 1019 m−3 A(! χmin ≈ , × 10−9 -! 2':(( b @ λD (! #( (!# -! 9 #( ( % = . 2 ( 4 # > ' =:) # # . 2 4 # # %
2 = (
. 9 0 # #(
8/ 5 ?
:
F(x)
Elektronen
Ion
Ion
0
xkr
'
Ionen
x
xm
x
!" #$ %
&
( )
!" " #$%%& #$%'& " #$%(& ) . 2 ∂E1 4π ln Λ2 n2 q1 q2 2β2 v1 −β22 v12 μr =− (β2 v1 ) − √ e − (β2 v1 ) , ∂t 4π0 μr v1 m1 π
μr /m2
! " ! # -
∂E1 ∂t
.
=−
q1 q2 4π0
2
4π ln Λ2 n2 m2 v1
m2 2β2 v1 −β22 v12 . (β2 v1 ) − 1 + m √π e 1
$%&'(
" " %)
* + ! "
, - 1 F (x) = x
-
∂E1 ∂t
.
m2 2x −x2 , (x) − 1 + m √π e 1
=−
q1 q2 4π0
2
4π ln Λ2 n2 β2 F (β2 v1 ). m2
$%&.( $%&/(
, x = β2 v1 0 1 + 2
x < xkr !"# F $ % & " % % ' (%) " % ) % & * + % #% % ) & % % % x < 1 " , % " xm + % $--%) # - $ " &%# ', " . # / 0 12 % &%# $ 3"%%" 4 " &%# % & % " "+% ' 5% % % &%# & 3"% % *# // #6 %5" " &%# "- 5% + ) xkr " xm $ " - % 2 x) $ # 7% 8 9 +" 7 $ : +" !" -% ) & > ∼ / #6 $ " % %# " ) 52 8 9 " % 5 ; " +" ) + # < +" - & " &%# " " % $ . # * + % + . ) # % %# " % ; " # = # " +" # " 8 >9 +"# " + %"# " - .+ ? ! " (% 89 % 8 9 8 >@9 " " % %# 8 9 + " 8 /9 % 2 ) 5 " " % μr = me + μr = mi /2 (" & 5 (% " &%# " % ? -
∂E1 ∂t
.
≈
e2 4π0
2
4πZi2
2βe ln Λe ne √ πme
2 2 2 me Zi2 ln Λi ni − βe v1 + − . 3 mi mi v1
8 >9
! % .% " " (%) " % % $ me /mi %5 (% +" 8< 100 #69 *+ & (% % Eb = mi vi2 /2
mi → mi xkr xm
mi → me
me → mi
me → me
Te
Ti
×1019 m−3
! " #
dE/dt (keV/s)
100
nen
ro lekt
Ion 50
0
E
Ion
0
20
40 Eeq Energie die Strahlionen (keV)
Ionen
60
β . 2 2 3/2 4πZi2 ln Λe ne e me E1 4 ∂E1 2 me ni ln Λi √ =− . + Zi ∂t 4π0 me v1 3 π mi T e mi ne ln Λe
Eeq ! " " #$ " %$$ & #$ ' ($ " ' ! ) 2 1/3 9πZi4 mi ni ln Λi Eeq = Te ≈ 15Te . * 16me ne ln Λe + , $ ( ' - $ #$+
.
+ / ≈ 30 . 0 , $ $ - $ ! . 2 2 3/2 E1 e ∂E1 4πZi4 ni ln Λi √ 1+ . =− ∂t 4π0 Eeq 2mi E1 ( 1 2 3 4' $ 4 $' " 5 6 4' ( 7 %+ 89 " 1 + ' : , √ 2 3/2 0 E0 Eb 2mi 4π0 3/2 ∂E = , τab = − E ln 1 + b e2 6πZi4 ni ln Λi eq Eeq E0 ∂t
E0 Eeq
!" #$ #%&'(( ) * + 3/2 3/2 3/2 2 ei Te E0 E0 14 ≈ 1.5 × 10 . #%,( τab = τE ln 1 + ln 1 + 3 Eeq Zi2 Zp2 n ln Λi 15Te - $ E0 . / 0 * 1 ≈ 2
3 4 $ 5 6 $ ) !" 1 $ 0 4 6 Q #7,/(
) 8 6 8 9 !
