Demir Bebek

DEMİR BEBEK

BEKİR YILDIZ

DEMİR BEBEK HİKÂYELER (2. Basım)

CEM YAYINEVİ

TÜRK SANATÇILARI D İ Z İ S İ

Dizgi: Asya, Baskı: Doyuran Matbaası İstanbul, 1977

DEMİR BEBEK

Sıçradı Narin. M o t o r uğultuyla yavaşladı. Akıl edip düğmeye dokunacağına, biraz geriye çekildi. Sırtı duvara değince, irkildi. Çömeldiğinde, başını öne eğip avuçları içine aldı. Dağınık saçları, elleriy­ le yüzü arasında sıkıştı. Bacaklarını iki yana ayır­ dığında, b e t o n zemini gördü. K o r k u d a n hep beton zemine baktı. M o t o r birkaç kez d ö n m e y e çalıştı. Arasına sıkış­ mış olanı parçalıyamayınca, durdu. Çamaşır makinasmın üzerinden taşan su, beton zeminde yürümeye başladı. İnce, renkli bir suydu b u . Bir süre son­ ra, Narin'in çıplak ayaklarına ulaştı. Narin, titre­ mesi olmasa, d o n m u ş gibi görünecekti. Ayaklarına değen su, öne eğdiği bakışlarının içine girdiğinde, bir kez daha sıçradı Narin. Gördüğü su renkliydi. Kıpkırmızıydı. Sırtı, iki yana açtığı k o l l a n duvara yapışmıştı. Açık kalan ağzında, ana sözcüğü duru­ yordu. 7

Çözülüverse şimdi, bağırmak i s t e d i ğ i ses ana oluverse, gelirmiydi anası? Ana, ana... Şu duvarı, şu evi aşsa sesi... Sokaklardan caddelere, oradan fabrikanın kapısına ulaşsa... Kapıdan, binlerce iş­ çinin çalıştığı yere gelse sesi... Ana, ana... K i m du­ yabilir bu sesi? K i m anlar bu sesten birşey? Al­ manlar ne der anaya? Onların, ana için çıkardığı ses nasıldır acaba?.. Narin'in anası, evde bıraktığı iki çocuğunun, az ö n c e başlarına gelenleri bilemeden eğildi. Yandaki istiften parlak, yassı bir demir parçası aldı. Önün­ d e n akıp giden suyun içine daldırıp çıkardı. Narin'­ in anası, türlü alaşımlarla oluşturulmuş bu made­ ne, nasıl d e m i r diyorsa, önünden akan, gene pek ç o k kimyevî maddelerden oluşmuş sıvıya da, su di­ y o r d u . Ne bilsin Narin'in anası?.. Bugün fabrikada çalışmasının ikinci günü... Muş'un, Hakkari'nin, De­ nizli'nin, yoksa Zile'nin bir köyünden mi gelmişti buralara? Nereden gelirse gelsin, şu otuzyedi yıllık ömründe, fabrikayı ilk kez g ö r ü y o r ve ilk kez gör­ düğü yerde, çalıştırılıyordu. Ellerine baktı bir ara. Eldivenliydi elleri. Yıllarca, toprakla kardeşleşmiş derisinin üzerine geçirdiği bu plastikten eldivendi, en ç o k yadırgadığı. Sanki, canlı, cansız herşeyle ilişkisinin koparıldığını, yaşananla arasına b i r duvar, duvardan da yüce bir kalenin örüldüğünü sanıyor­ du. Ellerinin bozulmasına, hattâ asitli suda parça­ lanıp yanmasına razıydı. Yeter ki, şu plastiği el­ lerinin üzerinden söküp atabilsindi... Köylerinin az ötesinden gelip geçen araçları, görmüştü önceleri. İşte şu o t o b ü s , şu kamyon, şu da özel araba ya da taksi, demişlerdi. Ama tireni 8

hiç görmemişti. Ne buharlı, ne elektrikle çalışan­ larını... Nasıl da şaşırıp kalmıştı İstanbul'a geldik­ lerinde... «Uyy herif, kara yılan dedikleri...» « H e , ya, tirendir b u . . . » «Uyy herif, mahşer dedikleri...» « H e ya, büyük kent dedikleri...» «Burası mıdır getirdiğin bizi?... Narin yavrum, kardeşinin elinden tut...» Nasıl da gülmüştü Seyyit... «Dur kız, b a k daha neler göreceksin?... İstan­ bul'dur burası.» «Vatan içi midir yani...» «Vatanımızdır ya... Karga g ö r d ü n mü sen hiç?...» «Karga da g ö r m ü ş ü m , atmaca d a . . . » «Diyelim atmaca... Kaça kadar sayabilirsin he­ le?...» « Vay Seyyit, bilmez misin, yirmibeştir saya­ bildiğim.» «Atmacanın karnında uçacaksın dersem inanır mısın?.» «Atmacanın karnı m ı ? . . . » Narinin anası, yeni bir parçayı önünden akıp giden suya batırdı. Yaptığı iş, çift sürmekten, davar sağmaktan daha kolaydı. Ama, yorgunluğu köyün­ deki yorgunluğa hiç benzemiyordu. Başı dönüyor, otuzyedi yıldır gördüğü, bozkırların boşluğu, dağ­ ların yüksekliği, gökyüzünün sonsuzluğuna karşılık, şu eldivenler, şu incecik akan kırmızımsı su, şu de­ m i r ve demirler gözlerini karartıyordu. Durup din­ lenmek istediğinde, b i r kol uzanıyor yanıbaşm9

dan. Uzanan bu Alman koluna bakacağı sıra, önün­ de kırmızı bir lâmba yanıp sönüyordu. Yaz ayların­ da, damda, avluda yattıklarında gökyüzünden kayan bir yıldızın düşüp parçalanması gelip geçiyordu ak­ lından. Ama, bu gökyüzünde parçalanan yıldız, ne­ den bağırıyordu b ö y l e ? Yıldızlar da konuşur muy­ m u ş ? diyemeden, sesin, önündeki kırmızı ışıktan, suya batırılması gecikmiş b i r parça için çıktığını anlıyordu Narin'in annesi... Sesi kesmek, kırmızı ışığı söndürebilmek için, yeniden, hep yeniden par­ çalar atıyordu suya... Ses kesilince, ışık sönünce, bu kez kendi sesi, kendi ışığı yanıyordu yüreğinde. Bunlar birbuçuk gözlü evlerinde bıraktıkları iki ço­ cuğuydu. Narin, Davut ne yapıyorlar şimdi?... Çi­ kolataları var ama... B o l b o l çikolataları var... Nasıl da, geniş yeni b i r Amerikan taksisiyle gel­ mişlerdi havaalanına. Atmacalar... Biri inip biri kalkıyordu.. Yürüyün şöyle... Bekleyin, şurada. Pa­ saport... Narin bizim. Davut bizim... Üst üste in­ sanlar... Bakışmalar... Uçağı ilk görenler... T ö v b e burası dünya değil... H e m dünya, h e m b i z i m olan­ d ı r burası... Ya Almanya... Atmacanın karnı... Pııır... Altıyüzonaltı sefer sayılı uçalda... Uçak de­ dikleri, atmacadır hatun... Giriş kartları... Kapıla­ rın ardına doluşan insanlar... Narin, kızım Narin, kardeşine sahip çık... Altı yaşında Narin, Kardeşi kucağında Narin'in. Viişş... Öne doğru... Münih'e uçacaklar... Frankfurt'a aktarmalı yolcular... Çıkış, uçuş pisti... Havalanan uçak... Aşağıya bak... Uyy bulutlar... Yıldızlar parçalanacak... Davut nerde Narin? Kaybolmasın kardeşin... Burada ana... De­ re kenarına mı indi? Suyun derin yerine girme10

sin... Veel, gece midir şimdi?.. Korkmasın oğlan dışarda. Ne dışarısı hatun? Uçağın içidir burası... Ke­ merler... Narin'e, Davut'a aş ererken, tarlada nasıl da yüreği aktıysa karnına, şimdi de inişte ö y l e yü­ reği... Yüreği, hintyağının tas tas içilmesi gibi ya da... Uyy yüreğim, b e n i m . . . Narin, kardeşine iyi sa­ rıl, gitmesin... Yelden hızlı giden tirenler... Karşı yönden gelen birisi... K o p a n çatırdı... Gürleyen gök m ü ? . . . Dağ mı yarıldı orta yerinden? Y o k be hatun, hatlar çifttir Almanya'da... Almanya mı burası?... Almanya ya... Bizi taşıyan n e ? . . . Y e r atmacası mı, bu d a ? . . . Tiren derler ismine... He, tireni de bil­ d i m . . . Yaradana kurban... Narinin gözleri hâlâ ayrıktı. Ayaklarını da çek­ ti geriye. Çamaşır makinasından coşan kanlı sular çıplak ayaklarını aşıp duvara ulaşmıştı. Yeni bir korkuya kapıldı Narin. Sanki bu kanlı sular, dur­ madan çoğalıp kendisini boğacaktı. Sular gittikçe yoğunlaşıyor, önceleri ılık ılık ayaklarına değen sıvı­ da şimdi, küçücük et parçaları görüyordu. Anası, babası az sonra döneceklerdi fabrikadan, Narin, di­ yeceklerdi, kızımız Narin, kardeşin Davut nerede? Biz sana, o n u sokağa salma demedik m i ? K ö y yeri değil ki burası, arayıp bulalım. H e m , cadeye ula­ şırsa, h e m Alman çocukları görürse onu. İsmin ne senin? diye sorarlarsa? Nasıl susar Davud? Nasıl bakar yüzlerine?. Hele sen niye durursun b ö y l e ? K o r k m a n ı n nedenini anlatsana, Narin? Bu sular, kırmızı sular... Pencere dibinde durmuşlardı ilkin. Aba, aba, beni de kucağına alsana. H o p etsene beni. Gel kardeşim. Anam nerde aba? Sütlü memelerim nerde aba? Aban kurban sana. Al, b e n i m memeleri11

mi. Anan fabrikaya gitti. Babamın fabrikasına... Al sana m e m e . Nasıl da açmıştı göğsünü Narin. Kuru, kara göğsünde, toplu iğnenin başı kadar, sivilceye benzer bir eti, getirip Davud'un ağzına dayamıştı, iç, iç de fokurdasın sütün. Iııı, ııı, uyusun da büyü­ sün yavrumuz... Ağlama Davud.. Aha dur şöyle... Vııın... Atta... Atta ya... Araba onlar... Almanlar var içinde... Babamız bize de alacakmış. Hele, ana­ mız da çalışınca, toprağımız olacakmış... Babamın, anama demesi b ö y l e . . . Obamızı bırakıp niye geldik buralara... Çan Çan... Aba, aba... Parmağına kur­ ban. Ağzına alıp Davudun sese doğru uzanmış şa­ hadet parmağını emdiydi Narin. Kilise çanları kur­ ban... Karnın d o y d u m u ? Yüzünü buruşturma öy­ le. Hele bir soluk dur burada. Ablan gelir şimdi. Açık göğsüyle koştuydu Narin. Yan odadan yirmi, otuz çikolatayla döndüydü. Birisinin ambalajını açıp, nasıl da memesine sürdüydü. Em, şimdi em Davud'um. Sevdin öyle mi. M e m e m yere girsin. Al çikolatayı, kendinden e m . Hepsi senin. Aha, bunlar da senin. Almanya'da ç o k m u ş çikolata. Ne dediydi babamız: aç durmayın ha çocuklar. Karnınız acık­ tıkça, çikolata. Sizi boşuna mı getirdim buralara. Üzüm gibi koparıp koparıp yiyin sıcak döllerim... Narinin anası, iki saatten beri, karşısındaki ışı­ ğa, hiç kırmızı yaktırmadan çalışıyordu. Yüzündeki sevinç, belki bundan, belki de, çocuklarına kavuş­ ma süresinin azalmakta oluşundandı. Memelerinde, gelip, geçen b i r ağrı duydukça, Davud'u anımsıyor, az kaldı yavrum, diyordu kendi kendine. Memele­ rim gene d o l d u bugün. Sancılanıp öğle paydosunda, musluğa akıtmasaydım kısmetini, senin gibi iki ç o 12

cuğa bile yeter de artardı sütüm. Çikolata yedin m i ? Ye yavrum, ye... Hadi, siz ordasınız, ya ba­ b a n ? . . . Babanız aha şuracıkta. İki duvar ö t e m d e o. Ama, gitmesi, görmesi ne m ü m k ü n insanın. Oba yeri b ö y l e mi ya... Aranda iki duvar uzaklık olsun, o se­ ni, sen o n u gör. Reva m ı d ı r bu başımıza gelenler Narin'im, Davud'um... Ziller çaldı. Önünden akan su durdu ansızın. Batırdığı son parçayı alıp yanın­ daki demir arabaya koydu. Eldivenlerini çıkardı he­ men. İlkbaharda buluttan kurtulan güneş gibiydi el­ leri şimdi. Soyunma odasına doğru yürümeye baş­ ladı. Kocasını g ö r d ü . Yüzü buruşmuş, ya da şişmiş gibiydi. Gözleri kanlı kanlıydı. Bir fırının karşısın­ da çalışmıştı. Ekmek, yerine demirleri pişiren, daha b i r sertleştiren b i r fırındı bu. Bakıştılar. Çocuklar diye, konuşmuştu gözleri. «Altı numaralı kapının ö n ü n d e buluşalım.» «Hani şu, gündoğusundaki kapı m ı ? » « Y e r e batsın gündoğusu,» diye azarladı Seyyit. «Dışarısı karanlık olalı saatler oldu. Altı numaralı kapı. Öğrensene taş kafa...» Narin'in anası, günün beyazını, siyahını karış­ tırmıştı. Seyyit yürüdü. Çocuğuna b i r an ö n c e gö­ türeceği sütü bile unutup ardından kalakaldı neden­ se. Belki de ilk kez hain, gizli b i r yan görmüştü ko­ casında. Bilmiyordu ama, neyin nesi olduğunu. Makinalara baktı. Firezeler, planyalar, matkaplar b o y boydu.. Onların, şu makinaların yüzünden mi gel­ mişti buralara. Köylerinde neden y o k t u böylesi makinalar. K ö y d e k i kuzulara, kuşlara, ekinlere, or­ manlara karşılık, kentlerde, makinalar mı vardı yok­ sa?... Kendi ülkesinde, şu uçağa b i n m e k için gel13

dikleri İstanbul'da y o k m u y d u böylesi makinalar? Varsa eğer, ilkin neden orada, hep İstanbul'da çalış­ mamışlardı? Köyün biricik mıknatıslı demirini anımsadı. Kimin, ne zaman getirdiği bilinmeyen bir mıknatıstı bu. Çocukluğunda az mı oynamıştı onun­ la. Eline geçirdiği bir kaç toplu iğneyi, çiviyi nasıl da tutardı uzağında. Sonra, yavaş yavaş yaklaştırır, ama daha var, derken, mıknatıs çekerdi, çevresinde­ kileri. Soyunma odasına doğru yürüdü. Yürürken kocasını düşündü gene. Bir toplu iğneye, k ö y d e mık­ natısa tuttuğu t o p l u iğnelerden birisine benzetti o n u . Almanya, deveden büyük b i r mıknatıs gibi gel­ di o n a . İlkin kocası, sonra kendisi ve çocukları tu­ tulmuşlardı bu mıknatısa. Demir atmacaya bindik­ leri İstanbul da, böylesi b i r mıknatıs mıydı aca­ b a ? . . . Bu iyi, işte, dedi kendi kendine. K ö y yeri yere batsın. Şehirde her bişey var. Musluklardan akan sular, camların içinde ışıklar, okullar... Fabrikalar da var üstelik. Önlüğünü çıkardı. Memelerinden sütler sızmıştı. Mantosunu giymeden ö n c e ellerini bastırarak ovaladı onları. Makinalar arasından ge­ çip, gündoğusundaki kapıya d o ğ r u yürüdü. Aklında bu kez, köylerine yakın b i r m a d e n ocağından çıka­ rılan işçiler geldi. Bir kaç gün kaldıkları göçükten çıkarıldıklarında, gözlerini neden bağlamışlardı?... Duyduğu, karanlıktan sonra, ansızın ışıkla karşıla­ şınca, gözlerin k ö r olacağıydı... Narinin anası, göz­ lerini korkuyla kırpıştırdı. Belki de, karanlıktan ay­ dınlığa, hemencecik geçirildiklerinin korkusuydu bu. Bu kuşkuyu yakalar yakalamaz, az ö n c e , Seyyid'in ardından baktığında, duyduğu gizli kini ç ö zer gibi olmuştu. Ama, Seyyit'i, gündoğusu kapısın14

da, üzgün, yorgun, kendisini beklerken g ö r ü n c e , unutuverdi mıknatısı da, karanlıktan aydınlığa, b i r çırpıda çıkarılmayı da... Hele, sütlü memelerinin, az sonra, Davud'un ağzında olacağını düşününce, Seyyit'in kolunu, sevgiyle tuttu. Narin çözülmüştü duvardan. Başını oynattı. İlk kez çamaşır makinasına baktı. Kanlı sulara basa ba­ sa yürüdü. Makinaya iyice yaklaştı. İçine bakacağı sıra gözlerini yumdu. Bakamıyordu. Kapı çalındı bu sıra... Fabrika dönüşüydü. Anası, babası olmalıydı gelenler. Narin'in korkusu, canına sığmıyordu şim­ di. Kapıya doğru k o ş m a k istedi. Yürüyemedi bile. Gene duvara d o ğ r u çekildi. Duvar yanlsa, içine gir­ meye ç o k t a n razıydı. Altı yaşında b i r ç o c u k oldu­ ğunu unuttu. Bir serçe gibi u ç m a k istedi. Sonra, bir­ kaç hafta ö n c e kendilerini götüren, demir atmacaya binip ülkesine, oradan köylerine gitmek istedi. Ama, kardeşi Davud'u burada mı bırakacaktı? Davud ken­ disini burada bırakmıştı oysa. O u ç u p gitmemiş miy­ di b i r k a ç saat ö n c e ? . . S o n kez nasıl konuşup sarıl­ mışlardı birbirlerine... Gel kardeşim, üstün başın kirlenmiş demişti. Ah şu çikolata y o k m u ? . . . Nasıl da bulaştırmışsın zubununa... Önlük tutsaydım keş­ ke önüne... Ama kolayını b u l d u m Davud. Hani ablana ö p ü c ü k . . . Hııı... Çikolata yanaklı Davud'um... Gel, gel kucağıma... Bak, yan o d a d a b i r makina var.. Ev sahibi vermiş babama. Anam içine attıydı öte­ berimizi. Nasıl yıkayıp akpak ettiydi bir solukta. Babamız da a m m a akıllı ha Davud... Evsahibi ona anlatmış, o da anama anlattıydı. Eee, senin bacın Narin'in de aklı şalı hani... Bir dinledim, şıp diye kaptım... Bacın sana hayran... K ı s m a bacaklarını 15

öyle. K o r k m a kurbanım. Gir içine... O o o h . . . Nasıl su... Şıııp, şııp... Otur... Aferin b e n i m Davuduma. Görsün Alamanlar, pis mi olurmuş köylü çocukları... Oturdun m u ? Y u m gözlerini... Şu düğmeye bassın aban... Şu, al renkli düğmeye... Sonrası, ak-pak bir oğlan çıksın içinden... « K ı z Narin açsana kapıyı...»

