WEST-CANADA
Deze bladzijde is met opzet leeg gelaten
Auteur en uitgever hebben deze wereldwijzer met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. De informatie is echter aan veranderingen onderhevig. Wij zouden het zeer op prijs stellen veranderingen, correcties en suggesties te ontvangen zodat deze in een volgende druk verwerkt kunnen worden. Auteur en uitgever aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve of gewijzigde informatie. Voor informatie en opmerkingen wat betreft reisboeken is het adres: Elmar, afdeling Reishandboeken, Molslaan 131a, 2611 RL, Delft. E-mail:
[email protected] Internet: http://www.uitgeverijelmar.nl
e-book 2011 Colofon Wereldwijzer West-Canada is een uitgave van © Uitgeverij Elmar B.V., Rijswijk – 2010 Tekst: Aad Struijk Fotografie: Aad Struijk, e.a. Vormgeving omslag: Wil Immink, Sittard Lay-out: Dirk Pieters Kaarten: Grafisch Atelier Stenchlak, Tienhoven ISBN 978 90389 20962
INHOUD
Voorwoord
9
ACHTERGRONDEN
15
Oppervlakte en ligging Bevolking Staatsinrichting en politiek Economie Geografie Klimaat Aardbevingen en vulkaanuitbarstingen Flora en fauna Taal Omgangsvormen Vlag en volkslied De Canadese keuken Sport Geschiedenis Inheemse bevolking
15 15 19 22 24 30
PRAKTISCHE INFORMATIE
49
Voorbereiding Reisaanbod Huur vervoermiddel Overnachten Vliegreis Aankomst in Canada Jet lag Grenscontrole Douane Hotelaccommodatie Afhalen vervoermiddel Begin van de rondreis Verkeer Wegen TransCanada Highway Richtingborden
49 49 50 52 54 56 56 56 57 57 57 58 58 58 58 60
32 32 36 37 38 39 41 42 47
Verkeersborden Verkeersregels Verkeerslichten Wegmarkeringen Maximumsnelheid Veiligheidsgordels Rijtijden Wegopbrekingen Andere weggebruikers Politie en Hulpdiensten Rijden in de bergen Rijden in steden Wild Brandstof Verblijf in Canada Boodschappen Uitgaan en nachtleven Media Medische zorg Religie Geldzaken Belastingen Telefonie Internet Feestdagen In Flanders Field Kleding Tijd Elektriciteit/voltage Maten en gewichten Temperaturen Openbaar vervoer Taxi’s Veerboten Criminaliteit Veiligheid Verblijf in Nationale en Provinciale Parken
60 61 61 62 62 62 62 62 63 63 64 64 64 65 65 65 68 68 69 69 69 70 70 71 71 72 72 73 74 74 74 75 75 75 75 76 76
WES T-C ANADA
6
BEZIENSWAARDIGHEDEN Olympische Winterspelen 2010 Inleiding
79 81
Vancouver
84
Geschiedenis Aankomst Openbaar Vervoer Stadsbeeld Ligging Gastown Harbour Centre en Canada Place Robson Street Stanley Park English Bay en West End Children Loved Him Vanier Park Kitsilano Granville Island Etnische buurten North en West Vancouver Winkelen Professionele Sport Filmindustrie
Traject 1 Vancouver – Osoyoos – Cranbrook Chilliwack Hope Princeton Bill Miner Hedley Keremeos Osoyoos Greenwood Grand Forks Castlegar Nelson Cody Caves Provincial Park Kasko Balfour Creston Cranbrook
79
84 85 85 86 87 87 87 88 88 91 92 92 93 93 94 94 95 95 95
98 98 98 101 102 102 103 103 105 106 106 107 111 111 112 112 113
Traject 2 Osoyoos – Kelowna – Revelstoke Penticton Summerland Kelowna Vernon
Traject 3 Cranbrook – Crowsnest – Calgary Fernie Sparwood De Vloek Van Fernie en De Geestruiter Crowsnest Pass Fort Macleod Nanton
Traject 4 Cranbrook – Radium Hot Springs – Banff – Calgary Kimberley Canal Flats Fairmont Hot Springs Radium Hot Springs Bosbranden
114 114 116 116 117
118 118 119 119 120 126 129
130 130 134 134 134 138
Traject 5 Vancouver – Kamloops – Revelstoke – Lake Louise – Calgary 140 Harrison Hot Springs Hope Yale Boston Bar Lytton Kamloops Poison Ivy Sicamous Revelstoke Golden Kicking Horse Pass Field
Calgary Geschiedenis Aankomst Openbaar Vervoer Ligging
140 141 141 147 147 147 148 149 150 159 164 165
170 170 171 171 172
INHOUD
Klimaat Downtown Calgary East Village/River District Eau Claire Buiten het centrum Professionele sport Winkelen
172 172 175 177 177 177 178
Traject 6 Calgary – Banff – Lake Louise – Jasper
179
Canmore Banff Banff National Park Lake Louise Jasper National Park Jasper
179 181 187 189 194 196
Traject 7 Jasper – Kamloops – Vancouver Tete Jaune Cache Valemount Terry Fox Blue River Clearwater Little Fort Kamloops Merritt
197 197 197 198 199 200 206 206 207
Traject 8 Calgary – Alberta Badlands – Edmonton 209 Drumheller Rowley Big Valley Stettler Donalda Camrose Giants of the Prairie
Edmonton Geschiedenis Ligging Klimaat Aankomst Openbaar vervoer Wegen Old Strathcona North Saskatchewan
212 215 216 217 217 217 218
224 224 224 225 225 226 226 231
River Valley Sport Winkelen
7
231 232 233
Traject 9 Edmonton – Jasper – Prince George
234
Stony Plain Entwistle Edson Hinton Jasper National Park Het Habbakuk Project David Thompson Prince George
234 234 235 236 236 243 245 248
Traject 10 Prince George – Prince Rupert
249
Vanderhoof Fort St. James Fort Fraser Houston Telkwa Smithers Moricetown Prince Rupert
249 249 251 251 251 251 251 252
Traject 11 Prince George – Whistler – Vancouver Barkerville Williams Lake Lillooet Pemberton Whistler BC Ferry Terminal Routebeschrijving
VANCOUVER ISLAND Victoria Geschiedenis Ligging Klimaat Openbaar vervoer Centrum Francis Rattenbury Old Town James Bay Vanuit Victoria
257 257 258 260 261 261 263
268 272 272 272 273 273 274 275 278 279 280
WES T-C ANADA
8
Traject 12 Victoria – Port Hardy Cowichan Bay Duncan Chemainus Ladysmith Nanaimo Nanaimo Bar Parksville en Qualicum Beach Courtenay Campbell River Sayward Telegraph Cove Port McNeill Port Hardy Bella Coola
Traject 13 Parksville – Port Alberni – Ucluelet – Tofino Port Alberni Ucluelet en Tofino
282 282 284 284 286 286 288 289 290 290 294 294 295 295 296
297 298 301
Traject 14 Vancouver – Powell River Sechelt Pender Harbour Egmont Earl Cove Powell River
All Aboard Canadian (Toronto-Vancouver) Skeena (Jasper-Prince Rupert) Rocky Mountaineer Malahat (Victoria-Courtenay) Overige treinreizen Algemeen
306 307 307 308 309 309
310 310 315 317 318 319 319
Over de auteur
320
Register
321
OPGENOMEN KAARTEN Canada, ligging 11 West-Canada, overzichtskaart algemeen 12-13 Canada, provincies 16-17 West-Canada, fysisch 26-27 Vancouver 82-83 Overzichtskaart van alle routes 96-97 Vancouver-Osoyoos-Cranbrook 98-99 Osoyoos-Kelowna-Revelstoke 115 Cranbrook-Crowsnest-Calgary 118 Waterton Lakes National Park 122-123 Cranbrook-Radium Hot SpringsBanff-Calgary 130 Kootenay National Park 136 Vancouver-Kamloops-RevelstokeLake Louise-Calgary 140-141 Mount Revelstoke National Park 152-153 Yoho National Park 162 Calgary 168-169 Calgary-Banff-Lake Louise-Jasper 180 Banff National Park 188
Jasper-Kamloops-Vancouver 199 Calgary-Alberta BadlandsEdmonton 211 Elk Island National Park, Alberta 220 Edmonton 222-223 Edmonton-Jasper-Prince George 234-235 Jasper National Park 238 Prince George-Prince Rupert 249 Prince George-WhistlerVancouver 259 Vancouver Island 266-267 Victoria 270-271 Victoria-Port Hardy 283 Parksville-Port Alberni-UclueletTofino 297 Vancouver-Powell River 306 Route Canadian 310 Oude (rood) en huidige (blauw) route van de Canadian 311 Route Skeena 315 Routes Rocky Mountaineer 317 Route Malahat 319
9
Voorwoord Veel mensen zullen bij een bezoek aan Canada tot de ontdekking komen dat dit land anders is dan zij zich voorgesteld hadden. Dat komt voor een belangrijk deel omdat Canada eigenlijk tamelijk onbekend is. Vrijwel iedereen denkt dat Canada een land is met onbegrensde ruimte en hoewel dat ontegenzeggelijk waar is, komt het voor velen als een verrassing dat de meeste Canadezen in slechts een klein aantal stedelijke gebieden wonen. Ook leeft heel sterk het idee dat Canada en de Verenigde Staten veel met elkaar gemeen hebben en ook daar valt niets tegenin te brengen, met dien verstande dat de enorme verschillen meer opvallen dan de overeenkomsten. Daarnaast blijkt ook het gangbare imago van Canada en Canadezen niet altijd en overal te kloppen. Wie bijvoorbeeld in de veronderstelling leeft dat de doorsnee Canadees vriendelijk en vredelievend, zij het ietwat sullig is, moet voor de aardigheid eens goed naar de nationale volkssport, ijshockey, kijken. Of nog overtuigender, tegen een Canadees zeggen dat hij een Amerikaan is. Dan is er nog het klimaat. Het valt niet te ontkennen dat een groot deel van Canada het hele jaar door met een laag ijs bedekt is, maar wie zou verwacht hebben dat in dit land een heuse woestijn ligt waar in de zomer de temperatuur tot boven de 40 graden Celsius stijgt, en dat de mooie bruine teint van de inwoners van Vancouver niet te danken is aan zonneschijn, maar het gevolg is van roest door overvloedige regenval? OK, het laatste is een grapje, maar dat neemt niet weg dat Canada’s westkust zoveel neerslag te verwerken krijgt dat zich hier uitgestrekte regenwouden bevinden.
Ook vanuit toeristisch oogpunt bekeken is over Canada relatief weinig bekend. Over het algemeen verwacht men in Canada ongerept natuurschoon aan te treffen, wild te zien en deel te kunnen nemen aan buitensportactiviteiten. Een Canadareis wordt mede daardoor vaak geassocieerd met een avontuurlijke vakantie. Laat ik vooropstellen dat al deze ingrediënten in ruime mate aanwezig zijn, maar ook zonder uw leven in de waagschaal te stellen of ontberingen te moeten trotseren kunt u in Canada een zeer genoeglijke tijd doorbrengen. Canada is een ongelofelijk groot en dunbevolkt land met een overvloed aan adembenemend mooi en veelal ongerept natuurschoon. Slechts een klein deel daarvan is echter (min of meer) redelijk bereikbaar. Hoe verder u west- of noordwaarts trekt, hoe minder wegen u tegenkomt. Dat begrip, een weg, heb ik als primair uitgangspunt aangehouden bij het schrijven van deze reisgids over West-Canada, want de meeste lezers die dit gebied willen bezoeken zullen waarschijnlijk kiezen voor een rondreis met een personenauto of camper. Het tweede uitgangspunt is geweest mij te beperken tot die delen van British Columbia en Alberta die voor de gemiddelde lezer het meest interessant zullen zijn om tijdens een rondreis te bezoeken. Dat wil overigens niet zeggen dat ik u uitsluitend meeneem naar populaire toeristische bezienswaardigheden. Integendeel. Ook minder bekende of minder toegankelijke hoogtepunten komen ruimschoots aan bod. Een enkele uitzondering daargelaten (Vancouver, Calgary en Edmonton) komt u in West-Canada geen grote steden tegen en zelfs de genoemde plaatsen zijn niet bepaald giganti-
10
AC HTER GR ONDEN
sche metropolen. Wat u in dit deel van Canada ook vrijwel niet zult zien zijn zogeheten “tourist traps”, plaatsen die hun bestaan louter en alleen te danken hebben aan de almachtige toeristendollar, ofschoon een enkel stadje (ik denk bijvoorbeeld aan Jasper in Alberta en aan Kimberley in British Columbia) de nodige moeite doet om mijn woorden te logenstraffen. Zowel Alberta (Calgary) als British Columbia (Vancouver) beschikken over internationale luchthavens met (rechtstreekse) verbindingen naar Nederland en België. Genoemde steden zijn bovendien in de onmiddellijke omgeving gelegen van de meest tot de verbeelding sprekende bezienswaardigheden in West-Canada. Daarom kiezen veel bezoekers voor een reis waarbij zowel Calgary als Vancouver aangedaan worden. Ofschoon de kortste verbinding tussen Calgary en Vancouver “slechts” 1.057 kilometer bedraagt, moet hierbij wel in ogenschouw genomen worden dat onderweg enkele imposante bergketens, waaronder de Rocky Mountains, een vlotte doorgang in de weg staan. Er zijn in Canada slechts vier passen over deze bergrug die geschikt zijn voor gemotoriseerd verkeer. De besprekingen van deze routes staan centraal in deze reisgids, aangevuld met beschrijvingen van de routes tussen Calgary en Edmonton, tussen Edmonton en Prince Rupert, alsmede tussen Prince Rupert en Vancouver. In afzonderlijk hoofdstukken wordt aandacht besteed aan Vancouver Island en, in beknopte vorm, aan enkele plaatsen die aan de Sunshine Coast ten noorden van Vancouver gelegen zijn. Verder heb ik een hoofdstuk geschreven waarin het rei-
zen per trein naar en in West-Canada de revue passeert. De sectie met toeristische besprekingen wordt voorafgegaan door een deel met enerzijds achtergronden over Canada in het algemeen en WestCanada in het bijzonder, en anderzijds praktische reisinformatie over Canada. Hieraan heb ik ook een hoofdstuk toegevoegd over de Olympische Winterspelen van 2010 in Vancouver. Als extra service voor lezers van deze Wereldwijzer West-Canada heb ik op het Internet een website gepubliceerd met aanvullende informatie en rechtstreekse links naar allerlei websites die bij het plannen van een vakantie in Canada van pas kunnen komen (www.wereldwijzerreisgidsen.nl). Als u vragen, opmerkingen of suggesties heeft, kunt u altijd per e-mail contact met mij opnemen (canada@wereld wijzerreisgidsen.nl). Graag wil ik van deze ruimte gebruik maken om iedereen te bedanken die mij behulpzaam is geweest bij mijn rondreizen door Canada en het schrijven van deze reisgids. Mijn bijzondere dank gaat uit naar Air Canada, Incento Treinreizen en Fraserway RV, alsmede naar talloze medewerkers van toeristenbureaus die mij onderweg op sleeptouw hebben genomen en plekken hebben laten zien die anders voor mij (en u) verborgen zouden zijn gebleven. Ik hoop dat Wereldwijzer West-Canada een bijdrage kan leveren om van uw reis naar dit gebied een onvergetelijke ervaring te maken. Aad Struijk Rotterdam, voorjaar 2010
VOORWOOR D
11
A
● No o r d p o o l
AZIË
C
A
N
A
D
NOORDAMERIKA ➤
E U R O PA
180°
160°
140°
120°
100°
80°
Grant Land
NOORDELIJKE IJSZEE Ellesmere
Beaufo
No rth we st
nz
Yu ko n
Te rri to rie
Yellowknife ●
Ma
Whitehorse ●
s Iqaluit ●
Great Slave Lake Uranium City ● Churchill ●
Hines Creek Fort Mc Murray ● ●
● Prince Rupert
Br it. Co lum bia
Al be rta
Victoria ● Vancouver ●
Ma nit ob a
CANAD
● Edmonton
Sa sk atc he wa
● Calgary
n
Ungava
Hu ds on Ba y
K. Farvel 60°
Lake Superior
Schefferville ●
Newfo undlan d
Qu eb ec Sept-Îles ● Newfoundland
St-Lawrence
Sudbury ●
■ Québec
Lake Ottawa ■ ■Montréal Lake Michigan Huron■ Toronto L.Ontario
Salt Lake
Labradorzee
Labr ador
A
Lake Winnipeg Winnipeg ● Thunder On tar io Bay ●
Regina ●
Missouri
New Brunswick
L.Erie
Pr. Edward Island ● Sydney
● Halifax Nova Sable
● St. John's
Scotia
G D E S TA TEN
40°
AT L A N T I S C H E
ss
iss
ipp
i
VERENI
Gr oenl and
Baffin
ie
●Dawson
cke
(V.S .)
Baff inba ai Boothia
Great Bear Lake
vis
ke l
Yuk on
Alaska
Devon Victoria
.D a
p o o lc ir
Banks
Str
N o o rd
Parry Islands
rtzee
Mi
Bermuda Is. (G.B.)
G ra
R ío
OCEAAN
nde
Sargassozee Golf van Mexico BAHAMA'S
MEX ICO
Kreeft skeer kring
Golf van Campéche
Caicos (G.B.)
CUBA HAÏTI BELIZE JAMAICA HONDURAS
GUATEMALA EL SALVADOR
GROTE OCEAAN
Caribisc
NICARAGUA
DOM. REPUBLIEK Puerto Rico (V.S.) ANTIGUA EN BARBUDA Guadeloupe (Frankrijk) DOMINICA he Zee Martinique (Frankrijk) Ned. Antillen
BARBADOS GRENADA TRINIDAD EN TOBAGO
PANAMA COSTA RICA
20°
VENEZUELA COLOMBIA
GUAYANA SURINAME FR. GUYANA
CANADA, LIGGING
AC HTER GR ONDEN
12 60°
135° Whitehorse
130°
Carcross ●
●
125°
Yukon Territory ●
Teslin Lake
Atlin Lake
●
● Watson Lake
Fort Liard ●
● Atlin
▲ Mount Fairweather
Juneau Hoonah ●
Fort Nelson ●
● Dease Lake
Churchill Peak
Alaska
▲ 3200 m
Telegraph Creek ●
● Sifton 998 m
Sitka ● Kates Needle Petersburg ▲ 3050 m ●
55°
Golf van Alaska
● Wrangell
Prince of Wales Island
E n tr a n
2472 m ▲
● Stewart
Hazelton ●
2423 m ▲
Takla Lake
Smithers ● Babine Lake
ce
Williston Lake
British
Ketchikan ●
● Terrace
Prince Rupert
●
Graham Island
● Port Essington
Stuart Lake Fort St. James ●
Burns ● Lake
● Kitimat
●Endako
He
Prince George
ca
●
Kemano ●
te Str
1250 m ▲ ● Queen Charlotte
ait
Nechako Lake
Queen Charlotte Islands
Ocean Falls ●
Moresby Island
en C ha S tr a r lo tt e it
●
Columbia 3570 m ▲
Williams ● Lake
Mount Waddington Chilko ▲ Lake 4042 m ▲ 3252 m
Port Hardy ●
Campbell River
Powell River ● Whistler
●
St
●
Courtenay ●
ra
Squamish ●
it of
Vancouver Island
er r R iv
Que
Quesnel ●
Bella Coola
F ra s e
Queen Charlotte Sound
GROTE OCEAAN
Pass
● Ware
● Metlakatla
50°
tN e Riv lson er
●
(Verenigde Staten)
D ix o n
For
d ar Li iver R
4663 m
Parksville G e o rgi ●
Port Alberni ●
Ucluelet ●
S Jua trait of n de Fuc
Vancouver
●
a
Nanaimo
a
Victoria
●● New W
● Bell
●
● Sooke
Everett
VOORWOOR D
Sl
● Hay River Buffalo Lake
Trout Lake 817 m ▲
av
e
105°
Fort Smith ●
Uranium City Fond-du-Lac ● ●
Riv er
ve yR i
r ve R i Lake Claire
Ha
▲ 852 m
● Peace River
Slave Lake
● High Prairie
Grande Prairie
●
ewan
Mc Lennan ● Lesser
●
Dawson Creek
Smith ● Athabasca ●
● Swan Hills
3274 m ▲
St. Paul ●
Fort Saskatchewan N o r th S a s k a t che ● R iv e w a n Edmonton r ●Vegreville ● Lloydminster ● Vermilion ● Leduc Pembina ● ● ● Viking Battleford Wetaskiwin ● ● Camrose Wilkie
●
Edson ●
Mount Robson ● Hinton
● Jasper
Lacombe ● Sylvan ● Lake
Re
●
Salmon Arm ●
● Kamloops Merritt ●
● Cessford
● High River
Medicine Hat Taber Lethbridge ●
● Vernon
● Kelowna ● Penticton
estminster
wa a tc h e S a s k iv e r R
● Drumheller
Calgary
●
●Canmore Mount Assiniboine ▲ Invermere ● 3618 m
● Revelstoke
Kindersley ●
Hanna ●
3533 m Kicking Horse ▲ Pass Airdrie ● Golden ●1627 m ● Banff ● Clinton
● Stettler
● Red Deer
d Ri De ve er r
▲ 3747 m
Nelson ●
●
Trail ●
Idaho
ngham
Verenigde Staten Washington
●
Cranbrook
● Castlegar
0
n
h
Mount Columbia
●
Provost ●
ut
● 1131 m Yellowhead Pass
So
▲ 3954 m
Meadow Lake ●
Bonnyville ●
sca aba Ath iver R
3581 m ▲
La Loche ●
atch
Fort Mc Murray ● ● Waterways
Alberta
Hines Creek ●
●
Cree Lake
Sask
Fort St. John
● Fort Chipewyan Ath aba sca Riv er
ce Pea ● Fort Vermilion
Peac e Rive r
Habay ●
Lake Athabasca
1006 m ▲
r
Bistcho Lake
N ▲
Territories
60°
Northwest
110°
● Fort Resolution
55°
● Fort Providence115°
Great Slave Lake ● Pine Point
Hatton ●
50°
120°
13
●
1466 m ▲
Cardston ● ▲ Mount Cleveland 3181 m 1590 m M o n t a n a ● Marias Pass
250
Havre
●
2105 m ▲
500 km
WEST-CANADA, OVERZICHTSKAART ALGEMEEN
14
AC HTER GR ONDEN
15
ACHTERGRONDEN
OPPERVLAKTE EN LIGGING Canada Canada is met een oppervlakte van 9.984.670 km2 op de Russische Federatie na het grootste land ter wereld. Het grondgebied beslaat het grootste deel van het Noord-Amerikaanse continent en strekt zich uit van de Atlantische Oceaan in het oosten tot de Grote Oceaan in het westen, en van de zuidgrens met de Verenigde Staten tot de Arctische Oceaan in het noorden. In het uiterste noordwesten van deze landmassa ligt nog een deel dat aan de Verenigde Staten toebehoort, namelijk de staat Alaska. Over de weg gemeten bedraagt de afstand tussen de meest oostelijke plaats (St. John’s op Newfoundland) en de meest westelijke plaats (Victoria op Vancouver Island) 7314 kilometer. De afstand tussen Vancouver in het zuiden van British Columbia en Whitehorse in het Yukon Territory, bedraagt 2697 kilometer. Ofschoon de meest noordelijke nederzetting van Canada maar 817 kilometer van de Noordpool verwijderd ligt, bevindt het zuidelijke deel van het land zich aanmerkelijk dichter bij de tropen dan Nederland en België. Zouden we de stad Vancouver over de noorderbreedte naar Europa schuiven,
dan kwam hij op ongeveer dezelfde hoogte terecht als Milaan in Italië. De hoofdstad van Canada is Ottawa, gelegen in de provincie Ontario, op de grens met de provincie Quebec.
British Columbia British Columbia is de meest westelijke provincie van Canada en heeft een oppervlakte van 944.735 km2. De westgrens wordt gevormd door de Grote Oceaan en (in het noordwesten) Alaska. In het noorden liggen de Canadese gebiedsdelen Yukon Territory en Northwest Territory en in het oosten de provincie Alberta. In het zuiden grenst British Columbia aan de Verenigde Staten (de staten Washington, Idaho en Montana). De hoofdstad van British Columbia is Victoria op Vancouver Island.
Alberta Alberta heeft een oppervlakte van 661.848 km². In het westen wordt Alberta begrensd door de provincie British Columbia, in het noorden door het Northwest Territory en in het oosten door de provincie Saskatchewan. In het zuiden grenst Alberta aan de Verenigde Staten (Montana). De hoofdstad van Alberta is Edmonton.
