اسرا

‫ﻣﻘﺪّﻣﻪ ﻣﺆﻟّﻒ‬ ‫اﻟﺤﻤﺪﻟﻠّﻪ ربّ اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ و ﺻﻠّﻰ اﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻰ ﺳﻴّﺪﻧﺎ و ﻧﺒﻴّﻨﺎ ﻣﺤﻤّﺪ و اهﻞ ﺑﻴﺘﻪ اﻟﻄﺎهﺮﻳﻦ‬ ‫در زﻣﺎﻧﻰ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰآﻨﻴﻢ آﻪ اﻧﻮاع ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‪ ،‬ﺗﻮﻃﺌﻪهﺎ و اﻧﺤﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﻓﻄﺮت‪ ،‬ﻋﻘﻞ و دﻳﻦ اﻧﺴﺎنهﺎ را‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺎى ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ هﺮﭼﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﻮر ﺑﻴﺸﺘﺮى ﻧﻴﺎز دارﻳﻢ و هﺮﭼﻪ اﻣﻮاج ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﺸﺘﻰ ﻣﻄﻤﺌﻦﺗﺮى ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﻧﻮر اﻟﻬﻰ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ واهﻞﺑﻴﺖ اوﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺴﻼم آﺸﺘﻰ ﻧﺠﺎﺗﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮى از اﻳﻦ دو‬ ‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪى زﻻل‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ و اﻳﻤﺎن دارد‪.‬‬ ‫ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻗﺮﺁن ﺑﺮوﻳﻢ‪ ،‬اﻣّﺎ ﻧﻪ در ﺣﺪّ ﺗﻼوت و ﺗﺠﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺣﺪّ ﺗﺪﺑّﺮ و ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺁن در‬ ‫ﺣﺪّ ﻋﻤﻞ و ﺗﺒﻠﻴﻎ‪.‬‬ ‫ﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ‪:‬‬ ‫اى آﺎش‪ ،‬در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﺎ ﭘﺲ از اداى ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﻨﺞ دﻗﻴﻘﻪاى ﻳﻚ ﺁﻳﻪى ﻗﺮﺁن ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬ ‫اى آﺎش‪ ،‬در ﻧﺸﺮﻳّﺎت و روزﻧﺎﻣﻪهﺎى ﻣﺎ ﻳﻚ ﺳﺘﻮن آﻮﺗﺎﻩ ﺑﺮاى ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻗﺮﺁﻧﻰ ﺑﺎز ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬ ‫اى آﺎش‪ ،‬ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻼن ﻣﺎ ﺗﻮان ﺗﻼوت ﺻﺤﻴﺢ ﻗﺮﺁن و ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﺑﺎ ﻣﻌﺎرف ﺁن را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اى آﺎش‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاى ﻣﻨﺎﺑﺮ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاآﺰ ﺗﺒﻠﻴﻐﻰ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻗﺮﺁن و ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اى آﺎش‪ ،‬ﺑﺮاى هﺮ ﺳﻦّ و ﺻﻨﻔﻰ‪ ،‬ﺁﻳﺎت ﻣﺨﺼﻮص ﺁﻧﺎن ﺗﻔﺴﻴﺮ و در اﺧﺘﻴﺎرﺷﺎن ﻗﺮار ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اى آﺎش‪ ،‬در آﻨﺎر ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺣﻔﻆ و ﺗﻼوت‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺗﻔﺴﻴﺮ روﻧﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮى ﻣﻰﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫و اى آﺎش‪...،‬‬ ‫ﺑﻪ هﺮﺣﺎل ﺗﻮﻓﻴﻖ اﻟﻬﻰ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺪ و در ﻃﻮل دﻩ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺟﺰء‬ ‫ﻗﺮﺁن آﺮﻳﻢ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺁﻳﻨﻪ وﺣﻰ رادﻳﻮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ آﻪ ﭘﺲ از ﺗﻜﻤﻴﻞ و اﺻﻼح و ﺑﺎزﺑﻴﻨﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮر‬ ‫ﭼﺎپ و در اﺧﺘﻴﺎر ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻰ ﺳﻮرﻩهﺎى ﻗﺮﺁن ﺑﺎ هﺪف ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻰ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و در‬ ‫ﻗﻄﻌﻰ آﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ ﺗﺎ هﻤﮕﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در هﺮ ﻣﻜﺎﻧﻰ ﺁن را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ داﺷﺘﻪ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل آﻢﻧﻈﻴﺮ اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮدم ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ اﺛﺮ‬ ‫)آﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ(‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ و در اﺧﺘﻴﺎر ﺷﻤﺎ ﻋﺰﻳﺰان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ دارﻳﻢ ﺿﻤﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻗﻴﻖ‪ ،‬ﻣﺎ‬ ‫را از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮات ﺧﻮد ﺁﮔﺎﻩ ﺳﺎزﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺴﻦ ﻗﺮاﺋﺘﻰ‬

‫ﺳﻴﻤﺎى ﺳﻮرﻩى اِﺳﺮاء‬ ‫ﺳﻮرﻩى »اِﺳﺮاء«‪ ،‬ﻳﻜﺼﺪ و ﻳﺎزدﻩ ﺁﻳﻪ دارد و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻜّﻰ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘّﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﭘﻨﺞ ﺁﻳﻪى ‪،٢٦‬‬ ‫‪ ٥٧ ،٣٣ ،٣٢‬و ‪ ٧٨‬را ﻣﺪﻧﻰ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ؛ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ آﻠﻤﻪى اوّل ﺁن‪» ،‬ﺳﺒﺤﺎن« و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎﺟﺮاى ﻣﻌﺮاج‪» ،‬اِﺳﺮاء« و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺑﺎزﮔﻮﻳﻰ داﺳﺘﺎن ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ‪» ،‬ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ« ﻧﺎمﮔﺬارى ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ هﻤﭽﻮن دﻳﮕﺮ ﺳﻮرﻩهﺎى ﻣﻜّﻰ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻰ از ﻗﺒﻴﻞ‪ :‬ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﻧﺼﺎﻳﺢ ﺳﻮدﻣﻨﺪ و‬ ‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮك‪ ،‬ﻇﻠﻢ و اﻧﺤﺮاف‪ ،‬ﺳﻨّﺖهﺎ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﺮدى واﺟﺘﻤﺎﻋﻰ در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺁدم و‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم و ﻣﻮﻗﻌﻴّﺖ ﺁن ﺣﻀﺮت در ﻣﻜّﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻤﺪﻩ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟّﻪ در‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ‪ ،‬ﻣﻌﺮاج ﺣﻀﺮت رﺳﻮلﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺮوع ﺳﻮرﻩ ﺑﺎ »ﺗﺴﺒﻴﺢ« ﺧﺪاﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺎن ﺁن ﺑﺎ »ﺣﻤﺪ« و ﺳﺘﺎﻳﺶ او‪.‬‬ ‫در رواﻳﺎت ﺑﻪ ﺗﻼوت اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ در ﺷﺐهﺎى ﺟﻤﻌﻪ ﺳﻔﺎرش ﺷﺪﻩ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻮاﺋﺪ ﺁن‪ ،‬دﻳﺪار‬ ‫اﻣﺎمزﻣﺎنﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ).‬اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻗﺮء ﺳﻮرة ﺑﻨﻰ‬ ‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻓﻰ آﻞ ﻟﻴﻠﺔ ﺟﻤﻌﺔ ﻟﻢ ﻳﻤﺖ ﺣﺘّﻰ ﻳﺪرك اﻟﻘﺎﺋﻢ و ﻳﻜﻮن ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻪ«‪) .‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ(‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(١‬‬ ‫ﺴﻢِ اﻟﻠﱠﻪِ اﻟﺮﱠﺣْﻤﻦِ اﻟﺮﱠﺣِﻴﻢِ‬ ‫ﺑِ ْ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﻨﺪﻩ ﻣﻬﺮﺑﺎن‬ ‫ﺴﺠِﺪِ ا ْﻟﺤَﺮَامِ إِﻟَﻰ ا ْﻟﻤَ ْ‬ ‫ﺳﺮَى ﺑِﻌَ ْﺒﺪِﻩِ ﻟَ ْﻴﻠًﺎ ﻣﱢﻦَ ا ْﻟﻤَ ْ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﻪ ﻟِ ُﻨﺮِﻳَ ُ‬ ‫ﺴﺠِﺪِ ا ْﻟﺄَ ْﻗﺼَﺎ اﻟﱠﺬِى ﺑَﺮَ ْآﻨَﺎ ﺣَ ْﻮﻟَ ُ‬ ‫ﺳ ْﺒﺤَﻦَ اﻟﱠﺬِى أَ ْ‬ ‫»‪ُ «١‬‬ ‫ﻊ ا ْﻟﺒَﺼِﻴ ُﺮ‬ ‫هﻮَ اﻟﺴﱠﻤِﻴ ُ‬ ‫ﻪ ُ‬ ‫ﻦ ءَاﻳَﺘِﻨَﺂ إِﻧﱠ ُ‬ ‫ﻣِ ْ‬ ‫ﭘﺎك و ﻣﻨﺰّﻩ اﺳﺖ ﺁن )ﺧﺪاﻳﻰ( آﻪ ﺑﻨﺪﻩاش را از ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺗﺎ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻰ آﻪ اﻃﺮاﻓﺶ را ﺑﺮآﺖ‬ ‫دادﻩاﻳﻢ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑُﺮد‪ ،‬ﺗﺎ از ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎى ﺧﻮد ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن دهﻴﻢ‪ .‬هﻤﺎﻧﺎ او ﺷﻨﻮا و ﺑﻴﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﻣﻌﺮاج‪ ،‬ﻣﻘﺪّسﺗﺮﻳﻦ ﺳﻔﺮ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮش ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ‪،‬‬ ‫ﻓﺮودﮔﺎهﺶ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام‪ ،‬ﮔﺬرﮔﺎهﺶ ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻰ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎﻧﺪارش ﺧﺪا‪ ،‬هﺪف ﺁن دﻳﺪن ﺁﻳﺎت اﻟﻬﻰ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﻏﺎﺗﺶ اﺧﺒﺎر ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و ﻣﻠﻜﻮت و ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﻓﻬﻢ ﺑﺸﺮ از اﻳﻦ دﻧﻴﺎى ﻣﺎدّى ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ).‬در‬

‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻓﺮﻗﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﺷﺐ ﻣﻴﻼد‪ ،‬ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﻌﺜﺖ‪ ،‬ﺷﺐ هﺠﺮت‪ ،‬ﺷﺐ ورود ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ و‬ ‫ﺷﺐ رﺣﻠﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬هﻤﻪ‪ ،‬ﺷﺐ دوﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ(‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس رواﻳﺎت‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻳﻚ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از هﺠﺮت‪ ،‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب در ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻰ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪى »ﺑُﺮاق«) ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ( ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺻﺒﺢ را در ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺧﻮاﻧﺪ‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،١٨‬ص‪(٣٨٩‬‬ ‫ﻣﻌﺮاج ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ و در ﺑﻴﺪارى ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻧﻪ در ﺧﻮاب و ﺑﺎ روح! و اﺻﻞ ﺁن از ﺿﺮورﻳﺎت دﻳﻦ و ﻣﻮرد‬ ‫اﺗّﻔﺎقهﻤﻪى ﻓﺮﻗﻪهﺎى اﺳﻼﻣﻰ اﺳﺖ‪ ).‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ و ﺁﻳﺎت ‪ ٨‬ﺗﺎ ‪ ١٨‬ﺳﻮرﻩى ﻧﺠﻢ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ دﻻﻟﺖ‬ ‫دارد( رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮ) ﻣﺘﻮاﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺎﺗﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ اﻓﺮاد ﺑﺴﻴﺎرى ﺁنرا ﻧﻘﻞ آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﺟﺎﻳﻰ ﺑﺮاى‬ ‫ﺷﺒﻬﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ( و ﺑﺮﺧﻰ دﻋﺎهﺎ و زﻳﺎرﺗﻨﺎﻣﻪهﺎ هﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﺷﺎرﻩ دارد و در ﺑﺮﺧﻰ اﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬ﻣﻨﻜﺮ‬ ‫ﺁن آﺎﻓﺮ ﻣﻌﺮّﻓﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﺁدم را از ﺁﺳﻤﺎن ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺁورد‪ ،‬وﻟﻰ ﺣﻀﺮت رﺳﻮلﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ را از زﻣﻴﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺮد‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ آﺸﻒاﻻﺳﺮار( ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﺁن ﺷﺐ‪ ،‬ﻋﻮاﻟﻢ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻣﻠﻜﻮت ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و ﻋﺠﺎﺋﺐ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ‬ ‫را دﻳﺪﻩ) ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ( ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺒﻴﺎ ﻣﻼﻗﺎت آﺮدﻧﺪ‪ ).‬آﺎﻓﻰ‪ ،‬ج ‪ ،٨‬ص‪ ، (١٢١‬ﺑﺮﺧﻰ اﺣﺎدﻳﺚ ﻗﺪﺳﻰ‬ ‫در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﺮ ﺁن ﺣﻀﺮت وارد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و رهﺒﺮى و وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل‪ ،‬ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻬﻨّﻢ را دﻳﺪ‪ ،‬وﺿﻌﻴّﺖ ﺑﻬﺸﺘﻴﺎن و ﻧﻌﻤﺖهﺎﻳﺸﺎن و دوزﺧﻴﺎن و‬ ‫ﻋﺬابهﺎﻳﺸﺎن از ﻣﺸﺎهﺪات دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ داﺳﺘﺎن ﻣﻌﺮاج را ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺮدم‬ ‫آﻢﻇﺮﻓﻴّﺖ از دﻳﻦ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮى(‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮى آﻪ اﻣﺘّﺶ در ﺁﻳﻨﺪﻩ از ﻓﻀﺎﻧﻮردان ﻧﻴﺰ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج و ﺳﻔﺮ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ رﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺳﺒﺤﺎن اﻟّﺬى أﺳﺮى ﺑﻌﺒﺪﻩ«‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻌﺮاج‪ ،‬ﻟﻐﻮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﺳﺮارى ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟّﻪ دارد‪» .‬ﺳﺒﺤﺎن اﻟّﺬى اﺳﺮى‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻌﺮاج‪ ،‬اردوى ﺧﺼﻮﺻﻰ و ﺑﺎزدﻳﺪ ﻋﻠﻤﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻰﻣﻜﺎن اﺳﺖ‪» .‬ﺳﺒﺤﺎن اﻟّﺬى‬ ‫اﺳﺮى«‬ ‫‪ -٣‬ﻋﺒﻮدﻳّﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪّﻣﻪ ﭘﺮواز اﺳﺖ وﻋﺮوج‪ ،‬ﺑﻰﺧﺮوج از ﺻﻔﺎت رذﻳﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬أﺳﺮى ﺑﻌَﺒﺪﻩ«‬ ‫‪ -٤‬اﻧﺴﺎن اﮔﺮ هﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﺮاج ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﺎز »ﻋﺒﺪ« اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ درﺑﺎرﻩى اوﻟﻴﺎى ﺧﺪا ﻏﻠﻮّ ﻧﻜﻨﻴﻢ‪» .‬أﺳﺮى‬ ‫ﺑﻌَﺒﺪﻩ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻋﺒﻮدﻳّﺖ‪ ،‬از اﻓﺘﺨﺎرات ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و زﻣﻴﻨﻪى درﻳﺎﻓﺖهﺎى اﻟﻬﻰ اوﺳﺖ‪» .‬ﺑﻌَﺒﺪﻩ«‬ ‫‪ -٦‬ﺑﺮاى ﻗﺮب ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﻗﺖ اﺳﺖ‪ ).‬ﺳُﺮى« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺳﻴﺮ و ﺣﺮآﺖ ﺷﺒﺎﻧﻪ اﺳﺖ(‬ ‫»أﺳﺮى‪ ...‬ﻟﻴﻼً«‬ ‫‪ -٧‬ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻟﻴﻼً« ﻧﻜﺮﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ - ٨‬اﮔﺮ اﺳﺘﻌﺪاد وﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺮواز ﻳﻜﺸﺒﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻰﮔﻴﺮد‪» .‬أﺳﺮى ﺑﻌﺒﺪﻩ ﻟﻴﻼً«‬ ‫‪ -٩‬ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﻜﻮى ﭘﺮواز ﻣﻌﻨﻮى ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‪» .‬ﻣﻦ اﻟﻤﺴﺠﺪ«‬ ‫‪ -١٠‬ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﻮر آﺎرهﺎى ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻣﻦ اﻟﻤﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام اﻟﻰ اﻟﻤﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻰ«‬ ‫‪ -١١‬ﺣﺮآﺖهﺎى ﻣﻘﺪّس‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از راهﻬﺎ و ﺟﺎﻳﮕﺎﻩهﺎى ﻣﻘﺪّس ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬أﺳﺮى‪ ...‬ﻣﻦ اﻟﻤﺴﺠﺪ«‬ ‫‪ -١٢‬ﺳﺮﺳﺒﺰى و ﺑﺮآﺎت‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻣﺴﺠﺪ و ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺁن ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬اﻟﻤﺴﺠﺪ‪ ...‬ﺑﺎرَآﻨﺎ ﺣَﻮﻟﻪ«‬ ‫‪ -١٣‬ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪّس و ﺣﻮاﻟﻰ ﺁن‪ ،‬ﻣﺤﻞّ ﻧﺰول ﺑﺮآﺎت ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻘّﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﻓﺮودﮔﺎﻩ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن در‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﺑﺎرآﻨﺎ ﺣَﻮﻟﻪ«‬ ‫‪ -١٤‬ﻇﺮﻓﻴّﺖ ﻋﻠﻤﻰ اﻧﺴﺎن‪ ،‬از داﻧﺴﺘﻨﻰهﺎى زﻣﻴﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺷﮕﻔﺘﻰهﺎى ﺁﺳﻤﺎن ﻧﻴﺰ از زﻣﻴﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪» .‬أﺳﺮى‪ ...‬ﻟﻨُﺮﻳَﻪ ﻣﻦ ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ«‬ ‫‪ -١٥‬هﺪف ﻣﻌﺮاج‪ ،‬آﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ و رﺷﺪ ﻣﻌﻨﻮى ﺑﻮد‪» .‬ﻟﻨُﺮﻳَﻪ ﻣﻦ ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ«‬ ‫‪ -١٦‬ﺁﻳﺎت اﻟﻬﻰ ﺁن ﻗﺪر ﺑﻰاﻧﺘﻬﺎﺳﺖ آﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻴﺰ ﺗﻮان دﺳﺘﻴﺎﺑﻰ ﺑﻪ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﺪارد‪» .‬ﻣﻦ‬ ‫ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ«) در ﺟﺎى دﻳﮕﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪» :‬ﻟﻘﺪ رأى ﻣﻦ ﺁﻳﺎت رﺑّﻪ اﻟﻜﺒﺮى« ﻧﺠﻢ‪(١٨ ،‬‬ ‫‪ -١٧‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن هﺸﺪار ﻣﻰدهﺪ آﻪ ﺁﻧﺎن را ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ و ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن را ﻣﻰﺷﻨﻮد‪» .‬اﻟﺴّﻤﻴﻊ‬ ‫اﻟﺒﺼﻴﺮ«‬ ‫اﺷﻜﺎل و ﺟﻮاب‪:‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻰ در ﻣﻮرد ﻣﻌﺮاج و ﺳﻔﺮ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ‪ ،‬ﺳﺆالهﺎ ﻳﺎ ﺷﺒﻬﻪهﺎﻳﻰ را ﻣﻄﺮح‬ ‫ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ‪ :‬در ﻓﻀﺎى ﺑﻴﺮون ﺟﻮّ‪ ،‬هﻮا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎى ﺳﻮزان وﺳﺮﻣﺎى آﺸﻨﺪﻩ هﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻰوزﻧﻰ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﺷﻌّﻪهﺎى آﻴﻬﺎﻧﻰ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺐ ﺑﺮاى ﺳﻴﺮ در ﺁﺳﻤﺎنهﺎ‬ ‫آﻮﺗﺎﻩ اﺳﺖ و اﮔﺮ آﺴﻰ ﺑﺨﻮاهﺪ در ﻓﻀﺎ ﺳﻴﺮ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﻋﺘﻰ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى ﻓﺮار از ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﻋﺘﻰ ﻣﻌﺎدل ‪ ٤٠٠٠٠‬آﻴﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ داﺷﺖ واﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ اﺟﻤﺎﻟﻰ ﺷﺒﻬﺎت اﻳﻦ اﺳﺖ‪ :‬اﺻﻞ ﻣﻌﺮاج در ﻗﺮﺁن ورواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﺁﻣﺪﻩ) ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،١٨‬ص ‪ ٢٨٢‬ﺗﺎ‬ ‫‪ (٤١٠‬و ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﺻﻞ ﺁن اﺳﺖ و اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺟﺰﺋﻴّﺎﺗﺶ ﺿﺮورى ﻧﻴﺴﺖ‪ ).‬اﻟﺒﺘّﻪ ﺑﻌﻀﻰ‬ ‫رواﻳﺎت‪ ،‬ﻣﺠﻌﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺸﺎهﺪﻩى ﺧﺪا در ﺣﺎل ﺟﺴﻢ ﺑﻮدن‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻴﻪ و‬ ‫ﺗﺄوﻳﻞ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬دﻳﺪار اهﻞ ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻬﻨّﻢ و ﺑﺮﺧﻰ هﻢ ﺑﺪون ﺗﺄوﻳﻞ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻰ اﺳﺖ(‬ ‫از ﻃﺮﻓﻰ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻘﻼً ﻣﺤﺎل ﻧﺒﺎﺷﺪ وﭼﻮن ﻣﻌﺮاج از ﻣﻌﺠﺰات ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﺳﻼمﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل ﻗﻮاﻋﺪ آﻠّﻰ هﻤﻪى ﻣﻌﺠﺰات ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻘﻴّﻪى ﻣﺸﻜﻼت وﺷﺒﻬﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت اﻟﻬﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞّ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮﺁﻧﻜﻪ اﻣﺮوزﻩ آﻪ اﻧﺴﺎن‪،‬‬ ‫هﻮاﭘﻴﻤﺎ و ﻗﻤﺮﻣﺼﻨﻮﻋﻰ وﺳﻔﻴﻨﻪهﺎى ﻓﻀﺎﻳﻰ ﺑﻪ آﺮات دﻳﮕﺮ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻣﻌﺮاج ﺁﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻰ ﺗﺨﺖ ﺑﻠﻘﻴﺲ را از آﺸﻮرى ﺑﻪ آﺸﻮر دﻳﮕﺮ در ﻳﻚ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ هﻢ زدن ﻣﻄﺮح‬ ‫ﻣﻰآﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ ﻃﻰّ ﻣﺴﺎﻓﺖ را ﺣﻞّ ﻣﻰآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٢‬‬ ‫ﺳﺮَءِﻳﻞَ أَﻟﱠﺎ ﺗَﺘﱠﺨِﺬُو ْا ﻣِﻦ دُوﻧِﻰ وَآِﻴﻼً‬ ‫ﻪ هُﺪىً ﻟﱢﺒَﻨِﻰ إِ ْ‬ ‫»‪ «٢‬وَ ءَاﺗَ ْﻴﻨَﺎ ﻣُﻮﺳَﻰ ا ْﻟﻜِﺘَﺐَ وَﺟَﻌَﻠْﻨ ُ‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻪﻣﻮﺳﻰ آﺘﺎب )ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ( دادﻳﻢ واو را هﺪاﻳﺖﮔﺮ ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻗﺮاردادﻳﻢ‪ ،‬آﻪ ﻏﻴﺮ از ﻣﻦ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎﻩ و‬ ‫آﺎرﺳﺎزى ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ ﺳﻔﺎرش ﺑﻪ ﺗﻮآّﻞ ﺑﺮ ﺧﺪا و دورى از ﺗﻮآّﻞ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ او ﺷﺪﻩ و در آﻨﺎر ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﻮآّﻞ‪،‬‬ ‫دﻟﻴﻞ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﺳﻮرﻩ اﻋﺮاف ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﻢ ﺑﻰﻧﻬﺎﻳﺖ دارد‪ ،‬ﺑﺮ او‬ ‫ﺗﻮآّﻞ آﻦ‪ ).