16

BEYAZ

BABA

Dananın başını ayakaltından aldılar. Derisi so­ yulmaya başlayınca, buharlar çıktı. Hoşan, soğuktan morarmış küçük, sahipsiz ellerini, az daha götürüp et kokan buharlar içinde tutacaktı. İtildiğinde, silkelenip duvarın dibine ç ö m e l d i . Geçen bayram babasının Suriye'den getirdiği ceke­ tin içine, ellerini çapraz yapıp soktu. Üşümesini dindirebilmek için, büzülüp öne, arkaya sallanmaya başladı. Dananın b a s m a yakındı. Bir süre, solmakta o l a n iri gözlere baktı. Babasını bu kesik başın ya­ nında görür gibi oldu. Yüreği, tek kanatla uçmaya çalışan kelebek gibi çırpıntılıydı. Geliyem babey, de­ di içinden. Bugün görecağam seni. «Ula H o ş a n ! » Babası değildi bağıran. Kirvesinin yanma koştu. « V e r eliyi ö p ü m . » Kurban etinin kanlandırdığı eli, dudaklarına gö­ türdü Hoşan. 17

Birkaç köşe d ö n ü n c e durdu. Bir elinde Kirve­ sinin verdiği para, öteki elinde et vardı. Dokuz yaşındaki Hoşan'ın, sıska bedeni durdu­ ğu için daha ç o k karlanıyordu sanki. Otururken eti, kucağına bıraktı. Şalvarının cebindeki bayram pa­ ralarını avuçları içine aldı. Kirvesinin verdiği son iki buçukla birlikte, yirmi sekiz lirası olmuştu. Paraları cebine koydu. Gelemiyem babey, dedi. Gelecağam babey, dedi. Gidiş param tamamdır, dö­ nüşüme Allah kerim. Ç o k uzaktaki trenin düdüklerini duydu. Bu se­ si, Hoşan'dan başka h i ç kimse duymadı belki de. Hoşan'dı aylardan beri trenin gelip gidişini izleyen. Bu trendi çünkü; Hoşan'ı babasına götürecek olan. Fırladı yerinden. Kucağmdaki et yere düştü. Alıp te­ mizledi karları. E m m i m e gidip elini ö p m ü ş e m . Bayramlığımı almışam. H a c evine uğrayıp Haşime N i n e n i n de eli­ ni ö p m ü ş e m . Önceden sekiz liram vardı. Kirveme şimdi uğramışam, dedi yutkunarak. He babey, can­ dan arkadaşın Abid kalmıştır. Abid E m m i n i n evi uzak!.. Tüüüüüyydd... Nasıl döneceğini, ince eleyip sık dokumadan is­ tasyona d o ğ r u koşmaya başladı. Kara batıp çıkan lastik ayakkabıları küçücük izler bırakıyordu geri­ sinde. Üç-beş kişi vardı sırada. Yandan sokuldu. Bu­ harlı soluğuyla gideceği yerin fiyatını bir kez daha sormak istedi. M e m u r tersledi Hoşan'ı. «Gene mi sen!» « H e ! . Gidip babamı görecağam.» 18

« B u kaçıncı soruşun gevvat! On altı lira! On al­ tı lira. On altı. Çekil, tren geldi gelecek.» Dışarıya çıktı Hoşan. Trenin geleceği yola bak­ tı. Yavaşla kurbanım, dedi. Dur aralıkta, dedi. Eksi­ ğim az kalmıştır. Biletimi elime geçirince dur önüm­ de. Biletim... Elindeki eti gördü. Avuçlarının içinde atıp hoplattı. Etimiz var aney, dedi. Etimizi getirem i y e m aney. Param yetmiy aney. Bir bayram daha bekliyemem. El vicdan. Babamı ç o k özlemişem. Gitme mi deyisiz? Vay!.. Ben aklımla ç o k yaşayam... Bak aney, oğlun Hoşan ne düşünmüştür?.. İçeride, dışarıda fır d ö n m e y e başladı H o ş a n Bir tanış arıyordu. Uzaktan da o l s a yapışacak eli­ ne. Tanışın, düşmanı bile olur, dedi Hoşan kendi kendine. Bayram değil midir b u g ü n ? Dört lira eksi­ ğim kalmıştır. Ula Hoşan, aklını başına topla. Tren geldi gelecek. Dönüş yerinde ararsan, tanışın dos­ tunu, düşmanını... « E m m i ver b i r bilet. Gidiş olsun.» Biletini, b i r güvercini, bir kuzuyu okşar gibi ok­ şadı. Şalvarın, diz kapağının altına varan cebine eği­ lip yerleştirdi. Babey geliyem. Söyle, elimdeki eti, senin hayrı­ na kime verim? Kurban etine b i r yoksul aradı.

Tren dediğin böylesi hızlı mı gidermiş? Babeylerine kavuşacak çocuklar, ilkin sevinçlerinden uça­ cak gibi olur, sonra gözlerinden yaşlar mı akarmış? Babeylerini her gün görenler, bilebilir miymiş böy­ lesi işleri? H e . . . Ben, senin sadık uşağmam babey. 19

Hele bir bayram gelsin, hele el ö p m e l e r paralı ol­ sun, seni g ö r m e y e gelecağam demiş miyem, deme­ miş m i y e m ? Uy beni b a b a m a kavuşturan trene, trenin şu camlı penceresine kurban. Aha trenin ö b ü r pence­ resi Suriye, bu penceresi vatandır. H e r kaçağa çık­ tığında, buralara mı gelirdin babey? Ne dediydi Şehmuz E m m i ? Trene binmelisen. Bınmişem işte. Va­ tandan yana bir pencere bulmalısan. Bu pencere be­ nimdir he m i ? Uyy, dışarıyı içeri yapan pencerenin camına, can feda. Gözlerini hiç kırpmamalısan. Göz­ lerini kırpanın gözü çıksın Şehmuz E m m i . Bozkırın bitmesini beklememelisen. Bozkırın bittiği yeri gö­ renimiz yoktur Hoşan. Trenin önüne b i r tepe çıkar. Tepe seni yanıltmasın, sonu bozkıra bağlanır gene. Tren yavaşladı mı, tüfeğin tetiğini düşürmüş gibi beklemelisen... Tren yavaşlıy Şehmuz E m m i . Bir ağaç gelir yokuş aşağı. Ağacı g ö r m ü ş e m E m m i . Em­ mi, senin tarifine kurban. Ağaçtan sonra b i r direk gelir. Bayrağımız vardır çekilmiş. Bayrağımıza da kurban. Karakol... Tren düdük çalar. Tren düdük çalıy Şehmuz E m m i . Tutmalısın soluğunu. Soluksuzam, babama hayran. Oralarda sırtımız kaçak yüklüydü. Kaçak çaya, kaçak cıncık b o n c u ğ a kur­ ban. Rahmetli babayın gözü, karanlıkta görmezdi yavru. Babayın gözü, aydınlıkta da iyi görmezdi yavru. B a b o n u n yarım gören gözlerine b i n heyran. Yarım g ö z e aldanıp hayıflanmıyasan Hoşan'ım. Ni­ ce iyi gören gözler de gitmiştir bu yolda. Sen gözle­ rini şimdi iyi aç Hoşan. Babay oralarda olmalı. Tar­ la vardır, mayının ü ç ü beşi bir arada. Tarla vardır, mayının yüzü bini bir arada. Hemen hemen oralar20

da. Tren geçti geçecek. Yüz, bin mayının döşendiği kocaman bir tarlanın orta yerindedir. Şansın ola da, kar, fırtına olmıya. Güneş vurmıya, babayı görecek gözlerine. Hava h o ş . Hava zümrüt gibi buralarda, Şehmuz E m m i . Nasıl düşmüşse toprağa ö y l e durur babay yavru. Çürümüş, toprak o l m u ş sanma. Duy­ duğumuz, pervanesi tepede uçakla kireç dökmüşler üzerine. Beyazdır babayın rengi. Sağına, soluna, ge­ rine bakmayasan. İlkin trenin gidişine çevir gözle­ rini. Yığma taşlar gibi bir tümsek gördüğünde, mimlemelisen onu. Tren gidince biraz daha, beyaz olun­ ca tümsek, aha babam, demelisen orada yatana. Şu­ nun şurasında kaç ay oldu daha. Uyy, Şehmuz Em­ mi, yoksa şu görünen tümsek midir b a b a m ? Bir de beyazlanırsa eğer... He geliyem işte babey. Ahtım ol­ sun, bir büyüyüm, bir bıyıklarım terlesin hele. Ka­ çağa gidip geldikçe, toplarım kemiklerini, yığaram anamın önüne. Kurban tren, yavaşla biraz. Olsa ol­ sa, o tümsektir, b e n i m babam. «Bilet, k o n t r o l ! »

21

AMELE

Ellerini kurutarak çıktı koridora. Üstündeki muşamba önlük kanlıydı. Tanıdı o n u Beytullah. Be­ yaz rengin ç o k ç a olduğu, ilâç kokan hastanenin ko­ ridorunda saatlerden beri sabırla bekliyordu. Fırladı yerinden. Birkaç ay içinde, yerden göğe d o ğ r u sırtın­ da çıkardığı seksen altı bin t o n harcın yorgunluğu­ nu unutmuştu bacakları. Bir u m u d u taşıyordu şimdi bu bacaklar. Doktora iyice yaklaştı. «Getirdim,» dedi, usulcacık. Yürüyordu d o k t o r . Hizasma geldi. «Hepsini tamamladım d o k t o r bey.» Durdular. Kan, beyaz g ö m l e ğ e de sıçramıştı. «Babamın böbreği,» dedi Beytullah. «Tekini ala­ caktınız ya... Parayı...» «Ver,» dedi d o k t o r . «İki bindi değil m i ? » « İ k i bin.» 22

Yürümeye başladı d o k t o r . Hastanenin uzun, upuzun koridorunda, gündüz vakti bile lâmbalar ya­ nıyordu. Beytullah, avucundaki para tomarını uzattı. « T a m iki bin,» dedi. « N e zaman ameliyat ede­ ceksiniz b a b a m ı ? » Parayı aldı d o k t o r . Yürürken sayıyordu. «Yüz. İki yüz...» Beytullah da dinliyordu. « İ k i yüz. Üç yüz...» Bu parayı b i r an ö n c e elde edebilmek için, gö­ türü çalışmıştı. Üç yüz lira... Bir m e t r e kare, iki ton d ö r t yüz kilogram... Metre karesi otuz liradan... Demek, on metre karelik harç taşımıştı, şu üç yüz lira karşılığında. Ya iki b i n lira karşılığında? Altı yüz altmış altı ton?.. Paranın sayısı, d o k t o r u n dudaklarındaydı. « B e ş yüz. Altı yüz...» Beytullah'm gözleri, d o k t o r a takılıyken birisine çarptı. Geriledi biraz. Sonra koştu korkuyla. Dok­ tor, sekiz yüz elliye gelmişti. «Hepsini getirdim,» dedi. « T a m a m iki bin.» Beytullah'm bildiği; babasının ameliyatı için d o k t o r u n istediği şu iki b i n lirayı, ne güçlüklerle kazandığıydı. Ama o, paranın sayılması bitince, bu hastaneden nasıl çıkacağını, nasıl oraya buraya koş­ turacağım bilemiyordu henüz. Hele üç - beş gün sonra meyhaneye gideceğini, bir köşeye oturup aç­ tırdığı şarabı içerken, neler düşüneceğini hiç bilmi­ yordu. Hattâ içkinin sonunda, harçlı tenekeleri omuzuna vurur vurmaz, tâ yedinci kata nasıl koşturaca­ ğını düşünürken, gözlerinin önünde, hep babasının 23

iltihaplı, birkaç yüz gramlık b ö b r e ğ i olacaktı. İşte o zaman gözlerinden birkaç damla yaş akacak. Çev­ resindekilere belli e t m e m e k için, güneşten solmuş, kireçle yanmış gömleğiyle yaşı silecekti. Bir süre hiç bir şey düşünmeden kalakalacaktı. Sonra taze bir korkuyla başını sallıyacaktı. Gene çiçeksiz, sevdasız, yazın sıcağmda serin, kışın soğuğunda sıcak bir yerin, ekmekle etin uzlaşmaz kinlerine umut yeşert­ mekten vazgeçip tonlarca harcı ve birkaç yüz gram­ lık iltihaplı baba böbreğini düşünmeye başlıyacaktı. « B i n yüz. Bin iki yüz...» D o k t o r durdu. Gözlerini paralı ellerinden kay­ dırdı: «Bakanlıktan da yazı geldi m i ? » «Evet, efendim,» dedi, yanlarına «Bakanlık da onaylamış.» «Uçak biletleri?»

gelmiş olan

«Emrederseniz hemen aldırtırım.» «Paris'ten yollamamışlar m ı ? Brams öyle söy­ lemişti.» «Bileti siz alacakmışsınız. Para, kongre sırasın­ da ödenecekmiş.» «Dekan b e y yerindeler m i ? » «Evet efendim.» Yürümeye başladı d o k t o r . Üstündeki kan leke­ lerine baktı ilkin. Sonra, elindeki paraları sayacağı sıra Beytullah'ı gördü. « B i n iki yüz'de kalındı d o k t o r bey,» dedi Bey­ tullah gülümsiyerek. « B i n üç yüz. Bin üç yüz elli. Şimdi de ellilikler başladı.» «Onluk, yirmilik yoktur b e y i m . S o n u h e p elli­ liktir.» 24

«Bin dört yüz. Bin dört yüz elli...» Beytullahın yüreği, babasına karşı oğulluk gö­ revini yapabilmiş olduğundan, sevinç kanatlıydı. İki bin lirayı bulmuştu işte. D o k t o r sayıyordu bile. H e m de sonuna gelmek üzereydi saymanın. Demek babası, çoluk çocuğuyla kaldıkları odalarında, gece gündüz demeden sancıdan kıvranmıyacaktı. N i c e se­ ferberlikler görmüş, nice düşmana kurşun sıkmış, tutsak edilmiş, a m a hiç ağlamamış babasını, şu bir kaç yüz gramlık bir b ö b r e k ağlatamıyacaktı artık. « B i n sekiz yüz. Bin sekiz yüz elli...» Ellerini ovuşturarak birbirine sevdirdi Beytul­ lah. Az sonra iki bin diyecekti d o k t o r . Elleri, üç - beş gün sonraki elleri bambaşka ola­ caklardı ama. Uzatacak kolunun birisini. Çekecek önüne, boşalmış şarap şişesini. Şişenin yanmasında, düşürdüğü b i r leblebiyi görecek. Uzun uzun baka­ cak leblebiye. Gözleri ıslanacak ansızın. Sular yu­ varlanıp kaymadan yanaklarına doğru, şişeyi kaldı­ rıp leblebinin üzerine bırakacak. H a r e m yardığı ko­ caman eliyle bastıracak şişeye. Leblebi ezildi ezile­ cek... Sonra kaldıracak şişeyi leblebinin üzerinden. Eğilecek ö n e doğru. Gözlerine sığmayan yaşlar yu­ varlanmaya başlamış olacak. Şu şişeye, şu leblebiye bak, diyecek kendi kendine. Bir inşaat böylesiyse eğer, b a b a m ı n böbreği leblebi gibi duruyor yanın­ da. Meyhanede olmıyacak ansızın. H a r ç taşıdığı in­ şaatların önünden geçecek. Duracak karşılarında. Kendisini hiç tanımak istemiyen insanlar görecek, balkonlarda, pencerelerde, kapı önlerinde. Altmış ton... İlki yüz elli t o n . . . Belki de taşıdıklarımın top­ lamı yarım milyon tonu bulmuştur diyecek elleri 25

ceplerinde yürürken. Ya babamın yüz, yüzelli gram­ lık b ö b r e ğ i . . . Taşman tonlarca harca karşılık, sev­ giyle, kolayca uzanmıyanların elleri... Yeniden şi­ şeye ve leblebiye dönecek düşünceleri. Şişeye, leb­ lebiye bakacak uzun uzun. İşte, su leblebi kadar bir b ö b r e k . . . Leblebi kadar bile değildir, yerden göğe doğru çektiğin harçların yanında. Kum.. K u m ta­ nesi belki. Şişeye uzanacak gene. Alttan yukarıya d o ğ r u sivrilen şişeye bakacak. Çalıştığı inşaatların temelini düşünecek şimşekten hızlı. Bütün ağırlığı çeken, yüklenen ama hep altta kalan temeli, temel­ lerin hikmetini anlamaya başlıyacak yavaş yavaş. Belki de bundan ötürü şişenin üstündeki sivriliğe düşman olacak. Şişeyi ters çevirip sivri yerini alta düşürmeye niyetlenirken, leblebiye takılacak gözle­ ri. Elini uzatacak. Alıp ağzına götüreceği sıra, ba­ basının böbreğini yiyecekmiş gibi olacak. Yırtık, sol­ gun ceketinin, şu delikanlıların çiçek, mendil koy­ dukları cebine leblebiyi bırakacak. « B i n dokuz yüz... Bin dokuz yüz elli...» «İki b i n . . . » «Evet, iki binmiş evlâdım,» dedi doktor. « B a b a m ı n ameliyatını yapacaksınız artık, değil mi doktor bey?» Dekanın kapısı önüne gelmişlerdi. D o k t o r para­ ları, kan sıçramış beyaz gömleğinin cebine sokuştur­ du. Kapıyı açtı. İçeriye gireceği sıra, Beytullah'a döndü. «Az ö n c e ameliyat ettiğim babandı,» dedi. «Ba­ şın sağolsun...»

26

KÖR

Duruyor tren. İlerisi Almanya baba, diyor Sey­ fettin. K a ç gün o l d u ? diye soruyor Ömer Amca. Köy­ den çıkalı, bugün d ö r d ü n c ü gün. D ö r d ü n c ü gün de­ mek ha! Urganın iki ucuna yapışmış yarışmacıların hır­ sıyla kompartımanın kapısı açılıyor. Pas... Pasa­ port. Pasaportlar uzatılıyor. Gümrük m e m u r u eşya­ lara bakıyor. Polis sonuncu pasaportu birkaç kez gözden geçiriyor. Sahibine bakıyor. İn aşağıya. Gi­ remezsin Almanya'ya sen. Ömer A m c a n ı n yanında­ ki ayağa kalkıyor. Babam o benim, diyor Almanca. Alman polisi gülümsüyor. Turiste benzemiyen, tu­ rist pasaportlu birisini yakaladığı için gözleri se­ vinçli. K i m olursa olsun, diyor. Çalışma izni y o k bu adamın. Çalışmayacak ki o, diyor Seyfettin. Ameli­ yat olacak. Ayağa kalksın, diyor polis. Ayağa kalkı-

27

y o r Ömer Amca. Başını sallıyor polis. Ben anlarım, diyor. Çalışacak o. Ömer Amcanın gözleri, kulaklarındadır sanki. Her sesi alıp şekillendirir o. Sonra canlandırır b i r güzel. Ama şimdiki sesler alışmadığı, bilmediği ses­ ler. Hey, was, k o m m , b e t o n üzerindeki çizmeler... Düdükler... Kompartımandaki tartışma büyüyor. Ömer Am­ c a n ı n oğlu, babasının raporlarını çıkarıyor. Ameli­ yat ettireceğim, diyor. İnanmazsan al bak. Alman polisi, raporu, mühürleri inceliyor. Demek, kör, di­ yor. Evet b a b a m kör, b e n i m . Neymiş o ğ l u m ? diye soruyor Ömer Amca. Seni indirmek istiyorlar baba. Sanıyorlar ki turist girip çalışacaksın Almanya'da. Tövbe, tövbe, diyor Ömer Amca. Bu yaşta, bu k ö r gözlerimle olacak iş m i ? Daha b i r güvenilir olması için bir kaç adım atı­ y o r polis. Durduğu yer, Ömer Amca'nın karşısı şim­ di. Cebinden R o n s o n çakmağını çıkarıyor. Yakıyor. Getirip Ömer A m c a ' n m gözleri önünde tutuyor. Son­ ra gezdiriyor. Korkudan, soluğunu tutuyor Ömer Amca. Kompartımana bir k o k u yayılıyor. Herkes anlıyor ama, bu kokunun, Ömer Amca'nın kaşları­ nın yanmasından oluştuğunu. Alman polisinin göz­ leri, yuvalarında kıpırtısız duran iki yuvarlak, renk­ li et parçasında. K ö r m ü ş , diyor. Gerçekten körmüş. Pasaportu giriş için mühürlüyor. Kompartımanın kapısı kapanıyor. Oturuyor Seyfettin. Babası yanıbaşmda, ayakta hâlâ. Ceketinden tutup çekiştiriyor. Ömer Amca da oturuyor. Kar, daha b i r b o l yağıyor dışarda. Tren kalkıyor az sonra.