BEVOLKING Canada Canada telt 33,6 miljoen inwoners (2009), wat neerkomt op een bevolkingsdichtheid van 1 inwoner per 3,2 km². Dat cijfer moet echter wel genu-
anceerd worden, want het grootste deel van Canada is niet geschikt voor menselijke bewoning. Driekwart van de bevolking leeft binnen 150 kilometer afstand van de grens met de Ver-
AC HTER GR ONDEN
16
1
180°
NOORDELIJKE IJSZEE CA
N
Banks Island
Beaufortzee
Victoria Island
●
Barrow
Alaska (Ver. Staten)
Noo rdpo olcir kel Yu k
on
● Inuvik
Ft. Yukon ●
Great Bear Lake
Nunavut
● Fairbanks
●Dawson
Northwes t Territorie s
Yu kon
Yellowknife ● Great Slave Lake
Whitehorse ●
60°
● Uranium City
Fort ● Nelson
Juneau ● Golf van Alaska
Lake Athabasca
Hines Creek ● Prince George ● ● Prince Rupert Queen Charlotte Island
Vancouver ●
●
Lake Winnipeg
Alberta ● Calgary
Manitoba
Saskatch ewan
●
British Columbia
Victoria
Reindeer Lake
Fort McMurray ●
Edmonton
● Kamloops Vancouver Island
Churchill ●
Saskatoon ● Regina ●
Montana
Onta rio
Winnipeg ●
Thunder Bay ●
Missouri
Washington
Lake Superior N. Dakota Minnesota
Oregon
V E R E N I G D E S TAT E N S. Dakota
Idaho
● Sandy Lake
Michigan Lake
Nebraska
Huron
Wisconsin
Lake Michigan
Wyoming Salt Lake
S
L.Erie P Ohio
Iowa Illinois Indiana
West Virginia
B EVOL K ING
60°
80°
100°
120°
➤
140°
17
Noordpool AD
Ellesmere Island
A
● Qaanaaq
Parry Islands
Devon Island
Baffi nbaa i
● Resolute
Kalaallit Nunaat (Groenland) (Denemarken)
Iqaluit
Southampton Island
Hu
Nuuk ●
●
ds
on
Ungava Peninsula
Hudson Bay
is
Noordp oolcirk el
Str
Godhavn
Dav
Melville Peninsula
Baker ● Lake
●
Baffin Island
S t r.
Boothia Island
ait
K. Fa rve l 60°
● Nain
Labradorzee
Labrador
James Bay
Schefferville ●
Newfoundland
● Churchill Falls
Queb ec Sept-Îles Gulf of ● St-Lawrence ●
Newfoundland Pr. Edward Island
● St. John's
New Charlottetown St-Lawrence ● udbury Brunswick ● ● Sydney ● Fredericton ● Ottawa Montréal ■ ● ● Nova Scotia Maine Halifax Toronto
Saint-Pierre / Miquelon (Frankrijk)
●
L.Ontario
Verm o
nt
Québec
New Hampshire
ennsylvania Maryland
Sable
Massachusetts
New York
40°
Rhode Island Connecticut New Jersey
0
500
1000 km
Delaware
CANADA, PROVINCIES
AC HTER GR ONDEN
18
enigde Staten. Daar weer driekwart van woont in een van de drie grote bevolkingscentra van het land, namelijk de Quebec – Windsor Corridor (inclusief de steden Montreal, Ottawa en Toronto), de Calgary – Edmonton Corridor en het Lower Mainland in British Columbia (inclusief de steden Vancouver en Victoria). De grootste steden van Canada zijn Toronto, Montreal, Vancouver, Ottawa, Edmonton en Calgary. Bijna 4% van de bevolking stamt af van de oorspronkelijke bewoners van Canada en dit percentage neemt gestaag toe omdat de bevolkingsaanwas van deze groepering bijna tweemaal zo hoog is als die van de andere inwoners. In Canada leven 43 verschillende etnische groeperingen met meer dan 100.000 mensen. De top tien daarvan (elk met meer dan 1 miljoen vertegenwoordigers) wordt gevormd door Engelsen (21%), Fransen (15,8%), Schotten (15,2%), Ieren (13,9%), Duitsers (10,2%), Italianen (5%), Chinezen (4%), NoordAmerikaanse Indianen (4%), Oekraïners (3,9%) en Nederlanders (3,9%). Bijna 1 op de 5 Canadezen is in een ander land geboren. Ruim 16,2% van de bevolking hoort tot een zichtbare minderheid, maar dit percentage stijgt snel omdat meer dan de helft van de immigratie op het conto komt van Chinezen en Zuid-Aziaten (OostIndiërs en Pakistani).
British Columbia British Columbia telt ongeveer 4,5 miljoen inwoners en is daarmee, na Ontario en Quebec, de op twee na dichtstbevolkte provincie van Canada (1 inwoner per 4,7 km²). Bijna de helft daarvan woont echter in het stedelijk gebied van Metro Vancouver, zodat u begrijpt dat in de rest van de provincie, buiten enkele stadjes en dorpen, de dichtstbijzijnde buur vaak kilometers ver verwijderd is.
Veruit de grootste stad van British Columbia is Vancouver met 580.000 inwoners. Het stedelijk gebied Metro Vancouver, inclusief onder andere de steden Surrey (395.000), Burnaby (203.000) en Richmond (175.000) telt 2,4 miljoen inwoners. De stad Abbotsford, op de grens met de Verenigde Staten, heeft een bevolking van 124.000. De hoofdstad Victoria telt 78.000 inwoners. Buiten het stedelijk gebied in het zuidwesten van de provincie is Kelowna (107.000) de enige stad met meer dan 100.000 inwoners. Andere noemenswaardige plaatsen zijn verder nog Kamloops (81.000) en Prince George (68.000). De etnische samenstelling van de bevolking in British Columbia verschilt niet veel met die van Canada in het geheel, met dien verstande dat Fransen en Italianen minder, en Chinezen en Indiërs beduidend meer vertegenwoordigd zijn. In Vancouver behoort meer dan de helft van de bevolking tot een zichtbare minderheid (Aziaten).
Alberta Alberta is de op vier na dichtstbevolkte provincie van Canada met 3,6 miljoen inwoners. De bevolkingsdichtheid is 1 inwoner op 5,38 km², maar net als in British Columbia wonen de meeste inwoners van de provincie (2,4 miljoen) in een afgebakend stedelijk gebied, te weten de Calgary – Edmonton Corridor. Wat betreft etnische samenstelling valt het op dat na Engelsen en Schotten, mensen van Duitse afkomst sterk vertegenwoordigd zijn, evenals Oekraïners die na de Ieren op de vijfde plaats staan. De grootste stad van Alberta is Calgary (989.000), gevolgd door de hoofdstad Edmonton (730.000). Verder zijn er maar drie andere steden met meer dan 75.000 inwoners, te weten Red Deer (83.000), Strathcona (82.500) en
STA ATSINR HO OFDS IC HTING TUK K OPPEN EN POLIT I E K
Calgary
Lethbridge (75.000). Tussen 2001 en 2006 nam de bevolking van Calgary toe met 12,4%, tegen 10,6% voor de rest van Alberta en 5,4% voor heel Cana-
da. Iets minder dan een kwart van de bevolking in Calgary behoort tot een zichtbare minderheid (voornamelijk Chinezen en Indiërs).
STAATSINRICHTING EN POLITIEK De federatie Canada is een parlementaire democratie en een constitutionele monarchie. De huidige koningin is Elizabeth II die in Canada vertegenwoordigd wordt door een gouverneurgeneraal (Governor General) (momenteel Michaëlla Jean). Het staatshoofd heeft in de praktijk slechts een ceremoniele rol en de meeste Canadezen staan tamelijk onverschillig tegenover hun koningshuis. Hoewel van populariteit weinig sprake is, bestaat er echter ook geen noemenswaardige behoefte om de monarchie af te schaffen. De federatie bestaat uit 10 provincies (Ontario, Quebec, Nova Scotia, New Brunswick, Prince Edward Island,
British Columbia, Manitoba, Saskatchewan, Alberta en Newfoundland & Labrador) en 3 territories (Northwest Territory, Yukon Territory en Nunavut Territory). Het federale parlement (Parliament) bestaat uit de Kroon (Crown), het Lagerhuis of Huis van Afgevaardigden (House of Commons) en het Hogerhuis of Senaat (Senate). Leden van het Huis van Afgevaardigden worden gekozen via een districtenstelsel met één zetel per district (Riding geheten). De politieke partijen kunnen in elk district één kandidaat verkiesbaar stellen. De kandidaat die bij de verkiezingen de meeste stemmen in een district behaalt, wordt namens dat district naar het parlement afgevaardigd. Het
19
20
AC HTER GR ONDEN
Parliamant Hill, Ottawa
parlement is gevestigd in de hoofdstad Ottawa. De districten worden bepaald aan de hand van het aantal inwoners. Provincies met meer inwoners zijn dus beter vertegenwoordigd. De leden van de Senaat worden door de minister-president (Prime Minister) benoemd. Canada kent geen adel, dus leden van de senaat zijn geen edelen (Lords) zoals in Groot-Brittannië. De politieke partij met de meerderheid van stemmen in het Huis van Afgevaardigden vormt de regering (Cabinet), bestaande uit de minister-president en de ministers. Deze blijven tevens lid van het Huis van Afgevaardigden. Wanneer geen enkele partij een meerderheid heeft, vormt de partij met de meeste stemmen een minderheidsregering. Zo’n regering zal steun moeten krijgen van een of meer andere partijen. Formele coalities zoals wij kennen zijn onbekend in Canada. Wanneer een rege-
ring de steun van het Huis van Afgevaardigden verliest, worden nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Zo niet, dan mag de minister-president zelf de datum voor verkiezingen bepalen, mits dit gebeurt binnen 5 jaar na de vorige verkiezingen. Doorgaans is de Liberale dan wel de Conservatieve Partij aan de macht. Ofschoon veel partijen aan de federale verkiezingen deelnemen, slagen slechts enkelen er in daadwerkelijk zetels te verwerven. Op dit moment hebben vier partijen (en een onafhankelijke afgevaardigde) zitting in het Huis van Afgevaardigden, te weten de Conservative Party of Canada (conservatieven), de Liberal Party of Canada (liberalen), de New Democratic Party (democraten) en het Bloc Québécois (separatisten). Laatstgenoemde partij heeft uitsluitend kandidaten in de provincie Quebec en streeft naar afschei-
STA ATSINR IC HTING EN POLIT I E K
ding van deze provincie van Canada. De overige grote partijen hebben ook gelijknamige partijen op provinciaal niveau, maar deze provinciale partijen zijn doorgaans geheel autonoom en nemen vaak afwijkende standpunten in, zowel met betrekking tot gelijknamige partijen in andere provincies als met betrekking tot de landelijk opererende partij. Verder hebben begrippen als “liberalen” en “democraten” in Canada een andere lading dan bij ons en elders in de wereld (Verenigde Staten en Groot-Brittannië). De Canadese Liberale Partij heeft bijvoorbeeld veel meer gemeen met de niet-radicale groeperingen van onze PvdA, c.q. de Engelse Labour Party, dan met respectievelijk onze VVD of de Engelse Liberal Party. De Canadese National Democratic Party houdt het midden tussen wat wij enerzijds de SP en Groen Links en anderzijds de VVD zouden noemen. Canada heeft langdurige periodes gekend met regeringen van de Liberal Party, wat sterk heeft bijgedragen aan het imago van Canada in de Verenigde Staten als een “socialistische staat” (in de VS is een “liberal” synoniem aan een “socialist”, iets wat vrij algemeen een zeer negatieve lading heeft). Momenteel heeft Canada een minderheidsregering van de conservatieve partij onder aanvoering van ministerpresident Stephen Harper. De provincies (en in mindere mate de territoria) hebben in Canada vergaande autonomie. Zij dragen onder andere verantwoordelijkheid voor gezondheidszorg, onderwijs, provinciale infra-
Logo’s politieke partijen
structuur en sociale zaken. Dit heeft onder andere tot gevolg dat wetgeving in de diverse provincies niet overal hetzelfde is. Een bekend voorbeeld hiervan is de Provincial Sales Tax (P.S.T.). Deze bedraagt 7% in British Columbia, terwijl Alberta deze belasting niet heft. Ook op het gebied van verkeer zult u als bezoeker regelmatig verschillen tussen verschillende provincies tegenkomen. Opgeteld incasseren de Canadese provincies samen meer belastinggelden dan de federale overheid. Teneinde diverse voorzieningen (denk vooral aan bijvoorbeeld gezondheidszorg, oudedagsvoorzieningen, sociale voorzieningen en onderwijs) landelijk op een min of meer gelijkwaardig niveau te houden, kent men een systeem waarbij provincies met veel belastingopbrengsten financieel bijdragen aan de provincies met weinig inkomsten (transfer payments). In de praktijk betekende dit de laatste jaren dat Alberta en Ontario (de zogeheten ‘have’ provincies, meebetaalden om de schatkisten van de acht andere (‘have not’) provincies aan te vullen. In het fiscale jaar 2009-2010 is Ontario voor het eerst in de geschiedenis ook een ‘ontvanger’ geworden, en Newfoundland & Labrador voor het eerst een ‘betaler’. Leden voor de provinciale parlementen worden op dezelfde wijze gekozen als bij federale verkiezingen en ook de vorming van een regering verloopt identiek. De minister-president heet op provinciaal niveau echter geen primeminister maar premier. De Kroon (het staatshoofd) wordt vertegenwoordigd door Luitenant-Gouverneurs (Lieutenant-Governors). De provinciale parlementen kennen geen Senaat, alleen een Huis van Afgevaardigden. Een heet hangijzer in Canada is het voortbestaan van de nationale eenheid. Met name in de Franstalige provincie Quebec bestaat een fanatieke stroming die wedijvert voor afschei-
21
AC HTER GR ONDEN
22
ding van Canada. Tot tweemaal toe (in 1980 en 1995) werd ternauwernood een referendum verworpen dat opriep tot een onafhankelijk Quebec. Hoewel voorstanders van separatisme zich tegenwoordig voornamelijk van politieke middelen bedienen, werden in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw ook terroristische aanslagen niet geschuwd. Om de nationale eenheid te bewaren hebben verschillende Canadese regeringen vergaande concessies gedaan aan Quebec die in de rest van Canada door de bevolking niet met gejuich begroet zijn en nog steeds op veel kritiek mogen rekenen. Vooral in de westelijke provincies staat men zeer afwijzend tegenover de politieke chantage van Quebec. Hoewel separatisme in de westelijke provincies nog op weinig steun onder de bevolking mag rekenen, beginnen in het bijzonder in de provincie Alberta
geluiden te klinken die aandringen op het vormen van een onafhankelijke staat, al dan niet in combinatie met andere westelijke provincies, danwel aansluiting bij de Verenigde Staten. Voorstanders van afscheiding van Alberta zijn vooral te vinden onder (ultra) conservatieve groeperingen die zich ergeren aan de aparte status van Quebec, de in hun ogen dominante rol van Ontario en Quebec en het feit dat Alberta naar hun mening te veel bijdraagt aan transferbetalingen. Hierbij speelt bovendien een rol dat Alberta, door het in vergelijking met de centrale provincies lage aantal inwoners, ook veel minder vertegenwoordigers in het parlement heeft. De separatisten voelen zich sterk door de economische welvaart van Alberta, voornamelijk veroorzaakt door de rijke olievoorraden in deze provincie.
ECONOMIE Tot en met ver in de 20ste eeuw was Canada voornamelijk een op landbouw, visserij, mijnbouw en bosbouw georiënteerd land. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde het land zich tot een natie waar bijna driekwart van de beroepsbevolking werkzaam is in de dienstverlenende sector. De industriesector is in Canada van relatief minder belang en concentreert zich in het zuiden van de provincie Ontario, dicht bij de grens met de Verenigde Staten. Canada hoort tot de welvarendste landen ter wereld, heeft een hoog bruto nationaal product en is sinds 1976 lid van de G8, een forum van acht vooraanstaande industriele staten. Door de rijke olie-, kool- en gasvoorraden, alsmede ruim voorradige hydro-elektriciteit, is Canada niet alleen in staat (in principe) in haar eigen energiebehoefte te voorzien, maar tevens energie te exporteren.
Veruit de belangrijkste handelspartner van Canada zijn de Verenigde Staten. Ruim 80% van alle export gaat naar de zuiderburen en 67% van de import is daarvan afkomstig.
British Columbia Tot en met halverwege de 19de eeuw was pelshandel de voornaamste bron van inkomsten in British Columbia. Veel plaatsen in het binnenland van de provincie zijn ontstaan als fort of handelspost (Prince George, 1807 en Kamloops, 1812). Door de teruglopende vraag naar bont daalde het aantal inwoners gestaag tot slechts 36.000 in 1871, het jaar waarin British Columbia als provincie toetrad tot de Dominion of Canada. Belangrijkste voorwaarde die de regering van British Columbia stelde was de aanleg van een weg die het met Centraal- en Oost-Canada zou verbinden. De weg werd een spoorweg
EC ONOM IE
en de voltooiing hiervan in 1885 was een enorme economische stimulans. Veruit de belangrijkste bron van inkomsten voor British Columbia is de bosbouw (en samenhangende hout- en papierindustrie), gevolgd door toerisme (15 miljoen bezoekers per jaar), mijnbouw (kolen, aardgas, olie, koper, goud, zilver en zink) en visserij (zalm, heilbot en haring). Ook de filmindustrie van Vancouver (na Los Angeles en New York de grootste in Noord-Amerika) is het noemen waard. Industrie spitst zich toe op hightech (computers, telecommunicatie, luchtvaart). De Fraser Valley is een belangrijk veeteeltgebied. De Okanagan Valley staat bekend om fruitboomgaarden en wijnbouw. De belangrijkste havenplaatsen zijn Vancouver en Prince Rupert.
Houttruck
Alberta De eerste blanke pioniers in Alberta waren pelsjagers die steeds verder westwaarts trokken toen de beverstand in het oosten van Canada drastisch terugliep. Toen in het laatste kwart van de 19de eeuw bont uit de mode raakte en ook de bizon door overbejaging praktisch van de grote vlakten (prairies) was verdwenen, werden de oorspronkelijke bewoners van het gebied door middel van verdragen naar Indian Reserves verbannen (wat wij indianenreservaten noemen, maar het woord ‘reservation’ wordt in Canada heel nadrukkelijk niet gebruikt). Op de zuidelijke prairies en in de voetheuvels van de Rocky Mountains ontstonden ranches en na de komst van de spoorwegen werd een begin gemaakt met de ontginning van de oostelijke prairies. Gedurende de 20ste
23
24
AC HTER GR ONDEN
eeuw ontwikkelde Alberta zich tot een agrarische provincie van betekenis. Landbouw en veeteelt zijn ook tegenwoordig nog belangrijke economische pijlers. Alberta Beef staat hoog aangeschreven en het ‘cowboyimago’ wordt gekoesterd. In de grote vlakten die het oostelijk deel van de provincie domineren, wordt veel tarwe verbouwd, evenals canola, een voor het eerst in Canada genetisch gemanipuleerde variant van koolzaad die in Europa niet verbouwd mag worden. Door de aanleg van de transcontinentale spoorweg kwam Alberta ook als toeristische bestemming op de kaart te staan. Ruim 5 miljoen mensen bezoeken jaarlijks de Rocky Mountains. Sinds de jaren zestig van de 20ste eeuw is de exploitatie van olie, aardgas en kolen de drijvende kracht achter de economie van Alberta, inmiddels de welvarendste van alle Canadese provincies. De Athabasca Oil Sands in het noordoosten van de provincie bevatten de rijkste oliereserves ter wereld. Samenhangend met de winning van aardolie heeft Alberta ook een grote petrochemische industrie. Aangetrokken door de bloeiende welvaart en het gematigde belastingklimaat in Alberta, is de snelgroeiende stad Calgary uitgegroeid tot het grootste zakencentrum van Canada na Toronto.
Koolzaadveld in Oost-Alberta
GEOGRAFIE Canada kan onderverdeeld worden in zes geografische regio’s. In het uiterste noorden ligt de Arctische Archipel, een verzameling van ruim 36.500 voornamelijk onbewoonde eilanden die het grootste deel van Nunavut Territory en een deel van Northwest Territory uitmaken. Binnen dit gebied groeien als gevolg van extreem koude winters en korte zomers geen bomen en de grond is het hele jaar bevroren (permafrost). De laagblijvende vegetatie bestaat uit dwergstruiken, gras, mos en lichenen (korstmos) en wordt aangeduid als toendra. Door de fragiele bodemstructuur is het onmogelijk wegen of spoorwegen in dit gebied aan te leggen. Binnen deze geografische regio ligt voor een deel ook een ander gebied dat het Canadese Schild (Canadian Shield) heet en dat als een hoefijzer rondom de Hudson Bay is gelegen. Dit schild is een gebied waarin de aardkorst aan de oppervlakte ligt en waar dus het oudste gesteente op aarde zichtbaar is. Het Canadese Schild wordt gekenmerkt door uitgestrekte naaldwouden, ontelbare meren en rivieren, alsmede uitgestrekte moerasachtige gebieden die ‘muskeg’ genoemd worden. Ook in deze regio, die zich in het zuiden uitstrekt van de Hudson Bay tot de Grote Meren op de grens tussen Canada en de Verenigde Staten, is het zo goed als onmogelijk om wegen of spoorlijnen aan te leggen. Dit verklaart waarom u op uw wegenkaart in dit deel van Canada nauwelijks een weg aantreft. Toeristisch gezien is het Canadese Schild uitsluitend interessant voor verwoede buitensportliefhebbers die de uitdaging om dit land te trotseren de moeite waard vinden om opgevreten te worden door muggen. Zowel de Arctische Archipel als het Canadese Schild zijn extreem rijk aan (zeldzame) delfstoffen en mineralen
GEOGR AFIE
zoals goud, uranium, diamant, kobalt, wolfraam, nikkel en nog veel meer. Op sommige plaatsen, zoals bij Sudbury in Ontario, liggen mijnen dichtbij transportroutes. In de meeste gevallen zijn mijnen vrijwel onbereikbaar. Daarom bedienen de Canadezen zich van het begrip ‘ice-road’. Gedurende de wintermaanden, wanneer alles, Ice-road-trucking is niet ongevaarlijk inclusief waterwegen en meren bevroren is, het gebied rond de Grote Meren en het worden ijswegen (ice-roads) uitgezet laagland rond de St. Lawrence rivier, waarover waaghalzen met gigantische Centraal-Canada, het hartland van vrachtwagens voorraden (brandstof, Canada dat grote delen van Ontario en materialen) naar de mijnen rijden en Quebec omvat en waar circa de helft terugkeren met ertsen en mineralen. van de totale bevolking woonachtig is en waar de grootste steden, Montreal Aan de oostkust van Canada ligt na de en Vancouver, gelegen zijn. Verder kuststrook de Appalachian Region, dat westwaarts, na oversteken van de zuidvoor een groot deel bestaat uit heuveloostkant van het Canadese Schild, achtig en bebost gebied, doorsneden volgt een gebied van uitgestrekte vlakdoor een oude bergrug, de Laurentians, tes, de zogeheten prairies. Op de grens een voortzetting van de Appalachian van Alberta en British Columbia komt Mountains in het oosten van de Verenigaan deze regio een abrupt einde door de Staten. Achter deze bergketen ligt de Rocky Mountains, een hooggebergte dat het begin vormt van de Western Cordillera, een reeks van bergketens in noord-zuidrichting, afgewisseld met hooglanden, die zich van hier tot de kust met de Grote Oceaan uitstrekken.
British Columbia
Canadian Shield
In het oosten van de provincie bevinden zich de Rocky Mountains. Achter deze muur van bergen met grillige, door gletsjers gevormde pieken, bevindt zich de Rocky Mountain Trench, een ongeveer 25 kilometer brede vallei tussen de Rocky Mountains en de Columbia Mountains (een reeks bergruggen in het zuidelijk deel van de provincie) en de Cassiar Mountains (in het noorden). Deze trog, ook wel
25
AC HTER GR ONDEN 60°
135° Whitehorse St. Eli Mts as .
130°
125°
Yukon Territory
Carcross ●
L ia r d R iv e r
26
Teslin Lake
ss
ik
in
e
River
t
● Sifton 998 m
Plateau
Ri nla ve y r
.
Mo
Nechako Lake
oo
r
N Ri ass ve r
ta in s
C o 3570 l umm b i a ▲
r r R iv e
ser
▲ 3252 m
● Port Hardy
F ra s e
Mount Waddington Chilko ▲ Lake 4042 m
Williams ● Lake
Fra
Cape Scott
Quesnel ●
ve
un
GROTE OCEAAN
en C ha S tr a r lo tt e it
n
Ri
Mo
Que
Dea Bella Coola ●
rib
ait Queen Charlotte Sound
Prince George ●
Ootsa L.
Ca
François Lake
Str
Moresby Island
Pl
50°
Nechako Plateau
Eutsuk L.