‬اﻋﺮاف‪ (٨٩ ،‬و در ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﺳﻒ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺪﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮ او ﺗﻮآّﻞ‬ ‫آﻦ‪ ).‬ﻳﻮﺳﻒ‪ (٦٨ ،‬و ﻳﺎ در ﺳﻮرﻩ ﻧﺴﺎء ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻰﭼﻮن و ﭼﺮا اوﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ او را وآﻴﻞ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﮕﻴﺮ‪ ).‬ﻧﺴﺎء‪(١٣١ ،‬‬ ‫رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﻰ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم را ﺑﺮاى‬ ‫ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ هﺎدى ﻣﻰداﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ در ﺟﺎى دﻳﮕﺮ او را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ و هﺎدى ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﻣﻰداﻧﺪ‪» :‬ﻧﻮراً و‬ ‫هﺪىً ﻟﻠﻨّﺎس«) اﻧﻌﺎم‪» ، (٩١ ،‬اﺻﻄﻔﻴﺘُﻚ ﻋﻠﻰ اﻟﻨّﺎس«) اﻋﺮاف‪.(١٤٤ ،‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬در ﺗﺒﻠﻴﻎ‪ ،‬ﮔﺎهﻰ ﺧﻮﻳﺸﻰ و هﻤﻮﻃﻦ وهﻤﺸﻬﺮى ﺑﻮدنِ ﻣﺒﻠّﻎ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺗﺎﺛﻴﺮ دارد‪» .‬هُﺪىً ﻟﺒﻨﻰ‬ ‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ«‬ ‫‪ -٢‬ﻋﺼﺎرﻩى دﻋﻮت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺳﺖ‪» .‬ﺁﺗﻴﻨﺎ ﻣﻮﺳﻰاﻟﻜﺘﺎب ‪ ...‬اﻻّ ﺗﺘّﺨﺬوا«‬ ‫‪ -٣‬اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎﻩ دارد‪ ،‬و اﻧﺒﻴﺎ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺗﻜﻴﻪﮔﺎﻩ واﻗﻌﻰ او ﻣﻌﺮّﻓﻰ ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪» .‬اﻻّﺗﺘّﺨﺬوا‬ ‫ﻣﻦدوﻧﻰ وآﻴﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٣‬‬ ‫ﻪ آَﺎنَ ﻋَﺒْﺪاً ﺷَﻜُﻮراً‬ ‫ﻦ ﺣَﻤَ ْﻠﻨَﺎ ﻣَﻊَ ﻧُﻮحٍ إِﻧﱠ ُ‬ ‫»‪ُ «٣‬ذرﱢﻳﱠﺔَ ﻣَ ْ‬ ‫)اى ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ!( اى ﻓﺮزﻧﺪانِ آﺴﺎﻧﻰ آﻪ ﺁﻧﺎن را هﻤﺮاﻩ ﻧﻮح‪ ،‬ﺳﻮار )ﺑﺮ آﺸﺘﻰ( آﺮدﻳﻢ و )ﻧﺠﺎت‬ ‫دادﻳﻢ!( هﻤﺎﻧﺎ ﻧﻮح‪ ،‬ﺑﻨﺪﻩاى ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻜﺮﮔﺰار ﺑﻮد )ﺷﻤﺎ هﻢ ﻣﺜﻞ او ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﻴﺪ(‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻧﻮح را »ﭘﺪر دوّم« اﻧﺴﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در ﻃﻮﻓﺎن ﻧﻮح‪ ،‬هﻤﻪى ﻣﺮدم ﻏﺮق ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ﺁﻧﺎن آﻪ‬ ‫در آﺸﺘﻰ هﻤﺮاﻩ ﻧﻮح ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻣﻌﻨﺎى » ُذرّﻳّﺔ ﻣَﻦ ﺣَﻤَﻠﻨﺎ« هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪى »ﻳﺎ ﺑﻨﻰ ﺁدم« اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻀﺮت ﻧﻮح در ﻣﻴﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﻋﻤﺮ آﺮد و هﻤﻮارﻩ ﮔﺮﻓﺘﺎر اذﻳّﺖ و ﺁزار آﻔّﺎر و ﻟﺠﻮﺟﺎن ﺑﻮد‪،‬‬ ‫وﻟﻰ ﺑﻨﺪﻩاى ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎآﺮ ﺑﻮد‪ ).‬ﮔﻮﺷﻪاى از دﻋﺎهﺎ و ﺷﻜﺮهﺎى ﺁن ﺣﻀﺮت در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻴﺎن و‬ ‫اﻃﻴﺐ اﻟﺒﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ( ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﺣﻀﺮت ﻧﻮح‪ ،‬ﺣﺴﺎب وﻳﮋﻩاى ﺑﺎز آﺮدﻩ و ﺳﻼم ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ او‬ ‫دادﻩ اﺳﺖ‪ ).‬ﺳﻼم ﻋﻠﻰ ﻧﻮحٍ ﻓﻰ اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ« ﺻﺎﻓّﺎت‪(٧٩ ،‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬در ﻣﻜﺘﺐ اﻧﺒﻴﺎ ﺑﻮدن وهﻤﺮاهﻰ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن‪ ،‬رﻣﺰ ﻧﺠﺎت و ﺑﻘﺎى اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ُ » .‬ذرّﻳﺔ ﻣَﻦ ﺣَﻤَﻠﻨﺎ ﻣﻊ ﻧﻮحٍ«‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺎرﻳﺦِ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺮﺑﻴﺖ و هﺸﺪار ﺑﺮاى ﺁﻳﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ُ » .‬ذرّﻳﺔ ﻣَﻦ ﺣﻤﻠﻨﺎ«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻮﺟّﻪ دادن ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ ﺷﺮاﻓﺖ و اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎآﺎن‪ ،‬راهﻰ ﻋﺎﻃﻔﻰ ﺑﺮاى ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﭘﺬﻳﺮش دﻋﻮت و‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ُ » .‬ذرّﻳﺔ ﻣَﻦ ﺣﻤَﻠﻨﺎ«‬ ‫‪ -٤‬ﻋﺒﻮدﻳّﺖ وﺑﻨﺪﮔﻰ ﺧﺪا‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ اﻳﻤﻨﻰ از ﺣﻮادث و ﻣﻬﺎﻟﻚ اﺳﺖ‪» .‬ﺣَﻤﻠﻨﺎ ﻣﻊ ﻧﻮح اﻧّﻪ آﺎن ﻋﺒﺪاً‬ ‫ﺷﻜﻮراً«‬ ‫‪ - ٥‬ﺗﺠﻠﻴﻞ از ﻣﺮدان واﻻ و اﺳﻮﻩ‪ ،‬از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺳﺖ‪» .‬آﺎن ﻋﺒﺪاً ﺷﻜﻮراً«‬ ‫‪ -٦‬ﻳﻜﻰ از ﺑﺮآﺎت ﺷﻜﻮر ﺑﻮدن‪ ،‬ذرّﻳﻪ ﭘﺎﻳﺪار داﺷﺘﻦ اﺳﺖ‪» .‬ذرﻳّﺔ ﻣﻦ‪ ...‬ﻋﺒﺪاً ﺷﻜﻮراً«‬ ‫ﺷﻜﺮ‬ ‫»ﺷﻜﻮر« ﺑﻪ آﺴﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻜﺮﮔﺰار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻜﻮر از ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫آﺎر ﻧﻴﻚ اﻧﺴﺎن ﭘﺎداش ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻰدهﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ هﺮ آﺎر ﺧﻴﺮى‪ ،‬دﻩ ﺛﻮاب ﻳﺎ هﻔﺘﺼﺪ و ﻳﺎ ﺑﺪون ﺣﺴﺎب‬ ‫ﭘﺎداش ﻣﻰدهﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻧﻮحﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم در هﺮ ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺎﺟﻤﻼت ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﻣﻰآﺮد‪).‬‬ ‫آﺎﻓﻰ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص ‪(٥٣٤‬‬ ‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﻜﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﺷﻜﺮ ﻗﻠﺒﻰ‪ ،‬زﺑﺎﻧﻰ و ﻋﻤﻠﻰ‪.‬‬ ‫ﺷﻜﺮ ﻗﻠﺒﻰ ﺁن اﺳﺖ آﻪ ﻧﻌﻤﺖهﺎى ﺧﺪا را ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ و ﺑﺎور آﻨﻴﻢ هﻤﻪ اﻟﻄﺎف از اوﺳﺖ و ﻏﻴﺮ او‬ ‫واﺳﻄﻪاى ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺨﺘﻰهﺎ و ﺣﻮادث ﺗﻠﺦ دﺳﺖ از او ﺑﺮ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﺣﻀﺮت زﻳﻨﺐﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﺖ اﻻّ ﺟﻤﻴﻼ«‪ ،‬ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم آﻪ ﺁن هﻤﻪ ﻣﺼﻴﺒﺖ دﻳﺪ‪ ،‬در ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻨﻰاﻣﻴّﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ رأﻳ ُ‬ ‫ﺟﺰ زﻳﺒﺎﻳﻰ ﻧﺪﻳﺪم‪.‬‬ ‫ﺁرى‪ ،‬در ﺳﻔﺮﻩى هﺴﺘﻰ‪ ،‬هﻤﻪى ﺁﻓﺮﻳﺪﻩهﺎ در ﺟﺎى ﺧﻮد زﻳﺒﺎﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎ زﻳﺒﺎﻳﻰ ﺁن را درك ﻧﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﻓﺮاد ﺑﺰرگ آﻪ ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻩاى ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﺎ و ﺷﻴﺮﻳﻨﻰ را زﻳﺒﺎ ﻣﻰﺑﻴﻨﻨﺪ و هﻢ ﺗﺮﺷﻰ‬ ‫وﻓﻠﻔﻞ وﭘﻴﺎز را‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﻔﺮﻩ را اﮔﺮ ﻧﺰد آﻮدآﻰ ﭘﻬﻦ آﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻳﻨﻰهﺎ را زﻳﺒﺎ‪ ،‬وﻟﻰ ﺗﺮﺷﻰ و‬ ‫ﻓﻠﻔﻞ و ﭘﻴﺎز را ﺑﺪ ﻣﻰﭘﻨﺪارد‪.‬‬ ‫ﺷﻜﺮ زﺑﺎﻧﻰ ﺁن اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﺟﻤﻼﺗﻰ ازﻗﺒﻴﻞ‪» :‬اﻟﺤﻤﺪﻟﻠّﻪ ربّ اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ«‪ ،‬ﺧﺪا را ﺷﻜﺮ آﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺷﻜﺮ ﻋﻤﻠﻰ ﺁن اﺳﺖ آﻪ از ﻧﻌﻤﺖهﺎى اﻟﻬﻰ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻰﺧﻮاهﺪ ﺑﻬﺮﻩﺑﺮداى آﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ‬ ‫ﻏﺬاﻳﻰ ﺧﻮردﻳﻢ از ﻗﺪرت و اﻧﺮژى ﺁن‪ ،‬آﺎر ﻧﻴﻜﻰ اﻧﺠﺎم دهﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺪرﺗﻰ ﭘﻴﺪا آﺮدﻳﻢ از ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ و ﺿﻌﻴﻔﻰ‬ ‫دﺳﺖﮔﻴﺮى آﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺷﻜﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪى زﻳﺎد ﺷﺪن ﻧﻌﻤﺖهﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻜﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪى ﺑﻴﻤﻪ ﺷﺪن از وﺳﻮﺳﻪهﺎى ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﻴﻄﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ از هﺮ ﺳﻮ ﻣﺮدم را ﮔﻤﺮاﻩ ﺧﻮاهﻢ آﺮد‪ ،‬زﻳﺮا اآﺜﺮ ﻣﺮدم اهﻞ ﺷﻜﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ).‬اﻋﺮاف‪ (١٧ ،‬و هﺮ آﺲ‬ ‫ﺷﺎآﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ در دام او ﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٤‬‬ ‫ﻋ ُﻠﻮّاً آَﺒِﻴﺮاً‬ ‫ﺪنﱠ ﻓِﻰ ا ْﻟﺄَ ْرضِ ﻣَﺮﱠﺗَ ْﻴﻦِ وَﻟَﺘَ ْﻌ ُﻠﻦﱠ ُ‬ ‫ﻔﺴِ ُ‬ ‫ﺳﺮَءِﻳﻞَ ﻓِﻰ ا ْﻟﻜِﺘَﺐِ ﻟَ ُﺘ ْ‬ ‫»‪ «٤‬وَﻗَﻀَ ْﻴﻨَﺂ إِﻟَﻰ ﺑَﻨِﻰ إِ ْ‬ ‫ﻣﺎ در آﺘﺎب )ﺗﻮرات(‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ اﻋﻼم آﺮدﻳﻢ آﻪ ﻗﻄﻌﺎً ﺷﻤﺎ دوﺑﺎر در زﻣﻴﻦ ﻓﺴﺎد ﻣﻰآﻨﻴﺪ و‬ ‫ﺑﺮﺗﺮىﺟﻮﻳﻰِ ﺑﺰرﮔﻰ ﺧﻮاهﻴﺪ آﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دو ﻧﻮﺑﺖ ﻓﺴﺎد ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ؛ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻬﺎدت ﺷﻌﻴﺎ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺁرﻣﻴﺎ و ﻳﻚ ﺑﺎر‬ ‫هﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺘﻞ زآﺮﻳّﺎ و ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘّﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺎﺟﺮاهﺎى دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ دادﻩ ﺷﺪﻩ آﻪ در ﺁﻳﺎت‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ ﻣﺨﺼﻮص آﺴﺎﻧﻰ اﺳﺖ آﻪ از هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﺗﺮىﻃﻠﺒﻰ و اﺳﺘﻜﺒﺎر دورى آﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آﺴﺎﻧﻰ آﻪ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮ از دﻳﮕﺮان ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪» .‬ﺗﻠﻚ اﻟﺪّار اﻵﺧﺮة ﻧَﺠﻌﻠﻬﺎ ﻟﻠّﺬﻳﻦ ﻻ ﻳُﺮﻳﺪون ﻋﻠﻮّاً ﻓﻰ اﻻرض و‬ ‫ﻻﻓﺴﺎداً«) ﻗﺼﺺ‪(٨٣ ،‬‬ ‫ﻓﺴﺎد‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاع ﻓﺴﺎدهﺎى ﺟﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮕﻰ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدى‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫)»ﻟﺘﻔﺴﺪنّ«‪ ،‬ﻣﻄﻠﻖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬آﺘﺎبهﺎى ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬از ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺧﺒﺮ دادﻩاﻧﺪ‪» .‬و ﻗَﻀَﻴﻨﺎ«‬ ‫‪ -٢‬ﺳﻮاﺑﻖ ﻗﻮم ﻳﻬﻮد‪ ،‬در ﺗﻮرات هﻢ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻰ اﻟﻜﺘﺎب«‬ ‫‪ -٣‬ﺑﺮﺗﺮىﺟﻮﻳﻰ و ﻓﺴﺎد در زﻣﻴﻦ‪ ،‬از ﺧﺼﻠﺖهﺎى دﻧﻴﺎﻃﻠﺒﺎن اﺳﺖ‪» .‬ﻟﺘﻔﺴﺪنّ ﻓﻰ اﻻرض و ﻟﺘﻌﻠﻦّ«‬ ‫‪ -٤‬ﻓﺴﺎدى ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ اﺳﺖ آﻪ رﻳﺸﻪ اﺳﺘﻜﺒﺎرى داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻜﺮار ﺷﻮد‪» .‬ﻟﺘﻔﺴﺪنّ‪ ...‬ﻣَﺮّﺗﻴﻦ و‬ ‫ﻟﺘﻌﻠﻦّ«‬ ‫‪ - ٥‬ﮔﺎهﻰ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺘﻜﺒﺮ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪» .‬وﻟﺘَﻌ ُﻠﻦّ ﻋُﻠﻮّا آﺒﻴﺮا« )ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ‬ ‫ﻗﺒﻼً ﺗﻮﺳّﻂ ﻓﺮﻋﻮن ﺑﻪ اﺳﺘﻀﻌﺎف آﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪(.‬‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٥‬‬ ‫ﻢ ﻋِﺒَﺎداً ﻟﱠﻨَﺂ ُأ ْوﻟِﻰ ﺑَ ْﺄسٍ ﺷَﺪِﻳﺪٍ ﻓَﺠَﺎﺳُﻮ ْا ﺧِﻠَﻞَ اﻟﺪﱢﻳَﺎرِ وَآَﺎنَ وَﻋْﺪاً‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻬﻤَﺎ ﺑَﻌَ ْﺜﻨَﺎ ﻋَﻠَ ْﻴ ُ‬ ‫ﺪ أُوﻟَ ُ‬ ‫ﻋُ‬ ‫»‪ «٥‬ﻓَﺈِذَا ﺟَﺂءَ وَ ْ‬ ‫ﻔﻌُﻮﻻً‬ ‫ﻣﱠ ْ‬ ‫ﭘﺲ هﻤﻴﻦ آﻪ وﻋﺪﻩى ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺘﻨﻪ ﻓﺮا رﺳﺪ‪ ،‬ﮔﺮوهﻰ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ و ﺟﻨﮕﺠﻮى ﺧﻮﻳﺶ را‬ ‫)ﺑﺮاى ﺳﺮآﻮﺑﻰ ﺷﻤﺎ( ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺰﻳﻢ‪ .‬ﭘﺲ درون ﺧﺎﻧﻪهﺎ را ﺟﺴﺘﺠﻮ آﻨﻨﺪ )ﺗﺎ ﻓﺘﻨﻪﮔﺮان را ﻳﺎﻓﺘﻪ آﻴﻔﺮ دهﻨﺪ(‬ ‫و ﺁن‪ ،‬وﻋﺪﻩاى ﻗﻄﻌﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺑﺮاى ﺁن ﮔﺮوهﻰ آﻪ ﻓﺴﺎدﮔﺮان ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ را ﺳﺮآﻮب ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺪاﻗﻰ ﺑﻴﺎن ﻧﻜﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣّﺎدر ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ‪ ،‬ﺁن را ﺑﻪ ﺑﺨﺖاﻟﻨﺼّﺮ‪ ،‬ﻃﺎﻟﻮت‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎﻩروم‪ ،‬هﻴﺘﻠﺮ و‪ ...‬ﺗﻄﺒﻴﻖ دادﻩاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﺮﺧﻰ از ﺁﻧﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﺎ آﻠﻤﻪى ﻣﻘﺪّس »ﺑَﻌﺜﻨﺎ« آﻪ ﺑﺮاى ﻗﻴﺎﻣﺖ و ﺑﻌﺜﺖ اﻧﺒﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬و»ﻋﺒﺎداً ﻟﻨﺎ« آﻪ ﺑﺮاى اﻓﺮادى هﻤﭽﻮن‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩاى ﺑﺎﺷﺪ آﻪ هﻨﻮز ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬و ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﻣﺼﺪاق دﻳﮕﺮى داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬از ﺳﻨّﺖهﺎى اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدى ﻣﺴﺘﻜﺒﺮان ﻃﻐﻴﺎنﮔﺮ اﺳﺖ‪» .‬ﺑَﻌﺜﻨﺎ ﻋﻠﻴﻜﻢ«‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺤﻘّﻖ وﻋﺪﻩهﺎى اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى آﻨﺎر ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن از وﻇﻴﻔﻪى ﺟﻬﺎد ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﺑﻌﺜﻨﺎ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﻋﺒﺎداً«‬ ‫‪ -٣‬ﺟﻬﺎد و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻣﺴﺘﻜﺒﺮان‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮص اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﺑﻌﺜﻨﺎ‪ ...‬اوﻟﻰ ﺑﺄس ﺷﺪﻳﺪ«‬ ‫‪ -٤‬دﺳﺖ ﺑﺎﻻى دﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻃﻐﻴﺎن آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا هﻢ ﺑﺮﺗﺮ از ﺁﻧﺎن را ﺑﺮاﻳﺸﺎن‬ ‫ﻣﺴﻠﻂّ ﻣﻰﺳﺎزد‪» .‬ﺑﻌﺜﻨﺎ‪ ...‬اوﻟﻰ ﺑﺄس ﺷﺪﻳﺪ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻓﺮاهﻢ ﺁوردن ﻗﺪرت ﺑﺮاى ﺳﺮآﻮﺑﻰ ﻓﺘﻨﻪﮔﺮان و ﺳﻠﺐ اﻣﻨﻴّﺖ از ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺘّﻰ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬آﺎرى ﻧﻴﻜﻮ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﺠﺎﺳﻮا ﺧﻼل اﻟﺪّﻳﺎر«‬ ‫‪ -٦‬ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﻰهﺎى ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﻰﭘﻴﻮﻧﺪد‪» .‬وﻋﺪاً ﻣﻔﻌﻮﻻً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٦‬‬ ‫ﻢ أَ ْآﺜَﺮَ ﻧَﻔِﻴﺮاً‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻣﻮَلٍ وَ ﺑَﻨِﻴﻦَ وَﺟَﻌَ ْﻠﻨَ ُ‬ ‫ﻣﺪَ ْدﻧَﻜُﻢ ﺑِﺄَ ْ‬ ‫ﻢ وَأَ ْ‬ ‫ﻢ ا ْﻟﻜَﺮﱠةَ ﻋَﻠَ ْﻴﻬِ ْ‬ ‫ﻜ ُ‬ ‫»‪ُ «٦‬ﺛﻢﱠ رَدَ ْدﻧَﺎ ﻟَ ُ‬ ‫ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ ﺳﻮد ﺷﻤﺎ و ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﻢ و ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ اﻣﻮال و ﻓﺮزﻧﺪان آﻤﻚ آﻨﻴﻢ و ﻧﻔﺮات‬ ‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺮار دهﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬

‫ﻇﺎهﺮ ﺁﻳﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﭘﺲ از ﻓﺴﺎدﮔﺮى و ﺷﻜﺴﺖ ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺑﺎرﻩ ﺁﻧﺎن را ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬ ‫و ﻓﺮزﻧﺪان ﺳﺮوﺳﺎﻣﺎن دهﺪ‪ ،‬وﻟﻰ اﺣﺘﻤﺎل دارد ﻣﺨﺎﻃﺐ »رَدَدﻧﺎ ﻟﻜﻢ اﻟﻜﺮّة«‪ ،‬هﻤﺎن »ﻋﺒﺎداً ﻟﻨﺎ اوﻟﻰ‬ ‫ﺑﺄس« ﺁﻳﻪ ﻗﺒﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺳﻠﺤﺸﻮر ﺧﻮﻳﺶ دو ﻟﻄﻒ دارﻳﻢ‪ :‬ﻳﻜﻰ ﺗﺎروﻣﺎر آﺮدن ﻣﺘﺠﺎوزان‬ ‫ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬و دﻳﮕﺮى ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺣﻜﻮﻣﺖ رﺳﺎﻧﺪن ﺁﻧﺎن‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻬﻠﺖ دادن و اﻣﺘﺤﺎن ﻣﺠﺪّد از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ وﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬از ﺳﻨّﺖهﺎى اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬رَددﻧﺎ ﻟﻜﻢ«‬ ‫‪ -٢‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ وﻧﻴﺮوى اﻧﺴﺎﻧﻰ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪ ﻗﺪرت وﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﺖ‪» .‬اَﻣﺪدﻧﺎآﻢﺑﺎﻣﻮالٍ وﺑﻨﻴﻦ«‬ ‫‪ -٣‬ﻟﻄﻒ ﺧﺪا‪ ،‬هﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮد ﮔﻨﻬﻜﺎرى ﻣﻰﺷﻮد آﻪ ﺗﻮﺑﻪ آﻨﺪ‪ ،‬و هﻢ اﻣّﺖ ﮔﻨﻬﻜﺎر آﻪ ﮔﻮﺷﻤﺎﻟﻰ ﺷﺪﻩ‬ ‫و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬رَددﻧﺎ ﻟﻜﻢ اﻟﻜﺮّة«‬ ‫‪ -٤‬آﺜﺮت ﺟﻤﻌﻴّﺖ‪ ،‬از ﻧﻌﻤﺖهﺎى اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎآﻢ اآﺜﺮ ﻧﻔﻴﺮاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٧‬‬ ‫ﺧﻠُﻮ ْا‬ ‫ﺪ ُ‬ ‫ﻢ وَﻟِﻴَ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﺴُﻮ ْا ُوﺟُﻮهَ ُ‬ ‫ﺪ ا ْﻟﺄَﺧِﺮَةِ ﻟِﻴَ ُ‬ ‫ﻋُ‬ ‫ﻢ ﻓَﻠَﻬَﺎ ﻓَﺈِذَا ﺟَﺂءَ وَ ْ‬ ‫ن أَﺳَ ْﺄ ُﺗ ْ‬ ‫ﻢ وَإِ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻔﺴِ ُ‬ ‫ﻢ ﻟِﺄَ ْﻧ ُ‬ ‫ﺣﺴَﻨ ُﺘ ْ‬ ‫ﻢ أَ ْ‬ ‫ﺣﺴَﻨ ُﺘ ْ‬ ‫ن أَ ْ‬ ‫»‪ «٧‬إِ ْ‬ ‫ﺴﺠِﺪَ آَﻤَﺎ دَﺧَﻠُﻮ ُﻩ أَوﱠلَ ﻣَﺮﱠةٍ وَﻟِ ُﻴﺘَﺒﱢﺮُو ْا ﻣَﺎ ﻋَﻠَ ْﻮ ْا ﺗَ ْﺘﺒِﻴﺮاً‬ ‫ا ْﻟﻤَ ْ‬ ‫اﮔﺮ ﻧﻴﻜﻰ آﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﻧﻴﻜﻰ آﺮدﻩاﻳﺪ واﮔﺮ ﺑﺪى آﻨﻴﺪ )ﺑﺎز هﻢ( ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺪ آﺮدﻩاﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ هﻤﻴﻦ آﻪ‬ ‫وﻋﺪﻩى )ﻓﺴﺎدﮔﺮى( دوّم ﻓﺮا رﺳﺪ )ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﻣﺆﻣﻦ را ﺑﺮاى ﻗﻠﻊ وﻗﻤﻊ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻴﻢ( ﺗﺎ‬ ‫ﺳﻴﻤﺎى )ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﻋﺰّت دﻧﻴﻮى( ﺷﻤﺎ را زﺷﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و)ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪرت( ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻰ وارد‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ آﻪ ﺑﺎر ﻧﺨﺴﺖ وارد ﺷﺪﻧﺪ وﺗﺎ ﺁﻧﭽﻪ را زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪ درﺁوردﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ وﻳﺮان آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ در ﺣﻮادث ﺗﺎرﻳﺨﻰ اهﻤﻴّﺖ داﺷﺘﻪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺳﺎزﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺮتهﺎ و درﺳﻬﺎى ﺁن اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺣﻮادث‪ .