Η θρησκεία

ΙΜΜΑΝϋΕί ΚΑΝΤ

Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ

ΜΕΤΑΦΡΑς;Η=^

ΣΤΑΟΗ ΦΕΡΕΝΤΙΝΟΥ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Κ. ΓΚΟΒΟΣΤΗ =

Χ Ο Α « Μ Ο Υ 12 -

Α©ΗΝΑΙ

=

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΤΗΣ

ΠΡΩΤΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΩΣ

Ή ηθική, έ φ ' δσον στηρίζεται πάνω στην έννοια τον ανθρώπου, δηλαδή ενός δντος ελευθέρου, μά πού μέ τό λογικό του δεσμεύεται σ' απόλυτους νό­ μους, δέ χρειάζεται τήν ιδέα ενός άλλου ανωτέρου οντος, για ν ' αναγνωρίσει ό άνθρωπος τά καθή­ κοντα τ ο υ , . οΰτε ενός άλλου ελατηρίου για νά τά ΙκτελεΙ. Δέ σημαίνει τίποτα αν εκτελεί τό καθήκον του ο τ α ν βρεθεί σε μια τέτοια ανάγκη, απ τήν οποία δεν μπορεί νά απαλλαχθεί μ' άλλον τρόπο" γιατί, εκείνο πού δεν προέρχεται άπ' τον ϊδιο τον εαυτό του κι' « π ' τήν ελευθερία του, δέ μας πείθει αν υπάρχει ή ηθική ή δεν υπάρχει.—"Ωστε γ ι ά ν ά τ ή ν ακολουθεί κα­ νείς (αντικειμενικά, σ' δ,τι άφορα τή θέληση, κι' υπο­ κειμενικά, σ' δ,τι άφορα τήν ικανότητα) δέ χρειάζεται καθόλου τή θρησκεία, μά, χάρις στον πρακτικόν ορθό λόγο, της φτάνει ό εαυτός τ η ς . — Γ ι α τ ί ο ί νόμοι της εϊν' ενωμένοι μόνο μέ τή μορφή της γενικής νομοτέλειας τ ω ν άρχων, πού βγαίνουν άπ' αυτούς σάν ανώτερος (καΐ απόλυτος) δρος δλων τ ω ν « κ ο π ώ ν ' γ ι ' αυτό δέ χρειάζεται καθόλου νά προσδιο­ ριστεί απ τήν ελεύθερη θέληση ( ) , δηλαδή δέ χρειάζε3

1

ι

(1). Ε κ ε ί ν ο ι , για τους οποίους δεν άρκεΐ ό τυπικός ο ρ ο ς (της νομιμότητας), για νά οριστεί τό καθήκον, πρέπει ν ά ομολογήσουν π ώ ς ό δ ρ ο ς αυτός δεν μπορεί νάν ή α γ ά π η -ιοϋ έ α υ τ ο ϋ τ ο υ ς , μέ σ κ ο π ό τ ή ν α τ ο μ ι κ ή ε υ μ ά ρ ε ι α . Κ ι ' ε τ σ ι