Queen Charlotte Islands
Stuart Lake
p ni rs r Pa ive R
R iv e r
s
te
Banks Island
st
ca
Charlotte
Hazelton ●
● Kitimat
oa
He ●Queen
ain
Sk
2423 m ▲
Takla Lake
Smithers ● Babine Lake
a een
C
Graham Island
ce Prince Rupert ●
Williston Lake
British
unt
● Stewart Ketchikan ●
E n tr a n
1250 m ▲
2472 m ▲
na
55°
ee
Prince of Wales Island
D ix o n
ts
Sk
M
Pass
Fi
Kates Needle ▲ 3050 m
Golf van Alaska
tN e Riv lson er
▲3200 m
s
as
St
tit
For
Churchill Peak
in
Co
Alaska
v
Fort Nelson ●
ta
Dease Lake ●
Stikine
Ri
er
on r M
Juneau ●
Pe
rd
ia
e as De ver Ri
4663 m
(Verenigde Staten)
Lia
Ca
● Atlin Atlin Lake
▲ Mount Fairweather
at ea
u
Campbell River ● Powell River ● 2200 m ▲ ● Courtenay G e Vancouver org ia Port Alberni ● ● ● New W Nanaimo Stra Bellingha it of Jua ● n de Victoria Fuc a ● ● Cape Flattery Esquimalt Everett
St
ra
it
of
Vancouver Island
●
GEOGR AFIE 110°
115°
105°
Great Slave Lake Sl
Northwest
● Hay River Buffalo Tathlina Lake Lake
Trout Lake
av
N ▲
Territories e Fort Smith ●
817 m ▲
60°
120°
27
Riv er
Fort Chipewyan ●
Alberta
Peace River ●
ewan
Lesser Slave Lake ● High Prairie
Grande Prairie ●
Meadow Lake ●
Edson ●
Hinton ●
▲ 3954 m ● Jasper ● 3581 m 1131 m Yellowhead ▲
Fort Sask Saskatchewan atch N o r th e ● R iv e w a n r ●Vegreville Edmonton ● Lloydminster ● Vermilion ● Leduc ● Battleford Wetaskiwin ● ● Camrose
●
d Ri De ve e r r
Re ● 1627 m
Ri
ve
r
s.
Lethbridge ●
is R an
0
la
in
1466 m ▲
Cypress Hights
▲ Mount Cleveland 3181 m M o n t a n a
ge
Idaho
Verenigde Staten
P
n
w
m
wa a tc h e S a s k iv e r R
Le
ts. ll M
Mt
● Cranbrook
Kindersley ●
Medicine Hat ●
rce
rk
Pu
lki
tains
Bow
▲ 3618 m
Vernon ● Upper Arrow Lake ● Kelowna ● Okanagan Nelson Lake ● Penticton Trail ● estminster
Washington
●
● Banff
Mount Assiniboine
Se
Moun
bia lum r Co ive R
Kicking Horse Pass
Revelstoke ●
Merritt ●
Hanna ● Drumheller ● R e d Ri De e v Calgary e r r
at
hee
s
3533 m ▲
●Red Deer
re
▲ 3747 m
nas
ain
Mount Columbia
G
Mo
unt
Lacombe ●
Pass
h
Mount Robson
Kamloops ●
●
sca aba Ath iver R
Sm o Riv ky er
3274 m ▲
● Smith
ut
● Dawson Creek
Quesnel Lake
Fort Mc Murray ●● Waterways
atch
Fort St. John ●
▲ 852 m
Sask
Peac e Rive r
Birch Mountains Wa ba Riv sca er
Cree Lake
Ath aba sca Riv er
ce Pea ● Fort Vermilion
55°
r ve R i Lake Claire
50°
ve yR i
Caribou Mountains
Ha
Habay ●
Lake Athabasca
1006 m ▲
r
Bistcho Lake
River
So
ot
Marias Pass ● 1590 m
250
Havre ● 2105 m ▲
500 km
WEST-CANADA, FYSISCH
AC HTER GR ONDEN
28
Sagebrush
de ‘valley of a thousand peaks’ genoemd, strekt zich uit van Flathead Lake in de Amerikaanse staat Montana tot de grens tussen British Columbia en Yukon Territory in het noorden. Machtige rivieren als de Columbia River, Fraser River, Peace River en Liard River ontspringen in de Rocky Mountain Trench. Achter de Columbia Mountains ligt het Interior Plateau dat zich uitstrekt tot de Coast Mountains. Dit gebied wordt gekenmerkt door bergketens, meren en hoogland, doorsneden door rivieren. Het noordelijk deel van het Interior Plateau is hoofdzakelijk bebost, terwijl het zuidelijk deel voornamelijk bestaat uit met sagebush begroeide graslanden.
De indrukwekkende Coast Mountains vormen een bergketen die zich langs de gehele kust van British Columbia uitstrekt. Dit gebergte maakt deel uit van de Pacific Ring of Fire, een ring rond de Grote Oceaan waar zich veel vulkaanuitbarstingen en aardbevingen voordoen. Het gebied tussen de kust en de west-hellingen van de Coast Mountains bestaat uit dichte regenwouden. De vaak in mist en wolken gehulde toppen zijn bedekt met gletsjers en ijsmeren. De hoogste top in de Coast Mountains is Mt. Waddington (4019 meter).
Alberta Alberta ligt vrijwel geheel in de centrale vlakte van Canada die zich uitstrekt van het Canadese Schild tot de Rocky Mountains. Het zuidoosten bestaat uit een droge, boomloze prairie. Hier omheen, in een brede kwartcirkel van Calgary naar Edmonton en dan oostwaarts naar Llyodminster, ligt een gebied dat Aspen Parkland genoemd wordt. Dit is een overgangsgebied tussen bossen en prairie met grote concentraties ratelpopulieren (aspen) en sparren, afgewisseld met grasvlaktes. Het noorden van de provincie is voornamelijk bedekt met bossen en tiaga,
Vancouver met Coast Mountains op de achtergrond
Foto: Grant Mattice
GEOGR AFIE
een bioom dat gekenmerkt wordt door uitgestrekte koude, vochtige naaldwouden, afgewisseld met venen. Vanuit het zuidoosten glooit de vlakte langzaam omhoog naar de Rocky Mountain Foothills. In het zuidwesten, op de grens met British Columbia, liggen de dichtbeboste Rocky Mountains. Dit reusachtige gebergte vormt de Continental Alberta Badlands Divide, de waterscheiding tussen de rivieren U-vormig zijn in plaats van V-vormig die enerzijds in de Atlantische Oceaan zoals bij de rivierdalen in de Amerien de Noordelijke IJszee uitmonden, kaanse Rockies. en anderzijds afwateren in de Grote In het zuidoosten van Alberta, in het Oceaan. De Canadese Rocky Mounrivierdal van de Red Deer River tustains hebben een andere ontstaanssen de plaatsen Drumheller en Brooks, geschiedenis dan de Amerikaanse gebied ligt dat de Alberta Badlands heet. naamgenoot en zijn door de krachten In dit sterk door erosie aangetaste van diverse gletsjers scherper gepunt. landschap zijn veel fossielen van dinoEen ander verschil is dat de dalen in saurussen gevonden. de Canadese Rocky Mountains meer
Berg Lake, Berg Glacier en Mount Robson
29
AC HTER GR ONDEN
30
KLIMAAT Door de uitgestrektheid bestaan in Canada grote klimaatverschillen en deze worden versterkt door grote niveauverschillen. Met uitzondering van het deel van Canada binnen de poolcirkel, waar het kwik gemiddeld 7 maanden per jaar onder nul blijft, zijn de zomers doorgaans veel langer en aanmerkelijk warmer dan de meeste mensen verwachten. Met uitzondering van de kuststrook in British Columbia en de provincies aan de Atlantische Kust, heerst overal in Canada een landklimaat met extreem koude winters en hete zomers. Bijzondere weersituaties doen zich in grote delen van het land voor. De kustprovincies in het oosten worden vrijwel jaarlijks een keer getroffen door (uitlopers van) orkanen (hurricanes). In bijna alle provincies komen tornado’s voor, maar deze zijn zelden zo heftig als die in de Amerikaanse ‘tornado alley’. Zeer krachtige onweersbuien (severe thunderstorms) zijn een regelmatig verschijnsel en kunnen soms gepaard gaan met hagel-
Thunderstom
buien. In het laatste geval is de kans niet ondenkbeeldig dat zich binnen de storm een tornado ontwikkelt. In de winter kunnen sneeuw- en ijsstormen (blizzards en ice-storms) voor veel overlast zorgen. In Canada worden in weersvoorspellingen niet alleen de verwachte temperaturen gemeld, maar ook de eventuele gevoelstemperaturen (wind chill factor) en vochtigheidsgraad (humidex). Een cold snap is een snelle, onverwachte, en extreme daling in temperatuur (meer dan 15 graden binnen 18 uur).
British Columbia Het klimaat van British Columbia wordt beïnvloed door de ligging aan de warme Grote Oceaan, de noordzuidligging van enorme bergketens, de bergachtige topografie en de overwegend westelijke windstromen. De kuststrook en Vancouver Island kennen een gematigd zeeklimaat met milde, natte winters en zachte zomers. Het binnenland heeft een landklimaat met over-
K L IM AAT
wegend strenge winters en hete, droge zomers. Gedurende de wintermaanden wordt de kust van British Columbia bestookt met stormen vanuit zee die vochtige lucht aanvoeren. Deze lucht wordt geblokkeerd door de Coast Mountains, met overvloedige neerval aan de westzijde van deze bergruggen tot gevolg. Tornado Prince Rupert is dan ook met 2594 mm neerslag de natste stad van Canada. Dezelfde bergen verhinderen ook dat koude poolwinden het kustgebied teisteren. In deze regio, waartoe ook Vancouver behoort, vriest het daarom niet vaak en valt doorgaans ook weinig sneeuw. In de zomermaanden zorgen zeewinden voor verkoeling en worden zelden extreem hoge temperaturen gemeten. Het binnenland van British Columbia daarentegen blijft ’s zomers verstoken van veel neerslag. Temperaturen kunnen overdag oplopen van hoog tot zeer hoog. De nachten zijn vaak koel. De winters zijn doorgaans koud, incidenteel oplopend tot zeer koud, maar de temperaturen blijven gemiddeld beneden het niveau dat elders in Canada als gebruikelijk wordt ervaren. In het hooggebergte valt uiteraard meer sneeuw en duurt de zomer korter.
Alberta Alberta heeft een typisch landklimaat, met droge hete zomers en koude winters. Door de noord-zuidligging van de Rocky Mountains ligt de provincie in de winter onbeschermd tegen koude poolwinden en kan het extreem koud worden. In de zomer is het echter meestal heel warm. In de Rocky Mountains heerst een bergklimaat.
Enorme temperatuurverschillen in zeer korte tijd zijn in de winters van Alberta niet ongewoon en deze worden veroorzaakt door een verschijnsel dat Chinook heet. Chinooks zijn harde, warme en droge winden die vanuit de Rocky Mountains oostwaarts waaien. In enkele uren tijd kan daardoor de temperatuur stijgen van 10 graden onder nul tot 10 of zelfs 20 graden boven nul. Berucht in de Verenigde Staten en het oosten van Canada zijn de zogeheten Alberta Clippers. Dat zijn lagedrukgebieden die boven de prairies van Alberta ontstaan en zeer koude lucht meevoeren. Doorgaans produceren Alberta Clippers weinig sneeuw, maar de hard aanwakkerende ijskoude wind zorgt er voor dat de gevoelstemperatuur kan dalen tot soms wel min 40 graden. Buitengewoon zware onweersbuien en tornado’s zijn in Alberta niet ongewoon. In 1987 werd Edmonton door een tornado getroffen, met 27 dodelijke slachtoffers tot gevolg. Bij de ‘Pine Lake Tornado’ in 2000, in Centraal Alberta, vielen 12 doden te betreuren. In de zomer van 1996 zag Calgary zich gebombardeerd door hagelstenen ter grootte van sinaasappels. Als gevolg van noodweer doen zich regelmatig overstromingen voor.
31
32
AC HTER GR ONDEN
AARDBEVINGEN EN VULKAANUITBARSTINGEN Niet schrikken, maar met name in de provincie British Columbia liggen vulkanen die in potentie actief kunnen zijn. De laatste uitbarsting in Canada vond ruim 2000 jaar geleden plaats, maar de eruptie van Mount St. Helens in de nabijgelegen Amerikaanse staat Washington in 1980 bewijst dat dit geen garantie is. De vulkanen van BC liggen overigens in een gebied dat zelden door toeristen bezocht wordt. Groter is de kans dat u tijdens een verblijf in British Columbia een aardbeving meemaakt. Die komen namelijk regelmatig voor. Meestal met vrij weinig gevolgen, maar deskundigen menen dat het niet is uitgesloten, of zelfs waarschijnlijk, dat Vancouver vroeg of laat te maken zal krijgen met de ‘Big One’, een vernietigende aardbeving als gevolg van twee tektonische platen die pal voor de Canadese westkust tegen elkaar schuren. In 1949 werd het noordoosten van British Columbia, in het bijzonder de Charlotte Islands voor de kust, getroffen
door een beving van 8.1 op de schaal van Richter, een van de zwaarste die ooit gemeten is en zwaarder was dan die van San Francisco in 1906.
Kaart van de Charlotte Islands aardbeving
FLORA EN FAUNA Canada bestrijkt een enorm oppervlak en is spaarzaam bewoond. Het grootste deel van het land is dan ook nog ongerepte wildernis. Dat is niet alleen van toepassing op die gebieden waar een normaal mens niet zou willen of zelfs zou kunnen komen, maar ook op de regio’s die toeristisch interessant en bereikbaar zijn. Logisch dus dat de fauna, en in iets mindere mate de flora, voor veel mensen het belangrijkste argument is om dit land te bezoeken. In tegenstelling tot de Verenigde Staten heeft Canada een minder actief federaal beleid gevoerd om de unieke natuurgebieden te beschermen. Daar-
door treft u in dit land minder nationale parken aan dan bij de zuiderburen en veel meer door regionale overheden beheerde natuurgebieden (provinciale parken). Ook kwam het idee om onvervangbaar natuurschoon en wildleven tegen menselijk ingrijpen te beschermen pas vrij laat op gang in Canada. Verder heeft de Canadese overheid zich nooit overdreven ingespannen om toerisme te bevorderen, wellicht ingegeven door de decentralisatiepolitiek waarbij (al dan niet noodgedwongen) veel zaken aan provincies worden overgelaten. Het behoeft weinig betoog dat wanneer commerciële belangen in strijd komen met natuurbehoud, een regionale of lokale overheid makkelij-
FLOR A EN FAUNA
ker te overtuigen is om een oogje dicht te knijpen. Tot slot lenen de geografische omstandigheden in Canada zich ook niet altijd om een perfect systeem van nationale parken te beheersen, zoals in de Verenigde Staten het geval is. Sommige van de mooiste gebieden die uitgeroepen zijn tot nationaal park liggen bijvoorbeeld in de Rocky Mountains op plaatsen waar zich ook de weinige passen over dit gebergte bevinden, met als gevolg dat de toerist hier de weg moet delen met (intensief) vrachtverkeer.
Fauna in British Columbia en Alberta Het is vrijwel onmogelijk om door British Columbia en Alberta rond te rijden zonder dagelijks een portie wild te zien. Eekhoorns en herten worden al zo snel dagelijkse kost dat u hen
Bultrug
net als koeien bijna voor lief neemt. Het meeste ‘grote wild’ laat zich echter minder makkelijk zien. Hiervoor zult u moeite moeten doen of deelnemen aan speciale excursies. Het laatste verdient aanbeveling omdat veel wilde dieren in het westen van Canada tot de categorie buitengewoon gevaarlijk behoren. Langs de kust van British Columbia zwemmen veel walvissen, waaronder orka’s en bultruggen. Deze zijn soms vanaf de kust te zien (van mei tot oktober), maar dat weegt niet op tot de ervaring om tussen deze gigantische dieren te varen. Ook dolfijnen, zeeleeuwen, zeeotters, arenden en de Amerikaanse blauwe reiger zijn regelmatig te bewonderen.
33
AC HTER GR ONDEN
34
Kermode
Heel spectaculair om te zien is de terugkeer van de zalmen die na een jarenlang verblijf op zee hun geboortegronden hoog in de bergen opzoeken om kuit te schieten en te sterven. Hun heroïsch gevecht stroomopwaarts wordt hongerig afgewacht door onder andere beren en arenden die zich massaal verzamelen voor een feestmaal. Naast zwarte beren komen in British Columbia en, in mindere mate in Alberta, ook grizzlyberen voor. Het regenwoud van British Columbia is de enige plek ter wereld waar ook de Kermode of Spirit Bear rondloopt. Deze spierwitte beer is geen naar het zuiden afgezakt familielid van de ijsbeer, en ook geen albino, maar een zwarte beer waaraan een gen ontbreekt. Grizzly’s zijn in Canada minder zeldzaam dan in de Verenigde Staten, dus de kans om een dergelijk dier in het wild te zien is in British Columbia en Alberta niet uitgesloten. Beide soorten komen voor in de regenwouden langs de kust, in de noordelijke wouden en in alle bergstreken. De prairiegrizzly is in Noord-Amerika bijna
Foto: Mark Margerison
uitgestorven. Op Vancouver Island komen normaal gesproken geen grizzlyberen voor, maar in de afgelopen jaren zijn enkele malen exemplaren gesignaleerd die klaarblijkelijk zwemmend de oversteek van het vasteland naar het eiland hebben gemaakt.
Grizzly beer
FLOR A EN FAUNA
35
In grote delen van British Columbia (9000 ex.) en Alberta (7000 ex.) komen nog wolven voor, vooral in het hoge noorden en in berggebieden. Hoewel de kans niet groot is dat u per ongeluk een roedel tegen het lijf loopt, zijn er diverse plaatsen waar wolven binnen of dichtbij gemeentegrenzen gesignaleerd worden. Berggeiten en dikhoornschapen (bighorn sheep) zijn een vertrouwd beeld in de meer afgelegen delen van de Rocky Mountains en de bergen van British Columbia. In prairie- en sagebrushgebieden, alsmede in niet te dicht begroeide bossen, komt de coyote voor (ook wel prairiewolf geheten). Het Noord-Amerikaanse edelhert wordt hier elk genoemd of, bij zijn indiaanse naam, wapiti. U treft deze dieren aan in bosgebieden en het is niet ongewoon om ze aan de rand van een stadje te zien grazen. Een indrukwekkende verschijning in drassige grasgebieden langs de rivieren in bergdalen is de eland (moose). Het gaffelvormige gewei van de stier kan wel 20 kilo zwaar worden. Doordat de eland nogal plomp is en hoog op zijn poten staat, is het een koddig gezicht om het dier te zien lopen. Vrijwel overal in Canada, zelfs in een metropool als Toronto, komen wasberen (raccoons) en stinkdieren (skunks) voor. Wasberen zijn grappige beestjes om te zien, maar minder plezierig als
ze midden in de nacht uw tent binnendringen. Het zijn notoire plunderaars van afvalbakken. Het stinkdier kunt u beter uit de weg gaan. Af en toe zult u al rijdend in Canada getroffen worden door een onbeschrijfelijk smerige geur, veroorzaakt door een doodgereden skunk. U moet dan een schietgebedje doen en hopen dat u niet de veroorzaker bent van de ‘road kill’, c.q. niet met uw wielen over het kadaver bent gereden. De stank blijft dan namelijk nog dagenlang hangen. Nog erger is het als u persoonlijk door een stinkdier wordt bespoten. U bent dan letterlijk een ongewenste gast waar u ook gaat en uw reisgenoten moeten wel erg loyaal zijn wanneer ze u niet snel ergens op een verlaten plaats achterlaten. Toen de Europeanen halverwege de 19de eeuw over de prairies trokken, troffen zij daar gigantische kuddes bizons aan. Nog geen 50 jaar later was het dier bijna uitgestorven. Het uitroeien van de bizon was een belangrijke tactiek om de prairie-indianen te onderwerpen en afhankelijk te maken, zodat zij hun thuislanden zouden opgeven. In Alberta grazen nog enkele kuddes wilde bizons. Het dier wordt ook op grote schaal gefokt voor veeteelt. Zowel in British Columbia als in Alberta komen slangen voor, maar daarvan is alleen de ratelslang giftig. Hun leefgebied zijn de droge grasvlakten in het
Eland
Berggeit
Foto: Ellen Krause
AC HTER GR ONDEN
36
Flora in British Columbia en Alberta
Bever
zuiden van British Columbia en het zuidoosten van Alberta. Geen enkel ander beest is zo nauw met Canada verbonden als de bever. Dit knaagdier was de reden dat Canada op de kaart verscheen en het is dan ook volkomen terecht het nationale dier van het land. Met een klein beetje inspanning kunt u tijdens uw rondreis bevers te zien te krijgen. Echte bedoel ik, want in de vorm van reclame-uitingen kunt in Canada niet aan bevers ontsnappen. Vrijwel overal in bergdalen treft u in de vorm van dammen de noeste arbeid van bevers aan. Ze werken ’s nachts aan hun burchten, dus de beste kans om er een te zien is tegen zonsondergang.
Een rondreis door West-Canada betekent dat u in zeer korte tijd een groot aantal totaal verschillende terreinen tegenkomt, elk met hun eigen unieke vegetatie. Oostelijk-Alberta bestaat uit prairies, maar die zijn vrijwel overal in cultuur gebracht en omgetoverd tot de graanschuur van Canada. Slechts sporadisch ziet u nog enkele plekken met de oorspronkelijke begroeiing, bestaande uit verschillende grassoorten en laag struikgewas. De overgang van prairie naar bossen wordt gekenmerkt door Aspen Parkland, een vruchtbaar gebied waarin met name grote bossen van ratelpopulieren de boventoon voeren. Zowel in het noorden als op de berghellingen treft u voornamelijk naaldwouden aan. Boven de boomgrens in de Rocky Mountains en de gebergten van British Columbia komt u (semi-) alpiene toendra tegen. Wat betreft flora is het regenwoud (Great Bear Forest) aan de westkust van British Columbia het meest spectaculair. In dit gebied komen onder andere bijna 100 meter hoge cederbomen voor van meer dan 1000 jaar oud en het is een van de laatste plekken op aarde waar deze oerbossen nog bestaan.
TAAL Canada is officieel tweetalig (Engels en Frans), tot grote ergernis van de meeste Canadezen buiten de Franstalige provincie Quebec, omdat dit bilinguïsme het land en het bedrijfsleven nodeloos handenvol geld kost, terwijl nota bene uitgerekend de provincie Quebec alles in het werk stelt om Engels uit te bannen en zelfs een speciale taalpolitie in dienst heeft om elke uiting van Engels uit het straatbeeld te verwijderen, inclusief recla-
meborden van particuliere ondernemers. Elke verpakking in Canada heeft een tweetalige opdruk, evenals alle correspondentie en publicaties van de overheid. Dus ook het douaneformulier dat u bij binnenkomst moet invullen. In de grote stedelijke gebieden van Canada zult u buiten Quebec overigens vaker met andere talen dan met Frans geconfronteerd worden. In Toronto en Vancouver vindt u complete woonwijken waar bijvoorbeeld Chi-
O MGANGS VOR M EN
nees, Hindi, Italiaans of Grieks de boventoon voert en waar zelfs straatnamenbordjes in de desbetreffende talen zijn opgehangen. Canadees Engels is een taal die schriftelijk wat meer lijkt op EngelsEngels, en in gesproken vorm meer weg heeft van Amerikaans-Engels, vermengd met invloeden uit het Frans en Indiaanse talen, en aangevuld met eigen innovaties. U zult u zelfs met Vancouver Chinatown beperkte beheersing van het Engels overizoveel mogelijk afkorten. Bar-B-Q (of gens moeiteloos kunnen redden want BBQ) staat bijvoorbeeld voor barbecue Canada is een land van immigranten en vrijwel geen mens heeft het over waar men gewend is om BabyloniBritish Columbia, maar over BC. sche spraakverwarringen het hoofd te bieden. In British Columbia (0,5%) en Alberta (0,7%) wordt vrijwel door niemand Net als Amerikanen hebben CanadeFrans gesproken en is de voertaal zen een verbazingwekkende voorliefde Engels. In British Columbia gebruikt om met de fonetische klank van letters men in de spreektaal een aantal wooren cijfers hele woorden te produceren den en uitdrukkingen die afkomstig (zoals in X-ing, waarbij de X voor ‘cross’ zijn uit het Chinook, een Indiaanse staat, dus X-ing ‘crossing’ betekent). taal die gesproken werd in het noordOok hebben Canadezen met hun zuiwesten van Noord-Amerika. derburen gemeen dat zij bij voorkeur
OMGANGSVORMEN
Overstekende elanden
Waar Amerikanen wereldwijd de (niet altijd gerechtvaardigde) reputatie hebben van lomperiken die als een olifant door de porseleinkast denderen, staan Canadezen juist algemeen bekend als vriendelijke en beschaafde mensen. Na ruim 6 jaar in dit land gewoond te hebben, kan ik deze veronderstelling eigenlijk alleen maar onderschrijven. Als u een Canadees per ongeluk letterlijk op zijn tenen trapt, zal hij zich waarschijnlijk ver-
37
38
AC HTER GR ONDEN
ontschuldigen omdat hij zijn voet op de verkeerde plek gezet had. Tijdens uw reis door Canada zult u nog een andere opmerkelijke karaktereigenschap van de Canadees tegenkomen en dat is zijn onvoorwaardelijk respect voor autoriteiten. Dit is deels te verklaren door de absolute macht die ambtenaren uitoefenen (voor alles en nog wat aangaande de overheid moet een Canadees een snipperdag opnemen). Anderzijds wordt gezag met harde hand afgedwongen. Verkeersovertredingen bijvoorbeeld kosten een fortuin, niet alleen vanwege de torenhoge boetes, maar ook omdat elke overtreding strafpunten oplevert die gerelateerd zijn aan de verzekeringspremie. Bij te veel strafpunten binnen een bepaalde periode volgt intrekking van het rijbewijs. Ook bij voetgangerslichten blijven Canadezen braaf wachten als deze op rood staan. Ik geef u het advies hetzelfde te doen. In Edmonton bijvoorbeeld levert jaywalking (door rood lopen) u een boete op van Cdn. $ 250. Vrijwel zonder uitzondering zal u overal in Canada begroet worden met de vraag “How do you do?”. Dat is geen
uitnodiging om de vraag te beantwoorden. Van u wordt slechts een “Fine, thank you” verwacht, eventueel aangevuld met een “How about you?”. Dus geen opsomming van eventuele lichamelijke of andere kwellingen die u teisteren. Het zal geen enkele moeite kosten om met Canadezen in contact te komen, maar verwacht niet dat men u na een avondje gezellig borrelen in een bar de volgende ochtend als vriend zal begroeten. Canadezen zijn zeldzaam gastvrij, nodigen u vaak spontaan bij hen thuis uit, maar vergeten u meestal op het moment dat u de deur weer achter u sluit. Luidruchtig, opvallend of controversieel gedrag wordt niet op prijs gesteld. Canadezen zijn doorgaans erg gematigd in hun opstelling en verkiezen meestal een middenweg. U moet echter wel bedenken dat in een land zo groot, en met zo’n gemengde bevolking, enorme verschillen en zelfs tegenstellingen bestaan. De Canadees die in Vancouver woont, is niet hetzelfde als de Canadees op het platteland van British Columbia, en een inwoner van deze provincie is niet te vergelijken met die van Alberta of de rest van het land.