28

Ö m e r Amca, oğluna sokuluyor. Münih'e doğru kayan, ama hiç ufalanmadan kayan yıldız gibi hızla gidiyor tren. Lokomotifin bastığı demirler paralel değil sanki. Az ötede birleşip tek olmuşlar gibi gö­ rünüyor. Tren gözle kaş arası, oraya da varıyor. Hep varıyor, tren. Ömer Amca, başını çeviriyor. Dışarıya bakıyor. Dışarısı, köyü o l u y o r ansızın. Bastonuna dayanmış, ezanı dinliyor. Bastonu kayıyor ellerinden. Ezan se­ si daha minareye çıkmadan, yatağın içinde büzülü­ y o r Ömer. Gözlerini açamıyor. Gözleri k ö r değil he­ nüz. Kirpikleri zamklanmış sanki. Geriyor yüzünü. Götürüyor parmaklarını. Aralanıyor gözleri. Karan­ lık her yan. Odanın içidir karanlık olan, d i y o r Ömer, kendi kendine. Bacakları yorgana dolaşa, çözüle, odanın kapısını açıyor. Kapının ö n ü bozkır. Bozkır­ da uyanışı görüyor. Sevinerek dereye d o ğ r u yürü­ yor. Yüzüne su serpiyor. Kuşlar cıvıldaşıyor. Suyun yanıbaşına otururken, çakıl taşları şakırdıyor. Alı­ y o r b i r kaçını. Suya atıyor. Sanki taşlar, suya değil, gözlerine atılıyor Ömer'in. Taşlar küçülüyor. Cam gibi oluyorlar. Gelip her biri, g ö z kapaklarının içine yapışıyor. Yüzüne yeniden su serpiyor. Gözleri kıp­ kırmızı. Kapaklardaki sertlik, c a m gibi, nasır gibi sertlik, gözlerini her açıp kapadığında, g ö z bebekle­ rini çiziyor. Koşarak, belki de son kez böylesine gü­ zel koşarak, evlerine d ö n ü y o r . İki sigara yakıyor Seyfettin. Birisini babasının parmaklarına takıyor. İç baba. Ö m e r Amca, içmeye başlıyor. Dumanını üflüyor. Taraçalı, bir, iki katlı 29

Almanya'nın köylerinden geçiyor tren. Yollar geniş, düz. Yüzlerce, binlerce araba, sabahın bu saatinde fabrikalara doğru. Ö m e r Amca, sigarasının dumanı­ nı dışarının yüzüne üflüyor. Demirleri kopartıyormuş gibi duruyor tren. Sesler geliyor istasyondan. Az kaldı, diyor Seyfettin. İki istasyon sonra Münih. Dışarıdakiler Alman m ı ? diye soruyor Ömer Amca. Bundan sonra hep Almanya. H e p Almanlar olacak. Pasaportuma ne zaman bakacaklar? Gene ateş tut­ masınlar yüzüme. Y o k baba... D e d i m ya, girdik Al­ manya'ya. Geçtik sınırı. Bundan sonra d o k t o r baka­ cak gözlerine. Kompartımandakilerden birisi söze karışıyor. K a ç para istediler? Beşbin Mark, diyor Seyfettin. Bizimkiler yapamadı m ı ? Yeniymiş bu ameliyat. Beş b i n Mark da ç o k para hani. İnsan bu parayla, Opel Admiral bile alır. O ne ki? diye soruyor Ö m e r Amca. Araba, diyor söz sahibi. Dışa­ rıda yağan kar, kompartımana yağıyor sanki. Ko­ nuşma kesiliyor. Ömer Amca, sigaralı elini uzatıyor. İki günden beri söndürdüğü yeri b u l u y o r . Başını, pencerenin camına dayıyor. Tren silkeliyor. Elinin birisini k o y u y o r başının altına. Şimdi iyi. Yerler nu­ maralı olmasa, kimse oturtmazdı Ömer Amca'yı bu­ raya. H e m kompartımanda herkesin aklından geç­ mişti: k ö r adamın pencere kenarında işi ne? Ömer Amca dışarıyı g ö r m ü y o r . G ö r m ü y o r ya, içeriden usa­ nıp başını pencereden yana çevirdiğinde, yüreğindeki dışarıya kavuşabiliyor, bir solukta. Geliyoruz baba. Münih'e girdik. Doktorumuz buradaydı değil mi o ğ l u m ? Burada baba. Ayağa kal­ kıyor kompartımandakiler. Eşyalarını toparlıyorlar. Seyfettin de ayakta. Bir oturan Ömer A m c a . Yüreği 30

bebenin yüreğinden çırpıntılı. Münih... Aylardan yıllardan beri duyduğu, kendisini hazırladığı şu Mü­ nih'e geliyor işte. Gözleri açılacak demek. Duruyor tren. Boşalıyor tren. Belki de en son inen onlar. Eş­ yaları pencere dibinde. Eşyamız da ç o k m u ş baba, diyor Seyfettin. Ağırlarını sırtıma vur oğlum, diyor Ömer Amca. Olur mu baba. Dur hele. Burada herşey başka. Araba geliyor işte. Ona yükleriz eşyaları­ mızı. Yüklüyorlar eşyaları. Seyfettin biliyor, araba­ nın hızla gideceğini. Babasının koluna girip koştur­ mak yerine, arabanın b o ş yerine oturtuyor Ömer A m c a y ı . Vitese takılıyor yük arabası. Cızırtıyla ka­ yıyor araba. Koşturuyor Seyfettin. Babasının ayak­ ları sallanıyor. Was, was, bitte, k o m m , nach, Mü­ nih - Berlin, sonelli, ab, an, Münih-Frankfurt, packet, hep Hans, cızz, küt, Maria, Hans, Münih - Belgrad, iki donuk g ö z . . . Sesler... Dağlar, ovalar, ç o b a n ka­ valı, davar sürüsünün çıngırağı... Hans, ab. Bağıra­ cak Ömer Amca. Ondan ö n c e , koşarken, eğilip Sey­ fettin bağırıyor: Baba ayaklarını topla. Gözleri k ö r olduğundan beri hep birileri birşeyler söylüyor Ö m e r Amca'ya. Gene söylüyorlar iş­ te. Gelin attan iniyor. Tut elini. Yavaş, taş var önün­ de. B a s t o n u m nerede b e n i m ? Ayıp olur, bastonla gelini karşılamak. Sekiye geldin Ömer. Ömer'in bı­ yıkları ince. İnce, ince ya, sarı değil. Ömer'in bacakları uzun. Uzun ya güçsüz değil. Ömer'in elleri sert. Sert, ya, sevgiden, duygudan yana kelebekler gibi narin. Kapıdan gireceksin Ömer. Gelini arıyor. Uzatıyor kollarını. Öksürüyor gelin. Ömer öksürü31

ğe d o ğ r u yürüyor. Kavuşuyor geline. Ellerini sevi­ y o r ilkin. Saçlarına sıra geldiğinde, örgüleri çözü­ yor. Buğday başaklarına tırmığı geçirir gibi par­ maklarını aralayıp kınalı saçları havalandırıyor. Na­ sıl b i r kızsın kimbilir? diye soruyor. Anlat kendini. Ne kadar ç o k anlatırsan, o kadar bilirim seni. Göz­ lerin nasıl? Nerede onlar. Uzatıyor elini. Buluyor elini. Buluyor gözleri. Seviyor. Severken gözler açı­ lıp kapanıyor. K ö r değilsin b e n i m gibi değil m i ? Değilim. Rengi nasıl onların? Az sonra kadın ola­ cak kadın şaşırıyor. K ö r o l m a d ı ğ ı m biliyor ya, ren­ gini b i l m i y o r gözlerinin. K o y u , diyor yutkunarak. K o y u b i r renk. Boyun ne kadar? Burnun nasıl? Du­ dakların nerede? Unut bunları, d i y o r gelin. H i ç bi­ rinin ö n e m i y o k . Ben, ölünceye kadar karın olaca­ ğım senin. Yeter ki karnım doysun. İnan bana. Gü­ ven. D ö l ü m ü z olacak. Onları tanırsın, küçükken, kü­ çücükken. Elinin altında büyürler yavaş yavaş. Renklerinden başka herbirşeylerini tanırsın bir gü­ zel. Kıpırdanıyor Ömer. Uzun saçlarından ö p ü y o r gelinin. Kokusunu alıyor sonra. Dudaklarıyla me­ mesinin arasını ölçüyor. Tanıyor, anlıyor yıllarca. Ah, diyor, b i r yıl, iki yıl. Yirmi sekiz yıldan beri ah, diyor. Taş, toprak, gökyüzü, sular, kuşlar, kuzular, soğuk, sıcak, karanlık ve aydınlık hepsi bir tarafa şu yüzünü bir görebilseydim. İnan k e n d i m kadar senin için de bu dilek hatunum. Gözlerim açılıverseydi. G ö r e n gözlerle baksaydım sana. H e p baksayd ı m sana. Böylece, erkeğe baktırmaya doysaydı, şu k ö y yerinde, yüzün. Münih garında o kadar kalabalığın arasından nasıl da sıyrılı sıyrılıveriyor yük arabası. Seyfettin 32

koşturuyor. Ömer Amca, bacaklarını kısmış, büz­ müş, arabada demirden b i r parça o l m u ş sanki. Kasketsiz başında, seyrelmiş saçlar uçuşuyor. K o m m , was, Münih - Hamburg, ab, an... Az sonra, dışarıda, kirpiklerine düşecek karlarla kırpışacak gözleri, bu sesler arasında eczanelerde satılan gözler gibi du­ ruyor. Seyfettin bilmiyor, Ömer A m c a h i ç bilmiyor, başlarına gelecekleri. Az sonra çıkacaklar gardan. S o ğ u k ve kalabalık. Münih'in Bismark caddesini gö­ recekler ilkin. Bir taksiye binecekler, eğreti. Adresi söyliyecek Seyfettin. Baba oğul bir süre konuşmıyacaklar. Şoför, teypi çalıştıracak. Almanca şarkılar dolacak taksinin i ç i n e . İ ş t e b u n a inat, baba-oğul yük­ sek sesle, Türkçe konuşacaklar. Geniş, dar yollardan sonra, iki yanı ağaçlı bir yolda gidecek taksi. Fabri­ kalar gelecek peş peşe. İşte, şu diyecek Seyfettin. Barakaya geldiklerinde, taksiden inip Seyfettin eş­ yaları taşıyacak. Son eşya olarak da babasının ko­ luna girip barakaya varmış olacaklar. Birisi bağı­ racak yan odalardan. Kimsiniz? Sen misin K e m a l ? Benim ya! İşe neden gitmedin? Hastayım. Memle­ ketten ne haber? Kavurma getirdin m i ? Ha... Ha­ berin var m ı ? İşten çıkarıldın. Başkaları gelecek. Kalabalıklaşacaklar. Küçücük o d a y a doluşacaklar. İşten mi çıkarıldım? Yalnız sen misin çıkarılan ar­ kadaş? Yarımızdan ç o ğ u işsiz. Haberin y o k m u ? Ba­ basının yanma ç ö k e c e k Seyfettin. Duydun mu ba­ b a ? Duydum o ğ l u m . İlk akla gelen b i r çift göz ola­ cak. Ama bu gözler üzerine hiç konuşmayacaklar. K i m bu ihtiyar? B a b a m diyecek Seyfettin. Babasını 33

yatağa uzatacak. Uyu. Uyuyabilir mi Ömer A m c a . Düşünecek. Oğlanı işten çıkarmışlar. Vay b e n i m şan­ sım. Seyfettin, arkadaşlarıyla konuşacak. Ama ba­ basını unutmuş olacak o sıra. Eee. Arkadaşlar ne yapıyor? Allah bir kapıyı kaparsa, birisini açar, di­ yecek, en yaşlıları. Buraya, iki yüz kilometre uzakta bir fabrikada iş varmış. Herkes oraya gidiyor. Üç vardiya çalışılıyormuş. Birkaç fabrikada daha iş açılacakmış. İyi, diyecek Seyfettin, b i r kaç gün bekle­ riz. Biz de bekliyoruz. Savaş malzemesi, tank, ba­ zuka, makinalı tüfekler yapılıyor Almanya'da bu­ günlerde. Yeni siparişler almış fabrikalar. B ö y l e ko­ nuşacaklar. Hep çalışmayı düşünecekler, gece gün­ düz. Sabah olduğunda, kar yerine yağmur yağacak. Seyfettin, fabrikaya gidecek. Babamı, gözlerini aç­ tırmaya getirdiydim. İş isterim ben, diyecek. Kapı kapanacak, sözden hızlı. Banka cüzdanındaki para­ sını düşünecek, yağmur altında barakaya dönerken. Sekizbinaltıyüzelli Mark. Beş bin doktora... Ya iş. bulamazsam? diye düşünecek Seyfettin. Babasının iki gözünü bir avucuna, geleceğini öteki avucuna alıp terazileyecek. Altından daha özenli terazileyec e k . . . Kendi geleceği ağır basacak sonunda. Adımla­ rını hızlandırıp koşacak barakaya. Yük arabası garın güneye açılan kapı ağzında duruyor. Seyfettin ilkin babasını indiriyor araba­ dan. Sonra eşyalar alınıyor yere. Dışarıya, karın yağdığı dışarıya sekiz, on metreleri var. Duruyorlar. Araba hızla uzaklaşıyor. Seyfettin oturtuyor baba34

sını, b i r eşyanın üstüne. Sonra kollarını açıp elle­ riyle öteki eşyalara dokunuyor. Sen b e k l e baba, diyor. Çalmasınlar. Ben, taksi b u l u p geleyim. Ses­ ler... Ah seslerin anlamını b i r bilse. Was... En çok bu sözcüğü duyuyor Ömer Amca. Was, was, was... Ne, ne, ne... Ne, ne d e m e k ? . . . Birkaç gün sonra baba-oğul konuşacak. Olur mu baba, diyecek Seyfettin. Buraya kadar geldikten sonra. Ya iş bulamazsan? diye sızlanacak Ömer Am­ ca. G ö z ü m yere girsin. Elindeki üç-beş kuruşu bu işe yatırmak olur mu ya? K i m i n aklına gelirdi, Al­ manya'da işin kuruyacağı. Varmış baba. Arkadaş­ lardan giden var. Oraya m ı ? Oraya ya. H e m me­ saisi de varmış. Düşünecekler. Uzun uzun düşüne­ cekler. Ama konuşmayacaklar. Tanklar geçecek, panzerler geçecek Seyfettin'in gözleri önünde. Ateş­ ler açılacak. Topraklarına, belki de köylerine kadar ulaşacak bu tanklar. Öldürecek ö n ü n e çıkanı. Sey­ fettin, olmaz, diyecek düşüncesinin burasında. Bel­ ki de tankın makinalısını bana taktıracaklar. Bizim­ kiler de alacakmış. Onlar da alacakmış. İkisini de b i z yapacakmışız. Bantlarda karşı karşıya geçip yapılıyormuş tanklar, bazukalar. İtalyanlar, İspanyollar, Yunan­ lılar, Türkler... K i m i bantlarda, yan yana çalışılıyor­ muş. Fabrikalarda kavga çıkmıyormuş. Satıldıktan sonra... Çalışmam gene de. Beklerim birkaç gün daha. Baba, diyecek Seyfettin ansızın. Haftasına ulaştı geldiğimiz. Derim ki, elimizdeki para bitme­ den açtıralım gözlerini. İş bulmadan g i t m e m dok­ tora, diyecek Ömer Amca. Ya bulamazsam? Ya bu­ lamazsan? Bir işçi yeni b i r haberle girecek odaları35

na. Buldum. Seni de yazdıralım Seyfettin. Yerinden fırlayacak Seyfettin. Nerde? Nasıl bir iş b u ? Tank, bazuka fabrikası olmasın da. Oyuncak fabrikasında, diyecek işçi. Sevinip kucaklaşacaklar. Ö m e r Amca da ayağa kalkacak. Kollarını uzatacak. Elinin değ­ diği kim olursa olsun, çekecek o n u kendisine. Bastı­ racak göğsüne. Göğsündeki oğlu olacak. Kurtuldun baba, diye bağıracak Seyfettin. Yarın fabrikaya gi­ rişimi yaptırır yaptırmaz, doktora götürürüm seni. Bakar gözlerine b i r güzel. Hele b i r açılır derse. Değ­ me gitsin keyfimize. Sigara arıyacak Ömer Amca. Ateşini Seyfettin uzatacak. Yak baba. İç baba. Be­ nim de kaydımı yaptırdın değil mi arkadaş? Yaptır­ d ı m ya. Hele de, ne fabrikasıymış bu. B a b a m da duysun. Onun da yüreği rahat etsin. D e d i m ya, diye­ cek, oyuncak fabrikasında çalışacağımızı. K o n u ş a n bebekler, uçan kuşlar, yürüyen... Ha, söylemeyi unuttum diyecek yutkunduktan sonra. Bu oyuncak­ ların içinde ö l ü m varmış ama. Uçaklardan atılıyormuş savaşta. Çocuklar oynayınca patlıyormuş. Ge­ risin geri gidecek Ömer Amca. Ranzanın bir u c u n a ilişecek. Başını avuçları içine alacak. Patlıyan, oy­ narken çocukları öldüren oyuncaklar ha, d i y e c e k kendi kendine. Dere kenarını düşünecek ansızın. Suyla, t o z u karıp yaptığı çamurdan oyuncaklar sıra­ lanacak bir bir. Kendisi gibi, gözlerini k ö r e d e n , tozdan oyuncaklardan başka oyuncak tanımayan yoksul ülke çocukları doluşacak bir meydana. Mey­ danın üzerinden bir uçak geçecek bu sıra. Bağrışa­ cak çocuklar. Uçak, oyuncaklar atacak yeryüzüne. Yoksul yeryüzü çocukları, çamurdan başka o y u n c a k tanımıyanlar, gökten yağan oyuncakları sevinçle ka36

pışacaklar. Oynamaya başlıyacaklardan kiminin ko­ lu, kiminin bacağı uçacak. Kimi ölecek. Kiminin de... Kiminin de gözleri k ö r olacak. Gözleri k ö r olacak. Gözleri kör. Gözleri... Ve bu sıra, bunları düşünür­ ken, Ömer A m c a n ı n eli, ceketinin iç cebine gide­ cek. Pasaportunu, acı bir gülümsemeyle çıkarıp uza­ tacak. İstanbul'a bir bilet al o ğ l u m , ama pencere yanı olsun. H e m , ananı da ç o k özledim, diyecek...