6 ) $ 6 #%2( : $
* 6 14 0 ) #%2( : $ 6 2 14 0 1 6 2 140 ) ! ) x β 2 4πβ13 ∞ 8β13 ∞ −( β1 x)2 −(β1 v1 )2 I1 = 3/2 v1 v1 e (β2 v1 ) = xxe 2 ξe−ξ . 2 πβ2 0 π 0 0 : $ 2 2 1 xxe−bx = − e−bx . 2b ) 8β13 β22 I1 = πβ22 2β12
∞ β
−( β1 x)2 2 −e (x) + 0
0
∞
xe
β
2 −x2 −( β12 x)
e
#%&/(
.
) 6 $ ; ? 1 2β1 I1 = √ π 1+
β12 β22
β 1 β2 2 =√ 2 . π β1 + β22
) @! A ? 2 2 2 4β13 ∞ β3 I2 = √ v1 v12 e−(β1 +β2 )v1 = 2 1 2 3/2 . π 0 (β1 + β2 )
! " " # -
$
∂E1 ∂t
.
=
e2 4π0
2
4πZ12 Z22 ln Λ2 n2 2 β 1 β2 √ (m2 β12 − m1 β22 ). m2 m1 π (β12 + β22 )3/2
τE % -
∂E1 ∂t
.
3
=−2
(T1 − T2 ) . τE
& ' ( ) * +, ( -( ., /' ' ( . 0 1 2 &2 ' ( 3 4 ( &, *5 6 75 $ ( β 8 # τE =
4π0 e2
2
3m1 m2 √ 8 2πZ12 Z22 n2 ln Λ2
T1 T2 + m1 m2
3/2 .
9
: .,2* ; ( * 1 ( : : *5 ( ( 53 e2 Zi2 ni 8Zi2 2πme ni ln Λi 6 *5 ( :' "1 &, +, (* : : τEee ≈
4π0 e2
2
√ 3/2 3/2 3 me T e Te √ ≈ 2.9 × 1010 , 4 πne ln Λe ne
( Te ": -" ! Te ( , * ' " ln Λ ? ;5 &
τei =
τei
=
ei 2τ⊥
=
4π0 e2
2 √ 3/2 3/2 3 3me Te 10 Te ≈ 2.8 × 10 , 4πZi2 ni ln Λ Zi2 ni
2 √ 3/2 1/2 3/2 4π0 3 3mi Ti ii 11 Ai Ti ≈ 6 × 10 τi = τii = τ⊥ = . e2 8πZi4 ni ln Λ Zi4 ni
Ai ! 2 1/2 1/2 4π0 3mi Ti Te ie 13 Ai Ti Te √ ≈ 1.9 × 10 τie = τ⊥ = . e2 Zi2 ne 8Zi2 2πme ne ln Λ " !
Te ie τ Ti ⊥ " # $% &# ' 1 2 1 = . τ τj j
τie = 2
(
) * $% + ,- & " ' $%. / ( 1 2 ν= = νj . τ j 0 1 ' $2% 3# 2 ' * # $% # 45 / 6 * # ' + $% $ ! τ
2π ωc
7
8 9: - $ # "' 6 & & ' * # (;e. ' λ = vτ. 2 9Te2 T2 4π0 ≈ 1 × 1016 e . λe = 2 e 8πne ln Λ ne
λi =
4π0 e2
2
2 9Ti2 16 Ti ≈ 1 × 10 . 8πZi4 ni ln Λ Zi4 ni
>
! " # !$% & # ' ( )
* ' $ # + " , - . !$% / 0 , + , E / !$% 1 - . ∂p ∂p = + eE. 2))34 ∂t ∂t # !$% 5 * * 6 2))4 7 " 2)3 4 - 1
e2 4π0
2
8π ln Λ ne = eE, me ve2
2)))4
ve - * ' ( . ))
* - 8 , * $% 9 :" ; , # $ - * / # 9 ! $