VLAG EN VOLKSLIED De Canadese vlag, vaak de Maple Leaf genoemd, is een van de meest herkenbare ter wereld. Toch is dit dundoek van relatief recente datum. Het wapperde voor het eerst op 15 februari 1965. Canadezen zijn er ongelofelijk trots op en hijsen hun vlag zo vaak en zoveel mogelijk. Het esdoornblad, de ‘maple leaf’, is het nationale symbool en ook dit komt u overal tegen. Het Canadese volkslied heet O Canada en de muziek hiervoor dateert al uit 1880. De Franstalige tekst werd geschreven in hetzelfde jaar, maar de
Engelse tekst pas in 1908 en die werd sindsdien nog een aantal keren veranderd. Het is overigens geen vertaling, maar een compleet ander gedicht, zodat Canada in feite twee verschil-
Canadese vlag
DE C ANADES E K EUK EN
lende volksliederen heeft, beide op dezelfde muziek (ik moet zeggen drie, want er bestaat ook nog een Inuit-versie). O Canada werd het officiële volkslied in 1980. Vrijwel altijd en overal (buiten Quebec) wordt de Engelstalige versie gezongen, maar bij internationale presentaties is het gebruik dat men enkele regels in het Engels en enkele regels in het Frans zingt.
O Canada! Our home and native land! True patriot love in all thy sons command. With glowing hearts we see thee rise, The True North strong and free! From far and wide, O Canada, We stand on guard for thee. God keep our land glorious and free! O Canada, we stand on guard for thee. O Canada, we stand on guard for thee.
DE CANADESE KEUKEN Laat ik voorop stellen dat u in Canada niet van de honger hoeft om te komen. Er is een overvloed aan (erg) goede restaurants. Dit gezegd hebbend, moet ik er onmiddellijk op laten volgen dat Canada geen gastronomisch paradijs is. Met uitzondering van de enkele grote steden in West-Canada, alsmede enkele mondaine toeristenresorts, komt u hier geen haute cuisine tegen. De titel boven deze paragraaf is ook misleidend, want er bestaat geen echt typisch Canadese keuken. Er is in het hele land dan ook vrijwel geen restaurant te vinden dat zijn menu als Canadees aanprijst. Hooguit laat men weten uitsluitend Canadian Beef te serveren, omdat dit hoger aangeslagen wordt dan Amerikaans vlees. Waar wij een restaurantbezoek vaak zien als een avondje uit, heerst in Canada meer het standpunt dat je primair uit eten gaat om je honger te stillen. Frivoliteiten als een maaltijd uitsmeren over talloze kleine gangen passen hier niet bij. Een dergelijk concept wordt ook niet door restaurateurs en bedienend personeel aangemoedigd. Het motto is ‘opeten en wegwezen’ want zodoende kan een en dezelfde tafel niet eenmaal, maar twee-, drie- of zelfs viermaal per avond dienst doen. Dat betekent meer omzet en meer fooi. Klanten malen er niet om, want die willen alleen maar
grote porties. Hoe meer, hoe beter. Te veel? Geen nood. Dan wordt gewoon gevraagd om een doggie-bag, een zakje voor de hond om de kliekjes mee naar huis te nemen. Deze vorm van lopende band catering verklaart tevens waarom Canadezen niet vreemd opkijken om bij een restaurant in de rij te moeten wachten tot een tafel vrijkomt. In grote steden als Vancouver, Calgary en Edmonton heeft u een ruime keuze aan restaurants op elk niveau die een grote verscheidenheid aan internationale keukens vertegenwoordigen. In kleinere stadjes blijft de keus veelal beperkt tot American Cooking, aangevuld met eethuizen van lokale etnische groeperingen. Hoofdbestanddeel van de keuken in West-Canada is rundvlees, vooral in de vorm van biefstuk (steak). Aan de kust van BritishColumbia treft u een overvloed aan van (vaak uitstekende) visrestaurants. Ondanks de grote hoeveelheid wild in West-Canada, ziet u wild maar zelden terug op de menukaart, uitgezonderd bizonvlees (van gefokte dieren). Voedsel wordt doorgaans in gigantische porties geserveerd. Soms ziet u op de menukaart zowel een categorie entree als een categorie appetizer vermeld staan. In Noord-Amerika is een appetizer een voorgerecht. Een entree is een klein hoofdgerecht. Als u een salade (salad) bestelt, wordt deze doorgaans voorafgaand aan het hoofdgerecht
39
40
AC HTER GR ONDEN
Baked potato met boter
geserveerd. Een baked potato is geen gebakken-, maar een in de schil kruimig gekookte aardappel (geserveerd met boter of room). Net als in de Verenigde Staten floreert de fast-foodindustrie ook in Canada. Elke grote Amerikaanse keten heeft een filiaal in elke plaats die het noemen waard is. Daarnaast bestaan er ook verschillende van oorsprong Canadese ketens die vrijwel zonder uitzondering kwalitatief op een hoger plan staan. Voorbeelden hiervan met vestigingen in West-Canada zijn onder andere: A&W (hamburgers), Dixie Lee Fried Chicken (kip), Extreme Pita (pita’s en wraps), Harvey’s (hamburgers), Jimmy the Greek (Grieks), Manchu Wok (Chinees), Mr. Sub (sandwiches), Pizza73 (pizza), New York Fries (patat) en Yogen Früz (yoghurtijs). Voornoemde fastfood-zaken serveren hetzelfde soort eten dat wij in Nederland van vergelijkbare snelrestaurants gewend zijn. Bij met name New York Fries, A&W en Harvey’s, komt u echter ook een snack tegen die bij ons onbekend is, namelijk poutine. Dit gerecht, afkomstig uit Quebec, waar het razend populair is, bestaat uit patat met wrongel (onrijpe kaas) en dikke bruine jus. Ook tot de categorie fastfood horend zijn de ontelbare coffee- en donutshops die Canada telt. Deze serveren
vaak ook lichte gerechten, maar hebben hun populariteit toch vooral te danken aan de nationale verslaving van Canadezen, koffie met donuts. Veruit de grootste keten in Canada (bijna 3500 zaken) is Tim Horton’s, een culturele icoon in dit land waarvan de filialen dienst doen als sociale ontmoetingsplaatsen. Naast donuts en muffins kunt u bij Tim Hortons onder andere ook Dutchies kopen (soort vierkante oliebol) en Timbits (dat zijn de rondjes die uit de donuts komen). Echte koffie-aficiado’s geven echter de voorkeur aan koffiehuizen als die van Starbucks of in Vancouver het lokale J.J. Bean en in Calgary The Roasterie, zaken waar barista’s het kopje koffie bereiden. In coffeeshops en sommige fastfoodzaken kunt u ook terecht voor een (eenvoudig) ontbijt, bijvoorbeeld bestaande uit een getoaste bagel met roomkaas of met bacon, ei, sla en tomaat (Bagel BELT). Ook staan hier lunchgerechten op de menukaart, zoals onder andere soep en sandwiches. In Canada worden opvallend weinig hapjes verkocht door venters op straat (street food), met uitdrukkelijke uitzondering van hotdogs, die in Vancouver ook wel bekend staan als tube steaks (wat overigens tevens schuttingtaal is voor penis). Canadezen ‘beleggen’ hun broodje worst met een gigantische hoeveelheid condomenten, zoals uitjes, mosterd, ketchup, tomaat, augurken, mayonaise, pepers, et cetera. Een in Vancouver populaire variant is de Japodog, een hotdog op zijn Japans. Bekende restaurantketens in het westen van Canada zijn onder andere Old Spaghetti Factory en East Side Mario’s (beiden Italiaans), Swiss Chalet (kip), The Keg, Kelsey’s, Montana’s Cookhouse, Mr. Mike’s, The Pantry (allen steaks) en Joey’s Only (vis),
S PORT
Over het algemeen genomen is buiten de deur eten in Canada niet duur, maar u moet bij de vermelde gerechten op
de menukaart nog wel belastingtoeslagen optellen, alsmede fooi voor de bediening.
SPORT Met voorsprong de meest populaire sport van Canada is ijshockey, hier gewoon hockey genoemd. Gedurende het seizoen, dat duurt van begin oktober tot begin juni, wordt door elk van de 30 over verschillende divisies verdeelde teams 82 wedstrijden gespeeld. Aan het eind van de reguliere competitie doen de 16 beste teams mee aan een eliminatietoernooi waarbij telkens twee teams minimaal vier en maximaal 7 wedstrijden tegen elkaar spelen om te beslissen wie doorgaat naar de volgende ronde. Dit gaat door tot nog 2 teams over zijn en die strijden uiteindelijk om de titel. De winnaar krijgt voor een jaar de Stanley Cup, Canada’s heilige graal. U begrijpt dat er dus
Hockeygevecht
ongelofelijk veel hockey in een seizoen gespeeld wordt en vrijwel alle wedstrijden van de zes Canadese teams worden live op televisie uitgezonden. Hoewel op elke dag van de week wel ergens een wedstrijd gespeeld wordt, is de zaterdagavond de hockeyavond bij uitstek. De Canadese staatsomroep CBC zendt van 19.00 uur tot ver na middernacht twee matches rechtstreeks uit. Deze uitzendingen, een instituut in Canada sinds 1952, staan bekend als Hockey Night In Canada. Ook British Columbia (Vancouver Canucks) en Alberta (Calgary Flames en Edmonton Oilers) hebben teams in de hoogste competitie.
41
AC HTER GR ONDEN
42
Canadian Football
Naast hockey mag ook Canadian football zich op een grote populariteit verheugen. Deze sport heeft helemaal niets van doen met ons voetbal (dat hier soccer heet), maar is enkele verschillen daargelaten bijna identiek aan
het Amerikaanse Football. Het Canadian football seizoen begint in juni en eindigt half november, wanneer de winnaars van de twee divisies in één onderling duel uitmaken wie kampioen wordt en de Grey Cup wint. Honkbal (baseball), basketbal en golf zijn na hockey en football de meest populaire sporten en worden regelmatig op televisie uitgezonden. Ook voor tennis, wintersporten, curling (een soort van jeu de boules, maar dan op ijs met zware stenen) en lacrosse (een van de inheemse bevolking overgenomen sport) lopen Canadezen warm, maar bij ons populaire sporten als voetbal, schaatsen en wielrennen zijn praktisch onbekend en krijgen in de media vrijwel geen aandacht.
GESCHIEDENIS Eerste bewoners Aangenomen wordt dat de eerste bewoners van Amerika tijdens de laatste ijstijd over een landbrug de Beringzee tussen Siberië en Alaska zijn overgestoken en zich vandaar over het continent verspreid hebben. Dit zou 10.000 tot 17.000 jaar geleden plaatsgevonden hebben. In Canada staan de afstammelingen van deze inheemse bevolking bekend als de First Nations, in de Verenigde Staten als Native Americans, en in de rest van de wereld onder de (onterechte) naam Indianen. Tamelijk recent, slechts 500 jaar voor de Europese ontdekking van Amerika, vond een tweede immigratiestroom uit Azië plaats. Deze nieuwkomers arriveerden met kano’s en vestigden zich in het uiterste noorden van het continent. Zij heten officieel de Inuit, maar staan wereldwijd bekend als Eskimo’s.
Europees contact Ongeveer rond het jaar 1000 hebben Vikingen als eerste Europeanen Noord-Amerika bereikt, maar zij sticht-
ten geen blijvende nederzetting. In 1497 arriveerde de Italiaanse ontdekkingsreiziger in Engelse dienst John Cabot in wat nu Canada is en claimde het gebied voor de koning van Engeland, Hendrik VII. Het waren echter Fransen die Canada het eerst verkenden. Terwijl pogingen van Jacques Cartier in 1534 om een nederzetting te stichten nog op een mislukking uitliepen, slaagde in 1605 een volksplanting in het huidige Nova Scotia van Samuel de Champlain wel. Deze streek werd Arcadia genoemd. In 1608 werd Quebec gesticht. Deze kolonisatie was voor Frankrijk aanleiding om het gebied te claimen en zij noemden hun nieuwe grondgebied New France. In 1610 ontdekte Henry Hudson de Hudsonbaai, op grond waarvan dit territorium en de stroomgebieden van de rivieren die hierin afwateren in 1670 door de Hudson Bay Company voor Engeland geclaimd werd. Ook stichtten de Engelsen kolonies ten zuiden van New France, in wat nu de Verenigde Staten is. Net als de Fran-
GES C HIEDENIS
sen was de Hudson Bay Company primair geïnteresseerd in de lucratieve bonthandel (beverpelzen). De Fransen hadden daarnaast nog een tweede belang, namelijk de rooms-katholieke wens om zieltjes te winnen. Talloze missionarissen werden uitgezonden en de invloed van de Kerk in de nieuwe kolonie Kaart van New France in 1612, door Samuel de Champlain was immens groot.
Koloniale oorlogen Gedurende de 17de en 18de eeuw waren Engeland en Frankrijk voortdurend met elkaar in oorlog en deze landen vochten hun strijd ook in Noord-Amerika uit. Hierbij werd de oorspronkelijke bevolking zeer actief betrokken. De twee grootste inheemse naties, bestaande uit verbonden van stammen, waren enerzijds de Irokezen en anderzijds de Algonkin, reeds voor de komst van de Europeanen gezworen aartsvijanden van elkaar. Omdat de Algonkin op goede voet stonden met de Fransen, werden de Irokezen bondgenoten van de Engelsen. Na Queen Anne’s War (1702-1713) kreeg Engeland controle over het Franse gebied Arcadia. De Franse bewoners (Acadians) werd gevraagd een eed van trouw aan de Engelse koning af te leggen, wat zij weigerden. In plaats daarvan stelden zij voor een eed af te leggen om neutraal te blijven, wat door de Engelsen getolereerd werd. Toen echter bij het uitbreken van de Seven Year’s War (in Quebec de War of Conquest genoemd) bleek dat de neutrale Acadians toch militaire steun aan de Fransen verleenden, besloten de Engelsen de Franstalige bewoners van Nova Scotia te deporteren. Tijdens deze Great Upheaval (tussen 1755 en
1763) werden ongeveer 12.500 Acadians gedwongen zich elders te vestigen. Velen van hen kwamen terecht in een gebied ten zuiden en zuidwesten van de Amerikaanse stad New Orleans, waar hun afstammelingen (de Cajuns, een verbastering van Acadians) nog steeds een Franstalige enclave in de Verenigde Staten vormen. De beslissende slag in de Seven Year’s War werd in 1759 uitgevochten tijdens de Engelse belegering van Quebec City op een plateau even buiten de stad. Bij deze door de Britten gewonnen Battle of the Plains of Abraham waren nauwelijks 10.000 man troepen betrokken, maar zou het lot van de Franse kolonies in Amerika bezegelen en zeer grote invloed hebben op de creatie en geschiedenis van Canada. Bij de Vrede van Parijs in 1763 deed Frankrijk afstand van al haar Amerikaanse gebiedsdelen (met uitzondering van een minuscuul eilandje voor de kust van Newfoundland).
Brits gezag Voor een beter begrip van de zeer cruciale volgende decennia, is een blik op de kaart van 1763 waarop de Engelse en Franse bezittingen voorafgaand aan het vredesverdrag van Parijs in kleur zijn weergegeven. De
43
44
AC HTER GR ONDEN
Kaart van Noord-Amerika, 1763
Britten hadden controle gekregen over een gebied met 54.000 Franstalige en rooms-katholieke bewoners en verbannen van zo’n grote bevolking was ondenkbaar. Om zich van de loyaliteit van de Franstalige onderdanen te verzekeren werd in 1774 de Quebec Act aangenomen, waarbij het grondgebied van de kolonie Quebec werd uitgebreid, de bevolking daarvan het recht kreeg om haar katholieke geloof aan te blijven hangen, alsmede haar op Frans recht gestoelde civiele wetgeving mocht behouden. Voor de Engelstalige bewoners in de dertien kolonies langs de oostkust was de Quebec Act onaanvaardbaar, onder andere omdat hen daarmee het recht ontzegd werd zich te vestigen in gebieden ten oosten van hun bestaande territorium. Tezamen met een aantal ongunstige belastingmaatregelen werd de Quebec Act de voornaamste aanleiding waarom de dertien Britse kolonies tegen het moederland in opstand kwamen, de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783). Hierbij verloor Engeland niet alleen de dertien kolonies, die verder door het leven zouden gaan als de Verenigde Staten, maar ook het grondgebied ten oosten daarvan ten zuiden van de Grote
Meren. Ongeveer 50.000 Britten uit de voormalige dertien kolonies die de Engelse troon trouw waren gebleven (zogeheten Loyalisten) vluchtten naar de noordelijke Britse gebieden, te weten Nova Scotia, Quebec, New Foundland en Prince Edward Island. In 1784 werd New Brunswick van Nova Scotia afgescheiden. In 1791 werd Quebec opgesplitst in een Engelstalig deel (Upper Canada, het huidige Ontario) en een Franstalig deel (Lower Canada, het huidige Quebec). Toen in 1812 oorlog uitbrak tussen de Verenigde Staten en Engeland, ondernamen de Amerikanen een poging om Upper en Lower Canada te veroveren. Zij slaagden er in om Fort York (het huidige Toronto) tijdelijk te bezetten en omgekeerd deden de Britten een mislukte invasie waarbij de nieuwe Amerikaanse hoofdstad Washington in de as werd gelegd. In 1814 werd vrede gesloten zonder dat een partij land veroverd had. De oorlog is vrijwel van geen enkele betekenis geweest, anders dan dat het de nationale trots van Canada voedt, waar de afgeslagen Amerikaanse inval als een overwinning wordt beschouwd.
Platbranden van Washington
GES C HIEDENIS
Vooral het verhaal dat de Canadezen de ambtswoning van de Amerikaanse president in brand staken en dat de Amerikanen daarna niets anders overbleef om het gebouw maar wit te verven (vandaar het ‘Witte Huis’), is een bron van grote hilariteit (maar jammer voor de Canadezen onjuist; het pand was al wit voor de invasie). In 1837 deden zich zowel in Upper als in Lower Canada opstandjes voor tegen het Britse gezag. In reactie hierop werd in 1840 de Act of the Union van kracht, waarbij beide gebiedsdelen samengevoegd werden tot de United Province of Canada, dat onder centraal gezag met zelfbestuur geplaatst werd.
Geboorte van een natie Met het van kracht worden op 1 juli 1867 van de British North American Act (tegenwoordig de Constitution Act geheten) werden de provincies Canada, New Brunswick en Nova Scotia verenigd in een zelfstandige (zij het niet geheel onafhankelijke) nieuwe natie onder de naam Dominion of Canada. Het woord dominion was nooit eerder voor een staat gebruikt, maar om de nog altijd wankele verhoudingen met de republikeinse Amerikanen niet op de proef te stellen, besloot men af te zien om het land Koninkrijk Canada te noemen. De provincie Canada werd hierbij gesplitst in twee nieuwe provincies, Ontario en Quebec. De constitutionele vergadering werd gehouden in Prince Edward Island, maar dat zou zich eerst 6 jaar later (1873) bij de federatie aansluiten. In 1869 werden de bezittingen van de Hudson Bay Company in Canada, bekend als Rupert’s Land, aan de Dominion of Canada overgedragen. Dit gebied werd gesplitst in de provincies Manitoba (1870) en de Northwest Territories. De kolonie British Columbia sloot zich in 1871 aan. In 1905 werden uit een deel van de Northwest Territories de provincies Saskatchewan en Alberta gevormd. Newfoundland (sinds
2001 officieel Newfoundland & Labrador) trad pas in 1949 toe tot Canada.
Transcontinentale spoorweg Als voorwaarde tot toetreding tot de federatie had British Columbia in 1871 bedongen dat het door middel van een transportroute over land met de oostelijke provincies verbonden zou worden. In 1881 werd begonnen met de aanleg van de transcontinentale spoorweg, een onderneming van enorme proporties, zowel in financieel opzicht als wat betreft de uitdagingen die ingenieurs en werklui moesten overwinnen. De laatste nagel werd op 7 november 1885 geslagen in Craigellachie, British Columbia, maar het zou nog 7 maanden duren voordat de spoorweg daadwerkelijk in gebruik genomen kon worden. Meer dan 12.000 arbeiders werden bij de aanleg ingezet. De transcontinentale spoorweg vormde (en vormt nog steeds) de ruggengraat van het Canadese transportnetwerk. Maar ook in veel andere opzichten was de spoorweg van groot belang. Het verenigde Canada toonde de politieke wil van de nieuwe natie en het voorkwam dat delen van Canada zo niet overgenomen, dan toch binnen de invloedssfeer van de Verenigde Staten zouden zijn gekomen. Verder speelde de pas aangelegde spoorweg een beslissende rol toen in het huidige Saskatchewan rebellie uitbrak, doordat
De laatste nagel van de transcontinentale spoorweg
45
46
AC HTER GR ONDEN
Aanbieding van de Canadian Pacific Railway
de regering in zeer korte tijd de benodigde troepen naar het gebied kon sturen. De Canadian Pacific Railway stimuleerde toerisme op grote schaal en was doorslaggevend bij de bevolking en ontginning van de prairies door immigranten samen met een ticket een perceel land te verkopen. Maar wellicht de allerbelangrijkste contributie van de Canadian Pacific Railway was dat door deze spoorweg in Canada een horizontale handelsstroom op gang kwam die de industrie in Ontario en Quebec bevorderde, in plaats van een verticale handelsstroom die steden in de Verenigde Staten bevoordeeld zou hebben. Deze oost-west oriëntatie, mede in stand gehouden door hoge tariefmuren die de Canadese overheid instelde en die tot de jaren 90 van de 20ste eeuw van kracht zouden blijven, behelsde vervoer van grondstoffen van west naar oost, en van afgewerkte producten in omgekeerde richting.
wereldoorlogen (10% van de totale bevolking nam dienst), ondanks dat de Franstalige provincie Quebec hieraan massaal medewerking weigerde. De oorlogsinspanningen hebben grote impact gehad op Canada. Het heldhaftige optreden van de troepen in de Eerste Wereldoorlog bewerkstelligde een gevoel van nationale identiteit en zelfbewustzijn, wat een belangrijke impuls was voor het streven naar verdere verzelfstandiging binnen het Britse Gemenebest. Dit kreeg gestalte met het Statute of Westminster in 1931. Tussen beide wereldoorlogen werd Canada, met name het westelijk deel, extreem hard getroffen door de Great Depression. In 1935 trokken honderden radeloze werklozen, die in ruil voor een magere uitkering in werkkampen geplaatst waren, in goederenwagons naar de hoofdstad, de On To Ottawa Trek. Zij werden echter al in Saskatchewan door de Royal Canadian Mounted Police tot stoppen gebracht. Tijdens de rellen die daarop uitbraken kwamen diverse stakers om het leven. Ook gedurende de Tweede Wereldoorlog deden Canadese troepen in positieve zin van zich spreken. Zij werden op alle fronten in Europa ingezet en zijn bij ons onder andere bekend van de Raid on Dieppe en natuurlijk de bevrijding. De wijze waarop Nederland massaal dank betuigd heeft aan Canadese oorlogsveteranen wanneer deze
Canada in de 20ste eeuw Canada leverde een buitenproportioneel grote troepenbijdrage aan beide
On to Ottawa Trek
INHEEM S E B EVOLK ING
ons land tijdens herdenkingstochten bezochten, heeft overal in Canada diepe indruk achtergelaten. Ook onze jaarlijkse schenking van bloembollen is steevast een onderwerp in het televisiejournaal. Een blaam op het blazoen van Canada was de mensonterende behandeling die burgers van Japanse afkomst tijdens de Tweede Wereldoorlog te beurt viel. Na de Tweede Wereldoorlog ging Canada een periode van grote voorspoed tegemoet en onder aanvoering van een reeks liberale kabinetten kwam de huidige sociale structuur tot stand. In de jaren zestig vond in Quebec de Stille Revolutie plaats, een perio-
de waarin de Frans-Canadezen de kerk massaal de rug toekeerden. In deze jaren bloeide ook het streven naar afscheiding van Canada op in Quebec. Zowel in 1980 als in 1995 werd een provinciaal referendum gehouden waarin de bevolking zich voor separatie kon uitspreken. Beide malen werd het voorstel met een minimaal verschil verworpen. In 1982 werd de Canada Act aangenomen, alsmede de Constitution Act, waaraan direct het Charter of Rights and Freedoms werd toegevoegd. Met deze wetten kreeg Canada officieel een eigen grondwet, alsmede volledige onafhankelijkheid van Groot-Brittannië.