‬ﻣﺎﺟﺮاى ﺗﺎروﻣﺎر ﺷﺪن ﻣﺴﺘﻜﺒﺮان ﻳﻬﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﺧﺪا آﻪ در دو ﺁﻳﻪى‬ ‫اﺧﻴﺮ ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮاى اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬اﺳﺘﻜﺒﺎر وآﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻰﭘﺎﺳﺦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن هﻤﻴﻦ هﺪف آﻠّﻰ و‬ ‫ﺗﺮﺑﻴﺘﻰ ﻣﻘﺼﻮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ذآﺮ ﺟﺰﺋﻴّﺎت درﮔﻴﺮى وﻧﻔﺮات وﺳﻼح ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‬ ‫داﺳﺘﺎن ﺣﻀﺮت ﻳﻮﺳﻒﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم آﻪ ﭼﻮن هﺪف ﺗﺮﺑﻴﺘﻰ و ﻋﻔﺎف ﺁﻣﻮزى دارد‪ ،‬ﺧﻴﻠﻰ از ﺟﺰﺋﻴّﺎت‬ ‫داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺣﺘّﻰ ﻧﺎم زﻟﻴﺨﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻜﺒﺎر و ﻓﺴﺎد ﻳﻬﻮد و ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﺷﺪن ﺁﻧﺎن را در دو ﻧﻮﺑﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻓﺮادى در‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪهﺎى دور ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺴﺒﺖ دادﻩاﻧﺪ و ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻰ در ﻃﻮل ﭼﻨﺪ هﺰار ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ ﺷﺎهﺪ‬ ‫ﺣﻮادث و ﺧﺎﻃﺮات ﺗﻠﺦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﺎت ورواﻳﺎت‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﺠﺎوز و اﺳﺘﻜﺒﺎر‬ ‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﺁﻳﻨﺪﻩ و رﻳﺸﻪ آﻦ ﺷﺪن ﺁﻧﺎن از ﺳﻮى ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ).‬ﻣﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬از ﻳﻚ‬ ‫ﺳﻮ ﺷﺎهﺪ ﺗﺠﺎوز ﮔﺴﺘﺮدﻩى اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﻧﻘﺸﻪى ﺗﺼﺮّف از ﻧﻴﻞ ﺗﺎ ﻓﺮات و اﺧﺮاج ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از وﻃﻦ ﺧﻮد‬

‫و اﻳﺠﺎد ﺷﺒﻜﻪهﺎى ﺟﺎﺳﻮﺳﻰ در ﺟﻬﺎن و ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮقهﺎى ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻰ و ﮔﺮدﺁورى ﻧﻴﺮوهﺎى ﺧﻮد‬ ‫از ﺷﺮق و ﻏﺮب و اﻧﻮاع آﺎرهﺎى ﻓﺴﺎداﻧﮕﻴﺰ هﺴﺘﻴﻢ و از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ ﺷﺎهﺪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ و ﭘﻴﺪا‬ ‫ﺷﺪن ﺟﻮاﻧﺎن ﺣﺰباﻟّﻠﻬﻰ در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و هﺠﻮم ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻰ هﺴﺘﻴﻢ آﻪ‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺁﻳﻪ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﻟﻠﱠﻪ اﻟﻌﺎﻟﻢ(‬ ‫رواﻳﺎت ﻣﺘﻌﺪّدى در ذﻳﻞ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ در ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬آﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﻧﺎﺑﻮدى ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺘﺠﺎوز را ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻗﻴﺎم ﺣﻀﺮت ﻣﻬﺪىﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺗﻮﺳﻂ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻣﺆﻣﻦ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎى ﺧﻮد را ﺑﺮ‬ ‫دوش ﻧﻬﺎدﻩ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮز ﺷﻬﺎدت ﭘﻴﺶ ﻣﻰروﻧﺪ و زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺣﻀﺮت ﻣﻬﺪىﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺮﺧﻰ وﻗﻮع ﺁن را در زﻣﺎن ﻇﻬﻮر اﻣﺎم زﻣﺎن داﻧﺴﺘﻪ آﻪ ﻣﺘﺠﺎوزان ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﺧﻮاهﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻗﺎن‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ و‪( ...‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻧﻴﻜﻰ و ﺑﺪى ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮد ﻳﺎ زﻳﺎﻧﻰ ﻧﻤﻰرﺳﺎﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪى ﺁن ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺎ ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺮدد‪.‬‬ ‫»اِن اَﺣﺴﻨﺘﻢ اَﺣﺴﻨﺘﻢ ﻻﻧﻔﺴﻜﻢ و اِن أﺳﺄﺗﻢ ﻓﻠﻬﺎ«‬ ‫‪ -٢‬اوّل ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻴﻜﻰهﺎ دم زد‪ ،‬ﺳﭙﺲ از ﺑﺪىهﺎ‪» .‬اِن اﺣﺴﻨﺘﻢ‪ ...‬اِن اﺳﺄﺗﻢ«‬ ‫‪ -٣‬اﻧﺴﺎن در اﻧﺘﺨﺎب و ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺁزاد اﺳﺖ‪» .‬اِن اﺣﺴﻨﺘﻢ‪ ...‬اِن اﺳﺄﺗﻢ«‬ ‫‪ -٤‬ﻓﺮاز وﻧﺸﻴﺐهﺎى ﺗﺎرﻳﺦ وﻧﺎﺑﻮدى ﻳﻬﻮد ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازى ﺁن‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺎﻧﻮن و ﺳﻨّﺖ اﻟﻬﻰ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫»اِن اﺣﺴﻨﺘﻢ اﺣﺴﻨﺘﻢ‪«...‬‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻗﺪرت ادﻳﺎن و ﺳﻤﺒﻞ ﻗﺪرت ﺑﻮدﻩ و ﺁزاد آﺮدن ﻣﺴﺎﺟﺪ از ﺳﻠﻄﻪى آﻔﺎر از‬ ‫وﻇﺎﺋﻒ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاى ﺳﺮآﻮب ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺘﺠﺎوز‪ ،‬ﻣﺮدان ﺧﺪا وارد ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪّس ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﻜّﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﺷﺪﻧﺪ‪» .‬وﻟﻴﺪﺧﻠﻮا اﻟﻤﺴﺠﺪ«‬ ‫‪ -٦‬ﺑﺮاى ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺣﻖ‪ ،‬ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﻣﺴﺘﻜﺒﺮان ﻻزم اﺳﺖ‪» .‬و ﻟﻴﺘﺒّﺮوا ﻣﺎ ﻋﻠﻮا ﺗﺘﺒﻴﺮا«‬ ‫ﻧﮕﺎﻩ آﻮﺗﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻓﻀّﻠﺘﻜﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ«) ﺑﻘﺮﻩ‪ (٤٧ ،‬ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ‬ ‫هﻤﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﺑﺮﺗﺮى دادم‪ .‬وﻟﻰ در ﺁﻳﺎﺗﻰ دﻳﮕﺮ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﺑﺎؤا ﺑﻐﻀﺐ«) ﺑﻘﺮﻩ‪ (٦١ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﺆاﻟﻰ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ اﻣّﺖ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ اﻣّﺖ ﻏﻀﺐ ﺷﺪﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ؟!‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ دﻟﻴﻞ ﻏﻀﺐ ﺧﻮد را اﻳﻦ ﻣﻰداﻧﺪ آﻪ ﺁﻧﺎن ارزشهﺎ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﻪ ﺁﻳﺎت اﻟﻬﻰ آﻔﺮ ورزﻳﺪﻧﺪ‪» .‬ذﻟﻚ ﺑﺎﻧّﻬﻢ آﺎﻧﻮا ﻳﻜﻔﺮون ﺑﺎﻳﺎت اﻟﻠﱠﻪ«‬ ‫‪ -٢‬اﻧﺒﻴﺎ را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖّ آﺸﺘﻨﺪ‪» .‬ﻳﻘﺘﻠﻮن اﻟﻨﺒﻴّﻴﻦ ﺑﻐﻴﺮ اﻟﺤﻖّ«‬ ‫‪ -٣‬اهﻞ ﮔﻨﺎﻩ و ﺗﺠﺎوز ﺷﺪﻧﺪ‪» .‬ﺑﻤﺎ ﻋﺼﻮا و آﺎﻧﻮا ﻳﻌﺘﺪون«) ﺑﻘﺮﻩ‪(٦١ :‬‬

‫‪ -٤‬ﻋﻠﻤﺎ و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﻟﻬﻰ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻩ و ﺗﺤﺮﻳﻒ آﺮدﻧﺪ‪» .‬ﻳﺤﺮّﻓﻮن اﻟﻜﻠﻢ«) ﻧﺴﺎء‪(٤٦ ،‬‬ ‫‪ - ٥‬ﺗﺠّﺎر وﺑﺎزارﻳﺎن ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺮاغ رﺑﺎﺧﻮارى رﻓﺘﻨﺪ‪» .‬و اﺧﺬهﻢ اﻟﺮﺑﺎ«) ﻧﺴﺎء‪(١٦١ ،‬‬ ‫‪ -٦‬ﻣﺮدم ﻳﻬﻮد‪ ،‬روﺣﻴّﻪى ﺷﺠﺎﻋﺖ را از دﺳﺖ دادﻩ و ﺗﺮﺳﻮ ﺷﺪﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺷﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮآﺖ در ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻰﻣﺎﻧﻴﻢ! »اﻧّﺎ هﻬﻨﺎ ﻗﺎﻋﺪون«) ﻣﺎﺋﺪﻩ‪(٢٤ ،‬‬ ‫ﺁرى‪ ،‬اﻣّﺘﻰ آﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺳﺮاغ آﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎى ﭘﻴﺮوى از اﻧﺒﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ آﺸﺘﻦ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎى‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎى ﻗﺎﻧﻮن اﻟﻬﻰ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺳﻠﻴﻘﻪهﺎى ﺷﺨﺼﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎى ﺗﺠﺎرت ﺑﻪ ﺳﺮاغ‬ ‫رﺑﺎ و ﺑﻪ ﺟﺎى ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺗﺮﺳﻮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺗﺮى ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ذﻟّﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺻﺪر اﺳﻼم از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁن هﻢ از ﻣﺴﺠﺪى آﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﻩ ﺳﺘﻮن از ﺗﻨﻪى درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ‬ ‫ﻗﻠﺐ اروﭘﺎ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ و اﻣﺮوز ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺟﻤﻌﻴّﺖ ﻣﻴﻠﻴﺎردى و ذﺧﻴﺮﻩهﺎى ﻧﻔﺘﻰ و‪ ...‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺒﻮد اﺗّﺤﺎد‬ ‫و ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻻﻳﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﻌﻒ آﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣّﺎ هﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﺁﻳﻨﺪﻩى درﺧﺸﺎﻧﻰ را ﺑﺮاى ﻣﺮدان ﺧﺪا و ﺑﺪﺑﺨﺘﻰ و ذﻟّﺖ ﺑﺰرﮔﻰ را ﺑﺮاى ﻳﻬﻮد ﻣﺘﺠﺎوز‬ ‫وﻋﺪﻩ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٨‬‬ ‫ﺪﻧَﺎ وَ ﺟَﻌَ ْﻠﻨَﺎ ﺟَﻬَ ﱠﻨﻢَ ﻟِ ْﻠﻜَﻔِﺮِﻳﻦَ ﺣَﺼِﻴﺮاً‬ ‫ﻋْ‬ ‫ﻢ ُ‬ ‫ن ﻋُﺪﺗﱡ ْ‬ ‫ﻢ وَإِ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻢ أَن ﻳَ ْﺮﺣَﻤَ ُ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻋﺴَﻰ رَﺑﱡ ُ‬ ‫»‪َ «٨‬‬ ‫اﻣﻴﺪ اﺳﺖ آﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺮ ﺷﻤﺎ رﺣﻢ آﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪ )و دوﺑﺎرﻩ ﻓﺘﻨﻪ آﻨﻴﺪ( ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻣﻰﮔﺮدﻳﻢ )و‬ ‫ﻗﻬﺮ ﺧﻮد را ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻴﻢ( و ﻣﺎ دوزخ را ﺑﺮاى آﺎﻓﺮان‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻰ ﺳﺨﺖ ﻗﺮار دادﻩاﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﺣَﺼﻴﺮ«‪ ،‬از»ﺣَﺼﺮ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى در ﺗﻨﮕﻨﺎ و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اﻓﺘﺎدن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺮش ﺣﺼﻴﺮى ﻧﻴﺰ از ﺁن ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺣﺼﻴﺮ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ در هﻢ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻳﺄس و ﻧﺎاﻣﻴﺪى از رﺣﻤﺖ اﻟﻬﻰ روا ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى ﻣﻔﺴﺪان ﻧﻴﺰ راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ را ﺑﺎز ﮔﺬاردﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪» .‬ﻋﺴﻰ رﺑّﻜﻢ أن ﻳَﺮﺣﻤﻜﻢ«‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻮر آﺎر ﻣﺮﺑّﻰ ﺑﺎﻳﺪ رﺣﻤﺖ و ﻣﺤﺒّﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬رﺑّﻜﻢ‪ ،‬ﻳَﺮﺣﻤﻜﻢ«‬ ‫‪ -٣‬در ﺷﻴﻮﻩى هﺪاﻳﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺪا از رﺣﻢ وﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ از هﺸﺪار و ﺗﻬﺪﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫»ﻳَﺮﺣﻤﻜﻢ‪ ...‬ﻋُﺪﻧﺎ«‬ ‫‪ -٤‬ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮد ﻣﺎﺳﺖ‪» .‬اِن ﻋُﺪﺗﻢ ﻋﺪﻧﺎ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻓﺴﺎدى آﻪ ﺗﻮﺑﻪ در ﭘﻰﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻔﺮ ﻣﻰاﻧﺠﺎﻣﺪ‪» .‬و ﺟﻌﻠﻨﺎ ﺟﻬﻨّﻢ ﻟﻠﻜﺎﻓﺮﻳﻦ«‬ ‫‪ -٦‬دوزﺧﻴﺎن هﻴﭻ راﻩ ﻓﺮارى ﻧﺪارﻧﺪ‪» .‬ﺣَﺼﻴﺮاً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪ ٩‬و ‪(١٠‬‬ ‫ﻢ أَﺟْﺮاً‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺤﺖِ أَنﱠ ﻟَ ُ‬ ‫ﻤ ْﺆﻣِﻨِﻴﻦَ اﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﻳَ ْﻌﻤَﻠُﻮنَ اﻟﺼﱠﻠِ َ‬ ‫م وَ ُﻳﺒَﺸﱢ ُﺮ ا ْﻟ ُ‬ ‫ﻬﺪِى ﻟِﻠﱠﺘِﻰ هِﻰَ أَ ْﻗﻮَ ُ‬ ‫ﻘ ْﺮءَانَ ﻳَ ْ‬ ‫»‪ «٩‬إِنﱠ هَﺬَا ا ْﻟ ُ‬ ‫آَﺒِﻴﺮاً‬ ‫هﻤﺎﻧﺎ اﻳﻦ ﻗﺮﺁن ﺑﻪ اﺳﺘﻮارﺗﺮﻳﻦ راﻩ‪ ،‬هﺪاﻳﺖ ﻣﻰآﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻰ آﻪ آﺎرهﺎى ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﻣﻰدهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺸﺎرت ﻣﻰدهﺪ آﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﭘﺎداش ﺑﺰرﮔﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻢ ﻋَﺬَاﺑﺎً أَﻟِﻴﻤﺎً‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺪﻧَﺎ ﻟَ ُ‬ ‫ﻋﺘَ ْ‬ ‫»‪ «١٠‬و َأَنﱠ اﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﻟَﺎ ُﻳ ْﺆﻣِﻨُﻮنَ ﺑِﺎ ْﻟﺄَﺧِﺮَةِ أَ ْ‬ ‫و ﺁﻧﺎن آﻪ ﺑﻪ ﺁﺧﺮت اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻰﺁورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻋﺬاﺑﻰ دردﻧﺎك‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ آﺮدﻩاﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ »ﻳَﻬﺪى ﻟﻠّﺘﻰ هﻰ اﻗﻮم« را دو ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﻣﻌﻨﺎ آﺮد‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ هﺪاﻳﺖ ﻣﻰآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬ﻗﺮﺁن اﺳﺘﻮارﺗﺮﻳﻦ ﻣﻠّﺖهﺎ و اﻣّﺖهﺎ را هﺪاﻳﺖ ﻣﻰآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﺮاﻓﺎت و اوهﺎم در ﻣﻨﻄﻖ اﺳﺘﻮار ﻗﺮﺁن راﻩ ﻧﺪارد‪» .‬ﻳَﻬﺪى ﻟﻠّﺘﻰ هﻰ اﻗﻮم«‬ ‫‪ -٢‬ﻗﺮﺁن ﺗﻨﻬﺎ آﺘﺎﺑﻰ اﺳﺖ آﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺑﺪى و ﺛﺎﺑﺖ دارد‪» .‬ﻳَﻬﺪى ﻟﻠّﺘﻰ هﻰ اﻗﻮم«‬ ‫‪ -٣‬درﻳﺎﻓﺖ اﺟﺮ ﺑﻪ اﻳﻤﺎن و ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺎز دارد‪» ،‬اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ اﻟّﺬﻳﻦ ﻳﻌﻤﻠﻮن« وﻟﻰ ﺑﺮاى دوزﺧﻰ ﺷﺪن‪ ،‬آﻔﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ آﺎﻓﻰ اﺳﺖ‪» .‬اﻟّﺬﻳﻦ ﻻﻳﺆﻣﻨﻮن‪ ...‬ﻟﻬﻢ ﻋﺬاﺑﺎً«‬ ‫‪ -٤‬ﻋﺬاب اﻟﻬﻰ از هﻢ اآﻨﻮن ﺁﻣﺎدﻩ اﺳﺖ‪» .‬اَﻋﺘَﺪﻧﺎ«‬ ‫‪ - ٥‬ﺑﻴﻢ واﻣﻴﺪ در آﻨﺎر هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬أﺟﺮاً آﺒﻴﺮاً‪ ...‬ﻋﺬاﺑﺎً اﻟﻴﻤﺎً«‬ ‫ﻧﮕﺎهﻰ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن‬ ‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ و دﺳﺘﻮرات ﺑﺸﺮى آﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از اﻃﻼﻋﺎت و ﺳﻠﻴﻘﻪهﺎى اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬داراى ﺁﻓﺎﺗﻰ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭼﻮن اﻃﻼﻋﺎت و ﺳﻠﻴﻘﻪهﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻔﺎوت و ﮔﺎهﻰ ﻣﺘﻀﺎدّ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﭼﻮن ﻋﻠﻢ و اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺸﺮ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﻴﻦ آﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪى ﺟﺪﻳﺪى آﺸﻒ ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﺎﻳﻪهﺎى ﺁن دﺳﺘﻮرات ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -٣‬دﺳﺘﻮرات و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺸﺮى ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﻧﺪارد‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ داروﻳﻰ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺮﺿﻰ را‬ ‫ﻣﻮﻗّﺘﺎً درﻣﺎن ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺳﺒﺐ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺑﻴﻤﺎرىهﺎى دﻳﮕﺮى ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﺳﺘﻮر و ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ‬ ‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻣﺤﻠّﻪاى ﺑﺮاى ﻓﺮد ﻳﺎ ﮔﺮوهﻰ و از ﺟﻬﺘﻰ و ﺑﺮاى ﭼﻨﺪ روزى ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣّﺎ ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﺮاى‬ ‫هﻤﻴﺸﻪ و هﻤﻪى ﻣﺮدم در هﻤﻪى ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن را اﺟﺮا آﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺸﺮى‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪار ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -٤‬ﺑﻰاﻋﺘﻨﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺸﺮى‪ ،‬ﻣﺠﺎزات دارد‪ ،‬وﻟﻰ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺁن ﭘﺎداش ﻧﺪارد و هﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ آﻪ ﺑﺮاى‬ ‫ﻣﺘﺨﻠّﻒ ﺟﺮﻳﻤﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﺮاى ﻋﺎﻣﻞ و ﻣﺠﺮى ﺁن ﭘﺎداش ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ - ٥‬ﭼﻮن ﺳﻠﻴﻘﻪهﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺸﺮى ﻧﻴﺰ هﻤﻮارﻩ در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮّل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺸﺮى ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻓﻄﺮت ﺑﺸﺮى هﻤﺎهﻨﮓ ﻧﻴﺴﺖ و ﻟﺬا ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﻣّﺎ ﻗﺎﻧﻮن اﻟﻬﻰ و آﺘﺎب ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﻗﺮﺁن آﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ هﺪاﻳﺖ ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا‪:‬‬ ‫اوّﻻً‪ :‬از ﻃﺮف ﺧﺪاﻳﻰ اﺳﺖ آﻪ ﻋﻠﻢ و ﺣﻜﻤﺘﺶ ﺑﻰﻧﻬﺎﻳﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻜﺘﻪ ﺟﺪﻳﺪى ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻰآﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﺶ را ﻋﻮض آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ دﺳﺘﺨﻮش ﺳﻠﻴﻘﻪهﺎى ﺷﺨﺼﻰ‪ ،‬ﺣﺰﺑﻰ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻰ و ﻧﮋادى ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﻄﺮت اﺳﺖ و هﺮﮔﺰ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﻧﺪارد آﻪ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎن از ﺁن ﺗﻨﻔّﺮ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺁرى‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺮﺁن اﺳﺖ آﻪ »ﻳﻬﺪى ﻟﻠّﺘﻰ هﻰ اﻗﻮم«‪.‬‬ ‫دﻟﻴﻞ ﺳﺨﻦ ﻣﺎ دو ﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اوّل‪ :‬هﺮ روز آﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪاى از رﻣﻮز ﻗﺮﺁن آﺸﻒ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮﻩاى از ﺟﻠﻮﻩهﺎى ﻗﺮﺁن ﻧﻤﻮدار ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫دوّم‪ :‬هﺮﮔﺎﻩ آﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ دﺳﺘﻮرات ﻗﺮﺁن را رهﺎ آﺮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﻮاع ذﻟّﺖهﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻩاﻧﺪ و هﺮﮔﺎﻩ‬ ‫ﮔﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻗﺮﺁن ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺰّت و اﻗﺘﺪار ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١١‬‬ ‫ﺪُ‬ ‫»‪ «١١‬وَﻳَ ْ‬ ‫ﻦ ﻋَﺠُﻮﻟَﺎً‬ ‫ﻦ ﺑِﺎﻟﺸﱠﺮﱢ ُدﻋَﺂءَ ُﻩ ﺑِﺎ ْﻟﺨَ ْﻴﺮِ وَآَﺎنَ ا ْﻟﺈِﻧﺴَ ُ‬ ‫ع ا ْﻟﺈِ ْﻧﺴَ ُ‬ ‫و اﻧﺴﺎن )ﺷﺘﺎﺑﺰدﻩ وﻧﺎدان( هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ ﺧﻴﺮ را ﻣﻰﻃﻠﺒﺪ‪ ،‬ﺷﺮّ را هﻢ ﻣﻰﻃﻠﺒﺪ واﻧﺴﺎن هﻤﻮارﻩ ﻋﺠﻮل‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در ﻗﺮﺁن از ﺷﺘﺎبزدﮔﻰ اﻧﺴﺎن و ﺷﺮّﺧﻮاهﻰ او ﺑﺎرهﺎ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪» :‬و ﻳَﺴﺘﻌﺠﻠﻮﻧﻚ‬ ‫ﺑﺎﻟﺴﻴّﺌﺔ ﻗﺒﻞ اﻟﺤﺴﻨﻪ«) رﻋﺪ‪ (٦ ،‬ﻳﻌﻨﻰ از ﺗﻮ ﻋﺬاب ﻓﻮرى ﻣﻰﺧﻮاهﻨﺪ‪ .‬در ﺁﻳﻪاى دﻳﮕﺮ از ﻗﻮل آﺎﻓﺮان‬ ‫ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬أﻣﻄﺮ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺣﺠﺎرةً ﻣﻦ اﻟﺴﻤﺎء«) اﻧﻔﺎل‪ (٣٢ ،‬ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاﻳﺎ اﮔﺮ دﻳﻦ ﺣﻖّ اﺳﺖ‪ ،‬از‬ ‫ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﺳﻨﮓ ﺑﺒﺎران‪ .‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪى اﻳﻦ ﺷﺘﺎبهﺎ‪ ،‬ﺟﻬﻞ و ﻋﻨﺎد و ﺗﻌﺼّﺐ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اآﺮمﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬اﻧّﻤﺎ أهﻠﻚ اﻟﻨّﺎس اﻟﻌﺠﻠﺔ«) ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج‪ ،١٧‬ص‪ (٣٤٠‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬ ‫هﻼآﺖ و ﺗﺒﺎهﻰ اﻧﺴﺎن از ﻋﺠﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﻧﻔﺮﻳﻦهﺎﻳﻰ را هﻢ آﻪ اﻧﺴﺎن ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮد ﻳﺎ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﻰآﻨﺪ از هﻤﻴﻦ ﻋﺠﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻋﺠﻠﻪ و ﺷﺘﺎب‪ ،‬از ﺁﻓﺎت ﻓﻜﺮ و ﻋﻤﻞ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪» .‬و ﻳَﺪع اﻻﻧﺴﺎن ﺑﺎﻟﺸﺮّ‪ ...‬ﻋﺠﻮﻻً«‬