—

4

—

ται κανένα σκοπό ούτε για ν ' αναγνωρίσει ό ά ν θ ρ ω π ο ς τί είναι καθήκον, οΰτε γιά νά φροντίσει νά εκτελείται τ ό καθήκονμά μπορεί, κι' οφείλει άμα βρίσκεται μπροστά στο καθήκον, νά παραιτηθεί από κάθε σκοπό. " Ε τ σ ι παραδείγματος χάρη γιά νά μάθω α ν πρέπει στο δικαστήριο νάμαι φιλαλήθης στή μαρ­ τυρία μου, ή, δταν μου ζητήσουν ένα ξένο αντικεί­ μενο πού μοΰ έμπιστευτήκανε, άν πρέπει νάμαι τίμιος, δέ μπορώ νά προϋποθέσω ένα σκοπό, και ν ά ενεργήσω συμφωνά μέ τήν εξήγηση πυύ θά του δ ώ ­ σω* και μάλιστα εκείνος πού, δταν ζητείται ή κατά­ θεση του, βρίσκει πώς πρέπει νά βρει ένα σκοπό, είναι παληάνθρωπος. Μ ά αν κι' ή ηθική δέ χρειάζεται, γιά νά δικαιο­ λογηθεί ή ύπαρξη της, τήν ιδέα κανενός σκοπού, πού νά προέρχεται άπ' τον καθορισμό τής θελήσεως, εΐν* δμως δυνατόν, νάχει μιά αναγκαία σχέση μ' έναν τέτοιο σκοπό, ό σκοπός αυτός δηλαδή νά μήν είν ή\ βάση, μά τό αναγκαίο επακόλουθη μα τ ω ν η θ ι κ ώ ν μας μένουνε δύο μόνο π ρ ο σ δ ι ο ρ ί ζ ο ν τ α α ί τ ι α , ενα ο ρ θ ο λ ο γ ι ­ στικό, δηλαδή ή ατομική τελειότητα, κι' ένα άλλο εμπει­ ρ ι κ ό , ή ε υ δ α ι μ ο ν ί α τ ω ν ά λ λ ω ν . — Ά λ λ ά ά ν μέν τ ή ν π ρ ώ τ η οέν έννοοϋν τ ή ν η θ ι κ ή τ ε λ ε ι ό τ η τ α , πού δέν μπορεί νάναι π α ρ ά μ ί α , ( δ η λ α δ ή μ ι ά θ έ λ η σ η π ο ύ ν ά υ π α κ ο ύ ε ι στους ν ό μ ο υ ς ) , ό π ο τ ε θ ά π έ φ τ α ν ε σε φ α ύ λ ο κ ύ κ λ ο , τ ό τ ε π ρ έ π ε ι ν ά έ ν ν ο ο ϋ ν τ ή φυσική τελειότητα τοΰ άνθρωπου, έ φ ' δσον αυτή μπορεί ν* α ν υ ψ ω θ ε ί , κ ι ' υ π ά ρ χ ο υ ν π ο λ λ ά ε ί δ η αυτής ( ι κ α ν ό τ η τ α στις τ έ χ ν ε ς και στις ε π ι σ τ ή μ ε ς , γ ο ύ σ τ ο , ε υ σ τ ρ ο φ ί α τ ο ΰ σ ώ μ α τ ο ς κ. ά . ) . Μ ά αυτό ε ί ν α ι κ α λ ό μ ό ν ο υ π ό έ ν α ν ό ρ ο , δ τ ι δ η λ α δ ή ή χρήση τους δέν α ν τ ι τ ί θ ε τ α ι στους ηθικούς νόμους (τό μόνο απόλυτο)" ώ σ τ ε ά ν τή θ ε ω ρ ή σ ο υ μ ε γιά σκοπό, δέν μπορεί νάν αρχή τής εννοίας τοΰ καθήκοντος. Τ ό ίδιο συμ­ βαίνει κι' δταν ό σκοπός εΐν ή ευδαιμονία τ ω ν άλλων. Γ ι α τ ί μ ι ά π ρ ά ξ η π ρ έ π ε ι π ρ ώ τ α ν ά ζ υ γ ι σ τ ε ί σ ύ μ φ ω ν α μέ τ ο ν η θ ι κ ό ν ό μ ο , π ρ ι ν τ ή ν εκτελέσουμε μέ σ κ ο π ό τ ή ν ε υ δ α ι μ ο ν ί α των ά λ λ ω ν . " Ω σ τ ε μόνο υπό δρον μπορούμε νά θ ε ω ρ ή σ ο υ μ ε τόσ κ ο π ό α υ τ ό γ ι ά κ α θ ή κ ο ν , και δ έ ν μ π ο ρ ε ί ν ά μ α ς χ ρ η σ ι μ ε ύ ­ σει γιά α ν ω τ ά τ η αρχή τ ω ν ηθικών αξιωμάτων. *

— 5

—