INHEEMSE BEVOLKING De oorspronkelijke bevolking van Canada bestaat uit drie officieel erkende groepen, de reeds eerder genoemde First Nations, de Inuit, en de Métis, afstammelingen van kinderen uit gemengde huwelijken tussen Europeanen (voornamelijk Fransen) en First Nations of Inuit. De grootste concentraties Métis wonen in de prairieprovincies Manitoba en Saskatchewan. Buiten deze provincies kennen de meeste Canadezen de Métis (een bevolkingsgroep van circa 300.000) uitsluitend uit schoolboekjes omdat een van hun historische leiders, Louis Riel, tot tweemaal toe (in 1869 en 1885) een opstand leidde waarvoor hij uiteindelijk wegens landverraad werd veroordeeld en terechtgesteld. De ongeveer 450.000 sterke Inuitbevolking leeft in het hoge noorden, langs de oevers van de Hudson Bay en aan de kust van Newfoundland. De betiteling Eskimo (dat ‘rauweviseter’ betekent) wordt door hen als belediging opgevat. Inuit en First Nations zijn niet aan elkaar verwant en hebben ook geen bijzondere band met elkaar.
De totale First Nations bevolking bedraagt ongeveer 700.000 en groeit snel, onder andere door daling van het kindersterftecijfer sinds de tweede helft van de 20ste eeuw. Er is een groot aantal verschillende First Nations culturen, verspreid over elke regio van het land. Lang niet alle First Nations
Crowfoot, stamhoofd van Siksia First Nations in Alberta ca. 1830-1890
47
48
AC HTER GR ONDEN
wonen in de Indian Reserves die hen door middel van verdragen werden toegewezen. De meeste reserves in Canada zijn vrij klein en sommige zijn zelfs binnen steden gevestigd. De leefomstandigheden in de meeste First Nations reserves zijn heel slecht. Er heerst grote armoede en werkloosheid. Het aantal alcohol- en/of drugsverslaafden is groot en de criminaliteitscijfers liggen heel veel hoger dan het landelijk gemiddelde. De culturen van de First Nations in West-Canada zijn globaal te verdelen in drie hoofdgroepen. Die van de
prairies waren hoofdzakelijk jagers en de bizon was hun voornaamste voedselbron. In het binnenland van British Columbia leefden de bands (het woord waarmee in Canada stammen worden aangeduid) deels van jagen en vissen, maar ook van voedsel verzamelen. De First Nations aan de kust van de Grote Oceaan waren voornamelijk vissers. Veel First Nations zijn hun cultuur altijd trouw gebleven en tijdens uw rondreis door British Columbia en Alberta kunt u daar regelmatig mee kennismaken.
49
PRAKTISCHE INFORMATIE
VOORBEREIDING Wanneer u nog geen reis geboekt heeft, verdient het aanbeveling dat u zich vooraf oriënteert door aanbiedingen van reisbureaus te vergelijken. Zowel traditionele brochures als het Internet kunnen hierbij goede diensten bewijzen. Natuurlijk is het mogelijk om uw gehele reis zelf te regelen, maar vaak blijkt dat dit financieel geen of hoegenaamd geen voordeel oplevert, terwijl aan deze methode niet zelden wel nadelen zijn verbonden. Met name wat betreft naleving van gemaakte afspraken en regelen van verzekeringen. Wel is het van belang dat u bij de keuze van een touroperator kiest voor een betrouwbare, ervaren en in Canada gespecialiseerde organisatie.
Reisaanbod Vanzelfsprekend is het uitstekend mogelijk om een fantastische vakantie in West-Canada te beleven zonder noemenswaardige verplaatsingen. Denk bijvoorbeeld aan een verblijf in steden als Vancouver of Calgary, of aan een ranchvakantie in de foothills van de Rocky Mountains. De meeste bezoekers van deze regio zullen echter kiezen voor een rondreis.
Busreizen Er bestaan verschillende reisbureaus die georganiseerde busreizen door West-Canada aanbieden, zowel met touringcars als met minibusjes. Waak u voor aanbiedingen waarbij wel de overnachtingen, maar niet de maaltijden zijn inbegrepen. Als u overnacht in een accommodatie waar u verplicht bent maaltijden te bestellen omdat er
in de wijde omgeving geen alternatieve eetgelegenheid is, dan kunt u wel eens voor onaangename financiële verrassingen komen te staan. Uitbaters van eenzaam gelegen hotels willen touroperators nog wel eens heel aantrekkelijke logieskosten in rekening brengen, wat zij dan door extra dure maaltijden weer compenseren.
Openbaar vervoer Openbaar vervoer is in Canada beslist niet slecht geregeld en in bepaalde steden/gebieden zelfs ronduit goed te noemen. Toch is deze manier van reizen uitsluitend aan te bevelen wanneer u weinig eisen stelt aan comfort en heel erg flexibel bent ingesteld. Zie voor meer informatie o.a. www.greyhound.ca.
Treinreizen Er bestaan maar enkele treinverbindingen in West-Canada, waaronder de Canadian, de transatlantische verbinding tussen Toronto en Vancouver, die in deze regio Edmonton, Jasper, Kamloops en Vancouver aandoet. Het is mogelijk deeltickets aan te schaffen. De Skeena is een treinverbinding tussen Jasper, Prince George en Prince Rupert. Verder zijn er nog lokale treinen op Vancouver Island, de Malahat, en bestaat er een treinverbinding tussen North Vancouver
50
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
en Whistler. Ook bestaat de mogelijkheid luxe tweedaagse treinexcursies te maken. Zie voor een uitgebreide bespreking het afzonderlijke hoofdstuk over treinreizen elders in dit boek. Voor aanvullende informatie over VIA Rail en Rocky Mountaineer, zie de website van de Nederlandse agent, www.incento.nl.
Rondreizen met eigen vervoer Met voorsprong de meest ideale manier om West-Canada te verkennen is een rondreis maken met een (gehuurde) personenauto, camper of motorfiets. U kunt zo’n rondreis geheel of gedeeltelijk laten organiseren, of kiezen voor zelf de route bepalen en ter plaatse uw eigen accommodaties regelen.
Huur vervoermiddel Mocht u eventueel twijfels hebben over rijden in Canada, dan kan ik u direct geruststellen. Het wegennet is meestal vrij goed en u zult ervaren dat het Canadese verkeer zeldzaam rustig en gedisciplineerd is. Bij georganiseerde reizen is huur van het vervoermiddel in het totaalpakket inbegrepen. Besluit u zelf rechtstreeks het huren van vervoer te regelen, vergewis u dan vooraf of de aangeboden verzekering toereikend is voor de door u gekozen bestemmingen. Ook is het verstandig om de prijzen eerst eens goed te vergelijken met die van uw touroperator. Door grootschalige inkoop vallen die vaak goedkoper uit. Het is niet verstandig om met reserveren te wachten totdat u ter plaatse bent. Het aanbod in steden als Vancouver en Calgary is beduidend
minder groot dan in metropolen als New York of Los Angeles en als toevallig tijdens uw verblijf een grote conventie of belangrijk evenement plaatsvindt, is de kans niet ondenkbeeldig dat er geen auto meer beschikbaar is.
Personenauto Noord-Amerikaanse auto’s zijn doorgaans erg comfortabel en ook wat groter dan wij doorgaans gewend zijn. Vrijwel alle huurauto’s hebben automatische versnelling (tenzij u zeer nadrukkelijk anders aanvraagt en zelfs dan moet u nog maar afwachten), alsmede stuur- en rembekrachtiging en ABS. Bij de keuze van het model moet u goed bedenken dat de kleinere ‘compact’ modellen meestal niet zo geschikt zijn voor een rondreis wanneer ook passagiers op de achterbank moeten plaatsnemen (omdat de bagageruimte van dat soort wagens te klein is, en u dus de achterbank nodig heeft voor opslag). Tip: gebruik voor uw reis flexibele reistassen in plaats van stugge harde koffers, zodat u wat meer speelruimte in de bagageruimte heeft. Kijk bij het vergelijken van huursommen welke extra’s al dan niet zijn inbegrepen. Denk bijvoorbeeld aan (aanvullende) verzekeringen, toeslag voor een extra chauffeur, airport fee, lokale belastingen en leeftijdstoeslag (voor bestuurders 21-24 jaar). Realiseert u dat u in Canada voor het huren van een auto vrijwel overal een credit card moet kunnen overleggen. Ingeval men wel een cashdeposito accepteert, dan gebeurt dat alleen onder bepaalde voorwaarden (legitimatie en tonen returnticket) en tegen borgbedragen van rond de $ 50 per dag.
VOOR B ER EIDING
Camper De camper (in reisbrochures ook wel motorhome genoemd) zijn het vervoermiddel bij uitstek voor reizigers die zoveel mogelijk tijd in de natuur willen doorbrengen en een maximum aan vrijheid wensen. West-Canada is een waar paradijs voor rondreizen met een camper en u vindt dan ook een overvloed aan goede kampeerterreinen (vrij kamperen is vrijwel nergens toegestaan en ook niet aan te bevelen). Met een camper bent u ‘selfsupporting’, dat wil zeggen dat u altijd en overal kan beschikken over de faciliteiten waarmee uw huis op wielen is uitgerust (keuken, douche, toilet, koelkast, fornuis, et cetera). Dit behelst dat u ook op heel eenvoudige campgrounds en onderweg tijdens bijvoorbeeld een picknick, alle comfort binnen handbereik hebt. Op campgrounds die wel over voorzieningen beschikken, sluit u uw camper met het ‘hookup systeem’ (uniform in heel Noord-Amerika) binnen enkele minuten aan op het elektriciteitsnet, de waterleiding en de riolering.
Amerikaanse campers zijn kolossaal groot (zelfs de ‘kleinere’ modellen), maar laten zich verbazingwekkend eenvoudig besturen. Het comfort is redelijk tot heel goed te noemen, maar u moet dat wel in perspectief zien. Vergeleken met een personenauto lijkt de huur van een camper erg veel, maar als u alle kosten van uw rondreis bij elkaar optelt zou dat wel eens reuze mee kunnen vallen. Campgrounds kosten maar een fractie van hotelkamers, u kunt heel veel bezuinigen op maaltijden en vaak hoeft u geen omwegen te maken om ergens te gaan eten of een overnachtingsplek te vinden. Vergeet ook niet wat u bespaart met allerlei extra’s, zoals dat biertje ’s avonds en de kop koffie onderweg. Bij een camper komen als bijkomende kosten (naast die welke ook voor personenauto’s van toepassing zijn) het hogere brandstofverbruik, een toeslag voor de extra mijlen boven die welke inbegrepen zijn, alsmede kosten voor de huur van de camper- en persoonlijke uitrusting. Voor lezers die meer willen weten over het reizen met een camper door NoordAmerika wijs ik op mijn reisgids Camperreizen USA & Canada dat ook bij Elmar in de serie Wereldwijzer is verschenen (ISBN 978-90-389-1825-9).
Huurvoorwaarden De meeste verhuurders hanteren een minimumleeftijd. Indien men al chauffeurs van 21-24 jaar accepteert (jonger beslist niet), wordt een toeslag berekend (circa Cdn. $ 30 per dag). Deze voorwaarde geldt ook voor extra bestuurders. Voor elke extra bestuurder wordt een
51
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
52
verzekeringstoeslag in rekening gebracht. Standaard geldt dat het vervoermiddel in dezelfde plaats wordt ingeleverd als waar u dit afhaalt. Mits vooraf afgesproken kan hiervan tegen betaling van een toeslag afgeweken worden (one-way rental). De toeslag is onder andere afhankelijk van de gekozen plaatsen, het seizoen en het vervoermiddel. Niet alle verhuurstations zijn op zon- en feestdagen geopend (camperverhuurders zelfs bijna nooit). Bijna alle verhuurmaatschappijen (zeker die van campers) hanteren een nietrokenbeleid voor hun wagenpark.
Rijbewijzen Voor het besturen van een personenauto of camper in Canada heeft u een geldig rijbewijs B nodig. U mag met uw Nederlandse rijbewijs maximaal tot 3 maanden na aankomst in Alberta rijden. In British Columbia is deze termijn 6 maanden. Een Internationaal Rijbewijs is niet verplicht, maar wordt sterk aanbevolen omdat een dergelijk document een volledige vertaling in het Engels biedt. U kunt het internationale rijbewijs verkrijgen bij de A.N.W.B. voor €14,95 (uitsluitend persoonlijk af te halen; pasfoto en rijbewijs meenemen). Het internationale rijbewijs is alleen geldig in combinatie met het echte rijbewijs.
Motorvoertuigverzekeringen Standaard is bij de huur van een vervoermiddel een aantal verzekeringen inbegrepen. Soms zijn die toereikend, vaak niet. Los daarvan zal men ter plekke altijd proberen u nog meer verzekeringen aan te praten. Net als in Nederland moet in Canada elk motorvoertuig verzekerd zijn tegen schade aan derden. Er bestaan echter per provincie verschillen hoeveel het minimale verzekerde bedrag moet bedragen. Het is daarom altijd dringend aan te raden een (aanvullende) Supplemental Liability Insurance af te sluiten (tussen Cdn. $ 7 en Cdn. $ 14 per dag). Hiermee wordt het verzekerde bedrag voor aansprakelijkheid verhoogd met
Cdn. $ 1 miljoen. Daarnaast is het raadzaam om een Collision Damage Waver af te sluiten. Technisch is dat geen verzekering, maar u ‘koopt’ hiermee af dat de verhuurder de kosten op u zal verhalen ingeval van schade of diefstal aan het voertuig (ongeacht de schuldvraag). Ook de eventuele schade die de verhuurder zou lijden omdat de auto (tijdelijk) niet voor verhuur beschikbaar is wordt door de CDW ‘weggewuifd’, behoudens een vooraf afgesproken eigen risico (deductable). De premie voor deze dekking bedraagt tussen Cdn. $ 9 en Cdn. $ 19 per dag. Veelal zal door het afsluiten van bovengenoemde extra dekkingen de vereiste borgsom verlaagd worden. Daarnaast zijn nog allerlei extra verzekeringen in de aanbieding en het is aan uzelf of u die wilt afsluiten of niet. Voorbeelden zijn een ongevallenverzekering voor inzittenden, een verzekering van persoonlijke eigendommen en een medische kostenverzekering. Normaliter is hierin echter al voorzien door middel van uw persoonlijke reisverzekering.
Overnachten Er is in Canada geen gebrek aan logiesaccommodatie. Daardoor is vooraf reserveren zelden of nooit noodzakelijk. Een uitzondering kunnen de eerste en laatste dag van uw rondreis zijn. Na aankomst (laat op de dag na een vermoeiende vlucht) heeft u waarschijnlijk geen zin om nog eens een kamer te gaan zoeken. Let op: als u met een camper reist, bent u na een transatlantische vlucht verplicht eerst een nacht op Noord-Amerikaanse bodem door te brengen alvorens u het voertuig in ontvangst kunt nemen. Aangezien uw retourvlucht naar Europa waarschijnlijk zeer vroeg vertrekt, is het aan te raden om voor de laatste overnachting in Canada een dicht bij de luchthaven gelegen hotel/motel te kiezen. Overnacht u vooraf in een van de grote hotel/motelketens, dan weet u blindelings hoe uw kamer er uit zal zien, onge-
VOOR B ER EIDING
acht in welke plaats u zich bevindt. In andere gevallen kunt probleemloos vragen of u eerst de kamer mag zien.
Hotels/Motels Deze lopen uiteen van zeer luxe (in grote steden en populaire toeristenresorts) tot heel eenvoudig (in kleine stadjes). Prijzen zijn afhankelijk van het soort hotel, het seizoen, ligging en de locatie. Voor een voormalig Grand Hotel van de spoorwegen moet u in het hoogseizoen heel diep in uw buidel tasten. De meeste luxe (lees dure) hotels verlangen een credit card of anders een (hoge) borgsom. In principe zijn hotels bijna altijd in een stadscentrum gelegen, ofschoon dat niet hoeft te gelden voor de eerdergenoemde grand hotels. Motels daarentegen treft u meestal aan bij het in- of uitrijden van een plaats, vaak in een lange rij achter elkaar. Gemiddeld genomen moet u voor een hotelovernachting in steden of in de buurt van trekpleisters rekenen op kamerprijzen (men rekent in Canada doorgaans per kamer, niet per persoon) van Cdn. $ 100 tot $ 150. In wat meer afgelegen plaatsen zult u veelal goedkoper uit zijn. De prijzen voor motelkamers variëren van Cdn. $ 75 tot $ 125, met forse uitschieters naar beneden in de minder druk bezochte gebieden. Ontbijt is meestal niet inbegrepen, of bestaat uit een continental breakfast, dat wil zeggen een kop koffie en een donut of muffin. Niet getreurd, want elke plaats op de kaart heeft tenminste één ontbijtrestaurant waar u voor weinig geld een meer dan uitstekend ontbijt kunt nuttigen.
Bed & Breakfast Bij een Noord-Amerikaanse bed & breakfast (B&B) moet u niet denken aan het Britse model, maar meer aan een (klein) pension. Meestal zijn er enkele kamers voor gasten beschikbaar. Het aantrekkelijke van deze vorm van accommodatie is dat u niet elke nacht
in een standaardkamer slaapt, dat de mate van comfort doorgaans erg groot is (ruim, mooi ingericht, comfortabel) en dat u eenvoudig contact legt met andere gasten en de gastheer. Laatstgenoemde zal bovendien een welkome bron van informatie zijn over bezienswaardigheden en evenementen in de omgeving. Een zeer uitgebreid en smakelijk ontbijt is bij de kamerprijs inbegrepen. Prijzen liggen tussen Cdn. $ 80 en $ 150 per kamer per nacht.
Campgrounds U zult in West-Canada geen enkele moeite hebben om een campground te vinden. Reserveren is derhalve meestal overbodig. In de buurt van populaire bezienswaardigheden kunt u het best een campground nemen in een plaats iets verderop (goedkoper, rustiger), danwel iets vroeger arriveren en eerst een plek claimen voordat u de omgeving gaat verkennen. Omdat het westen van Alberta en British Columbia niet ruim voorzien zijn van wegen, is het zelden moeilijk een campground te lokaliseren. Desondanks is het niet onverstandig een zogeheten campground directory aan te schaffen (bijvoorbeeld Woodall’s Canada, ook in de betere Nederlandse boekhandel te koop of te bestellen voor €12,95). Public Campgrounds zijn kampeerterreinen die beheerd worden door de overheid (bijvoorbeeld die in nationale en provinciale parken). Deze zijn meestal in een wat meer natuurlijke omgeving
53
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
54
gelegen, ruimer van opzet en goedkoper, (Cdn. $ 15 - $ 25), maar meestal met minder(e) faciliteiten uitgerust. Hoewel sommigen tegen een kleine meerprijs water en/of elektriciteitaansluitingen bieden, zult u zelden een camper op de riolering kunnen aansluiten omdat die er in dit soort gebieden domweg niet is. Geen nood, want uw camper is uitgerust met afvaltanks, dus maakt u later gewoon gebruik van een dumpstation elders. Private Campgrounds zijn commerciele kampeerterreinen. Deze bieden vaak minder ruimte, zijn soms wat minder fraai gelegen en kosten ook meer (Cdn. $ 25 tot $ 50 per nacht), maar bieden ook meer faciliteiten, zoals full hookup (water, elektriciteit en riolering) en een bijgebouw met douches en toiletten. Steeds vaker treft u op commerciële campgrounds WiFi-hotspots aan.
Vliegreis Wanneer uw vakantie in het hoogseizoen valt, is tijdig reserveren van uw vliegtickets aan te bevelen, want zoveel vluchten naar Canada zijn er niet en ze worden duurder en duurder naarmate uw vertrekdatum dichterbij komt. Rechtstreeks boeken bij de luchtvaartmaatschappij levert zelden of nooit een financieel voordeel op en
ook de resultaten bij de online ticketservices zijn vaak erg tegenvallend. Veel touroperators hanteren gereduceerde vliegtarieven bij gelijktijdige boeking van een vlucht in combinatie met een landarrangement (georganiseerde rondreis, auto/camperhuur etc.). Vanuit Nederland en België voeren uitsluitend de KLM en Air Transat rechtstreekse vluchten uit op Vancouver en Calgary. De KLM verzorgt bijna dagelijks lijnvluchten naar Vancouver (naar Calgary alleen in de zomermaanden), en biedt redelijk tot goed comfort, maar niet al te beste maaltijden. Transat, een semichartermaatschappij, vliegt alleen in de zomermaanden en biedt weinig tot geen comfort en niet of nauwelijks eetbare maaltijden. Het prijsverschil bedraagt echter honderden euro’s in het voordeel van Air Transat. Als u de krappere beenruimte voor lief neemt (maar bedenk dat het een lange vlucht is), kunt u van dat voordeel een paar lekkere broodjes voor onderweg kopen, enkele dagen buitengewoon goed dineren op uw vakantiebestemming en nog geld overhouden ook. De afweging is aan u. Wenst u vanaf Frankfurt of Parijs te vertrekken, dan bestaat een grotere keuze aan rechtstreekse vluchten (misschien het overwegen waard als u in het oosten, c.q. zuiden van het land woont?). Air Canada biedt goed comfort, redelijke maaltijden en acceptabele tarieven, maar heeft uitsluitend vluchten vanaf London en Frankfurt (aansluitende vluchten met Amsterdam en Brussel via respectievelijk British Midland Airways en Lufthansa). Voorts is dan soms voor de bestemming Vancouver ook nog een tussenstop in Calgary vereist. Een tussenlanding verlengt de reis met circa 3 uur. Mocht u kiezen voor een reis naar Canada met een tussenlanding in de Verenigde Staten, bedenk dan wel dat uw trip extra lang vertraagd wordt. Niet alleen omdat de Amerikaanse hubs (aanvlieghavens) veel drukker zijn dan de Canadese, maar in het bijzonder omdat bij landing in de Verenigde Staten
VOOR B ER EIDING
de Amerikaanse immigratiedienst gepasseerd moet worden. Een rechtstreekse en non-stop vlucht van Amsterdam naar Vancouver duurt ongeveer 10 uur en naar Calgary ongeveer 9 uur en 15 minuten. Let op: luchtvaartmaatschappijen hebben hun eigen terminologie die voor normale mensen niet altijd logisch is. Zo is een rechtstreekse vlucht naar een bestemming geen garantie dat zonder stoppen of via de kortste route van A naar B gevlogen wordt. Rechtstreeks betekent uitsluitend dat u in hetzelfde vliegtuig van A naar B gaat, maar u kunt er bijna gif op innemen dat uw vlucht onderweg onderbroken wordt voor een tussenlanding. Alleen de uitdrukking non-stop houdt in dat u zonder onderbrekingen naar uw bestemming vliegt.
Vertrektijden Non-stop vluchten van Europa naar West-Canada vertrekken meestal in de loop van de middag en arriveren aan het einde van de middag of vroeg in de avond, plaatselijke tijd. Tegenwoordig kunt u zichzelf heel veel ellende (voetje voor voetje schuifelen in een lange rij) besparen door online al in te checken en uw boarding-pass (instapkaart) thuis uit te printen. U hoeft dan op de luchthaven alleen nog maar uw bagage af te geven, wat een enorme tijdwinst
oplevert. Los daarvan moet u toch minimaal twee uur voor vertrek van uw vlucht op de luchthaven aanwezig zijn, mede in verband met lange wachttijden voor strenge veiligheidsinspecties. Reist u via Schiphol, en u komt niet uit de onmiddellijke omgeving, wees dan voorbereid op gigantische files. U kunt beter een extra uur op de luchthaven doorbrengen dan uw vlucht missen. Retourvluchten vanuit West-Canada naar Amsterdam vertrekken doorgaans laat in de avond en arriveren aan het eind van de middag of vroeg in de avond, plaatselijke tijd de volgende dag.
Reisdocumenten U hebt voor een vakantie, familie- of zakenbezoek geen visum nodig, mits u geen strafblad heeft (ook een veroordeling wegens rijden onder invloed van alcohol wordt daartoe gerekend). Uw paspoort moet tenminste geldig zijn voor de duur van uw verblijf en u zult een retourticket moeten kunnen overleggen. De maximale verblijfsduur is 6 maanden, maar u kunt eventueel later terwijl u in Canada bent (tegen betaling van circa Cdn. $ 75) een verlenging aanvragen. Reist u via de Verenigde Staten, of bent u van plan tijdens uw vakantie de Verenigde Staten te bezoeken, dan moeten ook meereizende kinderen over een eigen paspoort beschikken.
