Azja Wschodnia na przetomie XX i XXI wieku
Azja Wschodnia na przetomie XX i XXI wieku
Stosunki międzynarodowe i gospodarcze Studia
i szkice
Pod redakcją Krzysztofa Gawlikowskiego We wspótpracy z Małgorzatą Ławacz
lnstytut Stud iów Politycznych Polskiej Akademii Nauk Wydawnictwo TRIO Warszawa 2004
Opracowanie graficzne: Andrzej KąIinouski Redakcja i korekta: S t efań ska- Matu s zyn Aleksandrą Kąn torotoicz
Maria
Opracowanie indeksu; Iwona Madej
Praca została wykonana w ramach projekfu badawczego nr 1 H02E 007 finansowanego Przez Komitet Badań Naukowych w latach 1999Ą002
@
']'6
Copyright by Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk and Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2002
rsBN 83-88542-96-6 Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk 00425Warczawa, ul. Polna 18/20 www.isppan.waw.pl e-mail:
[email protected] Wydawnictwo TRIO 00-373łNarszawa, ul. Nowy Świat 1'8120 www.wydawnictwotrio.pl e-mail:
[email protected] Wydanie pierwsze
Druk A-Z Druk, Raszyn, ul. Slowikowskiego
21c
Spis treści sTosUNKI MIĘDzY
o
o
płŃsrwłłuREGIoNU
Stosunki chińsko-japońskie w latach 90. cze (Robert Jakimowicz)
- aspekĘ polityczne i
l3 gospodar-
Półwysep Koreański w polityce Chin - stosunki z państwami koreańskimi ()an Rowiński) . .. Główne etapy polityki Chin wobec Korei . Stosunki ChRL z KRLD w latach 90. . . . Stosunki Chin z Republiką Korei w latach 90. Nieoficjalne kontakty Republiki Korei z Tajwanem Załącznlk. Ważniejsze wydarzenia w stosunkach ChRL z państwami koreańskimi
KRLD. Republika Korei . o Stosunki Chin z republikami Azji Centralnej (Stanisław Zapaśnik) Okres pierwszy: od uzyskania niepodległoścido połowy l996 r. Okres drugi: od lipca 1996 r. do 1l września200l r. .... okres trzeci: po 1l września200l r' Problemy
t
l5 26 27 JC
40 50 51 51
CJ 55 5t)
59 65
ozszerzenia Szan ghajskiej Organizacji t//spółp racy
67
Południowo-Wschodnia (Małgorzata Ławacz)
l3 l5 16
o Chiny a Azja
Początek nowego etapu współpracy na przełomie lat 80. i 90. Rozwój stosunków Chin z regionem w latach 90' ' . Stosunki dwustronne z krajami regionu w latach 90. . . .
Malezja Tajlandia
78
Indonezja
78
Filipiny
79 80 80
Singapur Kraje Półwyspu Inhochińskiego Birma (Myanmar) Współpraca gospodarcza Chin z krajami ASEAN Rola ChRL we współpracy regionalnej Perspektywy
82 83
84 87
l6
S'pis treści
Japonia w poszukiwaniu nowej pozycji w społecznościmiędzynarodowej (Elżbieta Potocka)
Koniecerypacyfizmu ... Potrzebna normalna armia
9l
. Wzrost nastrojów nacjonalistycznych Imperialne symbole Podręczrrikowa wojna Poszukiwanie nowego kierunku Rozliczeniez przeszłością.... Srosunki z państwami regionu Japonia-Chiny... Japonia-Republika Korei . Japonia-KRLD . .. Japonia-Rosja ..
o
.
90
94 94 95
96 99 100
l03 103 105
106 108
.
Japonia-ASEAN Priorytety i kluczowe kierunki polityki zagranicznej Australii (Beata Sto-
109
czyńska)
111
kju
112
.
Japonia Chiny Korea Południowa i KRLD
113
tt4
ll5 ll6 ll6
Indonezja Pozostałe kraje ASEAN Stany Zjednoczone .
rt7
Eqropa
118
ll9
Współpraca regionalna i międzynarodowa Polityka pomocy zagranicznej
121
Wnioski
|22
końcowe
SPORY GRANICZNE I KONFLIKTY TERYTORIALNE o Spory graniczne i konflikty terytorialne w Azji Wschodniej
u
XXI w. (}an Rowiński) .''
t26
ChRL-KRLD KRlD-Republika Korei
Japonia-Korea-Chiny Japonia-Rosja ... Rosja-Chiny AzjaCentralno-Południowa...
progu r25
Spory i konflikty terytorialne w rejonie Azji Północno_Wschodniej
Japonia-Republika Korei . Japonia-Chiny (ChRL, Republika Chińska na Tajwanie)
r23
....