‫ع اﻻﻧﺴﺎن ﺑﺎﻟﺸﺮّ دﻋﺎﺋﻪ ﺑﺎﻟﺨﻴﺮ« ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺷﺮّﺧﻮاهﻰ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ‬ ‫‪ -٢‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻓﻄﺮﺗﺎً ﺧﻴﺮﮔِﺮاﺳﺖ‪» .‬ﻳَﺪ ُ‬ ‫ﺧﻴﺮﺧﻮاهﻰ او‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﺁن اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن در اﺻﻞ‪ ،‬ﺧﻴﺮﮔِﺮا ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﺁﻧﺎن آﻪ ﺑﻪ هﺪاﻳﺖ اﺳﺘﻮار ﻗﺮﺁن »ﻳَﻬﺪى ﻟﻠّﺘﻰ هﻰ اﻗﻮم« راﻩ ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺎﺑﺰدﻩ ﺳﺮاغ ﺷﺮّ ﺧﻮاهﻨﺪ‬ ‫رﻓﺖ‪» .‬ﻳَﺪع اﻻﻧﺴﺎن ﺑﺎﻟﺸﺮّ«‬ ‫‪ -٤‬ﻋﺠﻠﻪ در ﻧﻬﺎد هﺮ اﻧﺴﺎﻧﻰ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻣّﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎى اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺻﺤﻴﺢ ﺁن را ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ‪.‬‬ ‫»آﺎناﻻﻧﺴﺎن ﻋﺠﻮﻻً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(١٢‬‬ ‫ﻢ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻀﻼً ﻣﱢﻦ رﱠﺑﱢ ُ‬ ‫ﻣ ْﺒﺼِﺮَةً ﻟﱢﺘَ ْﺒﺘَﻐُﻮ ْا ﻓَ ْ‬ ‫»‪ «١٢‬وَﺟَﻌَ ْﻠﻨَﺎ اﻟﱠ ْﻴﻞَ وَاﻟﻨﱠﻬَﺎرَ ءَاﻳَﺘَ ْﻴﻦِ ﻓَﻤَﺤَ ْﻮﻧَﺂ ءَاﻳَﺔَ اﻟﱠ ْﻴﻞِ وَﺟَﻌَ ْﻠﻨَﺂ ءَاﻳَﺔَ اﻟﻨﱠﻬَﺎرِ ُ‬ ‫ﻔﺼِﻴﻼً‬ ‫ﻪ ﺗَ ْ‬ ‫ﻰءٍ ﻓَﺼﱠ ْﻠﻨَ ُ‬ ‫ﺤﺴَﺎبَ وَ ُآﻞﱠ ﺷَ ْ‬ ‫وَﻟِﺘَ ْﻌﻠَﻤُﻮ ْا ﻋَﺪَدَ اﻟﺴﱢﻨِﻴﻦَ وَ ا ْﻟ ِ‬ ‫و ﻣﺎ ﺷﺐ و روز را دو ﻧﺸﺎﻧﻪ )از ﻗﺪرت ﺧﻮد( ﻗﺮار دادﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺸﺎﻧﻪى ﺷﺐ )روﺷﻨﻰ ﻣﺎﻩ( را زدودﻳﻢ و‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪى روز )ﺧﻮرﺷﻴﺪ( را روﺷﻨﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﻓﻀﻞ و روزى از ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺠﻮﻳﻴﺪ و ﺗﺎ ﺷﻤﺎر ﺳﺎﻟﻬﺎ و‬ ‫ﺣﺴﺎب را ﺑﺪاﻧﻴﺪ و ﻣﺎ هﺮ ﭼﻴﺰ را ﺑﻪ روﺷﻨﻰ ﺑﻴﺎن آﺮدﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ در ﻗﺮﺁن ﻣﻌﻤﻮﻻً آﻠﻤﻪى ﺷﺐ ﻣﻘﺪّم ﺑﺮ روز ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻰ زﻣﻴﻦ‬ ‫از ﺧﻮدش اﺳﺖ و روﺷﻨﺎﻳﻰ ﺁن از ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﮔﺮدش زﻣﻴﻦ ﺑﻪ دور ﺧﻮد و ﭘﻴﺪاﻳﺶ روز و ﺷﺐ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺁن‪ ،‬ﻃﺒﻖ ارادﻩى ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪى اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﺗﺼﺎدﻓﻰ‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎ‪ ...‬ﻣَﺤَﻮﻧﺎ‪ ...‬ﻟﺘﺒﺘﻐﻮا«‬ ‫‪ -٢‬روز ﺑﺮاى آﺎر و ﺷﺐ ﺑﺮاى اﺳﺘﺮاﺣﺖ اﺳﺖ‪» .‬ﺁﻳﺔ اﻟﻨّﻬﺎر ﻣﺒﺼﺮةً ﻟﺘﺒﺘﻐﻮا«‬ ‫‪ -٣‬ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺖ از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻼش آﻨﻴﻢ‪» .‬ﻟِﺘَﺒﺘﻐﻮا ﻓﻀﻼً ﻣﻦ رﺑّﻜﻢ«‬ ‫‪ -٤‬ﺁﻣﺎدﻩﺳﺎزى زﻣﻴﻨﻪهﺎى آﺴﺐ روزى‪ ،‬از ﺷﺌﻮن رﺑﻮﺑﻴّﺖ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻟﺘﺒﺘَﻐﻮا ﻓﻀﻼً ﻣﻦ رﺑّﻜﻢ«‬ ‫‪ - ٥‬روزى‪ ،‬از ﺳﻮى ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زرﻧﮕﻰ ﺧﻮد ﻣﻐﺮور ﻧﺸﻮﻳﻢ‪» .‬ﻓﻀﻼً ﻣﻦ رﺑّﻜﻢ«‬ ‫‪ -٦‬ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ‪ ،‬ﺑﻰهﺪف ﻧﻴﺴﺖ و در اﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻮر هﺪفهﺎ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪» .‬ﻟﺘﺒﺘﻐﻮا ‪...‬‬ ‫ﻟﺘﻌﻠﻤﻮا«‬ ‫‪ -٧‬ﺷﺐ وروز‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﻤﻰ ﻃﺒﻴﻌﻰ‪ ،‬داﺋﻤﻰ‪ ،‬هﻤﮕﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺁﺳﺎن وﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و وﺳﻴﻠﻪاى ﺑﺮاى ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰى و‬ ‫ﻧﻈﻢ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻟﺘﻌﻠﻤﻮا ﻋﺪد اﻟﺴّﻨﻴﻦ و اﻟﺤﺴﺎب«‬ ‫‪ - ٨‬در ﻧﻈﺎم هﺴﺘﻰ‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻨﻈّﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮنﻣﻨﺪ و ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ اﺻﻄﻜﺎك و ﺗﺪاﺧﻞ و‬ ‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪» .‬وآﻞّ ﺷﻰء ﻓﺼّﻠﻨﺎﻩ ﺗﻔﺼﻴﻼً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(١٣‬‬ ‫ﻪ ﻣَﻨﺸُﻮراً‬ ‫ﻪ ﻳَ ْﻮمَ ا ْﻟﻘِﻴَﻤَﺔِ آِﺘَﺒﺎً ﻳَ ْﻠﻘَ ُ‬ ‫ج ﻟَ ُ‬ ‫ﺨﺮِ ُ‬ ‫ﻋ ُﻨﻘِﻪِ وَ ُﻧ ْ‬ ‫ﻪ ﻃَﺌِﺮَ ُﻩ ﻓِﻰ ُ‬ ‫ﻣﻨَ ُ‬ ‫»‪ «١٣‬وَ ُآﻞﱠ إِﻧﺴَﻦٍ أَ ْﻟﺰَ ْ‬ ‫و آﺎرﻧﺎﻣﻪى هﺮ اﻧﺴﺎﻧﻰ را در ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﺴﺘﻪاﻳﻢ و روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺮاى او ﻧﻮﺷﺘﻪاى ﺑﻴﺮون ﺁورﻳﻢ آﻪ ﺁن را‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﮔﺸﻮدﻩ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫آﻠﻤﻪ »ﻃﺎﺋﺮ« در ﺁﻳﻪ‪ ،‬آﻨﺎﻳﻪ از ﻋﻤﻞ و ﺑﻬﺮﻩ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﭘﺮواز ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺧﻮب و ﺑﺪ آﺎرى‬ ‫را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻰ ﻣﻰآﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاى ﺧﻮد ﻋﻤﻞ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁن‪ ،‬آﻠﻤﻪى »ﻃﺎﺋﺮ« ﺑﻜﺎر ﺑﺮدﻩ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﻗﺮﺁن ﺑﺎرهﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪى ﻋﻤﻞ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩ و در ﺁﻳﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻜﺎﺗﻰ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬ ‫‪ -١‬در ﺁن ﻧﺎﻣﻪ ﭼﻴﺰى ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻻ ﻳُﻐﺎدر ﺻﻐﻴﺮةً و ﻻ آﺒﻴﺮة«) آﻬﻒ‪(٤٩ ،‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺠﺮﻣﺎن از ﺁن ﻣﻰﺗﺮﺳﻨﺪ‪» .‬ﻓﺘَﺮَى اﻟﻤﺠﺮﻣﻴﻦ ﻣﺸﻔﻘﻴﻦ ﻣﻤّﺎﻓﻴﻪ«) آﻬﻒ‪(٤٩ ،‬‬ ‫‪ -٣‬در ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎﻣﻪى ﻋﻤﻠﺶ‪ ،‬ﺣﺎآﻢ و داور اﺳﺖ‪» .‬اِﻗﺮَء آﺘﺎﺑﻚ آﻔﻰ ﺑﻨﻔﺴﻚ‬ ‫اﻟﻴﻮم ﻋﻠﻴﻚ ﺣﺴﻴﺒﺎً«) اﺳﺮاء‪(١٤ ،‬‬ ‫‪ - ٤‬رﺳﺘﮕﺎران‪ ،‬آﺘﺎﺑﺸﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ دادﻩ ﻣﻰﺷﻮد و دوزﺧﻴﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﭼﭗ‪» .‬اوﺗِﻰَ آﺘﺎﺑﻪ‬ ‫ﺑﻴﻤﻴﻨﻪ‪ ...‬ﺑﺸﻤﺎﻟﻪ«) اﻟﺤﺎﻗّﻪ‪(١٩ ،‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺣﺴﺎب‪ ،‬آﺘﺎب و ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺮاى هﻤﻪ اﺳﺖ واﺳﺘﺜﻨﺎ ﻧﺪارد‪» .‬آﻞّ اﻧﺴﺎن«‬ ‫‪ -٢‬هﻤﻪى اﻧﺴﺎنهﺎ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪى اﻋﻤﺎل‪ ،‬در ﻣﺤﺸﺮ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺪا ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪» .‬آﻞّ اﻧﺴﺎن اَﻟﺰﻣﻨﺎﻩ‬ ‫ﻃﺎﺋﺮﻩ ﻓﻰ ﻋُﻨﻘﻪ«‬ ‫ﻋ ُﻨﻘِﻪ«‬ ‫‪ -٣‬ﻋﻤﻞ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻼزم اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪» .‬اَﻟﺰﻣﻨﺎﻩ‪ ...‬ﻓﻰ ُ‬ ‫‪ -٤‬ﺳﻌﺎدت و ﺷﻘﺎوت اﻧﺴﺎن ﺑﺴﺘﮕﻰ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﺧﻮد او دارد‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻮاﻣﻞ اﺗﻔﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﻧﺲ و اﻗﺒﺎل‪.‬‬ ‫»اَﻟﺰَﻣﻨﺎﻩ ﻃﺎﺋﺮﻩ‪«...‬‬ ‫‪ - ٥‬ﺑﺮاى ﺧﺪا هﻤﻪى ﻋﻤﻞهﺎ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل‪ ،‬ﺑﺮاى ﻓﻬﻤﻴﺪن ﺧﻮد اﻧﺴﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪» .‬ﻧُﺨﺮج ﻟﻪ«‬ ‫‪ -٦‬هﻤﻪى اﻋﻤﺎل و ﺣﺮآﺎت اﻧﺴﺎن ﺛﺒﺖ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺛﺒﺖ اﻋﻤﺎل در دﻧﻴﺎ ﺑﺮاى اﻧﺴﺎن ﻣﺤﺴﻮس‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻰ در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬آﺎرﻧﺎﻣﻪى ﻋﻤﻞ او ﮔﺸﻮدﻩ و اﻓﺸﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪» .‬آﺘﺎﺑﺎً ﻳَﻠﻘﺎﻩ ﻣﻨﺸﻮرا«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٤‬‬ ‫ﻔﺴِﻚَ ا ْﻟﻴَ ْﻮمَ ﻋَﻠَ ْﻴﻚَ ﺣَﺴِﻴﺒﺎً‬ ‫»‪ «١٤‬اِ ْﻗﺮَ ْأ آِﺘَﺒَﻚَ آَﻔَﻰ ﺑِﻨَ ْ‬