Verzekeringen
Schiphol
Bij het boeken van een georganiseerde reis bestaat de mogelijkheid u te verzekeren tegen financieel verlies wanneer u om bepaalde redenen uw reis moet annuleren of tussentijds afbreken. Verder kunt u zich verzekeren tegen verlies of beschadiging van reisbagage. Bij dit soort reisverzekeringen is meestal ook een dekking inbegrepen voor medische
55
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
56
kosten, ongevallen en reisonderbreking. Gezien de extreem hoge kosten die in Canada verbonden zijn aan medische hulp, ziekenhuisopname en medicijnen, is zo’n aanvullende, op Noord-Amerika afgestemde, verzekering beslist aan te raden. Laat u niet misleiden door de kreet ‘werelddekking’, want dit betekent slechts dat u weliswaar wereldwijd verzekerd bent, maar uitsluitend voor de kosten die een behandeling in Nederland zou kosten. Als u in Canada naar de afdeling spoedeisende hulp van een ziekenhuis
moet (en dat kan al het geval zijn voor iets waarvoor u slechts een huisarts nodig hebt, want huisartsen zijn niet of nauwelijks te vinden), dan bent u al Cdn. $ 1000 kwijt om u te laten registreren en voor een eerste consult, dus zonder enige vorm van behandeling. Kijk dus goed naar verzekerde bedragen in uw polis en vergewis u ervan dat de dekking ook van toepassing is in Noord-Amerika. Neem uw verzekeringsdocumenten mee op reis.
AANKOMST IN CANADA Wanneer u vanuit Europa naar WestCanada reist, moet u bij een non-stop vlucht rekenen op een vliegtijd van ruim 9 tot 10 uur. Maakt u in Canada eerst nog een tussenlanding, tel daar dan nog ruim 3 uur bij op. Onderweg passeert u diverse tijdzones. Calgary ligt in de Mountain Time Zone (8 uur tijdsverschil met Amsterdam en Brussel) en Vancouver in de Pacific Time Zone (9 uur verschil). Bij aankomst na een nonstop vlucht is het dus slechts een uurtje later dan het tijdstip waarop u vertrok.
lijk te maken dat het echt tijd wordt om naar bed te gaan. Aangezien u meestal ’s middags of vroeg in de avond arriveert, zou u na het inchecken in uw hotel even een korte wandeling kunnen maken om de slaap tegen te gaan en ergens een lichte maaltijd nuttigen om ook zo snel mogelijk aan de plaatselijke etenstijden te wennen. Met de maaltijden in het vliegtuig nog vers in uw geheugen hoeft dat niet moeilijk te zijn. Wat ook helpt is tijdens de vlucht zo min mogelijk alcohol drinken, maar juist veel water.
Jet lag
Grenscontrole
De vermoeidheid van de lange vlucht in combinatie met het passeren van diverse tijdzones veroorzaakt bij de meeste mensen een periode van ongemak (slapeloosheid, hoofdpijn, misselijkheid, gebrek aan eetlust). De lengte en de mate zijn voor iedereen verschillend. Op de heenreis, vliegend van oost naar west, veroorzaakt deze jet lag minder problemen dan in omgekeerde richting op de terugreis. Veelal zult u na aankomst in Canada slechts een aantal dagen heel vroeg opstaan. Er bestaan geen medicijnen tegen dit verschijnsel. De beste remedie is proberen zo snel mogelijk het ritme van de plaatselijke tijd op te pakken, ook al tracht uw lichaam u duide-
De grensformaliteiten moeten plaatsvinden in de eerste plaats die u op Canadese bodem aandoet. Maakt u dus een tussenstop in Canada voordat u uw eindbestemming bereikt, dan passeert u dus in de plaats van de tussenstop de immigratiedienst en de douane. Na het verlaten van het vliegtuig gaat u eerst naar de immigratiedienst. De luchthavens van Vancouver en Calgary zijn niet erg groot in vergelijking met die van Toronto en sommige Amerikaanse steden, dus ook beduidend minder druk. Ook hebben Canadese officieren van de immigratiedienst minder de neiging dan hun Amerikaanse collega’s om te denken dat elke bezoeker een terrorist is totdat
A A NK OM S T IN C ANADA
hij of zij het tegendeel bewezen heeft. Kortom, u wordt vriendelijker te woord gestaan en u bent sneller buiten dan in de VS. Tijdens uw vlucht krijgt u van het cabinepersoneel een douaneverklaring uitgereikt die u moet invullen en overleggen aan de ambtenaar van de immigratiedienst, samen met uw paspoort en uw returnticket. Als u geen idee heeft wat de vragen op het formulier zijn, draai het dan om en u ziet dezelfde vragen, maar dan in het Engels. De ambtenaar van de immigratiedienst stelt u wat vragen over het doel van uw bezoek, waar u verblijft en dergelijke, en heet u welkom in Canada met een stempel in uw paspoort. Daarna haalt u uw bagage op en gaat u naar de douane.
van (soft-) drugs is streng verboden en resulteert bij ontdekking (bezoekers worden ‘besnuffeld’ door zogeheten hasjhonden) tot onmiddellijke deportatie. Ook is het absoluut niet toegestaan om fruit, vleeswaren en zuivelproducten in te voeren. Dit geldt ook voor een meegebracht broodje ham of een appel. Overtreding levert een boete op van Cdn. $ 400 per artikel.
Hotelaccommodatie Hebt u vooraf hotelaccommodatie in Canada gereserveerd bij een van de grotere hotel/motelketens, dan kunt u meestal gebruik maken van een gratis shuttlebusje dat u vanaf de luchthaven naar uw logiesadres brengt.
Douane Afhalen vervoermiddel Per gezin dient u één douaneverklaring in te vullen en te overleggen. Naast uw persoonlijke bezittingen mag u per volwassene maximaal 1 liter alcohol invoeren, alsmede 200 sigaretten of 2 ons tabak, ongeacht of deze taxfree gekocht zijn of niet. Voor iemand die graag een slaapmutsje lust is dit niet zo’n probleem, want alcohol is in Canada niet buitensporig duur. Voor rokers is de verleiding om wat te smokkelen daarentegen groot, aangezien tabakswaren in Canada bijna driemaal zoveel kosten als in Nederland. Toch raad ik u heel dringend af om toe te geven aan de verleiding. De boetes bij overtreding zijn namelijk heel erg hoog. De invoer
Hebt u een huurauto gereserveerd, dan treft u in de aankomsthal van de luchthaven de balie van uw verhuurmaatschappij. Na afwikkeling van het papierwerk wordt u gewezen waar u uw auto kunt vinden. U kunt deze locatie bereiken met een shuttlebus, want de parkeerterreinen liggen een eindje van de luchthaven verwijderd. Hebt u voor een campervakantie gekozen, dan moet u minimaal een nacht in Canada overnachten alvorens u de camper kunt ophalen. In dat geval belt u de volgende ochtend het verhuurstation en spreekt u af wanneer u van uw hotel opgehaald zult worden (meestal na de middag).
Administratie Ook al hebt u de huursom reeds volledig voor vertrek voldaan, dan dient u ter plaatse toch nog enkele aanvullende kosten te voldoen. Denk daarbij met name aan lokale belastingen en aanvullende verzekeringen. Ook wordt van u een borgsom verlangd. Sommige maatschappijen weigeren contant geld of vragen een absurd hoog bedrag. Het is vrijwel onmogelijk om op een nor-
57
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
58
male manier door Canada te reizen zonder creditcard. Het bedrag van uw borg wordt geblokkeerd op de limiet van uw creditcard. Dit betekent dat uw bestedingsruimte met de hoogte van de borg verminderd wordt.
Begin van de rondreis
rijdag een korte etappe te plannen. U kunt dan op uw gemak aan het verkeer en het vervoermiddel wennen en blijft er voldoende tijd over om inkopen en boodschappen te doen. Bovendien kunt u op deze manier, wanneer zich eventueel gebreken aan het vervoermiddel voordoen, snel even terug naar het verhuurbedrijf.
Het is aan te raden, vooral als u met een camper reist, om voor de eerste
VERKEER Autorijden in Canada is zeer beslist geen moeilijke opgave. Enerzijds wordt dat veroorzaakt door het buitengewoon rustige rijgedrag van de Canadezen, en anderzijds door de overduidelijke bewegwijzering. Ondanks de Britse afkomst, wordt in Canada gewoon aan de rechterkant van de weg gereden. Afstanden en snelheden worden uitgedrukt in kilometers per uur, dus niet in mijlen zoals in de Verenigde Staten.
Wegen Canadese wegen, meestal asfalt of beton, zijn over het algemeen vrij redelijk te noemen, maar de kwaliteit wordt negatief beïnvloed door het klimaat. Het einde van de winter, wanneer het overdag dooit en ’s nachts vriest, luidt het begin in van het pothole seizoen. Potholes zijn wegverzakkingen die ont-
staan doordat smeltwater door scheuren in het asfalt de grondlaag bereikt. Wanneer dit water bevriest, zet het uit waardoor het bovenliggende asfalt opgedrukt wordt. Zodra het weer dooit, smelt en krimpt het water opnieuw, een laag lucht achterlatend tussen de grond en de asfaltlaag. Zodra een auto hier overheen rijdt, zakt het asfalt beschadigd in, een gat achterlatend. Sommige potholes zijn lichte verzakkingen, maar sommigen zijn groot genoeg om forse schade aan banden of zelfs de onderkant van een wagen die door de pothole rijdt toe te brengen. Wegwerkers zijn de hele zomer bezig om het wegennet weer op te lappen.
TransCanada Highway Canada kent geen systeem van federale rijkswegen, zoals de Interstates in de Verenigde Staten, omdat aanleg en onderhoud een provinciale aangelegenheid is. Hierop geldt één uitzondering en dat is de TransCanada Highway. Deze weg van St. Johns op New Foundland naar Victoria op Vancouver Island (7821 km.) verbindt alle provincies met elkaar en wordt gefinancierd door de federale overheid samen met de afzonderlijke provincies. De naam TransCanada Highway is overigens wat verwarrend, want vrijwel overal in het land liggen er onder dezelfde naam niet één,
VER K EER
gen, is deze weg in elk van de provincies tevens een Provincial Highway, zowel in British Columbia als in Alberta aangeduid als Provincial Highway 1. Alle provincial highways zijn (behalve in de winter) goed te berijden. Met uitzondering van de TransCanada Highway en sommige grote wegen in de buurt van Vancouver, Calgary en Edmonton komt u in British Columbia en Alberta vrijwel geen superdrukke wegen tegen. Met uitzondering van het zuiden van British Columbia en het oosten en zuiden van Alberta, is het aantal wegen vaak erg beperkt. Zo zijn er slechts vier bergpassen over de Rocky Mountains.
Tolwegen
maar twee of zelfs drie wegen. In WestCanada ligt naast de hoofdroute, die in 1962 officieel werd geopend, maar pas in 1971 werd voltooid, ook nog een noordelijke route, ook wel bekend als de Yellowhead Highway. Ofschoon de hoofdroute van de TransCanada Highway over de gehele lengte geasfalteerd is, is de complete weg niet te vergelijken met bijvoorbeeld een Amerikaanse Interstate, een Duitse Autobahn of een Franse Payage. Veel trajecten zijn ‘freeway’ (dat wil onder andere zeggen gescheiden rijbanen, geen kruisingen, geen spoorwegovergangen, geen stoplichten), maar sommige stukken zijn ook nog gewoon een tweebaansweg zonder middenberm.
U komt in West-Canada geen tolwegen meer tegen (de laatste, de Coquihalla Highway in British Columbia, werd eind 2008 opgeheven), ofschoon enkele wegen in de Rocky Mountains, met name de Icefields Parkway, in nationale parken gelegen zijn en u daar entree moet betalen (niet van toepassing als u, uitgezonderd om te tanken, zonder stoppen het park doorkruist).
Provincial Highways Tijdens een rondreis door beide provincies zal uw route heel vaak voor een (belangrijk) deel over de hiervoor genoemde TransCanada Highway voeren, domweg omdat er in bepaalde gebieden geen andere mogelijkheid bestaat. Omdat de TransCanada Highway een project is waarin de federale overheid en de provincies gezamenlijk de kosten dra-
Wegnummerbord
59
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
60
Dirt roads Ongeplaveide dirt roads (meestal gravel) zijn nog overal in West-Canada te vinden, vooral in afgelegen streken. Verhuurmaatschappijen staan meestal echter niet toe dat u met een auto of camper over deze wegen rijdt en eventuele schade (vooral de banden en voorruiten krijgen het zwaar te verduren) is niet verzekerd en komt voor uw eigen rekening. In de praktijk zal het echter vrijwel onmogelijk zijn onverharde wegen volledig te mijden. Doorgaans zijn deze in de zomer echter uitstekend berijdbaar, mits u uw snelheid aanpast.
Richtingborden Door de enorme afstanden in Canada ligt grote nadruk op het gebruik van wegnummers. Uitsluitend erg grote steden worden reeds van ver aangekondigd. Het is daarom handig om voor u gaat rijden de wegnummers en plaatsen langs de route te noteren. Wegnummers worden altijd op de richtingborden vermeld, aangevuld met de eerstvolgende grote stad. Wegwijzerborden zijn groen met witte opdruk. Richtingbord
Verkeersborden De meeste verkeersborden in Canada zijn vrijwel hetzelfde als in Nederland, maar er is een aantal uitzonderingen. Veel meer dan bij ons wordt vaak met tekst gewerkt. Onderstaand volgen enkele afwijkende borden. Het stopbord, achthoekig van vorm, spreekt voor zich. U moet stoppen voor de kruising. Het verschil is dat in Canada iedereen die deze kruising nadert hetzelfde bord ziet en dat Stopbord
iedereen dus moet stoppen. De eerste automobilist die voor de kruising tot stilstand komt, mag als eerste zijn weg vervolgen. Daarna de tweede, et cetera. Geloof het of niet, maar dit systeem werkt in Canada perfect. Het rechthoekig ‘one way’ bord betekent dat u uitsluitend in de aangegeven richting verder mag rijden. De maximum toegestane snelheid wordt aangegeven met een wit bord en zwarte tekst.
In Canada is het gebruikelijk dat kinderen naar en van school gebracht worden met schoolbussen. Stopplaatsen van deze bussen worden aangegeven met een geel bord in de vorm van een ruit. Langs rijkswegen treft u ook informatieborden aan die aangeven welke services u bij een afslag kunt verwachten. Dit zijn vierkante bruine borden met witte opdruk.
Eenrichtingsverkeer
Maximumsnelheid
Waarschuwing stopplaats schoolbus
Borden met aanduiding services
VER K EER
Recreatieve gebieden worden aangeduid met een blauw bord met witte opdruk van de naam van het gebied, de afstand en de daar aanwezige faciliteiten.
Bord met recreatieve informatie
Borden die verband houden met wegwerkzaamheden zijn altijd in oranje uitgevoerd. De afbeelding van een persoon met een vlag betekent dat er verderop een ‘flag man’ staat, een wegmedewerker die met vlaggen het verkeer regelt. U moet vaart minderen en u voorbereiden om te stoppen. Het bord ‘Detour’ geeft aan dat een wegomleiding aanBorden bij staande is. wegopbrekingen Wanneer u een school nadert, bent u op schooldagen verplicht uw maximumsnelheid te beperken tot 30 km. per uur tussen 8.00-9.30, 11.30-13.30 en 15.00-16.30 uur. Bovendien is het in een schoolzone niet toegestaan om in te halen.
Schoolzone
Verkeersregels In Canada rijdt het verkeer rechts. De regel dat verkeer van links voorrang moet verlenen aan verkeer van rechts bestaat hier niet. Verkeer op een doorgaande weg heeft altijd voorrang op verkeer van zijstraten. Bij kruisingen van gelijke wegen wordt het verkeer geregeld door
stoplichten of het hiervoor genoemde stopbord. Bij wisselen van rijbaan moet u altijd richting aangeven, ook wanneer u weer in een rijstrook terugkeert. In principe rijdt u zoveel mogelijk in de rechterbaan en gebruikt u de linkerbaan uitsluitend om in te halen of voor te sorteren. Op rijkswegen met meerdere banen is het, mits anders aangegeven, toegestaan om zowel links als rechts in te halen. Houdt hier rekening mee als u van baan wisselt. In bergachtige gebieden bent u verplicht gebruik te maken van zogeheten ‘passing zones’ om achteropkomend verkeer dat sneller rijdt de gelegenheid te geven te passeren. U bent in West-Canada verplicht uw verlichting te ontsteken tijdens het rijden, ook overdag.
Verkeerslichten Net als bij ons kennen de Canadese verkeerslichten de kleuren rood, oranje (hier echter ‘yellow’ genoemd) en groen. Er zijn desondanks toch enkele verschillen. Rechtsafslaan bij een rood stoplicht is toegestaan, mits u eerst tot een volledige stop bent gekomen en overstekende voetgangers niet gehinderd worden. In Alberta, wanneer u voorgesorteerd staat om linksaf te gaan en het licht springt op groen en knippert, dan betekent dit dat het verkeer uit tegenovergestelde richting nog steeds voor rood staat en dat u dus door kunt rijden (mits u voetgangers niet hindert). In British Columbia heeft het groene knipperende licht echter een heel andere betekenis. Het betekent dat u door mag rijden, maar dat zich hier een oversteekKnipperend plaats voor voetgroen licht
61
62
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
gangers bevindt. Het licht zal alleen op rood springen wanneer een voetganger op de knop drukt. U zult ook merken dat in Canada de verkeerslichten aan de overzijde van de kruising hangen en niet pal boven uw hoofd, zoals bij ons, wat aanzienlijk prettiger is.
Wegmarkeringen Rijbanen in Canada worden van elkaar gescheiden door gele strepen. Rijstroken in dezelfde richting zijn wit van kleur. Ononderbroken strepen betekenen ook hier verboden in te halen.
Maximumsnelheid Behalve waar anders aangegeven bedraagt de maximumsnelheid op grote rijkswegen 110 km per uur, op andere hoofdwegen 80 km. en binnen de bebouwde kom 50 km. Uitzonderingen zijn onder andere schoolzones (30 km.) en de TransCanada Highway binnen nationale parken (90 km.). De politie controleert heel intensief op snelheidsovertredingen en de bekeuringen zijn enorm hoog (moeten bovendien ter plaatse voldaan worden).
Veiligheidsgordels Alle inzittenden van een motorvoertuig zijn verplicht veiligheidsgordels te dragen en kleine kinderen moeten in een kinderzitje zitten. Afgezien van het feit dat gordels primair voor uw eigen veiligheid bedoeld zijn, kan het niet dragen u op een forse boete komen te staan. Wanneer bij een ongeval blijkt dat u geen gordel droeg, kan dit bij persoonlijke verwondingen de hoogte van de verzekeringsuitkering nadelig beïnvloeden. Regelmatig wordt u er onderweg met borden ‘BUCKLE UP, IT’S THE LAW’ aan herinnerd om uw gordels aan te doen.
Rijtijden Het is erg verleidelijk om uw route telkens een ‘klein beetje’ op te rekken zodat u nog net dat andere mooie gebied ook mee kunt pikken. Vergist u zich echter niet in de enorme afstanden in West-Canada. Bovendien moet u bedenken dat al die mooie bezienswaardigheden meestal in gebieden liggen waar u niet lekker door kunt rijden. Integendeel. Het zijn gebieden waar u uiterst geconcentreerd moet blijven. U bent op vakantie, dus geniet zoveel mogelijk. Dan maar niet alles zien (dat lukt sowieso toch niet in één rondreis). Maak er een goede gewoonte van om onderweg regelmatig te pauzeren en plan niet al te lange etappes. Op lange rechte wegen, en die komt u in WestCanada ook in overvloed tegen, moet u alert blijven op wegblindheid, ‘highway hypnosis’, een vorm van concentratieverlies als gevolg van het monotone rijden zonder enige afwisseling. Zelfs een hele flauwe bocht kan dan al verraderlijk zijn.
Wegopbrekingen Het grootste deel van West-Canada kent slechts een kort seizoen waarin wegwerkzaamheden kunnen plaatsvinden en in die periode wordt dan ook massaal uitgerukt. Aangezien de meeste wegen buiten steden slechts één rijstrook in beide richtingen hebben, moet u daarom regelmatig bedacht zijn op wegopbrekingen. Wanneer deze plaatsvinden op de TransCanada Highway of op drukbereden wegen in bijvoorbeeld nationale parken, kan de wachttijd fors oplopen. U bent verplicht de aanwijzingen van wegarbeiders op te volgen. Wanneer het verkeer in beide richtingen over één rijstrook geleid wordt, gebeurt dit meestal op aanwijzingen van een flagman of, wanneer het een lang traject betreft, met behulp van een pilot-car. Snelheidsovertredingen bij wegwerkzaamheden leveren een verhoging van de boete met 100 procent op.
VER K EER
Andere weggebruikers Buiten de stad zult u zelden of nooit voetgangers tegenkomen, want Canadezen hebben een broertje dood aan lopen. Fietsen begint aan populariteit te winnen, maar desondanks kunt u het aantal rijwielen onderweg meestal op de vingers van een hand tellen. Rijwielpaden zijn derhalve een grote uitzondering. Dit houdt in dat fietsers regelmatig van de hoofdweg gebruik moeten maken. Overigens, fietsers zijn in West-Canada verplicht een helm te dragen.
Vrachtauto’s Canadese vrachtauto’s zijn niet gewoon groot, ze zijn extreem groot. Op sommige wegen in Alberta, met name tussen Calgary en Edmonton, komt u dan nog eens een variant tegen die nog groter is, de zogeheten Longer Combination Vehicle (LCV), buiten Canada beter bekend als een road train. Dat is zo’n enorm bakbeest met nog eens een extra trailer aangekoppeld. Sommige van deze LCV’s worden ook wel Rocky Mountain Doubles genoemd, maar gelukkig mogen ze de Rocky Mountains (nog) niet oversteken. Al het positieve dat ik over Canadese automobilisten te melden heb, is niet van toepassing op de beroepsgroep vrachtwagenchauffeur in dit land. Ze jakkeren als bezetenen, ook op bergwegen, en u kunt ze maar het best de ruimte geven.
Schoolbussen Regelmatig zult u in Canada opvallend geel gekleurde schoolbussen tegenkomen. Deze dient u met ontzag te
Fietsers in Canada
behandelen, vooral wanneer ze stoppen. Wanneer kinderen in of uit moeten stappen wordt dit aangekondigd met knipperende lampen aan alle zijden van de bus. Vervolgens klappen aan de linkeren rechtervoorzijde van de bus ook nog eens twee nadrukkelijke stopborden naar buiten. Voor zowel achterop- als tegemoetkomend verkeer betekent dit dat men verplicht is minimaal twintig meter van de bus te stoppen. Wanneer al het verkeer tot stilstand is gekomen worden de portieren geopend. Het negeren van een stopgebod van een schoolbus wordt niet gezien als een verkeersovertreding, maar valt onder de noemer misdrijf.
Politie en Hulpdiensten In British Columbia en Alberta komt u verschillende politiekorpsen tegen. Grote steden hebben hun eigen korps, maar op provinciaal niveau worden politietaken uitgevoerd door de Royal Canadian Mounted Police (RCMP). Daarnaast is er nog de Highway Patrol. Politie is in Canada duidelijk zichtbaar op straat en controleert fanatiek op verkeersovertredingen. Wanneer u aangehouden wordt, blijf dan in uw voertuig zitten met uw handen duidelijk zichtbaar. Politieagenten (‘officers’) zijn in Canada erg beleefd en correct, maar dulden geen grapjes, laat staan spottende opmerkingen. Ingeval u een boete krijgt, dan moet deze ter plekke voldaan worden.
63
64
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
Zodra een noodoproep gedaan wordt, spoedt niet alleen de politie maar ook de brandweer en een ambulance zich met gillende sirenes en zwaailichten naar de plek des onheils. Ongeacht wat de reden voor de oproep was. U bent verplicht achteropkomende hulpdiensten ruimte te bieden door zo snel en zo ver mogelijk naar rechts te sturen en langs de kant van de weg te stoppen. Bij wegen met ongescheiden weghelften dient ook het tegemoetkomend verkeer zo te handelen.
verkeersdrukte in Vancouver en Calgary is enorm en meestal bent u sneller op uw bestemming met het openbaar vervoer. Met een camper is het rijden in het centrum van genoemde steden zeer beslist af te raden. Parkeerruimte is moeilijk te vinden en niet goedkoop. Vrijwel overal staan parkeermeters. Let op: in sommige straten is het niet toegestaan tijdens de spits te parkeren, ook al zijn er parkeervakken en meters. Verder is het verboden om binnen 6 meter van een kruising of een ‘fire-hydrant’ (brandkraan) te parkeren.