.
r26 t27 r28
l28 130 130 132
136
S'pLs
7l
lreści
Chiny-Indie Chiny-Pakistan Indie-Bangladesz . Chiny-Bhutan . .. Chiny-Afganistan . Nowe republiki Ęi Centralnej ChRl-Kazachstan . ChRl-Kirgistan .. ChRl_Tadżykistan Inne sporne kwestie graniczne Morze Południowochińskie
136
l4l
142 142
L43
l44 145 145 146 146
|47
Spór chińsko-wietnamski o Archipelag Paracelski Wielostronny spór o Archipelag Spratly
Chiny-Wietnam
..
Inne spory terytorialne w Azji
(Myanmar) Filipiny Indonezja Sinagapur Tajlandia Kambodża
148
l49 153 156
Południowo-Wschodniej
Birma
PoLITYKA MIĘDzYNARoDowA r Region Azji i Pacyfiku w polityce międzynarodowej (Edward
156
r57 157 158 158
l58 16l Ha_
liżak) .
163
Zasadnicze problemy regionu i jego nowe formy funkcjonowania Pozycja ChRL i jej stosunki ze Stanami Zjednoczonymi . . . Problem podzielonych Chin i nowy etap stosunków Tajwanu z konty-
163
nentem
.,.,,1
Podział Korei i perspektywy jego przezwyciężenia Rada'Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku wobec kryzysu gospodar-
czegowArji..
Wschodnioazjatycki multilateralizm . . Unia Europejska a państwa Azji Wschodniej . Stosunki Unii Europejskiej ze Stowarzyszeniem Państw Azji Południowo-Wschodniej Geneza, struktura i funkcje międzyregionalnego dialogu ASEM Nowe miejsce Rosji w regionie Azji i Pacyfiku . . . . Zaangażowanie Rosji w sPrawy regionu Pacyfiku Potencjał rosyjskiego Dalekiego Wschodu Redefinicja interesów Rosji w regionie Tożsamośćodrodzonej Rosji a jej rola w regionie Pacyfiku
t64 168
r79 185
190 193
193 201
2ll 2ll
2r3 220 227
l8
Spis treści
PROBLEMY GOSPODARCZE MII WSCHODNTEJ I POLTTYKA POLSKI WOBEC
c
o
o
......
REGIONU
Azja w polskiej polityce zagranicznej
-
zadania u progu
XXI w. (Bogdan
233
Góralczyk) Stosunki Polski z krajami Ęi i PacyEku - 1989-2003 (Tomasz Łukaszuk) Główne tendencje i procesy Stosunki Polski z wybranymi państwami regionu Stosunki z Australią Stosunki z Chinami Stosunki z Japonią Stosunki z Republiką Korei Stosunki z Koreą Północną Stosunki z Malezją Stosunki z Indonezją Stosunki z Singapurem ... Stosunki z Tajlandią Stosunki z Filipinami Stosunki z Wietnamem Stosunki z Kambodżą Stosunki z Laosem Stosunki z Mongolią Stosunki z Birmą (Myanmar) Stosunki z Nową Żelandią Rozwój gospodarczy krajów Azji-Pacyfiku - implikacje dla stosunków gospodarczych z Polską (pod red. Kazimierza Starzyka) Słowo wstępne (Kazimierz Starzyk) Gospodarki krajów Azji Południowo-Wschodniej na przełomie stuleci (Ewa
235 243 243
Oziewicz)
2?6 276
Uwagi ogólne Rola rządów w rozwoju gospodarczym państw Azji Południowo-Wschod-
niej.
.
.
Indonezja Singapur Malezja
Tajlandia Filipiny Brunei Wietnam
Laos
.
Kambodża Birma (Myanmar) Handel zagraniczny krajów ASEAN Współpraca krajów Azji Południowo-Wschodniej z Polską
25r 251
252 256 258
259 261
262 264 266 267
268 269
210
27t 271 9,7 c)
274 274
277 286 287 288 289 289 291
29r 252 909
293 294 299
el
spis treści
Rozwój gospodarczy i handel zagraniczny ChRL - implikacje dla polsko-chińskich stosunków gospodarczych (Kazimierz Starzyk)
303 303
Wstęp
Elementy transformacji gospodarki ChRL . Długofalowe tendencje rozwojowe gospodarki ChRL . Fazy rozwoju gospodarki ChRL . Czynniki wzrostu PKB . Potencjał innowacyjny Handel zagraniczny Droga ChRL do członkostwa w WTo i jego implikacje . . Droga do członkostwa . . . Główne problemy negocjacyjne Implikacje członkostwa ChRL w WTo . Stosunki gospodarcze Polska-ChRL Podstawy traktatowe polsko-chińskich stosunków gospodarczych Polsko-chińskie stosunki gospodarcze Dostęp do rynku chińskiego Polsko-japońskie stosunki gospodarcze w latach 90. (Bogusława Drelich-
303 305 305 306 308 310
-Skulska)
325
Uwagi wstęPne Rozwój stosunków gospodarczych Polski i Japonii Polsko-japońska wymiana handlowa w latach 90. . . . Inwestycje japońskie w Polsce Wnioski dla Polski Stosunki gospodarcze Polski z Republiką Korei - uwarunkowania i perspektywy (Roman Gurbiel, Kazimierz Starzyk)
325 325 328
Wprowadzenie.... Kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego Korei
3t2 313
3t4 317
32r 321
322 323
333
336 337 337 331
.