37

ÖLÜM YAŞI

Kanatları olsun ister. Toprak kokusu gelir bur­ nuna. Şu yağmur sonrası k o k a n toprak değil ama. Çürüyen insanın kokusudur, toprağa karışan. Gene de kıpırdanmak ister. Kıpırdanıp canlanıvermek... Bir gülün dikenli sapı kıpırdanır. Alttaki kıpırdana­ nın kımıldatması değildir bu. Akşamın alaca karanlığıyla birlikte esen yelin aldatmacasıdır. Açılıverse mezar. Yürümeye başlasa mezarlıkta. Dudakların­ dan h i ç eksik etmediği b i r de cıgarası olsa... Dur­ sa... Çevresine bakınsa. Gözlüğünü bulamasa... Me­ zarlıktan çıksa bile, gene de kanatları olsun ister. Uçacaktır uzaklara. Uçup başka bir ülkedeki mezar­ lığa konacaktır. Geldim dost diyecektir. Geldim. Gidebilir m i ? Gelebilir m i ? Onun yerine çocu­ ğu mu gitse? Ben mi gitsem? Sen mi gitsen? Bay­ ram yarın. Daha öleli kaç gün o l d u şunun şurasın­ da? Bir bayram bile geçmedi ölüsü üzerinden. İkisi de öldü. Aralarındaki ö l ü m yaşı altı yıl... Birisi burada yatar. Birisi orada. Kanatlı o l m a k is38

teyen k i m ? Nasıl b i r kanat? Akşam yeli esiyor ge­ ne. Kurumuş dikenli gül sapı, sapları bu mezardan öteki mezara d o ğ r u uçuşuyor. Bir kanat yapmalı. Ölüye kanat takmak... İlkin beyaz bir, birkaç kâğıt almalı. Kalemin u c u sivri, mürekkebi yağ gibi akan olmalı. Kâğıtla, kalemi kardeşleştirmeli. Yazdıkça, kâğıt kıpırdanmak. Kâğıtta son nokta konunca, ölü gülümsemeli. Onun aradığı böylesi b i r kanat değil m i hem?.. Nâzım, Nâzım... Kitabını o k u d u m ben. «...Mustafa Suphi'nin resmi. Suphiler Trab­ zon'a gelince hapis mi edildiler? Bilmiyorum. Hapis edildilerse sezmişlerdir. Sürmene açık­ larında arkalarından hızla yaklaşan motoru gö­ rünce ne düşündüler? Cephane almak için Ba­ tırma gittiğini mi? Yoksa arkadaki motor, kar karanlığından fırlayıp ansızın mı belirdi bor­ dalarında? Ama gürültüsünü işitmişlerdir. Yok­ sa gelenin ölüm olduğunu anladılar mı? Top­ raklarımızı, bu topraklarda yaşıyan yarı aç, yarı tok ve sıtmadan kırdan ve trahomdan kör olan ve çaputlar içinde dolaşan ve ufacık öküzleriyle taşlı tarlaları süren ve dört yıl, dört cephede, bit içinde kanını döktükten sonra ye­ ni yeni cephelerde dövüşen halkını kim sevdi onlar kadar? Suphilerin yüzünü görebiliyorum, bir onun yüzünü, ötekilerinki dumandan. Öldü­ rülecek olanların göğüsleri, boyunları, sırtları­ nı görüyorum, ama yüzleri dumandan. Öldüre­ cek olanların ellerini, tüfeklerini, tabancaları­ nı, bıçaklarını, urganlarını görüyorum, hattâ bıyıklarının altında çarpılan ağızlarını...» 39

Nâzım'dan altı yıl sonra ölen, öldüğü yerde kal­ malı. Yazılı kâğıtlardan yapılmış kanatla uçmalı. Uçmalı da, uçarken düşünmeli olanları b i r bir... Okuduydum kitabını. 10 p u n t o . . . Bir forma on altı sayfa. Dizilsin, ba­ sılsın, ciltlensin. Kitabımız bizim. Özledim seni. Ki­ tabını getiriyorum senin. Ayakları nasıl da ağırlaşmıştı. Koşuşmalar... Suçüstü Mahkemesi. Cumhuri­ yet Savcısı. İkinci, Üçüncü Ağır Cezalar. Sanık çı­ kıyor merdivenlerden. Uğultular. Yüzlerce binlerce suçlu... Bir suçlu ötekini arıyor... Yayımcı suçluyu biliyor. Gülümsüyor koridordan geçerken. Bir oda­ ya giriyor. Savcılar, yargıçlar yüksekçe bir yerde oturuyorlar. Önlerindeki dosyayı karıştırıyorlar. Ya­ yımcı ayakta. «İsmin?» « M e m e t Ermiş.» « B u kitabı sen mi yayımladın?» «Evet.» « S u ç olduğunu b i l m i y o r m u y d u n ? » « S u ç mu!..» Yüzünü nasıl da buruşturmuştu. Buruşturan Savcı değil. Buruşturan Yargıç değil. Yayımcı. Sav­ cı «İddianame»sini okumaya başlıyor. Bir süre din­ liyor Yayımcı. Sonra burada o l m u y o r sanki. Dışardaki uğultulu kalabalığın arasından sıyrılıyor. Suç­ lu kitabı ilk okuduğu günü anımsıyor. Bu kitaptan bir değil, bin, iki bin, beş bin olsun istiyor. Okunsun istiyor. Sevinci, okuduğu odaya sığmıyor. Bitirdi­ ğinde, dışarıya çıkıyor. Bir demet gül alıyor. Bir tanesinin sapını koparıyor. Ceketinin yakasını güllüyor. 40

«Türk Ceza Kanununun 1 4 1 . 1 4 2 . maddesine uy­ gun görülen...» Yakasında gül y o k şimdi. Ellerine vurulacak kelepçe, candarmanın yanıbaşında. Gözlerini kırpış­ tırıyor. Savcı okumasını sürdürüyor. Yüzü geriliyor Yayımcının. Savcının okuduklarından sanılıyor. Oy­ sa, suçlu kitaptan başka bölümleri düşünüyor o. «...Biri düştü yere. Biri daha. Kucaklaşıp bir­ birlerinin omuzunda ağlıyanları görüyorum, ama ses seda yok. Biri kolumdan çekti. Dönüp baktım, bumburuşuk bir kocakarı, boyu da çok kısa, gocuklu da, başını da şalla sarmış. Kolumdan çekiyor, dişsiz ağziyle bir şeyler söylüyor, anlamıyorum. Eğildim. Altı yedi yaş­ larında bir kız çocuğu sesi, altı yedi yaşların­ daki bir kız çocuğunun korkusuyla soruyor. «Lenin mi ölmüş?» Başımı sallıyorum. «Ölmüş demek.» Haç çıkaracağını sanıyorum, ama çı­ karmıyor, kolumu bırakıp, «Yazık oldu bize.» Tekrarlıyor: «Yazık oldu bize! Yazık oldu bi­ ze! Yazık oldu bize!» Ses kalınlaşıyor, büyüyor, büyüyor, enine boyuna genişliyor, masal şişe­ sinin içinden çıkan dev gibi, sonra ansızın kay­ boluyor ve ben asıl sesi işitiyorum...» «Türk Ceza Kanununun...» Savunmak istiyor kendisini. Yutkunuyor. Kızıl Süvari kitabında... Sözcükler karışıyor ansızın. Ne söyliyecekti acaba? Bu kitaptan, ç o k sevdiği b i r ola­ yı mı anlatacaktı? Devrim sırasında kolunun biri­ sini kaybeden adam... K o p m a y a n sol kolu diye, na­ sıl da sevinmiş... Gözünün birisi de öyle... Giden sağ gözü olunca, üzülmek niye... Toparlanmak isti41

y o r . Karısı arkada. Ona d ö n ü y o r . Bakışıyorlar. Tı­ raş o l m u ş sabahleyin. Nerden bilecek az sonra öle­ ceğini. Evden çıkarken nasıl da güzeldi yüzü. Nasıl da ıslık çalmıştı. Yargılanacağı korkutmamıştı onu. İnanıyordu yaptığı işe. Otobüse binmişti. K ü ç ü k te­ peleri, evleri, evlerin çiçekli bahçeleri önünden geç­ mişti. Nerden, nasıl bilsin, son kez gördüğünü bu­ raları. İki ç o c u ğ u . . . Öyle mi bırakırdı onları?. Öper­ di uzun uzun. Bir damarı k o p u y o r . Yüreği yorgun yıllardan beri. Yüreği yorgun ya, bilinci... Kan akı­ y o r görünmez. İyice sendeliyor. Öne d o ğ r u düşü­ yor. Karısına birşeyler söylemek istiyor. Sanık ye­ rindeki tahtalar devriliyor. Yargıç ayağa kalkıyor. Savcı «İddianame»yi o k u y o r hâlâ. Bir sınıfı diğer bir sınıf üzerine... Vatan haini... Yargıç, Savcıyı dür­ tüyor. Savcı başını kaldırıyor. Sanığı karşısında gö­ remiyor. Şaşırıyor. Başını ö n e doğru uzatıyor. Sa­ nığı yere yuvarlanmış görünce, son okuduklarının b o ş a gittiğinin üzüntüsüne kapılıyor. Koşuşmalar, konuşmalar o l u y o r . Yayımcı, kulağına gelen son sözleri duyarken, tepesindeki Savcıya alacaklı göz­ lerle bakıyor. «Sanık ö l m ü ş . » «Suçlanan kitabın ismi n e y m i ş ? » «Yaşamak Güzel Şey Bekardeşim.»

42

KÖMÜR

«Gel-mi-ye-cek-ler!» «Sussana sen!» «Yeter be alçak. Bıktırdın günlerdir.» «Gel-mi-ye-cek-ler!» Küçükken, karanlıkta duyulan « ç a t » sesi gibi irkitici oldu, sustalının açılan sesi. Bir el uzandı. «Kimin bu?» « B e n i m elim.» «Nerde o ? » Bilinmiyordu, dışarısı gece mi, yoksa gündüz mü. Sustalının aradığı Rasim, büzüldü olduğu yer­ de. Korkudan değildi bu. Gücü, cansızlığa yakındı çünkü. Umurunda değildi, boğazına yapışıp sıkma­ ları, bir çelik parçasını etine gömmeleri. Öleceğini, öleceklerini biliyordu o. Ölümü, şu karanlık, şu in­ san pisliği kokan k ö m ü r d e n dünyalarında bekle­ m e k yerine, öldürüverilmek daha güzel değil miy43

di? Kerim, göçükte bir kaç a d ı m attı. Sustalının beyaz, sivri çeliği kapkaranlıktı. «Gelecekler de, yoksa.» Elini, o hiç bir zaman yumuşaklığını bilmediği elini, ensesine götürdü. Günlerden beri buradalardı. Ensesini, eli kadar büyüklükte bir k ö m ü r l e ka­ şıdı sanki. «Kö-pek-ler gel-mi-ye-cek!..» Sese doğru yürüdü Kerim. İkinci adımını tamamlıyamadan başını k ö m ü r e çarptı. D ö n d ü . «Gelecekler, de.» «Gel-mi-ye-cek-ler!» Ses bacakları dibindeydi. Sustalısını batırdı. K ö m ü r ü bıçaklamıştı. Düştü. Ali bağırdı. «Öldürdün m ü y o k s a ? » «Gel-mi-ye-cek-ler!» Ali de biraz yürüdü. Göçükten bir delik açılıverseydi şimdi. Bir tu­ tam ışık sıksalardı içeriye. «İşte oradalar.» «Yaşıyorlar m ı ? » Rasim kıpırdanırdı. Yanıbaşındaki K e r i m aya­ ğa kalkarken, az ö n c e k ö m ü r e sapladığı sustalısını unuturdu kuşkusuz. Gelenlere en yakın Ali olurdu. Bağırırdı. «Yaşıyoruz!» Kerim, elini uzattı. Sustalısını arıyordu. Gün­ lerden beri bulundukları oyukta, herşey öylesine sertleşmişti ki, Ali'nin birazcık etle sarılı kemiği yu­ muşacık geldi avucuna. «Kimin bu bacak?» «Benim.» 44

Rasim konuşmaları duymuyordu şimdi. Kulak­ ları uğulduyor, açık tutmaya çalıştığı g ö z kapakları düşü düşüveriyordu. Yıllarca şu maden ocakların­ da birlikte kazma vurdukları arkadaşlarının, hiç ol­ mazsa, ö l ü m ü n ağzında, bildiği kimi gerçekleri bil­ melerini istiyordu. İstiyordu ya, konuşmak yerine dışarıyı düşünüyordu gene de. Koşuyor. Az ö n c e beş metre, on metre, on beş,^ yirmi, yirmi beş, otuz, otuz beş, kırk, kırk beş, elli, elli beş, altmış, altmış bir, altmış iki, altmış ü ç . . . İşte, bu derinliğin üzerinde koşuyor. Ağaçlar, çiçek açmış ağaçların arasından geçiyor. Güneş, küçücük bir maden karanlığına sıkılmış ışık gibi güçlü. Bu gücü de takıyor bacaklarına. Caddeleri geçiyor. Ge­ niş, pak caddeler bunlar. Üzerinde arabalar var. Villaların önünde şimdi. Bir araba hızla fırlıyor. Sarı, beyaz, açık maviye b o y a n m ı ş bir araba bu. Duruyor ansızın Rasim. Araba fren yapıyor. Rasim'in elleri arabanın üzerine yapışıyor. Gidiyor ara­ ba. Sarı, beyaz, açık mavi boyanın üzerinde, Rasim'in sıcak siyahlığını da alıp götürüyor. Evini arı­ yor. Tepeyi görüyor. Gecekondulara d o ğ r u koşma­ ya başlıyor yeniden. Oradalar, diyor bağırarak. Ba­ ğırırken, çürük, tütün sarısı dişleri, en beyaz mer­ mer, kâğıt gibi parlıyor. Bir de gözleri parlak Rasim'in. Koştukça, k ö m ü r kırıntıları saçılıyor, ça­ murlu yola, yoldaki kurumuş dağ bitkilerine. Yo­ kuş yukarı şimdi. Tepede görenler şaşırıyor ilkin. Sanki siyah b i r kaya parçası gelen. Bir süre geçin­ ce anlıyorlar, kayanın babalardan birisi olduğunu. Rasim geliyor, diye bağrışıyorlar. Rasim'in ev ka45

pısı açılıyor. Kucağında b i r ç o c u k var kadının. Baş­ lıyor, Rasim'e d o ğ r u koşmaya. Ama, yokuş aşağı koşamıyor kadın, kocası gibi. İki canlı gene. Öpülü­ y o r kucaktaki ç o c u k . Öteki, diyor Rasim. Ötekiler? Birisi işte, birisi okulda, diyor kadın. Rasim onla­ ra doğru koşmaya başlıyor. Yıkan, d i y o r karısı. Simsiyahsın. Yokuş aşağı inerken söyleniyor Rasim: İnanmadım. Gelmiyecekler, dedim. Gelmediler. Bu­ nu söylemeye geldim işte. Gel-me-di köpekler. Gel­ mez köpekler. Sendikama gidiyorum ben. Karşı sen­ dikadan da olsalar, kurtulmalı arkadaşlarım. Arka­ daşlarım göçükte... Kurtarmalıyız onları. K o ş u y o r . Birilerine çarpıyor. Çoğalıyor birileri. Yüz, bin, on bin oluyorlar. Arkadaşlar göçükte diye bağırıyor. Bir kürek kömürümüzü yakanlar, bir kazma vurmaz mı göçüktekiler uğruna? Başka bir küme... Küçü­ c ü k b i r küme... Bağrışmalar... Tartışmalar... Şura­ dan yeni b i r o c a k açılabilir. Sonucu istiyorum, di­ yor, koltuğa kaykılmış birisi. Dokuzyüzbinsekizyüz kazmadan sonra içi k ö m ü r d o l u yeni b i r o c a k gele­ cek. G ö ç ü k t e kalanlar için sekizbin fazla vuruş ge­ rek. Sekiz b i n fazla vuruş gerek. Sekizbin fazla... Sekizbin... Sekiz... «Gelecekler de, y o k s a . . . » K e r i m bekledi. Rasim'in yerini iyice anlamak istiyordu. O nasıl olsa, gelmiyecekler diyecekti. Bu kez, ç o k yakınında olduğunu biliyordu. Sustalısı y o k t u ama, elleri ne güneydi? H e m Alî de kendisiy­ le b i r olduktan sonra. T ü m uğursuzluk, o n u n , işve­ rene karşı duyduğu inançsızlık değil m i y d i ? «Gelecekler d e . . . » 46

Ali ç ö m e l d i . Beklediler. Elini uzattı Kerim. Ge­ ne yumuşak b i r şeye değdi. «Sen m i s i n ? » «Bana değmiyorsun,» dedi Ali. «Gelecekler.» «Gelecekler.» « S e n söyledin değil m i ? » « B e n söyledim Kerim.» Elini çekti. «Soğuyor.» Ayağa kalktı Kerim. Yüz yüzeydiler. İlkin so­ lukları değdi birbirine. Sonra sarıldılar. «Kurtulduk uğursuzdan.» «Gelecekler değil m i ? » «Gelecekler kardeşim Ali.» El ele tutundular. «Kaybetmiyelim birbirimizi,» dedi Kerim. «Otu­ ralım olduğumuz yere.» Oturdular, Altlarındaki sert, sivri kömürleri te­ mizlediler. Ali, Kerimin yüzüne baktığını sanıyordu. Oysa Kerim'in sırtı d ö n ü k t ü kendisine. Konuşmuyorlar­ dı. Belki de ikisi aynı şeyleri düşünüyordu. İlk kaz­ ma sesini ne zaman, nereden duyacaklardı? Asan­ sörle indikleri, metrelerce yürüdükleri dehlizler hangi y ö n d e kalmıştı? Ali'nin yanakları ıslanıyordu. Hık, temiz su, yüzünden aktıkça, gerisinde gri bir yol bırakıyordu. Rasim için ağladığını, karşı sendi­ kadan da olsa, Rasim için ağladığını neden sonra anlıyabildi. İki gün, belki de daha fazla gün ö n c e , asansörde nasıl da şakalaşıp gülüşmüşlerdi. Ş i m d i , az ötesinde yatıyordu. Hıçkırdı. 47

«Ağlıyor musun n e ? » «Mezar,» dedi Ali. «Mezarı y o k onun.» «Gelecekler,» dedi Kerim. «Öldürmediğimiz iyi oldu. Götürürüz buradan. Biz koyarız mezarına.» «Burası da mezar,» dedi Ali. «Gelecekler.» Sustular. Ali'nin yüreği, ince b i r dalın, ince bir yelde kıpırdanması gibi kıpırdandı. Ya gelmezler­ se? Ali b u n u söyliyemedi arkadaşına. «Mezarımız burası belki de,» dedi kendi kendine. «Ama gelecek­ ler er geç. K ö m ü r için de olsa gelecekler.» Gözleri yeniden ıslanınca, dışarıda, şu altında kaldıkları da­ ğın dışarısında olanları düşünüyordu. Anası, baba­ sı, kardeşleri, hele sevdalısı... Şu dağ kalkıverse üzerlerinden. Ama şu dağ kalkıvermesin üzerlerin­ den. Bu dağın üzerinde neler y o k t u ? Kimler y o k t u ? Çiçekler, su, kuyumcu dükkânları, fırınlar, çocuk­ lar, kravatlar, yumurta sepetleri, paralar, kömür­ ler. .. « G e c e mi, gündüz m ü ? Hıı, ne dersin?» Titredi Ali. «Şey...» « G e c e olmasın, dışarısı.» «Belki de sabah oluyordur,» dedi Ali. «Sabah oluyorsa, bizimkiler kalkmıştır.» «Madenciler m i ? » « H e m madenciler, h e m babam. Namaza kalkar da. O uyandırırdı beni.» «Belki de üzerimizde dolanıyorlardır.» «Sorguya gelmişler m i d i r ? » «Nasıl?» « R a s i m için diyorum. Öldü y a ! » 48

Sustular. İki kişi olmadıklarını sandılar zın. Çevrelerine bakındılar.

ansı­

«Şurada yatıyor değil m i ? » «Şurası n e r e ? » « V e r elini bana.» K o l u n u kaldırdı Ali. Güçsüzdü. Can azdı. To­ parlamaya çalıştı kendisini. « A c ı m , susuzum,» dedi içinden. Havayı düşündü sonra. « Y o k s a ? . . Hava?..» Kerim, Ali'nin elini tuttu. Kaldırdı. «Şurada işte.» «Ne?» «Rasim, diyorum.» «Hııı...» «Rasim,» dedi Ali. Sonra kaydı biraz. Başını, Osman'ın dizine koydu. Sırtına batan k ö m ü r ü aldı. Atamadı. Getirip eliyle birlikte göğsünün üzerine koydu. K ö m ü r kaygandı. K ö m ü r kokuyordu. « K ö ­ m ü r kokmaz,» dedi içinden. «Madenciler bilmez kö­ m ü r kokusu nedir. B e n i m pisliğim o l m a s ı n ? Belki de Rasim'in. Ölü ama o? Öldükten sonra...» Göğ­ sündeki k ö m ü r ağırlaşmaya başladı. Başını salladı Ali. « B u n c a ağırlık!» dedi. « Ş u dağı, daha nice dağ­ ları o y a n madenciler... Yoksa, dağ mı ç ö k ü y o r üs­ tüme? Dağ dağ...» Sevdalısı d o l d u karanlıklarına. Göğsündeki kömür, inceldi, işlendi, siyah, beyaz ol­ du ansızın. Gelinlik işte. Sevdalısının bedeninde bir güzel. D ö n ü y o r gelin. D ö n d ü k ç e kendisine yaklaşı­ yor. Sarmaş-dolaştılar. Düğün salonu, çiçeklerle do­ lu. Herkes beyaz giysiler içinde. Herkes bembeyaz giysiler içinde. H i ç b i r şey siyah değil. H i ç bir şey simsiyah değil. Caz başlıyor. Birisi İngilizce şarkı söylüyor. Ali başını sallıyor. Kendisine öyle geliyor. 49

Başı katılaşıyor oysa. Ama biliyor o, şu dünyadan giderken, gideceği yerde bulunduğunu. İngilizce şar­ kılar yerine, türküler okunan, davullar çalınan... Davullar çalınan... Davullar... Güm, g ü m . . . Kazma sesleri mi bunlar? Kazma sesleri... Geldiler işte. Ba­ ğırmak i stiyor. Buradayız, diye bağırmak istiyor. Gözleri açık, ağzı bağırmaya hazır, arkadaşının diz­ lerine başının ağırlığı düşüyor. Yüzünde, o n d o k u z yaşın, sarı tüyleri, simsiyah... «Gelecekler değil mi Ali?» « » «Uyudun m u ? » «

»