Rijden in de bergen
Wild
Bergwegen in Canada zijn goed en veilig, maar ook spectaculair. Als u echter van het uitzicht wilt genieten, stop dan bij een van de talloze uitkijkposten en blijf geconcentreerd tijdens het rijden. Schakel bij het rijden in de bergen tijdig over naar een hogere versnelling en rem zoveel mogelijk op uw remmen af tijdens het dalen om oververhitting van de remmen te voorkomen. Onderweg komt u regelmatig ‘brake ramps’ tegen. Dit zijn uitwijkmogelijkheden voor wagens met remproblemen. Gebruik deze uitsluitend in uiterste nood, want wanneer u hierin eenmaal bent beland, komt u er op eigen kracht niet meer uit.
Een waarschuwingsbord dat u vrijwel overal in West-Canada tegenkomt zodra u de bebouwde kom achter u laat is dat voor overstekend wild. Geen overbodige luxe, want u zult regelmatig wild zien oversteken of dood langs de weg zien liggen (road kill). Met name in de vroege ochtend en tegen zonsondergang is het risico groot.
Rijden in steden Zodra u een beetje gewend bent aan rijden in Canada hoeft ook het rijden in grote steden geen probleem op te leveren. Vraag is alleen of u dat wilt doen. De
In sommige delen van West-Canada komt u ook nog gebieden tegen die ‘open range’ heten. Deze worden duidelijk aangegeven en zijn bovendien herkenbaar aan de metalen veeroosters die op geregelde afstand in de weg liggen. U hebt hier geen last van, maar vee dat binnen deze gebieden vrij rondloopt, steekt hier niet over. Hoewel koeien en stieren niet onder de noemer wild vallen, is het verstandiger deze dieren met gepaste eerbied te benaderen wanneer ze zich op de weg bevinden.
V ERB LIJ F IN C ANADA
Brandstof Hoewel Canadezen meer voor benzine betalen dan hun zuiderburen, tot grote ergernis van Canadezen omdat ze nota bene aardolie naar de Verenigde Staten exporteren, kost brandstof in dit land ongeveer de helft van wat wij in Nederland bij de pomp moeten inleveren. Prijzen lopen enorm sterk uiteen. Niet alleen tussen provincies afzonderlijk, maar ook daarbinnen. In Alberta is benzine het goedkoopst. Deze provincie is rijk aan aardolie en heeft een eigen petrochemische industrie. Daarnaast is in Alberta de provinciale belasting op brandstof het laagst in Canada. De brandstofprijzen in British Columbia liggen ongeveer 10 cent per liter hoger dan in Alberta, onder andere omdat deze
provincie sinds 2008 een ‘carbon tax’ (koolstofdioxide belasting) heeft ingevoerd. De benzineprijzen in grote steden als Vancouver en Calgary liggen gemiddeld 5 cent hoger dan elders. Verder bestaan nog grote verschillen tussen verschillende pompstations. Ook fluctueren prijzen vrijwel doorlopend, diverse malen per dag. Langs de hoofdwegen en binnen steden zijn de meeste benzinestations 24 uur per dag open, maar op het platteland in West-Canada zijn deze ’s avonds gesloten. Met ingang van 2009 is in British Columbia een wet van kracht (Grant’s Law) die verplicht dat alle benzineaankopen tussen 23.00 uur ’s avonds en 6.00 uur ’s ochtends vooraf afgerekend moeten worden.
VERBLIJF IN CANADA Natuurlijk gaat u in West-Canada genieten van natuurschoon, bezienswaardigheden, excursies, activiteiten, evenementen en dergelijke. Tussendoor verblijft u echter te midden van een samenleving die haar dagelijkse gang gaat. Dat is geen handicap, integendeel. Een groot deel van de charme van een verblijf in een vreemd land ligt juist in de kennismaking met een andere cultuur. Nu doet zich het merkwaardige feit voor dat veel mensen Canada niet als een ‘vreemd land’ beschouwen. U zult wat dat betreft echter veel verrassingen tegenkomen.
Boodschappen Wanneer u met een personenauto reist en in hotels/motels overnacht zult u, in tegenstelling tot huurders van een camper en kampeerders, minder op supermarkten aangewezen zijn. Desondanks is ook in dat geval een bezoek aan zo’n ‘instituut’ een interessante ervaring. Zelfstandige winkeliers (slagers, bakkers,
groenteboeren) zijn in Canada grotendeels uit het straatbeeld verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor supermarkten waar alles kolossaal is, van de omvang van de winkel en het parkeerterrein ervoor, tot de winkelwagens en de aangeboden verpakkingen. Grote ketens in West-Canada zijn onder andere Safeway, Extra Foods, No Frills (prijsvechter), Superstore, Save-on-Food’s, Sobey’s (Alberta), SuperValu (BC) en Thrifty (Vancouver Island). Doorgaans zijn supermarkten tot ’s avonds laat geopend. Sommigen zelfs 24 uur. Er zijn weinig boodschappen die wij gewend zijn die u niet in Canada kunt kopen. In enkele gevallen zijn gelijknamige producten echter totaal verschillend, zoals mayonaise, mosterd (ofschoon Franse dijonmosterd ook verkrijgbaar is), erwtensoep en met name kaas. Canadese kaas, ook in Canada geproduceerde Gouda Cheese (spreek uit “Goeda”) is oneetbaar. Hollandse kaas is mondjesmaat in de delicatessenafdeling wel te vinden, maar peperduur.
65
66
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
Hoewel sommige winkels (No Frills) een beleid voeren van lage prijzen zonder service, is het in de meeste supermarkten nog gebruikelijk dat de caissière na het scannen uw boodschappen direct inpakt in plastic tasjes. Soms komt u zelfs nog zaken tegen waar een loopjongen de tasjes voor u naar de auto wil dragen. Oorspronkelijk Canadese, of in Canada extreem populaire, artikelen zijn onder andere: Clamato Juice – Een drank gemaakt van tomatensap en een bouillon van mosselen. (Canada Dry) Ginger Ale – Een frisdrank die tijdens de drooglegging in Amerika populair werd omdat het de smerige smaak van illegaal gestookte alcohol verdoezelde. Kraft Dinner – Van oorsprong een Amerikaans kant-en-klaar macaroni met kaas product dat in Canada een ‘kraft dinner’ genoemd wordt en waarop studenten leven. De bijnaam ‘rubber bullets’ spreekt boekdelen. Maple Syrup – Ahornsiroop, gemaakt van het sap van esdoorns. Butter tarts – Mierzoet taartje. Nanaimo Bar – Soort tompouce, maar met de bovenlaag in chocolade gedompeld. Wal-Mart is een uit zijn krachten gegroeid soort HEMA. Naast een beperkt assortiment levensmiddelen kunt u hier terecht voor (goedkope) kleding, gereedschap, keukenartikelen, bestek, serviesgoed, kampeergerei, et cetera. Ideaal voor kampeerders die hun uitrusting willen aanvullen. Bij Canadian Tire kunt u niet alleen terecht voor banden, maar voor alles wat met auto’s te maken heeft, plus gereedschappen, sportartikelen, tuingereedschap, kampeeruitrusting en huishoudelijke apparaten. Deze zeldzaam populaire keten geeft ook het Canadian Tire Money uit, een soort op bankbiljetten lijkende coupons waarmee tegen inlevering korting verkregen kan worden
Canadian Tire Money
en waarvan elke Canadees wel een stapeltje in zijn keukenla heeft liggen. Shoppers Drug Mart is een grote keten van drogisterijen, waar echter ook tal van andere artikelen, inclusief een beperkte lijn levensmiddelen, verkocht worden. Binnen elke Shoppers Drug Mart is ook een apotheek gevestigd. Wanneer u niet lekker bent of ander lichamelijk ongerief heeft, is het vaak verstandiger eerst even bij een apotheek naar binnen te lopen alvorens u een kapitaal uitgeeft en urenlang gaat zitten wachten bij een medisch centrum of ziekenhuis. De dienstdoende apotheker zal u zonder aarzelen naar een arts verwijzen wanneer daartoe ook maar de geringste aanleiding bestaat, maar heel vaak ook zal hij/zij u met een zonder recept verkrijgbaar product van uw problemen kunnen afhelpen. Zeller’s (discount), Sears, Wal-Mart en The Bay zijn de grootste warenhuizen in Canada. The Bay is eigendom van The Hudson Bay Company (HBC), de handelsmaatschappij uit 1670 die Canada op de kaart zette en dus nog steeds actief is.
V ERB LIJ F IN C ANADA
The Dollar Giant is een populaire keten van zogeheten dollar stores in WestCanada, winkels waar alles voor Cdn. $ 1 geprijsd is en waar u dus voor een koopje allerlei dingen kunt kopen om bijvoorbeeld uw camperinventaris aan te vullen. Voor kookliefhebbers heel handig: een setje lepels met ‘cup’ maten die onmisbaar is als u met Amerikaanse recepten werkt.
Alcohol In Canada (uitgezonderd Quebec) is het nergens mogelijk om bier, wijn of gedistilleerd in een supermarkt te kopen. U zult hiervoor naar een slijterij (liquor store) of bier/ wijnwinkel moeten. Uitzondering hierop is in Alberta wanneer zich binnen een straal van 15 kilometer geen slijterij bevindt. De minimumleeftijd om alcohol te kopen en te consumeren is 18 jaar in Alberta en 19 jaar in British Columbia. Canadian whisky staat bekend om de zachte afdronk en wordt hoofdzakelijk uit rogge gestookt, in tegenstelling tot Schotse en Amerikaanse whisky die respectievelijk gerst en maïs als belangrijkste ingrediënt hebben. De nationale cocktail in Canada is de Bloody Caesar, een drankje op basis van het buiten Canada nauwelijks bekende of verkrijgbare clamato juice. Verder bestaat de Caesar uit wodka, een paar druppels worcestershire sauce en tabasco, peper, alsmede voor de garnering een schijfje limoen en een selderijstengel. De rand van het glas wordt in limoensap en daarna in selderijzout gedoopt.
Nederland en België. Daarnaast is er nog een groot aantal provinciale brouwerijen die premium lagers produceren (o.a. Upper-Canada, Alexander Keith’s, Moosehead), alsmede lokale microbreweries die diverse soorten bier van topklasse leveren. Kokanee Beer (‘glacier fresh”) van de Columbia Brewing Company wordt gebrouwen in Creston (British Columbia) en veel gedronken in deze provincie. Heineken is erg populair in Canada, evenals het Belgische Stella Artois, maar beide importbieren zijn overdreven duur. Een ‘two four’ is een verpakking van 24 flesjes. Als iemand ‘pissed’ is in Canada, dan betekent dat niet dat hij kwaad is (zoals in het Amerikaans), maar dronken. Een ‘Molson Buckle’ betekent een bierbuik.
Canadese wijn Het zal sommige lezers wellicht vreemd in de oren klinken, maar Canada is een producent van topwijnen. Er zijn twee belangrijke wijnbouwgebieden, te weten in het zuiden van Ontario en in de Okanagan Valley in British Columbia. Een typisch Canadese specialiteit is Ice Wine, een zoete dessertwijn die gemaakt wordt van druiven die in een zeer warme zomer zijn gerijpt en pas worden geplukt als ze door de eerste nachtvorst bevroren zijn. Het is geen goedkoop drankje, maar wel ontzettend lekker.
Canadees bier Het bier in Canada is van goede kwaliteit en ver superieur boven Amerikaanse brouwsels. Onverklaarbaar dus waarom het Amerikaanse Budweiser het meest verkochte merk in Canada is. Grote merken als Molson’s (Canadian), Labatt (Labatt’s Blue) en Sleeman produceren pils dat van hetzelfde niveau is als dat van de grotere brouwerijen in
Wijngaard in de Okanagan Valley
67
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
68
Uitgaan en nachtleven Vancouver, Calgary en Edmonton bieden op het gebied van muziek en theater alles wat u van een grote stad mag verwachten, inclusief optredens van beroemde orkesten, toneelgezelschappen en rockbands, en hebben een weliswaar niet bruisend, maar toch actief nachtleven. Elders in British Columbia en Alberta moet u zich hiervan niet te veel voorstellen, en helemaal niet op doordeweekse dagen. Daar staat tegenover dat u waarschijnlijk niet naar West-Canada bent afgereisd om een opera- of balletvoorstelling bij te wonen, dus is het kleinschalige vertier waarop u in lokale bars, saloons en dancings vergast wordt wellicht juist wel zo aangenaam.
Restaurants Het voorgaande heeft ook betrekking op uit eten gaan. Treft u in de grote steden restaurants aan die praktisch elke keuken uit de wereld vertegenwoordigen, daarbuiten blijft de keuze veelal beperkt tot eetgelegenheden met een Noord-Amerikaanse-, dan wel een etnische kaart (Chinees, Italiaans) die volledig veramerikaniseerd is. De kwaliteit van het voedsel is doorgaans erg goed, maar niet verrassend. Het lekkerst eet u in zaken waar de eigenaar nog zelf achter het fornuis staat. In kleinere stadjes is het beste restaurant van de omgeving heel snel te ontdekken door naar de parkeerplaats te kijken. Is die gevuld met pick-up trucks, dan is dat het adres waar u de meest smakelijke burgers, steaks of ribs kunt krijgen.
Fooien Bedienend personeel in Canadese restaurants werkt voor een salaris dat wettelijk onder het minimumloon mag liggen. Die uitzondering bestaat omdat men in dit land standaard een goede beloning geeft voor verleende service. Ook de (lage) prijzen voor uw maaltijd zijn hierop afgestemd. De gangbare tip ligt rond de 15%. Bij grotere uitgaven vult u het
bedrag van de fooi in op de creditcard slip. In andere gevallen laat u deze cash achter op de tafel.
Media Canada heeft net als Nederland een publieke omroep, Canadian Broadcasting Corporation (CBC), alsmede een groot scala aan commerciële omroepen. Bovendien zijn vrijwel alle Amerikaanse omroepen ook in Canada te ontvangen. Het resultaat? Een oneindig aantal televisiezenders. Helaas moet ik daaraan toevoegen dat de een nog beroerder is dan de ander. Niet omdat ze in Noord-Amerika geen goede televisie of films kunnen maken, maar omdat de omroepen u letterlijk begraven met reclamespotjes. Bovendien deinst men er niet voor terug om speelfilms met een kwart of meer in te korten en gebiedt de moraal dat elk woord dat mogelijkerwijs een gevoelige ziel zou kunnen kwetsen door een PIEP wordt weggedrukt. Tot op de dag van vandaag is het mij een raadsel waarom de kookprogramma’s van Gordon Ramsey in Canada vertoond worden, want het enige wat tijdens de uitzendingen te horen is bestaat uit langgerekte series PIEPS. Verder wordt ook elke vorm van bloot en sexuele activiteit weggeknipt. Ik moet hieraan wel toevoegen dat Canadese televisie kwalitatief erg goed is, met name de nieuwsvoorziening, documentaires, sportuitzendingen en, bovenal, de talrijke satirische programma’s. Canadezen hebben namelijk een heerlijk gevoel voor humor dat met name absoluut voorbij gaat aan Amerikanen, terwijl die juist vaak het onderwerp zijn. Er bestaan honderden radiostations in Canada, maar deze hebben meestal slechts een kort bereik. Hebt u eenmaal een goede zender gevonden, wat al een hoop gedraai/gedruk betekent, dan moet u binnen niet al te lange tijd weer opnieuw beginnen. Dat gaat knap snel vervelen, want om één goed station te vinden moet u a) een stortvloed van
V ERB LIJ F IN C ANADA
spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Bij minder ernstige symptomen verdient het aanbeveling eerst bij een apotheker om raad te vragen.
Religie
Kranten zijn op elke straathoek te koop
commercials doorstaan van lokale autodealers, b) ontelbare dominees aanhoren die u redding van uw zonden beloven mits u ter plekke een vette cheque uitschrijft, en c) minimaal 100 maal luisteren naar Hotel California van The Eagles. Nederlandse kranten zijn in Canada niet verkrijgbaar, mocht u daar al behoefte aan hebben. Canadese kranten zijn wellicht leuk om een keer in te kijken, maar bieden bar weinig internationaal (sport-) nieuws.
Medische zorg Canadese gezondheidszorg staat goed aangeschreven maar is voor niet-ingezetenen onbetaalbaar. Het is dan ook absoluut noodzakelijk om een aanvullende ziektekostenverzekering af te sluiten en een Engelstalig verzekeringsbewijs mee te nemen. Zonder financiële waarborg wordt u medische bijstand geweigerd. Wachttijden bij de Emergency Rooms (spoedeisende hulp) kunnen in Canada extreem lang zijn (soms oplopend tot 8 uur of zelfs langer) en de administratieve rompslomp is enorm. Indien u onderweg medische hulp nodig heeft, zal het niet eenvoudig blijken om een huisarts te vinden, om de doodeenvoudige reden dat dit beroep in Canada nauwelijks nog bestaat. Veelal zult u zich noodgedwongen moeten melden bij de
Buiten de grote steden is Canada een land waar het christelijke geloof niet alleen prevaleert, maar vaak ook nog strikt nageleefd wordt. Zowel in British Columbia als in Alberta zijn enkele gebieden die omschreven kunnen worden als een ‘Bible Belt’. Daarbuiten is de religieuze tolerantie erg groot.
Geldzaken De Canadese munteenheid is de Canadese dollar (Cdn. $). De waarde van deze munt is vaak nauw gerelateerd aan de koers van de Amerikaanse dollar vanwege de nauwe economische banden tussen beide landen. Desondanks kunnen zich enorme wisselingen voordoen. Toen gedurende het presidentschap van George Bush (2000-2008) de Amerikaanse economie volledig te gronde werd gericht, wist de Canadese economie zich van dit wanbeleid te distantiëren en was er zelfs een moment dat de waarde van de Canadese dollar die van de Amerikaanse ontsteeg. Door de bank genomen zijn de kosten van levensonderhoud in relatie tot inkomen in Canada min of meer gelijk in vergelijking met Nederland. Omdat de Euro meer waard is dan een Canadese dollar, is Canada voor de Hollandse bezoeker een relatief goedkoop land en dat uit zich met name op het gebied van brandstof, kleding, levensmiddelen en maaltijden.
Munten en bankbiljetten Bankbiljetten zijn er in nominaties van Cdn. $ 5, $ 10, $ 20, $ 50 en $ 100, maar het laatstgenoemde biljet wordt bijna nergens geaccepteerd. Muntstukken zijn er in de waarden van 1, 5, 10, 25 en 50
69
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
70
Loonie
cents, alsmede Cdn. $ 1 en $ 2. De $ 1 munt staat algemeen bekend als een ‘loonie’ (omdat op de achterzijde een ‘loon’ – een soort eend) staat afgebeeld. De $ 2 munt heet een ‘toonie’, afgeleid van ‘two’ en omdat het lekker rijmt met loonie.
Bankzaken Met de globalisering van creditcards en bankkaarten (in Canada debitcards genoemd), is de noodzaak om travellercheques aan te schaffen vrijwel geheel verdwenen. U kunt met uw bankpas vrijwel overal in Canada contant geld opnemen via ATM-machines (‘flappentappers’). Let wel op dat deze in Canada zelden of nooit aan een buitenmuur gemonteerd zijn, maar zich meestal in een soort voorportaal van een bank bevinden. Die zijn tijdens openingsuren van de bank vrij toegankelijk, maar na sluitingstijd (16.00 uur) kan alleen toegang verkregen worden door middel van een kaart van de desbetreffende bank. Een alternatief is een drive-in bank.
meeste boodschappen in de supermarkt, als voor de huur van een auto en de biefstuk op een menukaart. Hierop bestaan enkele spaarzame uitzonderingen, zoals de prijs van benzine bij de pomp. Zowel de federale als de provinciale overheden heffen een aankoopbelasting, respectievelijk bekend als GST (goods and services tax) en PST (provincial sales tax). Onder andere brood, rauwe groenten, melk en geneesmiddelen zijn echter vrijgesteld. Alberta is de enige provincie die geen PST berekent. In British Columbia bedraagt de PST 7%. De GST is in heel Canada 5%. In totaal betaalt u in Alberta dus 5% extra over uw aankopen en in British Columbia 12%. Tijdens mijn ruim zesjarig verblijf in Canada heb ik uitgebreid gezocht en gevraagd naar de achterliggende gedachte om prijzen exclusief belastingen te vermelden. Ik heb geen ander aanvaardbaar argument gehoord of kunnen ontdekken dan het feit dat Canadezen deze toegevoegde belastingen zo intens haten dat ze bij elke aankoop herinnerd willen worden aan het geld dat ze weg moeten gooien. De politieke partij die de GST invoerde, een van de voorlopers van de huidige Conservative Party, moest die beslissing bekopen met een verlies van 135 zetels bij de eerstvolgende verkiezingen (van een absolute meerderheid naar slechts 2 zetels). De minister-president van het desbetreffende kabinet was Brian Mulroney en tijdens uw rondreis zult u ongetwijfeld een Canadees tegenkomen die tijdens het afrekenen nog steeds “Damn Mulroney” mompelt als hij de toeslag op zijn rekening ziet. Tot voor kort bestond voor buitenlandse bezoekers de mogelijkheid om de tijdens een verblijf betaalde GST terug te vorderen. Deze regeling is echter afgeschaft.
Belastingen Telefonie Het is in Canada gebruikelijk om artikelen te prijzen exclusief de belasting die geheven wordt. Dit geldt evengoed voor de kleding in een warenhuis en voor de
Amerikaanse mobiele telefoons werken volgens een ander systeem dan onze Europese, dus het is nog maar de vraag
V ERB LIJ F IN C ANADA
of uw mobieltje in Canada werkt. Als u dat al zou willen, want de gesprekskosten zullen vrij fors zijn. Los daarvan, er zijn buiten de grote steden maar weinig plaatsen waar mobiele telefoons werken. Om die reden is het huren of kopen van een prepaid mobieltje meestal weggegooid geld. Voor contact met thuis kunt u het best een telefoonkaart aanschaffen bij een winkel die hierin gespecialiseerd is en u uit honderden mogelijkheden de correcte kaart kan aanbevelen. Als het echt moet zijn er in West-Canada nog talloze publieke telefooncellen te vinden, maar die vereisen een zakvol kleingeld want ze zijn erg duur. Lokale gesprekken zijn daarentegen gratis (maar u moet wel eerst een muntstuk inwerpen). Wanneer u een nummer belt buiten het lokale telefoongebied, moet u altijd eerst een 1 kiezen voor het nummer.
Alarmnummer In noodgevallen belt u 911 om politie, brandweer en ambulance te alarmeren.
Internet In grotere steden zijn overal Internetcafés te vinden en elke wat grotere plaats heeft er ook minimaal wel één. Daarnaast kunt u vrijwel altijd in de openbare bibliotheek terecht, maar hoewel meestal gratis, moet u in dorpen niet vreemd opkijken als u nog achter een apparaat komt te zitten met Windows 98. WiFi hotspots zijn heel algemeen aan het worden. Op het platteland vrijwel overal gratis. In steden (coffeeshops) moet soms eerst iets besteld worden of dient u een klein bedrag te betalen voor een wachtwoord.
Feestdagen Canada kent een ingewikkeld systeem van feestdagen. Er zijn nationale feestdagen die soms wel en soms niet (afhankelijk van de provincie) een vrije dag opleveren. Idem dito voor provin-
ciale feestdagen. Bovendien worden sommige feestdagen wel in de meeste provincies gevierd, maar niet altijd onder dezelfde naam. Daarnaast zijn er in sommige gebieden etnische feestdagen die weliswaar niet officieel erkend zijn, maar toch massaal gevierd worden, zoals het islamitische Eid (aan het einde van de Ramadan), het Indiase lichtjesfeest Diwali, het Chinese New Year, het Joodse Yom Kippur en het Ierse St. Patrick’s Day. De vijf nationaal verplichte feestdagen zijn New Years Day, Good Friday, Canada Day (1 juli), Labour Day (eerste maandag in september) en Christmas (25 december). Daarnaast worden in vrijwel alle provincies de navolgende dagen vrijaf gegeven: de maandag na Easter (Pasen), de maandag van of voor 24 mei (Victoria Day), de eerste maandag in augustus (in British Columbia BC Day en in Alberta Heritage Day geheten), de tweede maandag in oktober (Thanksgiving Day) en 26 december (Boxing Day). In Canada wordt Thanksgiving Day (van oorsprong een dankdag voor het gewas) een maand eerder gevierd dan in de Verenigde Staten. Boxing Day is in Canada de nationale uitverkoopdag omdat winkels dan de overschotten van het kerstseizoen met grote kortingen verkopen om plaats te maken voor nieuwe modellen en om de verplichte inventarisatie aan het begin van het volgende jaar te verlichten. In Alberta wordt ook een vrije dag gegeven op de derde maandag van februari, Family Day. Zowel in British Columbia als Alberta (maar niet in alle Canadese provincies) is ook Remembrance Day (11 november) een verplichte vrije dag. Op deze dag herdenken Canadezen de slachtoffers van de strijdkrachten tijdens de twee wereldoorlogen, de Koreaanse oorlog en de talrijke vredesoperaties waaraan het land heeft deelgenomen.