Tendencje r Turkmenia Tybet 136-139, 142, 167, 169, 190, 238, 254
(J
N.r tso
U, wyspa 127
Ukraina 22L,321,385 Ułan Bator 27l Union Bank 150-152 Uotsuri Shima (chiń. Diaoyi Dao) 22' l28 Ural 223 Urugwaj l9l Urumczi 56 Uruppu, wyspa 13l Ussuri, rzeka 132, 133 Uttar-Pradesh 137 Uz Bel, przełęcz l44, 146 Uzbekistan 55-67, 147, 193, 241, 321, 4Ob
Uzien 60 Vajpayee Atal Behari 70, l4O Vancouver 187 Vanuatu l13,405 Vasavakul Thaveeporn
Wahid Abdurrahman 79, 263 Wajda Andrzej 248,258, 405
Wakhański Korytarz l43 Wałęsa Lech 243, 256, 258, 262, 267, 268, 272,
34t
Warszawa 133, 239, 248, 255, 258, 263, 266, 267, 273,32t,336, 340, 386, 391, 403, 4084rt Waszyngton 26,34,36, 4648, 65,71, 122, l9l,
Tizard Bank 150-152 Tojo Hideko 95, 96, 104 Tokamado 256
|
Vientiane 81, 196 Vo Van Kiet 80, 268
Thszkent 62, 63 Teheran 226
Thimpu
447
22t,24t,369,3?3
Watykan 169 Wawrzyniak Andrzej 404 Weizseacker Richard von 103 Wellington 2?2,273 Wen Jiabao 140
Wenezuela
l9l
West York Island, wyspa 150 Węgry 253' 386
Whitlam Gough l13, l16,
Wielka Brytania (Anglia, Imperium Brytyjskie)
lll,
l12, l16, l18, 137, 138, 156, 164, 183, 193, 195, 201, 206, 210, 370
Wietnam (Socjalistyczna Republika Wietnamu) 25, 28, 74-76, 80, 81, 84, 85, 88, u0, 1 13, tt6,147,149, 153-156, 158, 163, 185-187, l9l, 193, 198, 201, 203, 2t1, 2r7, 22t, 223, 237,239-242, 245, 247-250, 268, 269,274-284, 29U293, 295, 299-302, 312, 321, 338,
t, 38 l , 383, 385, 386, 395, 400,403-405, 4t2416 347 -357 , 37 0, 37
Wietnam Pofudniowy (Republika Wietnamu) 74, 149, 155,156 Wietnam Północny (DRW l49, l53, l54 Wirajuda Hassan 263 Władywostok l33' l35' 2l8,22l
ll2, 182, 337,370 WNP -+ Wspólnota NiepodlegĘch Państw
Wochy
Wojciechowski Janusz 263 Wojtasiewicz Olgierd 389 Wonsan 365 Woody I, wyspa 148, 149
Wschodniochińskie Morze 20' 21' l29' 130
Wspólnota Niepodległych Państw (wNP) l45' 222,330 Wuhan 43 Wu Shuchen 50 Wu Xuequan 5l Wu Yi 255
I 448
Inł]eks osób
Xi"men (Amoy) 178,314
i tnzw geografum1ch
Xianggang -+ Hongkong Xigadze, okręg l37 Xinjiang (Sinkiang, TLrkiestan Wschodni) 56,58, 59' 6l' 63' l34, l37 l38, 14t, L42, l44, l45 ' Xiong Guankat 42, 7I
Xuande Qundao -+ Amphitrire
Yang Shangkun 51, 85 Yangon (Rangun) 74,82, 156,272 Yang-Yang 365 Yasukuni 17, 18,98
Yechang 137
Yi Chang Ok
52
Yon Hyung Muk 52 Yonpyong, wyspa 127 Yoshida Shigeru 91, 92 Yoshigami Shozo 390 Yu Chong Ho 54
Yu Jong Ha 54 Yunnan 82, 84
Yuri Akiyiri, wyspa 130
Zainuddin DaimTi-rn 262 Zair 92 Zakatkazie 55 Zaleski Bogusław 263 Zapaśnik Stanisław 55,3g7, 436 Zdanowski Andrzej 397 Zemke Janusz 263 Zeng Jianhui 255
Zhao Nanyi l8l Zhao Ziyang 5l
Zhenbao, wyspa -+ Damanskij
Zheng Gang 596 Zhou Enlai (Czou EnJai) 28,51,74,80, 127,129, 134, 135, t37, r39, t42, 156 Zhu Rongji 17, 19, 34, 53, 70, 78, 79,82, 105, 255
Zhuhai 178,314 ZSRR --l llosja
Zwięek Radziecki
_-ł Rosja
żbikowrki Thdeusz 389 Ż