K e r i m dizindeki başı oynattı. Başı nereye gö­ türürse, orada kalıyordu. Anladı Kerim. «Biraz daha b e k l i y e m e d m mi a k a r d e ş i m ? » de­ di. «Neredeyse gelecekler. Gelecekler değil m i ? Hey, gelsenize be.» Dizindekini unutarak, ayağa fırladı K e r i m . Bir tak sesi duydu bu sıra. «Geldiler!..» Kazma sesine benziyen tak sesi, duyulmadı bir kez daha. İyice dinledi. Uzunca b i r süre dinledi. Son­ ra başını ö n e eğdi. «Takırdıyan Ali'nin başıymış.» dedi içinden. Konuşmaya başladı. « H e y . . . Geli... Y o k s a gerçekten gelmiyecekler mi n e ? » Bakındı Başını salladı. «Beklemediler,» de­ di içinden. «Gelecekler Rasim, Ali... Ölüler...» Çömeldi. Ölüler... Gözlerini ayırdı. Az ötesinde iki ö l ü yatıyordu. Ölüler... Gelseler şimdi. Şu dağ­ dan duvar yarılıverse... Bir insan sığacak kadar y a 50

rılıverse... Çıksa, yeryüzü denen, göğün altına. Şu iki ölüyle b i r odada, b i r dağbaşında kalıverse yeni baştan. Ölüler... Nasıl da korkardı kimbilir? Uzattı kolunun birisini. Önce kömüre, sonra bir ölüye değdi. «Sen, Ali inisin, yoksa Rasim m i ? » Çek­ ti kolunu. Ölüler... Nasıl da koşmuştu o gün. Küçü­ cüktü daha. İlerdeki meydanda. Kalabalık. Orta yer­ de darağacı. Sallanıyor birisi. Göğsünde yafta asılı. Ayakları, çizmeli ayakları sallanıyor. D o n a kalıyor, K e r i m . Asmışlar! Dili de dışarıda. Çözülüyor K e r i m . K o ş u y o r . Atıyor kendisini evden içeriye. Kolları ana­ sının bacaklarına dolanıyor. Asmışlar ana. Birisini asmışlar. Kadın kucağına alıyor Kerim'i. K o r k m a , diyor. Ama Kerim, hep korkuyor. K o r k u da, yaşıyla birlikte b ü y ü y o r sanki. Şu madene inmeden ö n c e , gözünün önünden gitmeyen, b i r dil, iki çizme vardı hep. Başına değecekmişcesine sallanan çizmeler, ka­ ranlıkta, yüzüne atılıverecekmiş gibi k o c a m a n bir ölü dili. Ön akşamlarda evine d ö n e n K e r i m . . . Gece­ nin incelen sabah karanlığında bile, tarlaya, nöbete giderken ıslık çalıp çizmeyi, dili k o v m a k isteyen Kerim... «Gelecekler!..» Çömeliğini b o z d u Kerim. İlkin oturdu. Sonra uzandı. Başına yumuşak b i r şey değdi. Çekmedi. «Ölülerden biridir,» dedi içinden. «Madene ineliden beri k o r k m a z o l d u m ölülerden.» Gülümsedi. Karan­ lık, siyah dehlizlerde vurduğu her kazma, sanki kö­ m ü r ü değil, korkuyu söküp atmıştı yüreğinden. Gü­ lümsemesi bundan ötürüydü belki d e . Uyandığında ilk işi bağırmak oldu. «Geldiniz değil m i ? » 51

Gözlerini y u m d u hemen. «Gelmişler,» dedi için­ den. « B e n d e m e d i m mi geleceklerini.» Kendisini kan­ dırmaya can atıyordu. Düşle gerçek arasındaydı. Çoğu kez, düşe yapışıp kalmayı yeğliyordu. «Gele­ cekler demiştim... İşte geldiler. Ah, b e n i m âmirim, üzdüm sizi değil m i ? Büyükler, büyüklerim, bunlar var ya!... Ah şu Rasim, h i ç güvenmedi size. Çocuk­ larım nasıl? B a b a m sabah namazına mı kalktı. Be­ ni de uyandırsın. İzinli m i y i m b e n ? Vay siz sağ olun, vay siz var olun. Yukarıdan mı indiniz? Demek dağı deldiniz h a ? Vay sizin gücünüze, b r a v o ! Gözlerimi açmıyayım m ı ? Gözlük de mi getirdiniz? Işığı gö­ rünce kör mü olunur? Ali, Osman... Onlar da mı ışı­ ğa çıkmasınlar h e m e n ? Öldüler m i ? Öldüler m i ? Gelmediniz m i ? Gelin artık be kardeşim... Gelin...» Gözlerini açmaya çalıştı. Açamıyordu. Oturmak istedi beceremedi. «Alçaklar!..» Kıpırdandı. Ölmekte olduğunu anlamıştı. Sol kolunu güçlükle uzattı. Birisine değdi. İyice azal­ mıştı. Eliyle, yüzü aradı. Buldu. Parmaklarıyla bıyık aradı. Bıyıksızdı yüz. Açık ağızdan dişlere dokun­ durdu parmaklarını. Sağlamdı. Yerli yerindeydi diş­ ler. « B u değil,» dedi içinden. Sürünmeye başladı. Ka­ rıncadan azdı hızı. K o l u başka bir yumuşaklığa değ­ di. Bu bedendeki yüzü aradı. İyice sokuldu. Parmak­ larıyla yüzü buldu. Soluğu yüze değiyordu. Canının son çizgisini, dudaklarında topladı. «Gel-mi-ye-cekler.» diyeni, sıcak sıcak öptü.

52

TANK VE TANKLAR

Koşmazsa o t o b ü s ü kaçıracak. H i ç b ö y l e g e ç kal­ mazdı. Birkaç dakikalık kusurunun nedenini bili­ y o r ama: Türkler Kıbrıs'a çıkarma yapmış... Oto­ büs kalkacağı sıra atlıyor hemen. Soluk soluğa. Ba­ kıyorlar kendisine. Almanlarla birlikte Yunanlılar da bakıyor. Andonis başını ilk çevirenlerden. Oysa Andonis Kerem'in arkadaşıydı. K e r e m de istemiyor Andonis'i görmek. Almanlara bakabiliyor. Başka Yu­ nanlılara da bakabiliyor. Andonis'e!.. Otobüs hâlâ kentin caddelerinde. Bu sabah da, bütün sabahlar, ya da geceler gibi: Karanlık herşey. Işık olmasa, gör­ m e k ne m ü m k ü n . K e r e m birkaç a d ı m atıyor. B o ş bir yere oturuyor. Oturmasıyla, pencere kenarında­ ki hışımla ayağa kalkıyor. «Buraya gel Manoliyas,» diye yan koltuktaki bağırıyor. Az sonra bu iki Yu­ nanlı gözlerini ayırarak konuşmaya başlıyorlar ara­ larında. Dünden kalma yorgunlukları, hınçlı sözcük­ lerle ufalanıyor sanki. Yumrukları da irileşip hava53

ya kalkıyor. Türkler sakin. Gülüşüyorlar aralarında. Salt hiç konuşmayan, hiç gülmeyen iki kişi var oto­ büste: K e r e m ile Andonis... Dün sabah, bu saatte yanyana oturuyorlardı. Andonis, Kerem'e gene Ati­ na' daki sevdasından söz etmişti. Gideceklerdi bura­ dan. Bir an ö n c e gideceklerdi. Markları olsun isti­ yorlardı. Andonis düğün kuracaktı Yunanistan'da. Kerem yıllar ö n c e kurmuştu. Şimdi, ikisinin ortak yanı; memleketlerinde, kazandıkları Marklarla tu­ tacakları işti. Senin memlekette parayı neye yatırırler K e r e m ? En emin y o l mülktür bizim o r a d a Ando­ nis... B i z i m orada da mülktür K e r e m . . . Gene de başka bir iş tutmalı... Sanayileşiyoruz. Biz de sanayileşiyoruz. Otobüs kentin dışına çıkıyor. Fabrika uzakta daha. Lâmbaları yanmasa, ö n ü n ü göremiyec e k o t o b ü s . . . Bu saatte başlamış çıkarma. Akdeniz kıyılarında sabah... Dün sabah, henüz yirmi d ö r t saat bile o l m a m ı ş . . . Nasıl da başkaydı otobüsün içi... Herkes birbirinin konuşmasını anlayabiliyordu. Bir o t o b ü s dolusu insan... Bir o t o b ü s dolusu Almanca demekti, dün sabah... Ya ş i m d i ? . . . Şu Kıb­ rıs çıkarmasından sonra, üç dile bölünmüşlerdi. Du­ ruyor o t o b ü s . . . Fabrikanın kapısından geçmiyor. Bi­ risi pencereyi tıkırdatıyor. Bir Alman çağırıyorlar aşağıya. Telefona gidiyor inen. Karşıdaki direktörün sesi. Sakinler m i ? Oldukça, diyor otobüsteki Alman. Dikkatli olun. Oluruz efendim. Altı numaralı cet­ vel... Altı numaralı cetvel... Okey... Biniyor Alman. Otobüs fabrikaya giriyor. Her günkü yerinde duru­ yor. Eli çantalı emekçiler iniyor. Yürüyorlar. Bu sa­ bahki yürüyüşleri de başka. Yirmi dört saat ö n c e nasıl yürümüşlerdi oysa?.. Bir sinemanın, bir tiyat54

ronun dağılışı gibiydi. Karma karışık... Herkes her­ kesten bir parçaydı sanki. Ama şimdi?.. Otobüsün içinde b ö l ü n m ü ş dil, fabrikanın yarı karanlığında da küme küme. Şurada Türkler, şurada Yunanlılar, şurada Almanlar yürüyor. Otobüsten inen, inip di­ rektörle konuşan Almanın yüreği ilk kez korkulanıyoT. Çünkü biliyor o; ne olursa neler olursa olsun, işin çevresinde bir bütün olmalı emekçiler... Sekiz dakika var işin başlamasına... İşin başlaması... So­ yunma odalarına dağılıyorlar... İlk kargaşa burada çıkıyor. Dolaplar yanyana... Türklerle, Yunanlılar bir arada o l m a k istemiyorlar. Dolaplar değiştirili­ yor. Yüzler asık, güleç... Çıkarmayı yapan ordu­ nun çocukları, güleç yüzleri oluşturuyor... Korkakmış... K o r k a k sözcüğü Almanca... S ö z c ü k Almanca olunca herkes anlıyor. Herkes anlayınca, birbirine girmeye hazır yirmi-otuz kişi görünüyor. Almanlar karışıyor aralarına... Ziller çalıyor. Ziller çalınca, korkak sözcüğü unutuluyor. Tezgahların arasına da­ lıyor emekçiler... Bant... Dün bıraktıkları bantın üzerinde, yapılacak tankın gövdesi duruyor. Gövde üzerinde, akşamdan kalan emekçilerin emekleri soğumamış henüz. Türklerin, Yunanlıların, Almanla­ rın b i r elmiş gibi bıraktıkları gövdenin üzerinde, el­ ler kıpırdanıyor sanki... Bu el Türk eli, bu el Yu­ nan eli... Gövde kıpırdanıyor. G ö v d e homurdanıyor. Dağınıklık istemiyor o . . . Yeni bir zil çalıyor. İki da­ kika var işin başlamasına. Herkes yerini alıyor. El­ ler doluyor. Eller matkapla, eller çekiçle, tornavi­ dayla doluyor. Kerem'in elinde matkap var. Andonis'in elinde de matkap var. Gövdenin üzerine kar­ şılıklı delikler açacaklar. Yıllardan beri yaptıkları 55

iş bu... Son bir zil daha çalıyor. Gürültü... Bant dön­ meye başlıyor. Bantın d ö n m e y e başlamasıyla, tankın gövdesi kıpırdanıyor. Andonis Kerem'e bakıyor. Ke­ rem görmezlikten geliyor. Kıpırdanan tankın çıp­ lak gövdesi, özellikle çevresindeki Yunanlılara, bu­ güne değin duymadıkları yeni bir duyguyu da yaşa­ tıyor. Önlerinde kıpırdanan, bantın ayarlı hızına gö­ re yürüyen demir gövde, Kıbrıs'ta ilerleyen tanklarden biri o l u y o r sanki. Yunanlılar gövde üzerindeki işleri hınçla yapıyorlar. Yaptıkları işle, Kıbrıs'ta ilerleyen tankları durdurmaya çalışıyorlar sanki. Ama her kızgın darbe, gövdede yeni b i r tartk yara­ tıyor. D ö k ü m d e açılmış, önceki deliklere lambaların kordonları yerleştiriliyor. Üst tarafa, düşmanı gözleyebilmek için dürbünler m o n t e ediliyor. Tank si­ lâhların konulacağı b ö l ü m e d o ğ r u ilerliyor. Otobüs­ ten inip direktörle konuşan adam, oradan oraya koşuşturuyor. Almanların kulağına eğiliyor. Konu­ şuyorlar aralarında. Baş sallamalar... Anlamlı, an­ lamsız gülümsemeler görülüyor. Andonis matkabı­ nı tutuyor elinde. Önünden geçmekte olan yeni bir gövdeye delikler açacağına, Kerem'e bakıyor. Ke­ rem de, bu kez ona bakıyor. Bant dönüyor. Gövde kayıyor. Andonis'in delik delmesi gerekli. Dönen matkabı, gövdenin üzerinden atlayıp Kerem'in ba­ şına mı batırmak istiyor yoksa? Bir silâh... Yüzler­ ce silâh patlıyor Kıbrıs'ta. Andonis, matkabını silâh gibi mi kullanmaya hazırlanıyor?... K e r e m de hazır. Saldırırsa Andonis, o da matkabıyla karşı koyacak. Havada iki matkap çarpışacak belki... Bant kayı­ yor. Kayarken gövdeyi de sürüklüyor. Bağrışmalar... Andonis delik del. Andonis silkeleniyor. Hızlı 56

birkaç adım atıp gecikmiş delikleri deliyor. K e r e m de işine koyuluyor. Keremin yüreği çatallanıyor. Çatalın biri sevgiyi, ötekisi henüz perçinliyemediği, belki de perçinlenmek istemediği b i r kini, b i r düş­ manlığı oluşturuyor. Anlamak, sevmek, sonra ansı­ zın düşman oluvermek... Bu duyguyu onur kırıcı b u l u y o r K e r e m . . . Başka Andonisler olsa, bana böy­ le baksalar, neyse ne de, şu karşımdaki, dünkü arka­ daşım Andonis... Gerçekten bıraksalar, Andonis sal­ dırır mı kendisine?... Kerem, açtığı deliklere zımba çakıyor. Çakarken, çekici öylesine hızlı vuruyor ki... Duralıyor ansızın Kerem. Neden böylesine hız­ lı vurduğunu düşünüyor. Andonis'in, üzerine doğru, matkabı kaldırarak gelişine karşılık, kendisi de, zım­ bayla, başını mı parçalamak istiyor yoksa?.. Zım­ ba... Yeni b i r zımba eline alıyor Kerem. Uçtan ge­ riye doğru kalınlaşan b i r zımba bu. Çakıldığı yer­ den kolay kolay çıkarılamayan zımbalardan biri­ si... Başını kaldırıyor Kerem. B a k m ı y o r üç-beş sa­ niye. Yüzlerce zımba g ö r ü y o r gibi o l u y o r . N e d e n i n i açıklıyamıyor ama. Her birinin, ister Türk, ister Yu­ nanlı, ister Alman olsun, her birinin birer zımba ol­ duklarını, kuşun kanat çırpmasından daha kısa b i r süre seziyor. Salt seziyor ama. Yıllarca anayurtta,, şimdi de buraya zımba gibi çakıldığını açıklıyamı­ yor. Andonis, şu Alman Hans için de böyle düşünü­ yor. H e m zımbanın çakılacağı, h e m de daha ö n c e d e n delinip hesaplanmış deliklere çakılan zımbalardan ne ayırımları var bunların da... Bir merkezin orta­ sına doğru itilmeleri... Sonra çakılıvermeleri... Ça­ kıldıkları yerde konuşmaları... Koşmaları... Sevme­ leri... Alış-veriş yapmaları... Dün sevdiklerini, bu57

gün sevmemelerinin başkalarınca karara bağlanmış olması... Atina'da da tanklar vuruyormuş... Bir Al­ m a n fısıldıyor Andonis'in kulağına... Andonis bağı­ rıyor. Bizim tanklarımız... Öyle değil, diyor Alman, Cunta düşüyormuş... Otobüsten inip direktörle ko­ nuşan Alman koşa koşa geliyor. Andonis'e, Atina'da da tankların yürüdüğünü söyleyen Almanın kulağı­ na eğiliyor. Kıpkırmızı o l u y o r Almanın yüzü. Öyle ya, diyor sonra, koşup gelen Alman. Bantta ikibuç u k dakikalık gecikme var. H e m de savaş çıkmış­ ken!.. Andonis, Kerem'e doğru yürüyor. Yanından geçeceği sıra Kerem Andonis'e bakıyor. Kıbrıs'ta ne olursa olsun, Andonis gülümsese, o da gülümseyecek. Ziller çalıyor. Ara... On dakikalık ara bu. Çan­ talar açılıyor. Akşamdan hazırlanmış kahvaltılıklar çıkarılıyor. Ekmek, yine ayrı kümelerde yeniliyor. Kerem, b a n t m sonuna gelmiş, tanka yakın b i r yer­ de oturuyor. Silâhlar da yerleştirilmiş b i r tank bu. Kerem, kendisine doğru çevrilmiş, namluları görü­ yor. Bakmak istemiyor. Biraz öteye kayıyor. Kaymasıyla, aynı tankın öteki y ö n ü n d e Andonis'i görü­ yor. Bakışıyorlar. Uzun uzun bakışıyorlar. Su ve ek­ mek sesinden başka hiç b i r ses duyulmuyor. Bakış­ larını sözleşmişler gibi aynı anda aralarındaki tan­ ka çeviriyorlar. Daha dün konuşmuşlardı. Aynı saat­ te burada konuşmuşlardı. Ama o zaman, o zaman da, yirmidört saat önceydi. Aralarında b ö y l e bir tank yoktu. Yanyana oturmuşlardı. Tezgahın üze­ rine... Puslu da olsa, dışarıya bakıp konuşmuşlar­ dı. Kerem'in arabasıyla gideceklerdi izine. Andonis düğününü bu tarihe göre düzenleyecekti. Yanlarına başkalarını almayacaklardı. H e m alamayız, diye na38

sıl da, o m u z o m u z a verip gülüşmüşlerdi... Geline alacakları armağanlarla dolduracaklardı Kerem'in arabasını. Atina'ya gideceklerdi. H i ç bir yerde dur­ mayız. Doğru Atina... Eee, demişti Andonis, düğü­ n ü m d e oynamazsan, hakkımı helâl e t m e m . Çiftetelli o y n a s a m o l u r m u Andonis? Neden olmasın K e r e m . Bütün Yunanlılar çiftetelliyi bilir. Duur, gelmem, demişti K e r e m ansızın. Niye.. Düğünden sonra, İs­ tanbul'a birlikte gidelim. Oradan Anadolu'ya geçe­ riz... Ver bir sigara... Andonis sigara içmezdi. An­ donis ç o k duygulandığı zaman tuttururdu. Al b i r si­ gara... Kibriti çıkaracağı sıra ziller çalmıştı. Siga­ rasını yakamamıştı Andonis. Tankların yanından ge­ çerken, bu işte b i r uğursuzluk var demişti, Andonis. Sonra sigarayı kulağının arkasına sıkıştırmıştı... Kerem, Andonis'in kulağına bakıyor. Andonis anlı­ y o r bunu. Tam birbirlerine gülümseyecekleri sıra, aralarındaki tankı görüyorlar. Düğün arabası tank olunca, yüzleri asılıyor yeniden. Sanki kıpırdanıyor tank. Paletleri üzerinde gitmeye başlıyor. Fabrika­ nın demir kapısını parçalıyarak dışarıya çıkıyor. Bugüne değin, yüzlerce, binlerce tank yapmıştı bu­ radaki emekçiler. Nereye gitmişti bu tanklar? Bil­ miyorlardı. Bilmek de istememişlerdi. Ama bugün, şimdi, şu kıpırdayan, yürüyen, fabrikanın kapısını parçalayıp çıkan, oysa henüz önlerinde duran tankın nereye gideceğini neden düşünüyorlardı acaba? An­ donis, belki de Yunanistan'a, dedi içinden. Çok pa­ ra gerekir, tank almak için, diye düşündü sonra. Yunanistan yoksul b i r ülke... Türkiye de yoksul. Kıbrıs'a çıkarma yapmış Türkler... Ya Yunanistan'­ la, Türkiye kapışırsa... Ç o k para, dedi K e r e m . . . Bir 59