71
72
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
Om precies 11 minuten over 11 op de 11de dag van de 11de maand, het exacte moment waarop de wapenstilstand in de Eerste Wereldoorlog werd getekend, wordt door bijna iedereen twee minuten stilte in acht genomen. Remembrance Day wordt ook wel Poppy Day genoemd omdat Canadezen uit eerbetoon de week voorafgaand aan deze herdenkingsdag massaal een papieren klaproos op hun revers dragen, een symbool dat verwijst naar het gedicht In Flanders Fields van de Canadees John McGrae. Voor de meeste Canadezen hebben nationale of provinciale feestdagen weinig tot geen andere betekenis dan een vrije dag. De enige uitzonderingen hierop zijn Kerstmis en Thanksgiving, waarbij Thanksgiving zwaarder weegt, omdat dit een dag is waarop alle familieleden samenkomen en gezamenlijk een zeer uitgebreid diner nuttigen, opgebouwd
rond een gigantische kalkoen (vandaar dat dit ook wel Turkey Day genoemd wordt). Dagen die geen vrije dag opleveren, maar wel massaal gevierd worden, zijn Valentine’s Day (14 februari) en Halloween (31 oktober).
Kleding In West-Canada zijn de zomers doorgaans erg warm, maar in het binnenland en met name in de bergen moet u op koele nachten rekenen (zeg maar rustig koude nachten als u in de voor- of nazomer reist). Aan de kust komt veel neerslag voor en is een regenjack een must. Bent u van plan om Canada in de winter te bezoeken, dan zult u beslist daarop afgestemde kleding moeten meenemen of ter plaatse aanschaffen. In het laatste geval kunt u denken aan typisch Canadese zaken als een toque (wollen muts), parka (jack), long johns (lange onder-
In Flanders Fields John McGrae (1872 – 1918) was een Canadese legerarts tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij schreef In Flanders Fields op 3 mei 1915 nadat hij een goede vriend had zien sterven en op zijn begrafenis de talloze klaprozen zag die in de door granaten verscheurde aarde van West-Vlaanderen bloeiden. In Flanders fields the poppies blow Between the crosses, row on row, That mark our place; and in the sky The larks, still bravely singing, fly Scarce heard amid the guns below. We are the dead. Short days ago We lived, felt dawn, saw sunset glow, Loved, and were loved, and now we lie In Flanders fields. Take up our quarrel with the foe: To you from failing hands we throw The torch; be yours to hold it high. If ye break faith with us who die We shall not sleep, though poppies grow In Flanders fields.
De ‘Poppy’, het symbool van Remembrance Day
V ERB LIJ F IN C ANADA
u zich met respect kleedt, dat wil zeggen geen korte broeken voor mannen en geen korte rokken of topjes voor vrouwen. In Alberta, de provincie die nauwe verwantschap heeft met de Amerikaanse staten in ‘The West’, waar veeteelt eveneens een belangrijke bron van inkomsten vormt, identificeert men zichzelf graag met het imago van de cowboy. Dit resulteert in een modebeeld waarin stetsons en ongemakkelijk lopende laarzen populair zijn. Het beroemde Canadese houthakkersoverhemd
broek), mukluks (zachtleren laarzen), galoshes (rubberen overschoenen) en niet te vergeten een flannel shirt (houthakkersoverhemd), de nationale kledingdracht van Canada Canadezen hanteren tijdens kantooruren een zeer strikte, voor mannen oersaaie en voor vrouwen supertruttige, dress code, waarop alleen op vrijdag, ‘Casual Friday’, lichtjes van mag worden afgeweken. Daarbij moet u niet denken aan wilde zaken als spijkerbroeken of luchtige zomerjurken, maar aan een vrolijk gekleurde stropdas of blouse. Ook tijdens officiële feesten, recepties en bijeenkomsten wordt een dress code gehanteerd, die op uitnodigingen wordt vermeld. Bij bijvoorbeeld bruiloften is dat meestal Black Tie (smoking met vlinderstrik voor mannen en een lange jurk voor vrouwen). Informal Dress staat voor een gewoon kostuum met das, c.q. een jurk. Bij restaurantbezoek kleden de meeste Canadezen zich conform het niveau van het etablissement en de gelegenheid. Wellicht juist vanwege bovenstaande kledingvoorschriften heeft de Canadees in zijn vrije tijd lak aan elke conventie waar het zijn/haar kleding betreft. Als u festiviteiten van First Nations wilt bijwonen, dan wordt van u verwacht dat
Kleding en schoeisel zijn in Canada aanmerkelijk goedkoper dan in Nederland, mits u de luxe winkelstraten links laat liggen. In grote steden is er, ongeacht de tijd van het jaar, altijd wel een winkelcentrum te vinden dat een “side-walk sale” heeft. In warenhuizen en filiaalzaken zal het meestal niets opleveren, maar schaam u in kleinere winkels niet om bij aankoop van meerdere artikelen een korting te vragen, dan wel een toneelspelletje te spelen en net te doen alsof u toch maar van aankoop afziet. Negen van de tien keer loopt u met een aardige korting op zak naar buiten.
Tijd Canada is verdeeld in zes tijdzones, van oost naar west: Newfoundland Time (- 4,5 uur), Atlantic Time (-5 uur), Eastern Time (-6 uur), Central Time (- 7 uur), Mountain Time (- 8 uur) en Pacific Time (- 9 uur). Alberta ligt in de Mountain Time Zone en British Columbia in de Pacific Time Zone (met uitzondering van enkele gebieden in de Rocky Mountains die Mountain Time hanteren). Dit betekent dat wanneer het bij ons 12.00 uur ’s middags is, de klok in Alberta 4.00 uur ’s ochtends aanwijst en in British Columbia 3.00 uur ’s ochtends. Omgekeerd, is het in Alberta en British Columbia 12.00 uur ’s middags, dan is het bij ons respectievelijk 20.00 en 21.00 uur ’s avonds.
73
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
74
Het idee om de wereld in standaard tijdzones (Standard Time) te verdelen, werd uit noodzaak geboren doordat de transcontinentale spoorwegen een systeem nodig hadden om een betrouwbare dienstregeling te presenteren. Het was de Canadees Sandford Fleming die in 1879 de thans nog gebruikte Standaardtijd voorstelde.
Zomertijd In het grootste deel van Canada wordt de zomertijd (Daylight Savings Time) gehanteerd, maar deze loopt niet synchroon met onze zomertijd. In Canada begint de zomertijd op de tweede zondag van maart om 2.00 uur ’s ochtends, en eindigt op de eerste zondag van november, ook om 2.00 uur ’s ochtends. Veel First Nations Reserves weigeren de zomertijd te accepteren, evenals sommige sterk religieuze agrarische enclaves, waar de overtuiging leeft dat de kippen van de leg zouden gaan en de koeien minder melk zouden produceren door het aanpassen van de tijd. Een ezelsbruggetje om te onthouden wanneer de klok voor- of achteruitgezet moet worden: “Spring forward, Fall back”.
Tijdsaanduiding In Canada is ons (schriftelijke) systeem van uren doortellen na 12.00 uur ter onderscheid van ochtend en avond (24-uurs tijd) niet algemeen ingeburgerd. In plaats daarvan gebruikt men meestal voor de tijd voor de middag de aanduiding a.m., en voor na de middag p.m.. Zo wordt dus 11.00 uur ’s ochtends aangeduid met 11 am en 11.00 uur ’s avonds als 11 pm (in plaats van 23.00 uur).
Elektriciteit/voltage In Canada bedraagt de netspanning 110-115 Volt (bij ons 220 Volt). Wanneer u dus elektrische apparaten
(scheerapparaat, haardroger, accuopladers, laptop) mee wilt nemen, dient u zich eerst te vergewissen of deze over een omschakel-mogelijkheid beschikken (lang niet altijd het geval). Dit omschakelen moet u niet vergeten, want negeren betekent desastreuze schade aan het apparaat. Ofschoon er een hulpstuk te koop is dat 220 Volt kan omzetten in 110 Volt, kan ik dit niet echt aanbevelen. Het is namelijk te topzwaar voor de ielige pootjes die in Canadese stopcontacten passen en moet door hulpstukken (boeken e.d.) ondersteund worden. Daarmee is tevens een tweede afwijking genoemd van de Canadese stroomvoorziening. Alle stopcontacten hebben ingangen voor smalle platte stekkers, niet de ronde die wij gewend zijn. Dit probleem kunt u met een simpele adapter verhelpen (te koop bij goede elektrozaken, de A.N.W.B. en op Schiphol/Zaventem).
Maten en gewichten In Canada gebruikt men officieel het metrieke stelsel. Dat wil zeggen dat afstanden uitgedrukt worden in meters, inhoud in liters en gewichten in grammen. In de praktijk valt men echter nog heel vaak terug op het hier vanouds vertrouwde British Imperial System, gebaseerd op 19de-eeuwse maten als miles, inches, yards, gallons, pints, pounds en ounces. Alle afstanden op de Canadese wegwijzers staan gewoon in kilometers uitgedrukt en de ook de snelheidsmeter van uw auto of camper geeft de snelheid in kilometers weer.
Temperaturen Ook voor temperaturen geldt dat men in Canada twee verschillende systemen door elkaar gebruikt. Soms wordt de temperatuur in graden Celsius weergegeven, soms in graden Fahrenheit. Ongeacht of men over Celsius of over Fahrenheit praat, zegt dit weinig over de
V ERB LIJ F IN C ANADA
werkelijke impact van temperatuur op ons gevoel. Dertig graden boven nul op een strand met een lekker zeewindje, voelt beduidend plezieriger dan dezelfde temperatuur midden tussen wolkenkrabbers in een grote stad, en min twintig onder nul op een windstille dag met een zonnetje is aanmerkelijk beter te overleven dan min twintig terwijl een gure wind het ademen beneemt. Om die reden hecht men in Canada veel meer waarde aan de gevoelstemperatuur. In de winter wordt deze aangeduid met wind chill en in de zomer door humidex (de combinatie tussen warmte en luchtvochtigheid).
in West-Canada geen spoorwegverbindingen die onder de noemer openbaar vervoer vallen.
Taxi’s In de paar grote steden in West-Canada zijn taxi’s een normaal verschijnsel en nog redelijk goedkoop bovendien. Of u in staat bent met de chauffeur te communiceren waar u heen wilt is een heel andere vraag. Bovendien moet u in Canada van een taxi geen overdreven verwachtingen koesteren aangaande luxe, comfort en service.
Veerboten Openbaar vervoer U komt in West-Canada maar enkele plaatsen tegen die groot genoeg zijn om er een lokaal openbaar vervoer op na te houden, maar die weinige steden kunnen zich beroemen op een perfect systeem waar we in Nederland en België een punt aan kunnen zuigen. Uitgezonderd een trein op Vancouver Island, een verbinding tussen Jasper en Prince George, alsmede de transcontinentale trein die via Edmonton, Jasper en Kamloops naar Vancouver rijdt, zijn er
Dagelijks verzorgt BC Ferries diverse afvaarten tussen het vasteland en Vancouver Island (Victoria en Nanaimo), alsmede naar en van diverse andere bestemmingen langs de kust. Reist u met een auto of camper naar Vancouver Island, dan kunt u dat het best op een doordeweekse dag, halverwege de ochtend doen om de drukte een beetje te vermijden. Reserveren, zeker voor de Inside Passage tussen Port Hardy en Prince Rupert valt aan te bevelen.
Criminaliteit
C-Train (sneltram) in Calgary
Canada is over het geheel genomen een heel veilig land wat betreft zware criminaliteit, met dien verstande dat bepaalde delen van Vancouver, en in mindere mate Calgary, wijken kennen die gebukt gaan onder drugsoverlast en na zonsondergang beter gemeden kunnen worden. In het centrum van beide steden zijn daklozen en bedelaars onderdeel van het straatbeeld. Zij bezorgen doorgaans geen overlast. Minder aangename buurten in Canada zijn makkelijk te herkennen en dus te vermijden. Getto’s zoals in de Verenigde Staten komen in Canada niet voor. Hoewel liften in Canada vrijwel overal is toegestaan, moet deze manier van reizen beslist afgeraden worden.
75
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
76
Veiligheid Tijdens een rondreis door West-Canada verblijft u regelmatig in gebieden die spaarzaam bewoond zijn en vaak omschreven kunnen worden als wildernis. Zorg daarom altijd dat u over voldoende brandstof beschikt voor uw volgende etappe en tank in afgelegen gebieden elke keer bij wanneer zich een gelegenheid voordoet. Bedenk dat Noord-Amerikaanse auto’s meer brandstof verbruiken dan u gewend bent, dat de airco brandstof verslindt en dat rijden in de bergen het verbruik ook omhoog jaagt. Dit advies geldt dubbel voor huurders van een camper.
Verblijf in Nationale en Provinciale Parken Entrees natuurgebieden Voor alle nationale parken in Canada bent u entree verschuldigd. Toegang tot provinciale parken is gratis, maar zodra u van de faciliteiten binnen het park gebruik maakt, zelfs al is het maar voor een korte koffiepauze aan een picknicktafel, dan moet u een (bescheiden) bedrag aan gebruiksgeld betalen. Als u tijdens uw rondreis door WestCanada in totaal 7 dagen of meer in een nationaal park gaat doorbrengen, dan kunt u beter een National Park Pass kopen dan voor elk park afzonderlijk entree betalen. Voor parken als Jasper en Banff bedraagt de entree Cdn. $ 9,80 per volwassene per dag of Cdn. $ 19,60 per familie per dag (exclusief kampeergeld). De prijs voor een National Park Pass (een jaar lang geldig in alle aangesloten parken) bedraagt per jaar Cd. $ 67,70 per volwassene en Cdn. $ 136,40 per gezin (exclusief kamperen). In British Columbia betaalt u voor dagrecreatie in de provinciale parken Cdn. $ 1 per uur met een maximum van $ 3 per dag. Een jaarpas kost Cdn. $ 25,00. Voor daggebruik van de provinciale parken in Alberta hoeft niet betaald te worden.
Snelheid In nationale parken bedraagt de maximumsnelheid op hoofdwegen 90 km p/u en op secundaire wegen 60 km. p/u. Vaak, bij wegopbrekingen en wanneer wild op een bepaald traject langs de weg gesignaleerd is, wordt een lagere maximumsnelheid (duidelijk) aangegeven.
Wilde dieren Mogelijkerwijs droomt u er van om een foto te kunnen maken van een beer of zelfs een grizzly, maar realiseer u dat u zo’n plaatje veel beter van het Internet kunt downloaden. Niet alleen omdat de kwaliteit waarschijnlijk veel beter zal zijn, maar vooral omdat u in dat geval een levensgevaarlijke confrontatie voorkomt. Maak tijdens wandelingen buiten de trails bij bezienswaardigheden altijd geluid om wild te waarschuwen. Bewaar in wildernisgebieden geen voedsel in of in de buurt van uw tent zonder dit hoog op te hangen. Ook reizigers met een camper moeten geen voedsel buiten laten liggen. De geur van voedsel is voor wild (beren) van kilometers ver te ruiken. Regelmatig komt het voor dat wild langs de weg te zien is, houd daarom rekening met onverwacht remmende voorgangers
V ERB LIJ F IN C ANADA
Toch maar liever een blokje om
en bewaar voldoende afstand. Bedenk ook dat de automobilist achter u wellicht deze waarschuwing niet heeft meegekregen, dus vermijd plotseling remmen. Als u stopt om te kijken of een foto te maken, doe dit dan op een veilige plaats en niet in de berm. Bewaar voldoende afstand tussen u en wild. Niet alleen omdat het strafbaar is om wilde dieren te benaderen, maar vooral omdat het een stuk veiliger is voor u. Voeren is helemaal uit den boze, evenals even een kluitje gooien om een dier op te laten kijken.
Weersomstandigheden Wees altijd beducht op snel wisselende weersomstandigheden. De grote bergpassen worden het hele jaar door sneeuwvrij gemaakt, maar met name in het voor- en najaar kunnen sneeuw en vorst voor gevaarlijke situaties zorgen. Op grote hoogte is sneeuw zelfs in de
zomermaanden geen uitzondering. Kampeer nooit naast rustig kabbelende riviertjes. Na een ‘severe thunderstorm’ kunnen deze in een oogwenk veranderen in woest stromende rivieren die buiten hun oevers treden en alles meesleuren. Houd in de zomer ook altijd het nieuws in de gaten voor berichten over eventuele bosbranden. Deze komen regelmatig voor en kunnen soms catastrofale vormen aannemen die zelfs hele steden bedreigen. Blijf ver verwijderd van dit soort vuurzeeën want bosbranden kunnen zich binnen luttele minuten over enorme afstanden verspreiden.
Wandelen op langere trails Neem op wandelingen ruimschoots voldoende drinkwater mee en laat een briefje achter in daartoe bestemde boxen waarop uw vertrektijd, uw bestemming en uw geschatte terug-
77
78
PRAK TIS C HE INFOR MATIE
komsttijd staat, wanneer u in nationale of provinciale parken een langere ‘hike’ gaat maken. Nog beter is het om vooraf een parkwachter van uw voornemen op de hoogte te stellen. U krijgt dan bovendien een kaart, nuttige tips en actuele informatie. Let wel: in dat geval bent u wettelijk verplicht uw terugkomst te melden om een kostbare en nutteloze zoekactie te voorkomen.
Kampvuren en barbecue De regels met betrekking tot open vuur verschillen van park tot park en hangen tevens nauw samen met de weersomstandigheden in de periode voorafgaand aan uw bezoek. Op de officiële kampeerterreinen is het aanleggen van een kampvuur meestal wel toegestaan, maar sprokkelen c.q. kappen van hout is altijd verboden.
79
BEZIENSWAARDIGHEDEN
Olympische Winterspelen 2010 Het International Olympic Committee wees Vancouver aan als locatie voor de Olympische Winterspelen (12-28 februari) en de Paralympics (12-21 maart) van 2010. Alleen de indoorsporten vonden overigens in Vancouver zelf plaats (met uitzondering van het hardrijden op de schaats, waarvoor de voorstad Richmond gastheer was). De buitensporten werden gehouden in West-Vancouver (ten noorden van Vancouver) en in het resortstadje Whistler. Zoals te doen gebruikelijk bij aanwijzing van Olympische steden, heerste ook in Vancouver een verhitte discussie over de eventuele voor- en nadelen. Wat betreft infrastructuur is Vancouver alleen maar wijzer geworden van de Spelen. Bovendien heeft het gemeentebestuur eindelijk een programma ingevoerd om de problematiek van daklozen (veelal drugs- en/of alcoholverslaafden) aan te pakken, hetgeen een schrijnend probleem in Vancouver vormt. De vraag is alleen of de verbeteringen ook gerealiseerd hadden kunnen worden tegen een lager prijskaartje. Daar staat tegenover dat de economische impact van de Spelen, met name op het gebied van toerisme, waarschijnlijk enorm is. De Olympische Winterspelen van Vancouver zullen de geschiedenis ingaan
als een van de ‘goedkoopste’ ooit. De weinige sportfaciliteiten die gebouwd moesten worden zouden ook zonder Olympische Spelen gerealiseerd zijn en alle andere kostbare investeringen waren hoe dan ook eveneens hoogst noodzakelijk. Het Olympisch Dorp werd gebouwd op een overbodig en zwaar verwaarloosd industrieel terrein ten zuiden van False Creek en wordt een aantrekkelijke woonwijk voor 16.000 inwoners. De hoofdweg naar Whistler, een van de toeristische levensaders voor zowel Vancouver als Whistler, was een levensgevaarlijke bergweg die niet alleen bekend stond (en staat) als de Sea to Sky Highway, maar ook cynisch aangeduid werd als de “See and Die Highway”. De overheid investeerde ruim Cdn. $ 600 miljoen om deze weg beter en vooral veiliger te maken. De meest ingrijpende investering, de aanleg van een nieuwe sneltram annex metro-verbinding met Richmond en de luchthaven, is wellicht de grootste zegen die Vancouver aan de Olympische Spelen over heeft gehouden. Voor de Olympische Spelen werd in Vancouver zelf slechts één nieuwe sporthal gebouwd, namelijk die voor het onderdeel curling (Hillcrest Park, gelegen naast het Nat Baily Stadium). Wel kreeg het Pacific Coliseum, plaats van handeling voor het kunstrijden en de short-track, een grondige
80
BEZIENS WAAR DIGHEDEN
opknapbeurt. Het General Motors Place (in de volksmond ook wel “the garage” genoemd) en de UBC Thunderbird Arena, de locaties voor het ijshockey, werden wel gerenoveerd, maar niet verbouwd. Dit impliceerde dat de Olympische ijshockeywedstrijden plaatsvonden op speelvelden met Noord-Amerikaanse omvang (deze zijn kleiner dan die in Europa). Voor de Olympische Spelen werd de naam GM Place tijdelijk veranderd in Canada Hockey Place. In de voorstad Richmond, ten zuiden van Vancouver, werd voor het onderdeel schaatsen de Richmond Olympic Oval gebouwd, een multi-functioneel sportcentrum dat plaats biedt aan 8000 toeschouwers. In West-Vancouver, uitstekend met het openbaar vervoer te bereiken vanuit Vancouver, werd Cypress Mountain in Cypress Mountain Provincial Park aangewezen voor het freestyleskiën en alle snowboard-onderdelen. Voor alle duidelijkheid, West-Vancouver ligt niet ten westen van Vancouver, maar ten noordwesten, aan de overzijde van de Burrard Inlet.
Inukshuk, symbool van de Olympische Winterspelen 2010 in Vancouver
Whistler werd aangewezen om de onderdelen alpineskiën, langlaufen, biathlon, schansspringen, bobsleeën, rodelen en skeleton te organiseren. Het BC Place Stadium in Vancouver kreeg de eer om decor te zijn voor de openings- en sluitingsceremonie van de Olympische Winterspelen 2010. Hier vonden ook de medaille-uitreikingen plaats voor de evenementen in Vancouver, Richmond en West-Vancouver. Die voor de ‘Nordic’ onderdelen vonden plaats in Whistler. De Spelen in Vancouver waren de derde Olympische Spelen die in Canada werden georganiseerd. Eerder waren Montreal (Olympische Zomerspelen, 1976) en Calgary (Olympische Winterspelen, 1988) aan de beurt. Het logo van de Olympische Spelen in Vancouver was een grafische weergave van een Inukshuk die in 1986 stond opgesteld tijdens de wereldtentoonstelling Expo86 en tegenwoordig te zien valt aan English Bay in Vancouver. Een Inukshuk is een constructie van opgestapelde stenen die de Canadese inheemse bevolking in de poolcirkel (de Inuit) vroeger gebruikte als navigatiemiddel. Het doet een beetje vreemd aan om een creatie van Inuit te gebruiken als symbool voor Olympische Spelen in British Columbia, omdat het woongebied van deze bevolkingsgroep duizenden kilometers verwijderd is van de provincie, terwijl de First Nations, die heel nadrukkelijk wel in British Columbia wonen, een wereldwijd herkenbaar symbool bij uitstek bezitten, namelijk de totempaal.
81
Inleiding Zowel British Columbia als Alberta worden onderverdeeld in zes afgebakende toeristische regio’s. Voor de Nederlandse en Vlaamse reiziger zijn die niet zo betekenisvol omdat zij veelal hun vakantie over een groter gebied uitsmeren. In deze reisgids ga ik daarom voorbij aan de provinciale en regionale onderverdeling en bespreek ik in plaats daarvan steden, parken en bezienswaardigheden in hun volgorde aan een aantal trajecten. Deze sluiten op elkaar aan en kunnen zo de basis vormen voor een rondreis die u op uw eigen wensen afstemt. Bij de voorbereiding of tijdens de reis hoeft u met deze methode niet her en der in het boek naar informatie te zoeken over plaatsen op uw route.
Trajecten 1. Vancouver-Osoyoos-Cranbrook 2. Osoyoos-Kelowna-Revelstoke 3. Cranbrook-Crowsnest-Calgary 4. Cranbrook-Radium Hot SpringsBanff-Calgary 5. Vancouver-Kamloops-RevelstokeLake Louise-Calgary 6. Calgary-Banff-Lake Louise-Jasper 7. Jasper-Kamloops-Vancouver 8. Calgary-Alberta BadlandsEdmonton 9. Edmonton-Jasper-Prince George 10. Prince George-Prince Rupert 11. Prince George-Whistler-Vancouver 12. Victoria-Port Hardy 13. Parksville-Tofini/Ucluelet 14. Vancouver-Powell River
BEZIENS WAAR DIGHEDEN
82
/RVW/DJRRQ /DNH
h
6WDQOH\3DUN /DJRRQ
QDDU /LRQV*DWH%ULGJH 1RUWKHQ:HVW9DQFRXYHU
h
h
'ULYH
1 ▲
O
6
:
HW
HV
W*
HR
UJ
LD
&RDO+DUERXU 6
WUH
HW
RU
G
6W
UH
HW
&
KL
HR
WUH
■ +DUERXU&UXLVHV
*
LOI
1
:H
K DF XH %H HQ Y $
HO
VR
:
Q
6W
UH
HW
5
WUH
W
3HQ
HW
GHU
6WU
HHW
HW
WUH
HW UH 6W Q WR
%X
5REVRQ UH
y
HW
HW
HW WUH
1
XU DU UH
H
HW
6P
H UH
HW
6W
UH
LF
HW
5
WUH U6
HW
G
H
DQ
DY
6W
QO
RX \P 6H
'
U
DL
UH 6W H LOO QY UD