tank ç o k para... Türkiye'ye gidecek belki d e . . . An­ donis ayağa kalktı. Tankın yanına iyice yaklaştı. Atinaya gidersen, sevdalıma selam söyle, dedi... K e r e m de kalktı. Birbirlerini göremiyorlardı şimdi. Tezgah­ larının başına doğru yürüdüler. Ziller çalmaya başladı. Almanlar yerlerini almıştı bile. Yunanlı, Türki­ yeli emekçiler de çevirdiler bantı. Bant d ö n m e y e başladı. Birileri koşuşturuyordu oraya buraya. Ana kapı açıldı. Birkaç kişi göründü. Bantm az ötesinde durdular. Ellerinde planlar vardı. Emekçilerin ismi, ulusu da başka bir kâğıttaydı. Yeni emekçiler gerek, dedi ustabaşı. Savaş çıkmayabilir, dedi birisi. Üre­ tim elimizde kalırsa... Düşmanlıkları eskidir, dedi, yeni emekçilerin alınmasını isteyen. K ü ç ü k b i r olay yeterlidir, tarihi bugün yapmaya. Ben derim ki, Türklerin hepsini çıkaralım. Elimizde yeterince Yu­ nanlı emekçi y o k ama. Yugoslavlarla doldururuz boşluğu. Yunanlıları çıkaralım. Türkiyeli emekçiler­ den ç o k işsiz var. Sendikaları... Sendikalarıyla an­ laşmak kolay. Ulusal bir durum bu. Savaş çıkarsa eğer, tüketimimiz ç o k artar. Bu da, sendikalarının ne zamandır istediği yüzde on zammı yapmamızı ko­ laylaştırır. Giderek Alman emekçileri de hoşnut edil­ miş olur... Yeni emekçiler alınacaksa eğer, Alman emekçileri olsun derim ben. Neden m i ? Genel bir işsizlik var. Alman emekçileri b o ş gezerken... Hak­ lısın... Başka b i r neden daha var: savaş çıkarsa, is­ ter Yunanlı, ister Türkiyeli emekçiler olsun, ana­ yurtlarına geri çağrılabilirler. K i m savaşacak değil mi efendim?. H i ç kimseyi çıkarmıyalım. Üretimi ne kadar artırmamız gerekiyorsa, şimdilik bu emek açı­ ğını Almanlarla dolduralım. Almanlarla... Yeni ha60

herleri biliyor musunuz? Cunta... Kıbrıs'ta bakır madeni de... Üsler... Savaş çıkıncaya kadar fazla mesai uygulamasına geçelim m i ? Bu kadroyla m ı ? B u l d u m . . . İki vardiya yapalım... Türkiyelilerle, Yu­ nanlıları ayrı ayrı vardiyalara b ö l ü p aralarına Al­ manları yerleştirelim. Göremezler birbirlerini. Gö­ remeyince d e . . . Büroya gidelim. Planları masalara yayıp ayrıntıları konuşalım. Konuşalım efendim... Ana kapı yeniden açılıp kapanıyor. Andonis görmü­ y o r gidenleri. K e r e m de g ö r m ü y o r . K e r e m yanma­ sında çalışan Alman emekçisine soruyor: Almanya'­ da kaç tank fabrikası var? Omuz silkiyor Alman. Üç b e ş ? Bilmem, diyor Alman bu kez. Deliğini iyi delmene bak. Hafta sonu Alplere gidiyorum b e n . Ka­ yak yaptın mı h i ç ? Savaş çıkabilir, diyorlar. Ne sa­ vaşı? Kıbrıs yüzünden. Kıbrıs'ın narenciyesi ünlüymüş, değil m i ? Matkabı yeni bir delik a ç m a k için uzatıyor Kerem. Başını sallıyor. Açtıktan sonra zımbaları çakıyor deliklere. Çakarken, bu kez ö b ü r yanındaki Alman emekçisine soruyor. K a ç tank fab­ rikası var Almanya'da? Bilmem, d i y o r o da. Kerem kızgınlığını açığa vuruyor. Alman anlıyor. K a ç fab­ rika olduğunu b i l m e m ama, savaşların neden çıktı­ ğını bilirim, b e n diyor. Senin gibisi ç o k m u ? diye soruyor Kerem. Bilenler ç o k , diyor Alman. Bu yet­ m i y o r günümüzde. Biz bilmiyoruz, d i y o r Kerem. Bilip de bir şey yapmamak, bilmemekten daha acı­ dır... Nasıl?.. Neden?.. Ziller... Yemeğe... Aletlerini bırakıyorlar. Yüz yirmi metre ötedeki y e m e k salo­ nuna doğru yürümeye başlıyorlar. Yürümek, sıraya girmek, yemeği alıp yemek, sigara i ç m e k . . . Yeni­ d e n yüz yirmi metre yürümek... Bütün bunlar için 61

ayrılmış yirmi dakikaları var.. Halleden dışarıya doğru çıkıyorlar. Yağmur yağıyor. Koşturan yağmur bu. Koşuyorlar. Alman, Türk, Yunanlı bu kez kü­ melere ayrılmadan koşuyorlar. Karmakarışıklar. Ke­ rem, son konuştuğu Almanı arıyor gene de. Bakmı­ yor. Bilip de, b i r şey yapamamanın nedenini sormak istiyor. G ö r ü y o r onu. Az ötesinde. Anlamı neydi az ö n c e söylediklerinin? Sırası mı şimdi? Ne zaman öyleyse? H i ç b i r zaman. H i ç b i r zaman m ı ? H i ç bir zamanımız y o k çünkü. Bir an durabilsek. Bir an... Evet bir an durabilsek. her şey düzelecek. Bildikle­ rimizi uygulayabileceğiz. Durmak y o k ama. K o ş . . . Biraz daha hızlı... Geç kalacağız, sıramıza girmeğe. Şu bir kaç saniyelik gecikme... Yağmur da güçleş­ tiriyor herşeyi... Neden durulmuyor? Yürüyen, ko­ şan, d ö n e n b i r çarkın içinde doğmuşuz. Durmayı se­ ziyoruz. Ama bilmiyoruz. Bir meydanda, bir araya, bir saniye gelebilsek, düzeltebiliriz herşeyi. Savaş­ lara da engel oluruz. Savaşlara m ı ? . . . K o ş . . . Sonra konuşuruz. Utanılacak b i r şey. Biz biliyoruz herşeyi. Bile bile katılmak... Katıldığımız için sus payını al­ mak... Bu, insanın karısının o r o s p u olduğunu bil­ memesi... Bilmemesi o r o s p u olduğunu... Bir de bi­ lip de susması, öpmesi, gülmesi gibi... A m m a da yağmur ha... Sıranın gerisine düşmüşüz bak... Tank... Bu işin sonu nereye varır dersin? Nereye vardırmak istiyorlarsa oraya. Sen orada mı yemek yiyorsun? Arkadaşlar b i r araya toplanmış. Uzun, upuzun masalar... Su ve ekmek olan masalar, ye­ mek salonunda sekiz, on tane... Su ve ekmek bulu­ nan masalarda Türk ve Yunanlı emekçiler oturu­ yor. Patates püresiyle ekmek yiyenler de, bu ya62

bancı emekçiler. Savaş çıkacak, eliyor, Alman emek­ çileri kendi aralarında. Savaş çıkarsa, bizim için iyi mi olur, kötü m ü ? İyi olur, diyor yaşlı bir Alman. Ücretlerimizi çoğaltabiliriz. K ö t ü o l u r diye başını sallıyor, orta yaşlısı. Boktan işleri de bize yaptırır­ lar. Dolar karşısında Markımız, hem değer kazan­ sın, h e m de ağır ve pis işlerde çalış! Mesaiye kalınır yakında. Bu yıl... Sigaranı yakma boşuna. Dört da­ kikamız var. Banta dönerken içerim. Yağmurlu dı­ şarısı. Söner sigaran. Hay Allah kahretsin. Nereden çıktı bu yağmur da. Burada yağmur yağıyorsa, dağ­ lara kar yağıyordur. Ben kayağa çıkacağım hafta so­ nu. Rumlar kaçmış. Korkaklar mı yani. Yahudilere de korkak diyorlardı. Teknik... B e n i m et iyi pişme­ miş. Tank üretimi artar mı demiştin? Haydi kalka­ lım. Kalkıyorlar. Y e m e k salonunda kalanlar sayılı. Onlar da kalkıyorlar. Kapıya doğru yürüyorlar. Dı­ şarıda gene yağmur. Kapıyı açan koşuyor. Andonis fırlıyor. Ardından Kerem. K e r e m bir çift söz söyle­ mek istiyor Andonis'e. Bir ara yan yana geliyorlar. Başını çeviriyor. Yağmurdan gözlerini kırpıştırıyor. Kurduğu sözleri söylemek üzere. Çevresine bakmı­ yor. Belki de birilerinin görmesinden çekiniyor. Bak Andonis, ne söyleyeceğim sana... Kendine gel Ke­ rem, diyor Andonis. Demesiyle daha hızlı koşuyor. Duralıyor Kerem. Ummamıştı Andonis'in b ö y l e dav­ ranacağını. Yıllarca süren gelişen bir arkadaşlığın sonu b ö y l e mi olacaktı? Saatlerce, Almanya'nın şu kentinde, geniş caddelerinde, az mı yürümüşlerdi dostça. Birisi, güzel b i r anısını anlatırken, ötekisi güler yüzle, b e n de yanında olsaydım dememiş miy­ di? Ya acı günlerinde? Nasıl tokalaşıp sarılırlardı 63

birbirlerine... Ben de varım. Sağolasın. Haydi gide­ lim. Ö l ü m bile vız gelir Andonis... Senin için ö l ü m , bana da vız gelir K e r e m . . . Akıl ne d i y o r biliyor mu­ sun? Ne diyor? Çek, vur şu Kerem'i. H e m de güzel bir günde. Baharda... İçki sırasında. Düğünde, İs­ ter misin düğünümde b i r kurşun sıkayım alnına. Düğününde m i ? Atina'da. Niyeymiş Andonis? Sev­ giden. Tuhaf b i r duygu işte. Sevdiklerim şu yeryü­ zünde kaç tane h e m ? Saysan ü ç ü beşi geçmez. Öy­ leyse, hepsini teker teker vur da, sevmekten kur­ tul d i y o r şeytan. Birisi arkadan çarpıyor Kerem'e. Koşsana diyor. Zil çaldı çalacak. Yürümenin sırası m ı ? K e r e m koşmaya başlıyor. Düşündükleri, koş­ tukça, saçılıp d ö k ü l ü y o r sanki. Demir kapıyı açıyor, ö n d e n giden. K e r e m de dalıyor. Mavi önlüğünden çıkardığı bezlerle saçlarını, yüzünü kurularken zil­ ler çalıyor. Bir kaç adımda matkabını kavrıyor. Dö­ nüyor matkaplar. Çekiçler inip kalkıyor. Tornavi­ dalar... Ölçü âletleri... Yürüyen, dönen bantlar... Vidalar somunlar... Mercekler... Mermiler... Bom­ balar ve b o m b a yuvaları... Herşey b i r gürültünün içinde karmakarışık... Ama emekçiler biliyorlar ne yapacaklarını. Yetenekli elleri, demirden, demirler­ le birlikte insanları parçalayacak makinalar yapı­ yor. Kerem'le Andonis gövdenin birer başında. Kıb­ rıs çıkarması... Magosa... N a t o . . . Cunta... Dün bir­ birleri için ölmeye, seve seve hazır iki insanın bu­ günkü düşmanlıkları... Başını kaldırıyor Kerem. Düşmanmış gerçekten, diyor. K o n u ş m a d ı bile be­ nimle. Andonis de başını kaldırıyor bu sıra. Bakı­ şıyorlar. Andonis'in yüzü bambaşka. Gülümsemeye öylesine yakın ki... Şaşırıyor Kerem. Konuşmadığı64

na pişman olduğu nasıl da belli, diyor. Ayıp ama. Şey... Yürüyor Andonis. Saate bakacağına, banta bakıp saati ö l ç ü y o r . Başı dönüyor. Belki de ilk kez, canı, böylesine sigara tüttürmek istiyor. Hızlı hızlı tuvalete doğru yürüyor. İçeride kimseler y o k . Bek­ liyor birazcık. Geliyor birisi. Bir sigara istiyor. Tüt­ türüyor. Tuvaletin açık kapısından dışarıya bakı­ y o r . Tank ve tanklar. Eğilip, kalkan yüzlerce emek­ ç i . Bir avı parçalayan aç insanlar ya da hayvanlar gibi... Uzun uzun b a k ı y o r Andonis. Emekçilerin çev­ reledikleri, parçalanan bir av değil ama. Parçalamak için yapılan pek ç o k hayvan... Hayvanın çevresinde emekçiler. Türkiye'den gelmiş, Yunanistan'dan gel­ miş emekçiler. Almanlar çoğunlukta... Uyuyan ço­ cuklar... Yunanistan... Yunanistan ya da Kerem'in yurdu... Bu tankların belki de b i r kaçı Yunanis­ tan'a gidecek. Oradan, Trakya üzerinden... Ateş... Belki de Atina caddelerinde yürüyecekler günün bi­ rinde. Bir mermi... Sevgilim vurulacak. Anam da... K i m ? . . . Açık kapıyı kapatıyor hemen. Sönmüş siga­ rayı atıyor Andonis. A ç ı y o r kapıyı. Tankları, çalı­ şanları g ö r ü y o r gene. K i m ? . . . Askerler. Belki ben de asker olacağım. K e r e m d e . . . İster misin ikimize birer tank versinler. Yürüyor. B e n i m sınıfım piya­ de. Olsun ama, tank fabrikasında çalışıyorum ya. İkimize birer tank... Karşı karşıya gelsek... Nasıl da tokuştururduk tankları... Tankları kaplumbağa­ ya benzetmişti K e r e m . . . Şimdi, tankların arasında Andonis. Üzerinde, Kerem'le birlikte çalıştıkları tan­ kın, tanklarının yanına geliyor. Birlikte çalıştığımız tank... Matkabına eğiliyor. Alıyor. Birlikte kullan­ mak bu tankı. Bir de Alman emekçi olsa yanımızda. 65

Birlikte yapıyoruz ya... Birlikte kullansak... Duralıyor Andonis. Dönen matkabı tankın gövdesine batırmıyor. Batırması gerek oysa... K i m e karşı kullan­ sak?... Birlikte olunca k i m e karşı?... Bu sıra biri­ si, b i r Yunanlı emekçi geliyor Andonis'in yanma. Çok ölü varmış, diyor. Çok m u ? . . . Ç o k . . . Hâlâ ilerliyorlarmış da... Yürüyor bant.. Şu deliği kaçırmıyayım, diyor Andonis. Bütün gücüyle gövdeye aba­ nıyor. K e r e m de öteki başta bütün gücüyle abanı­ yor. Bant yürüyor. Demek ç o k ö l ü varmış... Vay anasını... Şu karşıdaki alçak da, onlardan değil m i ? Andonis başını kaldırıyor. Kerem'e bakıyor yumu­ şak. Onlardan ama, candan arkadaştır, diyor, için­ den. Candan... Sonra gözgöze gelir korkusuyla ba­ şını çeviriyor...

66

SABAHIN

KURTLARI

«Kesecek misin anne?» Nasıl b i r anne o? Ya babası? Babası da mı engel olamaz kesilmesine? Kızları... Dağbaşı, dağın eteğinde, ovanın b i r düzlüğünde kurulu köylerden birisi mi burası? Kız alıp verme... Şu yeryüzünde, bir damlacık suyun kapladığı top­ rak parçasında evler, kuşlar, ağaçlar, insanlar... Yüz­ lerce duvarın birinde asılı duran baltayı mı alıyor kızın annesi? Balta uzakta. Balta kör. Bıçağını çeki­ y o r b a b a . Kesmeye, o niyetli şimdi. Birlikte kızları­ nın üzerine doğru yürüyorlar. Bağrışmalar... Horoz­ lar, sabahı karşılamaya hazırlanıyor. Uzaktan, elek­ trikli tirenin, ilk tirenin düdüğü işitiliyor. Baba kı­ pırdanıyor yatağın içinde.. Bu kentte yaşayan milyon­ lardan birisi o. Karmakarışık bir düşü salıvermek, silivermek için gözlerini açıyor. Gördükleri, duyduk­ ları düş değil şimdi. «Kesecek misin anne?» 67

Annenin elinde bir makas var. İnce, uzun, be­ yaz bir makas... Güneşten uzanan birkaç damla ışık parıldatıyor beyazlığı. Kız aynanın önüne oturtul­ muş. Yüzüne saçlarına bakıyor. Yeşil gözlerinin üze­ rinde ince, acılı bir ıslaklık var. Ellerini, yumuşak, yuvarlak parmakların donattığı ellerini saçlarına gö­ türüyor. Harmanlıyor kızıl telleri. Binlerce telin par­ laklığı, makasın üzerindeki güneşi söndürüyor. « K e s e c e k misin anne?» Anne, kızının yüzüne, aynada bakıyor. On sekiz yıl, aynanın içine doluşuyor. Yelin önünde, yuvar­ landıkça büyüyen bir b o z k ı r bitkisi, yüzlerce, bin­ lerce insanın karıştırdığı misinalar gibi yıllar. An­ ne, makası kaldırıyor. Aynanın içindeki yılları ç ö z ü p şu senin d o ğ u m u n , şu senin ilk önlüğünü giydiğin, şu senin ilk kanını gördüğün, şu senin liseyi bitirdi­ ğin, şu da bugünkü sınav günün, diyeceğine saçla­ ra, kızıl saçlara doğru makasın ağzını açıyor. Baba, yatağın içinde hâlâ. Güneşi, ayna önünü silebilmek için yorganı başına çekiyor. Gözleri açık. Yorganın derisi, ışığa karşı güçsüz bu saatte. Hum­ malı b i r beden gibi, ışıktan lekeler var yorganda. Okşamaktan, öpmekten usanmadığı kızının kızıl saç­ larının kesilmesini g ö r m e k istemiyor. K i m b o y a d ı b u saçları? « B i r kızınız o l d u ? » «Anası nasıl? Sağlığı iyi değil m i ? » « İ y i ya, kızının sarı olduğuna şaştı.» «Sarı mı kızımız?» «Belki de, beyaz, kırmızı b i r kız. Gen... Bilir misin bey, gen nedir?» Bir tutam, incecik bakır tellere benzeyen saç68

lar, gene makasın ağzında. Annenin parmakları zor­ lanıyor. «Yeter artık anne!» «Biraz daha kızım. Gözlerine çarpmamalısın. Kazanmalısın bu sınavı.» Kucağa sığmıyor saçlar. Yerlere yuvarlanıyor. Aynanın içindeki kırmızılık azalıyor yavaş yavaş. Yeşil gözleri daha b i r belirginleşiyor. Yeşil gözler, bir okulun bahçesi oluyor. K o ş u y o r içinde kız. Koş­ m a m a l ı o. İlkokul değil burası. Üniversite... Koşar­ ken memelerini tutuyor. Duruyor ansızın. Kar yağı­ y o r sanki. Almanya'da şimdi. Kreşin önünde. Kar­ deşinin elini tutmuş. Annelerini bekliyorlar. Fabri­ kadan gelecek o. B a b a l a n da fabrikada. Paraları ola­ cak. Dönecekler anayurtlarına. Neneleri, dedesi... Belki de biri, hattâ ikisi ölmüş olacak. Birkaç gün sonra, mezarlığa gidecekler. Babanın anası burada yatıyor diyecek, anaları. Onlar, yaşanana d o ğ r u ko­ şacaklar, mezarlıkta bile... «Saçların ne güzel senin!» Öpmek için uzanan dudaklar uyandı mı acaba? Seviyorlar birbirlerini. Kesilen saçları g ö r m ü y o r ar­ tık. Tarih kitabının arasındaki sevgilisinden gelen son mektubu b i r kez daha o k u m a k istiyor. Mektup­ taki, kızıl saçlarına değen dudaklanm... Tarih kita­ bı nerede şimdi? Anayurt... Yere dökülen saçlar gi­ bi, düşünceleri de saçılıyor oraya buraya. Sevgilisin­ den gelen son mektup, tarihin hangi sayfasında aca­ b a ? Kıpırdanıyor. Annesi b i r tutam saçını kesmek için makası açıp kapıyor. Fırlamak istiyor yerinden. Belki de annesine, babasına acıyor. Kızıyor ya da. Saçlarına sahip çıkamıyan annesi, babası... Saçıyla 69

birlikte, onların onuru da mı biçiliyor acaba?. Öğ­ retmenleri. İyi, h o ş , akıllı öğretmenleri... Nerede şimdi onlar? İlericiydi ç o ğ u . Onlar da mı gericiler­ le anlaştı. Yalancılıkları, korkaklıkları gizleyen pek çokları... Tarihin sayfasına b a k m a k istiyor. Korku­ su, üzüntüsü, Altayların, Bozkurtların sayfalarında olması mektubun. Gözleri kapalı babanın. Düşleri yarım, çeyrek yapan böylesi bir saatte, kovalanıyor adam. Beyaz, b i r atın üzerinde. At, ince soğuk, parlak suların üze­ rinden serçeler gibi sıçrayarak, taşıyor sürücüsünü. Kovalıyanlar yaklaşıyor. Başını döndürüyor, düşte­ ki baba. Dört kurt az ötesinde. Bir dağ eteğini dön­ düğünde, ö n ü bozkırlaşıyor. Bozkır bembeyaz. Atın ayaklan gömülüyor. Kurtlar uluyarak yaklaşıyor. Onların ayak izleri, yağan karla h e m e n c e c i k silini­ yor. Baba, atın başını başka b i r y ö n e çeviriyor. Kur­ tuluyor at. Yeniden ağzından köpükler saçarak koş­ maya başlıyor. Ulumalar. Anne, saçları tarıyor. Gençkızlığın doğayla kav­ ga kurduğu sivilceli alna, b i r tutam saçı yayıyor. Yorgun makasın iki ağzında, gene ışıklar parıldıyor. Anne, anlıyamıyor, parıldayan güneş mi, yoksa ma­ kasa bulaşmış saçların doğal rengi m i ? Yüzyirmibeşbin. Yüzyirmibeşbinden altıyüzü alıiıacakmış. Bir masal gibiydi önceleri duyduğu. Şimdi gerçek olabileceğine inanıyor kız. Kendisinin de ba­ şına gelebilir böylesi olaylar. Ama, henüz hiç b i r üni­ versitenin kapısından girmemesine karşın, o kız, öy­ küsünü dinlediği o kız gibi davranmıyacağını sezinli­ yor. Durumu ö n c e d e n anlayabileceğine inanıyor. Ay70

nadaki görüntüler tane tane şimdi. Üniversitenin ö n ü n d e birkaç panzer duruyor. Aralarından geçiyor. Yemek salonunun kapısına vardığında, eline birisi yapışıyor. Tarih kitabındaki m e k t u b u yazan bu. Eli­ ne dolan sıcaklığa, kendi sıcaklığını da aktarıyor. Panzerler eriyor ansızın. Demir kütük o l u y o r her bi­ ri. Ağzından alevler fışkıran b i r fırına atıyorlar de­ m i r kütükleri. Isınıp kıpkırmızı o l u y o r demir. Kol­ lar, sanayinin becerikli kolları uzanıyor. Alıyor kü­ tükleri bir bir. Soğumadan, yüzleri kara, buruşuk, ç o p u r o l m a d a n haddeliyor. İ n c e çubuklar sıra sıra o l u y o r . Kamyonlar geliyor. Büyük, ç o k büyük bir parkın yanıbaşına getiriyorlar. Çocuklar koşuşuyor. Çocuklar o y n u y o r . Yaşlı kadınlar ö r g ü örüyorlar. Çubuklaştırılmış panzerlerle, oyuncaklar yapılıyor. Kaydıraktan, kızıl, siyah saçlı çocuklar kayıyor. Ar­ ta kalan çubuklarla da, uyuz, kuduz köpekler, kurt­ lar girmesin diye, parkı çeviriyor mavi önlüklü işçi­ ler. Kızın sevgilisi, yumuşak, yuvarlak, küçük par­ makları bırakıyor. Aynı eliyle, cebinden y e m e k fişi­ ni çıkarıyor. Girecekler içeriye. Giremiyorlar ama. Dünkü kuşku yeniden dolanıyor sevgilisinin yüre­ ğinde. Pencereden içeriye bakıyor. Oradalar. Üçü, beşi, onu, yirmisi b i r arada. Kendilerinden kimse y o k . Sevgilisiyle girmeye çekiniyor ç o c u k . Masala­ rın üzerine bakıyor. Yemekler, ekmekler, su... Ye­ niden elini tutuyor kızın. Birşeyler söylemek istiyor. Kız durmalarına h i ç bir anlam veremiyor. Masala­ rın üzerinde yemek, ekmek, su y o k şimdi. Muşta­ lar, zincirler var. Şakırtılar geliyor y e m e k salonun­ dan. Muştaları, zincirleri yiyorlar içerdekiler sanki. Hadi diyor, ç o c u k . Bugün başka b i r yerde yiyelim. 71

Şöyle, deniz kıyısında... Ya da yüksekçe b i r yerdeOlur diyor, kız. Dönüyorlar. Yürümeye başlıyorlar. Kalın halkalardan oluşmuş b i r kaç zincir, sallanıyor havada. Vuracaklar zinciri, zincirleri. Başına mı vu­ racaklar? Sırtına m ı ? Vurulmuş, yaralanmıştan be­ ter o l u y o r ç o c u k . Bir damar, sevgiyi toplayan, ç o ­ ğaltan sonra bütün bedenine yayan bir d a m a r ko­ p u y o r ansızın. Sevgi utanılacak oluyor. Ç o c u k pa­ rasının olmadığını anımsıyor çünkü. Yeniden, pan­ zerler aynanın içine doğru yürüyorlar. Alnına doğru taranan saçları da düzeltiyor annesi. Makasın şakır­ dayan sesiyle irkiliyor kız. «Yeter artık kestiğin a n n e ! » Eğiliyor anne. Dudaklarını, kızının y u m u ş a c ı k yanağına değdirip ö p ü y o r . «Yetsin kızım.» «Ya, gene de kazanamazsam!» Anne, dudakları arasına yapışan saç kıymığını, makasın y o r d u ğ u parmağıyla alıyor. Hâlâ bakışla­ r ı m aynadan alamayan kızını orada bırakıp çıkıyor. Kız, hiç b i r şey duymuyor. Aynada hiç b i r şey gör­ müyor. Bakıyor öylece. Erkek gibi saçlarının azal­ tılmış olmasını bile g ö r m ü y o r . Tüy gibi, toz gibi, bir parça güvercin kanadının yanan dumanı gibi birşeyler düşünüyor. Boyansaydı saçları. Peruk da olabi­ lirdi. Demek ö y l e ? K o m p o z i s y o n . . . Doğru şeyler mi yazdı? Soruların yanıltmacasmı, gizini anlayabildi m i ? Demek yanlışı, güzel yazmalıydı. Belki de ba­ şardı, kesik saçlı kız... G ö r m ü y o r . D u y m u y o r hâlâ. «Mülakat.» Saçla­ ra, gözlere bakıyorlarmış. Baban kimdir? Hangi li­ seyi bitirdin? Gözlerin siyah, saçların siyah olmalıy72

dı. Altaylar... Bir göbek, yedi g ö b e k . . . G ö b e k dedi­ ğin nedir, kardeşim? Ana karnına bağlanan can y o ­ lu değil m i ? Bir g ö b e k . . . Ayna üzerinde g ö b e k attı­ rılan kadınlar... Göbeğe, şampanya d ö k ü p içen­ ler... Nene, nenelerimiz şimdi nerde? T o p r a k altın­ da, etlerini, kemiklerinden nasıl da koparıp yemiş­ tir küçük, küçük kurtlar. Ya, şimdi, yeryüzüne ba­ san kurtlar!.. Camlar gürültüden titreşiyor. Bir uçak geçiyor. Kızın babası duymuyor. Düşünde at koşturuyor hâ­ lâ. Kurdun birisi iyice yaklaşmış. T o m b u l patlak gözlü b i r kurt... Açlığından koşuyor. Ama göbeği lı­ kır lıkır. Nasıl b i r açlık bu kurdunki?.. İkinci kurt ardında hemen. Soluklarını, kızgın, hain soluklarını alıp veriyorlar birbirlerine. Havlıyor. Sesi incecik. Karın üzerine, Arapça yazılara benzer izler bıraka­ rak koşuyor. Üçüncü kurt babanın sağ doğusunda. Hepsinden ince. Hepsinden kuru. K i m i kez ölmüş, kimi kez yeni doğan bebenin çıldıran ciğerleri gibi soluması... Birkaç görevi var üstelik: Koşmak, ardındakini koşmaya daha ç o k koşmaya kışkırtmak, ava yaklaşan öteki yüzdeki kurtlardan ö n c e avı parçalıyacakmış gibi sıçramak, avsız ağzıyla karın üze­ rine düştüğünde, avdan b i r parça koparmış gibi ağ­ zını açıp, gırtlağının gerisindeki, birkaç gün önce­ sinden arta kalan kanı göstermek... Ama, inlerinde, mağaraya benzer inlerinde, b i r araya geldiklerinde gırtlağının gerisindeki kanı gizlemek için ağzını hiç açmaması... Ağızlarını hiç açmamaları... Kurtlar nasıl da otururlar? Nasıl da yatarlar b i r arada? Ağız ağıza... Ağız ağıza... H e p ağız ağıza... Kurtlar niye b ö y l e oturur? Niye b ö y l e uyurlar? Kurtlar niye böy73

le uyurlar? Kurtlar, şu dört kurt da, bu kovaladık­ ları avı g ö r m e d e n ö n c e , nasıl uyuyorlardı inlerinde? Ağız ağıza... Sevmelerinden mi birbirlerini? Kork­ malarından mı birbirlerinden y o k s a ? Yenik düşeni, yaralı olanı, ötekiler nasıl da parçalar... Ataların­ dan bildikleri böylesi çünkü. Ardını döneni, b o ş bu­ lunanı, aynı kandan da gelseler parçalamak yasaları. Baba biliyor bunu. Atın arka bacağına b i r kurt başı uzanıyor. Ölüm, üç-beş kurt soluğu kadar yakın şimdi kendisine. Hangisi dişlerini geçirecek ilk kez. Şu tombul, patlak gözlü, deli gibi bakan, koşan kurt m u ? Şu... Şu... Atın üzerinde hafifçe doğruluyor baba. Buluyor kurtuluşu: Tabancasını çıkarıyor. Kurtuluşu: kurşunun hızıyla, kurdun açık ağzında görünen, ısırmaya, koparmaya hazır dişler arasında. Çekiyor tetiği. Kurdun ağzına d o l u y o r kurşun. Yu­ varlanıyor karlar üzerine. Öteki üç kurt anlıyor he­ men. Yaralı kurda doğru koşuyorlar. Baba, atı ya­ vaşlatıyor. Sıcak köpükler karın üzerine damlıyor. Ulumalar... Yaralı kurdu parçalamaya başlıyor ar­ kadaşları. Parçalanan kurt, ava doğru, uzaklaşan ata doğru bakarken, sivri uzun üç-beş diş, gözlerini ısırıyor. Anne getirdiği süpürgeyle kestiği saçları süpürüyor. Saçların üzerine gözyaşları damla damla akı­ yor. Aynanın içi b o m b o ş . Kızı belki de sınavdadır şimdi. Baba, gördüğü düşü, gerçek olsun diye, her­ kese anlatmak istiyor.

74

SEVDALI E K M E K

Elleri, yüzü kırış kırış Sultan'ın. Görünmeyen yerleri de öyle... Buruşturulmuş kâğıt gibi... Açık bir yerde yatsa, yorganın altında kimse yok, der, gö­ ren. Der de çiğneyip geçebilir. Ya da soğuktan büzülmüşse, tümsek sanıp üzerinden atlamak ister in­ san. Uğursuzluktur denilen bir kaç köpeğin uluma­ sını, Sultan da duymamıştı. Kulübesinde gene bü­ zülmüş, gene kendisinin sıcaklığıyla, dışarıdaki so­ ğuğa karşı koymaya çalışıyordu. Yaman bir soğuk­ tu. Ah, d i y o r d u buralılar, ah... Şöyle, karı gökten geldiği gibi bir görebilsek. Nedir bu yelin hıncı bi­ ze?.. Karı bile şaşkına çevirdi. Gene de içlerinde işi kolay olan Sultan'dı. Öyle kışlar görmüştü ki, yelle yelsizliği karıştırıyordu ç o ğ u kez. Bu karışık­ lığa, az duyan kulakları da yardımcı oluyordu. H e m kulakları b ö y l e olmasaydı, dışarıdaki bağrışmaları, ağlaşmaları duymaz m ı y d ı ? Bildiği b i r şey vardı ama: üstündeki yorganı çekip almışlardı sanki. Son75

ra da bir çukurun içine atıp topraklamışlardı üstü­ nü. Avucunu sıktı. Tespihi yoktu. Yıllardan beri, tes­ pihe öylesine alışmış, Allahı günde doksan dokuzluk tanelerden o kadar ç o k geçirmişti ki, elinin, dok­ san dokuz parmaklı değil de, beş parmaklı olduğu­ na kimseleri inandıramazdı. H e m kimseler, dediği de kaç kişiydi? Mahallede birkaç ç o c u k , kendisi gi­ bi birkaç ihtiyar ve ölüleri... Aydınlık, durulmuş, ke­ lebek gibi hafif olduğu kimi anlarda şu yeryüzünde, ç o k sevdiği bir ö l ü daha yakıştırıyordu, canından k o p m u ş ölülerin yanına. Yakıştırır yakıştırmaz da„ yüreği pııırr ediveriyordu. O ö l m e d i ama, diyordu kendi kendine. Görse tanır mı b e n i ? Neden görme­ sin ama? Yumurtayı k i m d e n alıyorum b e n ? Uzatır­ ken yumurtaları, başını kaldır da bir bak, be Allahın kulu... Nine, nine... Gece o l d u diye, yattığını anımsadı. Gecenin bu saatinde arıyan da k i m ? Dışarıda aranan, ölen, okadar ç o k sahipli, yarı sahipli nine vardı ki, Sultan ki­ min aklına gelir?. Ama gene de arananlardan birisi olduğunu sandı. Buradayım, a çocuklar... Sesler çocuklardan gelmiyordu. Çocukların ço­ ğu ölmüştü. Deprem aldı götürdü onları, diyorlardı. Kazmasız, küreksiz mezarda onlar şimdi... Ne der, ne demez bu dışardakiler? Ayaklarını uzatmak istedi Sultan. Kıpırdatama­ dı. Gözlerini b i r güzel y u m u p ö l d ü m mü y o k s a ? de­ di içinden. Parmaklarını kıpırdattı. Tesbihini arı­ yordu. Bir tane parmaklarına değdi. Tanenin ipe di­ zili olduğunu sanıp Bismillahirrahmanirrahim, dedi76

İkinci tane gelmeyince, iyice korktu. Ölebilmiş oldu­ ğunu sandı. Yetmiş sekiz yaşını hâlâ bırakmak is­ temiyordu dünyada. Bütün gücüyle silkelendi. Yüzü­ ne, o buruş buruş yüzüne toz toprak yağdı. Kapka­ ranlıktı. Tozu, toprağı ağırlığından ç o k , kokusun­ dan anladı. Mezarım mı ç ö k ü y o r yoksa, dedi. Ama az ö n c e sapasağlamdım. Dışarıdaki bağrışmalar şimdi ağıda dönüşmüş­ tü. Ağıt, Sultan'ın en ç o k anladığı türküydü. Katıl­ m a k istedi. Uuuyyy başımıza gelenlere de... Uuyyy s ü r m e gözlü kızıma da... Seni alıp giden toprak, ne­ den beni almaz da... Almaz da... Beni de aldı da... Nerdesin Beşir'im? Nerdesin Zülküf üm? Babanız da geldiydi ardınızdan... Burada mıdır o d a ? . . . Henüz tazeydi deprem. İnsanlar en yakınlarına d o ğ r u y d u . Çiğnedikleri Sultan'in kulübesini, biraz toprak, birkaç parça tahtadan yığın sanıyorlardı. Var mı göreniniz? Neyi b a c ı m ? Kimi bacım?.. Göğsünün orta yerinde bir ağırlık duruyordu Sultan'in. Sultan b u n u da anlıyamıyordu. Kimi za­ man, kendi ağırlığı kendi üzerine çıkıyor, işte o za­ man altından kalkamıyacağı bir yükle inliyordu. G e ç m i ş i m i ite atsalar, it bile yemez, ağalar, bacılar, diyordu. Ama kimi zaman da, boğazına dünya çökse bile, tüyden hafif oluveriyordu. Bu hafiflikten kur­ tulunca da, ö l d ü m ö l d ü m dirildim, d i y o r d u içinden. Var mı göreniniz? Çocuklar, ö l m ü ş çıkıyor bacılar. Çocuklar, ö l m ü ş çıkıyor. Çocuklar, ö l m ü ş . Çocuklar... 77

Sultan, kimi zaman parça parça, kimi zaman bü­ tünüyle duyuyordu konuşulanları. Duydukça, düşün­ dükçe, yerin sallandığını kavrıyordu. G ü c ü yetse kal­ kacaktı yerinden. Konuşulanları geçiren yarıkları delip çıkacaktı. Dağları delip akan sular gibi çıka­ caktı. Ne kadar ç o c u k varsa, hepsini arayıp bulacak­ tı. İşte, şunlar ölü, şunlar diri diyecekti. Diriler si­ zin olsun, ölüleri verin bana. Bir tabuta konan iki ç o c u ğ u n u düşünecekti ardından... Düşüncenin burasında ağlıyacaktı Sultan. Göz­ yaşları yüzündeki tozu, toprağı ıslatacaktı. Dayana­ m a m diye bağıracaktı. Ya öldür, ya canımı al diye silkelenecek, a m a ne bağırması duyulacak, ne silke­ lenmesi görünecekti. Aç aç uyuyan, açken ölen ço­ cuklar... Çıkabilse şuradan, görebilse ölmüş çocuk­ ların yüzünü... Anlayabilecek hemencecik: şu ç o c u k açken, şu ç o c u k tokken ölmüş, diyecekti... Çocukla­ rın bile karnını, küçücük karınlarını doyuramıyan dünya, diye beddualar edip belki de ilk kez tesbihini aramıyacaktı!.. Gene sallandı. Yarım duvarlar da ç ö k t ü . . . Sultan da sallanmıştı. İlkin anlayamamış, tit­ remenin kendi canından geldiğini sanmıştı. Titreme­ si geçince, toprak, dedi. Sallanan toprakmış... Bu sallantıyla göğsündeki ağırlık iyice çöktü. Şimdi, hiç bir şeyi kendisinde yoktu. Elleri, ayaklan, yüzü, tesbihi, toprağın ne altında, ne üstündeydiler. Salt, hâlâ çarpan b i r yürek vardı toprakta. Yüreği orada mı bırakıyor, yoksa, yüreğini de kendisiyle birlikte mi koşturuyor, pek anlaşılmıyor bu. Bilinen, deprem üstünde değil. Kendisi depre78

min üstünde. K o ş u y o r . Belki de, ö m r ü n ü n sonuna d o ğ r u koşuyor. B e n i m ç o c u k l a r ı m da öldüklerinde açtı, diyor Sultan. Demesiyle bir kapıya uzanıyor. Elli yıllık, yüz yıllık b i r kapı... Ama az ö n c e yıkıl­ mış bütün kapılar. Avlu, işte burasıydı diyor. Verse­ ler b i r kazma, bir kürek... Atardım üzerindeki taşı, toprağı. Verdiğin armağana kurban. Bir parçası, dünyayı üzerinden kaldırmaya değer. Nerdesin a hayran? Dur geldim. Gelebilseydim, kurtarabilseyd i m . . . Sen de b e n i m gibisin d e m e k ? Ölümcül... Ne­ den bakmazdın, bir yumurta için o n c a y o l u geleni­ ne ha? H e m yumurta bahaneydi, ya... Bunu anlamıyacak ne var? Unuttun mu yoksa, eskilerde bana bir kez baktığını? Hani o gün... O gün... Uuyy, gelip seni kurtarabilseydim... Sonra... Sonra b e n gitmek isterdim, aç öldüklerini unutamadıklarımın yanı­ na... Senin kapını nasıl çaldıydım? Nasıl çıktındı eşikliğe? Utanıp başımı eğmiştim d e . . . Başımı eğ­ miştim de... Başımı... Tavuklar için, anan Zemzem'den kepek isteyecektim, demiştim. Z e m z e m evde yok, dedindi. Bekle ben getireyim, dedindi. Avludan, yandaki kilere girdiydin. Bir torba dolusu kepekle döndüydün. Sağol... İşte sözümün burasında nasıl da baktıydın. Bakışına kurban. Yandaki kapımızı açıp kaçmıştım. Yandaki kapı kendi evimdi, bilir­ sin. Tavuklar dediğim, çocuklarımdı. Kapıbir kom­ şuyduk. Tavuk çağırır gibi çağırdıydım gene de. Bir duvar ötesindeki duysun diye de bağırarak çağırdıy­ d ı m : Gııdııı... G e l . . . Gıttt, gıtt... Torbayı boşalttıydım. Bir tas su yanıbaşlarında... Kepeğin içindeki kurumuş ekmek kırıntılarını ayırıp suyun içine at­ lıydım. Yemeye başladıydı çocuklar. Ne o ? . . K e p e k 79

torbasının dibinde b i r şey daha görünmesin m i ? Ke­ peğe g ö r e k o c a m a n bir şey... İşlemeli b i r mendil vardı torbanın dibinde. Aidiydim. Yüreğim pıır, pııır ettiydi. İşlemeli bir mendil. Mendilin içinde bir şişkinlik... Mendili açtıydım. Durulmuş b i r yufka ekmeği... İnce, pembe, p e m b e pişmiş yufka ekme­ ği... Allah seni inandırsın, b e n i m yanaklarım da p e m b e p e m b e olduydu. Sonra çocukların önüne bıraktıydım ekmeği. Bırakmadan ö n c e ö p t ü y d ü m ama ekmeği. Öptüydüm de, kimseleri sevemedim, dediy­ dim içimden. Sevemedim ya, demek beni de yürek­ ten seven biri varmış. Sevdalı ekmeğine, kurban o l d u ğ u m birisi...

80

Ç İ Ç E K S İ Z MEZARLAR

Oğlunun mezarı başına çöktüğünde, ter için­ deydi. Mayınlı tarlayı aşıp ö l ü m ü n arasından, ömürü ayıklayabilmişti. Gücünü, ana yüreğinin sevgisi ile K u m a n d a n öfkesinden almıştı. Elleri titriyordu. Güneşe raslamadan Suriye'yi geçmesi gerekiyordu. Suriye ile Türkiye... Şu tel örgüler, şu tapular, tapu­ lar... Mezarı, üzerindeki taşlardan ayıklamaya baş­ ladı. Tazeydi mezar... Büyük kentlerin birinde, ters­ yüz o l m u ş toprağın üzerine, ö l ü m ü uğurlayan çiçek­ ler atılmış olsalardı, henüz kuramamış olacaklardı. Ama burada, şu b o z k ı r sıcağına terkedilmiş toprak, kupkuru olmuştu bile. Beraberinde getirdiği kazma­ yı vurmaya başladı. Birinci, ikinci, hâttâ ü ç ü n c ü vu­ ruşta, altta yatanın anası değilmiş gibiydi. Vuruşlar çoğaldıkça, yaşmağından sarkan saçlar, bozkırın sa­ b a h yelinde savruluyor, kimi savrulan teller ağla­ y a n yüze yapışıp kalıyordu. Duruyordu böylesi za81

manlarda. Ne saçları, ne ağlayan yüzü, kendisinde değilmiş gibi, salt yüreğinde duyguları yaşıyordu. Kazmayı, eğer toprağa çakılı bırakmışsa, oğlunun yüreğine b i r demir çubuk batırmış gibi yeni b i r kor­ kuya kapılıyordu. Ölünün hangi derinlikte, olduğu­ nu bilmemesiydi korkuyu böylesine çoğaltan... « B i r ana,» diyordu içinden. «Az ötesindeki oğlu gömülsün de, eli kolu bağlı kalsın bu yamaçta... Bu yamaç... Şu yamaç... Toprağı orta yerinden ikiye bölsün insanlar... Bölünen toprağa tel örgüler çek­ sinler sonra... Burası bizim, burası onların... Onlar dedikleri kim?.. Telin ö b ü r yönünde kalan hısımla­ rımız, tanışlarımız, anılar...» Hamise Ana, kendisini tel örgülere atıp nasıl da bağırmıştı o gün... Suriye'nin b i r köyü az ötesinde kıpır kıpırdı... Öksürülse duyabilecek b i r uzaklık­ taydı kalabalık... Kalabalık ince uzundu... Kalaba­ lığın taşıdığı tabut, Hamise Ananın ö z b e ö z oğlunun tabutu değil miydi sanki?.. Askerler nasıl da önüne durmuşlardı. «Geçemezsin buradan. Pasaport.» « N e pasaportu? Ölen o ğ l u m dur. Verin b i r gö­ mü süresince izin.» «Kumandan!...» «Durun ey cemaat... Mayınlı topraklardan ge­ çinceye kadar durun. Oğlumu gömmeyin, gelmeden ben...» «Hey, ne der bu ana?...» Bu ses Suriye'den gelmişti. «Gelmek ister, daha yakından g ö r m e k ister ce­ nazesini...» «Söyleyin ona, koktu oğlu. K a ç gün o l d u öleli, bilmez mi bu ana?» 82

« N e bilmesi, n e b i l m e m e s i ? . . . » Yeniden atılmıştı tel örgülere Hamise Ana... Tel­ lere çarpan elleri, yüzü kanlanmıştı. Oğlu da b ö y l e kanlanmamış mıydı sanki?... Toprağın dili olsa da, bir gecenin aydınlığa açılan ucuydu, geldi yanıbaşıma İdan diye bağırıverseydi şimdi. İdan güzel yiğit­ ti. Su o l u p akmak istedim ö n ü sıra. Korksun da, geri dönsün evine istedim. İdan korkuyu öldürmüş­ tü yüreğinde ama. Bastı karnımın orta yerine. Bir adım sağıma atsa, mayına çarpacak... İdan, İdan... Neyse, soluma can taşıdı da, canını kattı önüne. Bu kez ateş o l u p yanmak istedim. K o r k u p evine dönsün istedim. Ama d e d i m ya, korkuyu öldürmüştü yüre­ ğinde İdan. Yürüdü. Taze bir fidansın İdan, mayınlı toprak neyine?... Şu mayınların hepsi b i r gül olma­ lı, her b i r gülü koparıp yakana takmalısın. Yakana taktığın her b i r gül için, sevdiğini daha ç o k sevme­ lisin... Sevmelisin ya, gidişin ö l ü m e . . . Mayının ç o ğ u buradadır İdan... İdan yürüdü gene. Ayakları b i r gü­ zel, b i r yumuşak... Şimdiye kadar nerelere bastı, bastığı yerlerde neler düşündü, neler geldi başına kimlbilir?... Mayınlı da olsam, lânetli de olsam, top­ rağım ben, bilirim buradan gelip geçenleri. Konuş­ malarını anlamam ya, bacaklarının titremesinden bi­ lirim kim, kimdir. İdan başkaydı. Korkusuzdu ba­ cakları... Neler düşünüyordu ö l ü m ü yarıp geçerken. Bunu bilemedim. Bunu bilemedim ya, patlayınca mayınlarımdan birisi, düştüğünde üzerime, konuştuydu kendi kendine. Bedeninden akan kan kura­ mamış olsaydı, bu çizgilerden de çözülürdü son söy­ ledikleri. Demesi böyleydi, şöyleydi. İş y o k dersin öyle m î ? Yoksa y o k . . . Eeee... Esi şu: al sana bir ta83

banca. Ben a d a m ö l d ü r m e m . Kiralık değilsin İdan. K ö y değil burası... Kenntir yaşadığın, unuttun m u ? Al şu tabancayı... Bak senden ö n c e gelenlere: Onlar nasıl yazıldı?... İş y o k diyorsun al sana iş... İdan'ım b e n . . . İdan bilir bu işin iç yüzünü... K ö y ü m e d ö n ü p kaçakçı o l u r u m da, o l m a m sizden. Kaçakta mayın var, oysa burada sen mayınsın... Anamın sütü... Ana, ana... Nerdeyim b e n ? Suriye'de m i y i m ? Türkiye'de m i y i m ? . . . Şu teller kimin? Geçtim işte... Yaralı İdan'ın. Gel kurtar canımı ana... Ağam olsaydı. Uyy, nasıl vurdular o n u . . . Ağamı vuranların arasına katıl­ m a d ı m ana... Duy beni, anla beni. Dağlar, taşlar, kuş­ lar anama söyleyin b i r bir. Ağamı vuranları g ö r d ü m ben. Marşlar söylenirmiş her sabah... Sıraya girin... Sen, sen... Odalardan duyulurmuş bağrışmalar. Dev­ letin ekmeğini yiyeceksiniz. Okulunda yatacaksınız... Marşlar söyleyin... Daha hızlı söyleyin... Sen, sen... Yoksul, köylü kızlarının, son yılları... Bağrışmalar. Müdürümüzün buyruğu... Bakanımızın buyruğu... Daha yüksek sesle... Uyy... Vurma... Vurma d e m e arkadaş... O vurdukça, sen gözlerinin içine bakacak­ sın. Bu aklı öğreten k i m ? S o n sınıf öğrencisi... Baş­ ka b i r salon... Kapıdan içeriye giriyor o n , yirmi, otuz kişi... Ellerinde sopalar, silâhlar... Camlar kı­ rılıyor... Kırık camlar silâhlara karşı... Silâh sesi... Kurşun... Yere yuvarlanıyor İdan'ın ağası... İdan gören değil, duyan bunları... İdan iş ariyan kentler­ d e . . . Verilmek istenilen iş kanlı... İdan silâh almı­ y o r onlardan. İdan, kaçakçılık yapacak... Kazandığı parayla silâh alacak... Ağasını vuranları bulacak... Hamise Ana, toprağı avuçlarıyla atarken, h o r o z sesleri geldi. Bu o l u p bitenleri b i l m i y o r d u o. Onun 84

bildiği; büyük oğlunun kentte vurulduğu, küçüğü­ nün de mayında yaralanıp öldüğüydü. İdan'ın ölü­ mü, Hamise Anayı daha ç o k yıkmıştı. Belki de, bü­ yük oğlunun ölümünü görememiş olmasındandı b u . Oysa İdan'ın ö l ü m ü b ö y l e miydi ya... Gözlerinin ö n ü n d e olsa gene iyi, ellerini uzatamadığı, ama göz­ lerinin görebildiği b i r ö l ü m d ü b u . Parmaklan yumuşak b i r şeye değdi. Parmakla­ rının çevresini biraz genişletti. İdan'ın başıydı b u . M e z a n n içinde okşadı yüzü. Geri kalan toprağı daha özenli, ama daha hızlı aldı dışarıya. Mezar derin de­ ğildi. Gelmekte olan güneşin korkusuyla b i r kaç zor­ lamayla dışarı aldı oğlunu. Dışarı alınca sanki ç o k uzaktan geldi İdan. Kefeni aralayıp ö p t ü uzun uzun. Yaşmağı açılmıştı. Toprağın parçaladığı elle­ rinden kanlar sızıyordu. Terli göğsünden buhar, bi­ raz soluklanınca çevreye yayıldı. Hamise Ana iyice şaşırmıştı. Oğlunun katılaşmış kollannı kaldırıp et­ leri çözülmüş elleri, yanakları ö p ü y o r d u . « G e l d i m işte,» d i y o r d u sesli sesli. « G e l d i m . » Gelmeyi ne ç o k istemişti Hamise Ana? Türkiye'­ nin tel örgülerine yaklaşmanın değil, geçmenin suç olduğunu bildiği için rahatlıkla yaklaşmıştı. İki met­ re genişliğinde, b i r kaç yüz metre uzunluğundaki ikinci b i r tel örgü de Suriyelilerindi. Hamise Ana bu gümrük kapısının çevresinde mayın olmadığını duy­ muştu... Oğlunu, karşıda, gümrük kapısının ö b ü r yakasındaki Suriye k ö y ü n d e görmüştü günlerce... Gece dememiş, gündüz d e m e m i ş bakmıştı İdan'a... « Kumandan, kumandan...» « G e n e mi sen!...» « B e n i m ya İdan'ın anası...» 85

İdan'ı beyaz bir örtüye sarmışlardı. Gündüz, evin içine alıyorlardı. Gece olunca da, serinlikten yararlanabilmek için dama yatırıyorlardı İdan'ı... Gümrük kapısında, dönen, dönerken yanıp sönen ışıldakların altında, İdan'ın sarılı olduğu beyaz çar­ şaf uçuşuyordu. İşte bu b i r görünüp b i r kaybolan oğluna, kollarını uzatan Hamise Ana, bağırıyordu durmadan. «Ah, şu kumandan b i r bırakıverse... Geliverse anan yanına... Duymam, orada gömeceklermiş seni oğlum. Doğruysa duymam!..» Rap, rap... « T a k ı m dur!..» Takım nasıl da dururdu Hamise Ana'nın önün­ de. Hamise Ana beklerdi, ne o l d u ne olacak, diye. «Dikkat!..» Her dikkatin ardından Kumandan görünürdü. «Bu ne?...» Hamise Ana da askerler gibi yere bakmaya alış­ mıştı. « T o p r a k Kumandanım.» «Sürülü toprak Kumandanım.» « B o z toprak Kumandanım.» « T o p r a k be o ğ l u m » derdi, Hamise ana da için­ den. « T o p r a k işte...» Sonunda tüm askerlere nasıl da bağırmıştı Ku­ mandan. « T o p r a k , m o p r a k değil gördüğünüz... Anamız­ dır bu. Sürülü o l d u ğ u aldatmasın sizi. Neymiş?..» «Anamız K u m a n d a n ı m . . . » Hamise Ana, bir kaç a d ı m geriye çekilirdi. Bu oyuna kendisini daha fazla kaptırırsa, sınırın ö b ü r 86

yamacındaki ölüsünü daha az göreceğinden korkar­ dı. A m a konuşulanları duyardı. «Neymiş?..» «Anamız Kumandanım.» « K i m i n anası?...» «Hepimizin anası Kumandanım.» «Geçerse birisi, bu sürülmüş ananızın üzerin­ den, yani leke düşerse bir yerine ne olur, h a ? . . . » « Namusumuz, K u m a n d a n ı m . . . » «Demek, silâhınızı çevirip beklediğiniz, toprak değil, yere uzanmış ananızdır!..» İdan'ın sınırda öldüğünün d ö r d ü n c ü günü, Ha­ mise Ana, bu konuşulanları da duyduktan sonra, Ku­ mandandan iyice u m u d u n u kesip başı ö n d e evine dönmüştü. «Gel sırtıma... Uy İdan, niye b ö y l e ağırsın?» Sekiz günlük ölüydü İdan. Kolları bacakları dik, dikti. Karanlıkta yüzünün nasıl o l d u ğ u görünmüyor­ du. Kefen yer yer yırtılmıştı. Hamise Ana, oğlu sır­ tında yürümeye başladı. Sınır uzakta değildi. Geldi­ ği y o l d a n geçecekti sınırı. Bir süre gittikten sonra y o r u l d u Hamise Ana. Sırtından kayan oğlunu hop­ lattı. « K u c a ğ ı m a mı alsam seni?..» Sırtından, kucağına aktarmaya çalıştı oğlunu. Beceremedi. «Anan kurban» dedi, duyulur b i r sesle. «Meza­ rından söktüm seni. H e . . . Kumandana inat... Dur az kaldı İdan... Güzlerimin yaşını silsene kurban... Önümü, ardımı göremez o l d u m da!..» Durdu Hamise Ana. Korkusu başkaydı şimdi. Askerlerin beklemediği sınırlar mayınlıydı. Sınırlar 87

ç o ğ u kez tel örgüsüzdü. Bilinmezdi, toprağın kimin olduğu. «Duralım,» dedi. İdan duyacakmış gibi. « G e ç t i ğ i m yerde tel örgüler vardı. H e e . . . » Güneş, d o ğ u y u boyamıştı. Süzülen ilk ışıklar, teli, dağı, taşı var ediyordu. Telli yere yaklaştılar. « E e e ! » dedi Hamise Ana. «Seninle birlikte tel­ den nasıl aşmalı?» Çömeldi. Bacakları titriyordu. Sırtındakini ya­ vaş yavaş kaydırdı. Toprağa devrildi İdan. Bakıldı­ ğında artık yüzü seçilebiliyordu. Eğilip çürüyen, ko­ kan yüzü sevgiyle ö p t ü anası. «Çileli başımız,» dedi. «Ağanı vurdular okulda. Senin işin neydi mayının içinde? Yaşın ne ki İdan?... On ü ç . . . H e . . . Bu güz onüçün bittiydi!» Telleri aralayıp ö b ü r yüze, yavaşı bile usandırırcasına ayak bastı Hamise Ana. Sonra telin altın­ dan oğlunu çekmeye başladı. « O n ü ç , o n d ö r t yaş ne ki?. K i m d e n duyduydun ağanı öldürenlerin, onlardan olduğunu?.. Gelip ko­ nuşmak y o k mu ananla?... Eski günler geçti a oğ­ l u m ? Önümüz hayın, arkamız hayın dolu. Eski gün­ ler... Eh, b a y r a m yakın olacaktı ki... Kurban bayra­ m ı . Ramazan bayramı... Uy başına kurban. Var mı­ sın, arayıp bulsun anan b i r mayın, bulsun da ikimiz parçalanalım!» Duraladı Hamise Ana. Oğlunu da almıştı telin içine. Ayakları ölümlü değildi. Dikiliyordu gönlünce. « B e n parçalanmaya dünden razıyım o ğ l u m . Ama sen geçmelisin parçalanmadan. Geçmelisin de, gör­ meli seni Kumandan. G ö r m e l i de k u d u r m a k Ku­ mandan. Bu topraklar b e n i m gibi anaymış... Anay88

m ı ş da namusmuş?... Seni görmeli Kumandan oğ­ lum. Görmeli d e . . . Uyy, eski bayramlar... Bayram­ lar eskisi gibi ya, ah şu Kumandan olmasaydı, gel­ meseydi buralara... Anan geçirir miydi seni mayın­ dan. Bu işin kolayı varken...» Eğildi Hamise Ana. Oğlunun yüzünü iyice sar­ dı. Ihlıyarak sırtladı. Bir süre bekledi. Dengesini bulsun istiyordu. Mayınsız toprağa yumuşak basma­ lıydı. Hele devrilmek... Kendisi ölse neyse ne de, ya İdan parçalanırsa?.. «Aha ilk adımımız İdan. Can ayağımın altında saklı. Bir de öteki ayağımla canı yakalıyabilsem... Neymiş... Ah... Eski bayramlar... Y o k l o o o . . . Ku­ mandan. Biz bayramlarda ne ölüler değiştirirdik sı­ nır karakolunda... Aha b a c ı m bu ö l ü sizden, ver bi­ zim ö l ü d e n de b i r parça... Torbaların içine doldu­ rurduk da ölülerimizi, tel örgülerin ardından bay­ ram hediyesi diye atardık birbirimize. Bilmez miy­ di K u m a n d a n ? Eee g ö z yumardı. Bilmezdi o Ku­ mandan da kurban. Kumandan dedikleri g ö z yumarm ı y m ı ş h i ç . Gözleri çıksın... Bayram günü ç o l u k ç o ­ c u k b i r sevinir, b i r sevinir ki... Hele şu Kuman­ dan?... Suriye hükümeti yazı yazdı da, bu ç o c u ğ u alın dediydi. Seni istemedi Kumandan İdan. Ney­ miş, kaçakçı vatandaştan sayılmazmış. Yazı yazdı da g ö m ü n gitsin Suriye'ye dedi. Ah, şu m a y ı m b i r aşa­ l ı m . . . Kumandanın önünden, sen sırtımda geçmez­ sem, bana da Hamise demesinler, İ d a n ' ı m . . . »

İÇİNDEKİLER

DEMİR BEBEK

7

BEYAZ BABA

17

AMELE

22

KÖR

27

ÖLÜM YAŞI

38

KÖMÜR

43

TANK VE TANKLAR

53

SABAHIN KURTLARI

67

SEVDALI EKMEK

75

.

ÇİÇEKSİZ MEZARLAR

81