‫)در ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪ (:‬آﺘﺎﺑﺖ را ﺑﺨﻮان‪ ،‬آﺎﻓﻰ اﺳﺖ آﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺧﻮدت ﺣﺴﺎﺑﮕﺮ ﺧﻮﻳﺶ‬ ‫ﺑﺎﺷﻰ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺧﻮﻳﺶ را در ﭘﺮوﻧﺪﻩى ﺧﻮد ﭼﻨﺎن واﺿﺢ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ‬ ‫آﻪ ﮔﻮﻳﻰ هﻤﺎن ﺳﺎﻋﺖ ﺁن را ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﻓﺨﺮ رازى ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮاد از آﺘﺎب‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪى روح اﺳﺖ آﻪ اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن در ﺁن اﺛﺮ ﻣﻰﮔﺬارد و ﻣﺮاد از‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬درك و ﻓﻬﻢ ﺁن اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ آﺒﻴﺮ( در ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان‪ ،‬آﺘﺎب‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻋﻤﺎل ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در رواﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎرى ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪﻩ آﻪ اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺶ از ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﺎر ﺧﻮد رﺳﻴﺪﮔﻰ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫»ﺣﺎﺳﺒﻮا اﻧﻔﺴﻜﻢ ﻗﺒﻞ أن ﺗُﺤﺎﺳﺒﻮا«) ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،٧٠‬ص ‪ (٧٣‬و اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪهﺎ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪى ﺑﻴﺪارى‬ ‫اﻧﺴﺎن و ﻧﺒﻮد ﺁن ﻧﺸﺎﻧﻪى ﻏﻔﻠﺖ اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺣﺪﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬هﺮ آﺲ در دﻧﻴﺎ از ﺧﻮد ﺣﺴﺎب ﺑﻜﺸﺪ‪ ،‬ﺣﺴﺎﺑﺶ در ﺁﺧﺮت ﺁﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ در هﻤﻴﻦ دﻧﻴﺎ آﺘﺎب زﻧﺪﮔﻰ و ﭘﺮوﻧﺪﻩى اﻋﻤﺎل ﺧﻮد را ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﺿﻌﻒهﺎ را ﺟﺒﺮان و از ﺑﺪىهﺎ ﺗﻮﺑﻪ‬ ‫آﺮدﻩ و ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﻚ ﺧﻮد ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﻴﻢ‪ ).‬ﭘﺪرى از ﻓﺮزﻧﺪش ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻤﺎم آﺮدار ﻳﻚ روزش را ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪،‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬روز دﻳﮕﺮ ﺑﺎز ﭘﺪر هﻤﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎ را ﺗﻜﺮار آﺮد‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺰع اﻓﺘﺎد آﻪ اﻳﻦ آﺎر دﺷﻮار‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻓﻢ ﺑﺪار‪ .‬ﭘﺪر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺰﻳﺰم! اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎم اﻋﻤﺎﻟﺖ ﺛﺒﺖ ﻣﻰﺷﻮد و اﻟﺒﺘّﻪ در ﻗﻴﺎﻣﺖ‬ ‫آﺸﻒ ﺷﺪﻩ و از آﺮدارت ﺷﺮﻣﻨﺪﻩ ﺧﻮاهﻰ ﺷﺪ‪) .‬ﺗﻔﺴﻴﺮ آﺸﻒاﻻﺳﺮار( )‬

‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬هﻤﻪى ﻣﺮدم ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎﻣﻪى اﻋﻤﺎل ﺧﻮد ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪» .‬اِﻗﺮَء«‬ ‫‪ -٢‬در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬وﺟﺪانهﺎ ﺑﻴﺪار ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﻧﻔﺴﻚ«‬ ‫‪ -٣‬ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬دادﮔﺎهﻰ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺠﺮم ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮدش ﺣﻜﻢ ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬آﻔﻰ ﺑﻨﻔﺴﻚ اﻟﻴﻮم ﻋﻠﻴﻚ‬ ‫ﺣﺴﻴﺒﺎ«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٥‬‬ ‫ﺧﺮَى وَﻣَﺎ ُآﻨﱠﺎ‬ ‫ﻔﺴِﻪِ وَﻣَﻦ ﺿَﻞﱠ ﻓَﺈِﻧﱠﻤَﺎ ﻳَﻀِﻞﱡ ﻋَﻠَ ْﻴﻬَﺎ وَ ﻟَﺎﺗَﺰِ ُر وَازِرَةٌ وِ ْزرَ ُأ ْ‬ ‫ﻬﺘَﺪِى ﻟِﻨَ ْ‬ ‫هﺘَﺪَى ﻓَﺈِﻧﱠﻤَﺎ ﻳَ ْ‬ ‫»‪ «١٥‬ﻣَﻦِ ا ْ‬ ‫ﻣﻌَﺬﱢﺑِﻴﻦَ ﺣَﺘﱠﻰ ﻧَ ْﺒﻌَﺚَ رَﺳُﻮﻻً‬ ‫ُ‬

‫هﺮ آﺲ هﺪاﻳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ هﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺧﻮﻳﺶ هﺪاﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و هﺮ آﺲ ﮔﻤﺮاﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬ ‫زﻳﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻤﺮاﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و هﻴﭻ آﺲ ﺑﺎر ﮔﻨﺎﻩ دﻳﮕﺮى را ﺑﻪ دوش ﻧﻤﻰآﺸﺪ و ﻣﺎ هﺮﮔﺰ ﻋﺬاب‬ ‫آﻨﻨﺪﻩ ﻧﺒﻮدﻩاﻳﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮى ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﻢ )و اﺗﻤﺎم ﺣﺠّﺖ آﻨﻴﻢ(‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﺎت ‪ ٢٥‬اﻧﻌﺎم و ‪ ١٣‬ﻋﻨﻜﺒﻮت و رواﻳﺎت‪ ،‬ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن آﻔﺮ و ﮔﻤﺮاهﻰ‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺑﺎر ﮔﻨﺎهﺎن‬ ‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎر ﮔﻨﺎﻩِ ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﺮ دوش ﻣﻰآﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﻜﻪ از ﮔﻨﺎﻩ ﭘﻴﺮوان‪ ،‬ﭼﻴﺰى ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫زﻳﺮا اﺳﺒﺎب ﮔﻤﺮاهﻰ ﺁﻧﺎن را ﻓﺮاهﻢ آﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻧﺴﺎن در اﻧﺘﺨﺎب راﻩ‪ ،‬ﺁزاد اﺳﺖ‪» .‬ﻣَﻦ اهﺘﺪى ‪ ...‬ﻣَﻦ ﺿَﻞّ«‬ ‫‪ -٢‬هﺪاﻳﺖﭘﺬﻳﺮى ﺑﻪ ﺳﻮد ﺧﻮد اﻧﺴﺎن و آﻔﺮ واﻋﺮاض‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺎن ﺧﻮد اوﺳﺖ و ﺳﻮد و زﻳﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﻧﻤﻰرﺳﺪ‪» .‬ﻳﻬﺘﺪى ﻟﻨﻔﺴﻪ‪ ...‬ﻳﻀﻞّ ﻋﻠﻴﻬﺎ«‬ ‫‪ -٣‬هﺮ آﺲ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﺰر وازرة وِزرَ اُﺧﺮى«‬ ‫‪ -٤‬اوّل ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﺜﺒﺖهﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻨﻔﻰهﺎ‪» .‬ﻣَﻦ اِهﺘﺪى« ﻗﺒﻞ از »ﻣَﻦ ﺿﻞّ« ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ - ٥‬ﺳﻨّﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺁن اﺳﺖ آﻪ آﺴﻰ ﻳﺎ اﻣّﺘﻰ را ﺑﺪون ﺑﻴﺎن و اﺗﻤﺎم ﺣﺠّﺖ‪ ،‬ﻋﺬاب ﻧﻜﻨﺪ‪» .‬ﻣﺎ آﻨّﺎ‬ ‫ﻣﻌﺬّﺑﻴﻦ ﺣﺘّﻰ ﻧَﺒﻌﺚَ رﺳﻮﻻً« و اﻧﺒﻴﺎ ﺑﺮاى هﺪاﻳﺖ ﺑﺸﺮ‪ ،‬از اﺑﺘﺪاى ﺧﻠﻘﺖ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٦‬ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﺑﺮاى ﺳﻌﺎدت ﺑﺸﺮ آﺎﻓﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﺪاﻳﺖ اﻧﺒﻴﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪» .‬ﺣﺘّﻰ ﻧﺒﻌﺚ رﺳﻮﻻً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٦‬‬ ‫ﺪﻣِﻴﺮاً‬ ‫ل ﻓَﺪَﻣﱠ ْﺮﻧَﻬَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﻔﺴَﻘُﻮ ْا ﻓِﻴﻬَﺎ ﻓَﺤَﻖﱠ ﻋَﻠَ ْﻴﻬَﺎ ا ْﻟﻘَ ْﻮ ُ‬ ‫ﻣ ْﺘﺮَﻓِﻴﻬَﺎ ﻓَ َ‬ ‫ﻬﻠِﻚَ ﻗَ ْﺮﻳَﺔً أَﻣَ ْﺮﻧَﺎ ُ‬ ‫»‪ «١٦‬وَ إِذَﺁ أَرَ ْدﻧَﺂ أَن ﻧﱡ ْ‬ ‫و هﺮﮔﺎﻩ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ )ﻣﺮدم( ﻣﻨﻄﻘﻪاى را )ﺑﻪ آﻴﻔﺮ ﮔﻨﺎهﺸﺎن( هﻼك آﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﺎن ﺁﻧﺎن ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﻣﻰدهﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ در ﺁن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻋﺼﻴﺎن ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖّ ﻋﺬاب و ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺁﻧﺠﺎ را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ درهﻢ ﻣﻰآﻮﺑﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»اَﻣَﺮﻧﺎ ﻣُﺘﺮﻓﻴﻬﺎ«‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم را ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻰدهﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺴﻖ و ﮔﻨﺎﻩ‬ ‫دﺳﺘﻮر ﻧﻤﻰدهﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻋﺪل و اﺣﺴﺎن ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻰدهﺪ‪ .‬ﺷﻴﻮﻩى هﻼك آﺮدن ﺧﺪا ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺤﻮاﺳﺖ‬ ‫آﻪ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ دﺳﺘﻮر ﻣﻰدهﺪ‪ ،‬ﻣﺮﻓّﻬﺎن ﺑﻰ درد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻰآﻨﻨﺪ و اﻓﺮاد ﻋﺎدّى هﻢ از ﺁﻧﺎن ﭘﻴﺮوى‬ ‫ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ ﺑﺮ هﻤﮕﺎن ﺣﺘﻤﻰ و ﻣﺤﻘّﻖ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬و ﻋﺬاب و ﻏﻀﺐ اﻟﻬﻰ ﻓﺮا ﻣﻰرﺳﺪ‪.‬‬

‫ارادﻩى ﻗﻬﺮ ﺧﺪاى ﺣﻜﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس زﻣﻴﻨﻪهﺎى ﮔﻨﺎﻩ و ﺧﺼﻠﺖهﺎى ﻣﻨﻔﻰ ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻰﺟﻬﺖ ارادﻩ هﻼك ﻗﻮﻣﻰ را ﻧﻤﻰآﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻩى ﺣﻀﺮت رﺿﺎﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ :‬ارادﻩى ﻋﺬاب‬ ‫اﻟﻬﻰ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﻓﺴﻖ ﻣﺎﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻨﺰاﻟﺪﻗﺎﺋﻖ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻳﻜﻰ از ﺷﻴﻮﻩهﺎى ﻗﻬﺮ و آﻴﻔﺮ اﻟﻬﻰ‪ ،‬رﻓﺎﻩ زدﮔﻰ و ﻓﺮورﻓﺘﻦ در ﻧﻌﻤﺖهﺎﺳﺖ‪» .‬اردﻧﺎ أن ﻧُﻬﻠﻚ‬ ‫ﻗﺮﻳﺔ‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬وﺟﻮد ﻣﺘﺮﻓﻴﻦ ﻓﺎﺳﻖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻔﺴﻘﻮا ﻓﻴﻬﺎ ﻓﺤﻖّ ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬ﺳﻘﻮط اﺧﻼﻗﻰ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ رؤﺳﺎى ﻣﺮﻓّﻪ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪» .‬أﻣﺮﻧﺎ ﻣُﺘﺮﻓﻴﻬﺎ ﻓﻔﺴﻘﻮا«‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺮﻓّﻬﺎن ﺑﻰ درد‪ ،‬ﭘﻴﺶ از دﻳﮕﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ دﻋﻮت اﻧﺒﻴﺎ ﻣﻰاﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن رﻓﺎﻩ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﺮﭼﺸﻤﻪى‬ ‫ﻓﺴﺎد اﺳﺖ‪» .‬أﻣَﺮﻧﺎ ﻣﺘﺮﻓﻴﻬﺎ ﻓﻔﺴﻘﻮا«‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﻬﻠﺖ دادن ﺑﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺳﻨّﺖ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬أﻣﺮﻧﺎ‪ ،‬ﻓﻔﺴﻘﻮا‪ ،‬ﻓﺤﻖّ«‬ ‫‪ -٦‬ﺗﻬﺪﻳﺪهﺎى اﻟﻬﻰ را ﺟﺪّى ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﺧﻮد را اﺻﻼح آﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺤﻘﻖ اﺟﺮاى ﺗﻬﺪﻳﺪهﺎى اﻟﻬﻰ‬ ‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮدﻣﺎﺳﺖ‪» .‬ﻓﻔﺴﻘﻮا ﻓﻴﻬﺎ ﻓﺤﻖّ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﻘﻮل«‬ ‫‪ -٧‬ﺑﺪون اﺗﻤﺎم ﺣﺠّﺖ‪ ،‬ﻋﺬاب اﻟﻬﻰ ﻧﺎزل ﻧﻤﻰﺷﻮد‪» .‬أﻣَﺮﻧﺎ‪ ،‬ﻓﻔﺴﻘﻮا‪ ،‬ﻓﺤﻖّ‪ ،‬ﻓﺪﻣّﺮﻧﺎ«‬ ‫‪ - ٨‬ﻗﻬﺮ و ﻋﺬاب اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﺪﻣّﺮﻧﺎهﺎ ﺗﺪﻣﻴﺮاً«‬ ‫‪ -٩‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ و هﻤﻪ آﺎر ﺑﺎ ﻗﺪرت اﻟﻬﻰ اﻧﺠﺎم ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬اَردﻧﺎ‪ ،‬ﻧُﻬﻠﻚ‪ ،‬أﻣَﺮﻧﺎ‪ ،‬دَﻣّﺮﻧﺎ«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٧‬‬ ‫ﻜﻨَﺎ ﻣِﻦَ ا ْﻟ ُ‬ ‫هﻠَ ْ‬ ‫ﻢ أَ ْ‬ ‫»‪ «١٧‬وَ آَ ْ‬ ‫ﺬﻧُﻮبِ ﻋِﺒَﺎدِﻩِ ﺧَﺒِﻴﺮاً ﺑَﺼِﻴﺮاً‬ ‫ﻘﺮُونِ ﻣِﻦ ﺑَ ْﻌﺪِ ﻧُﻮحٍ وَآَﻔَﻰ ﺑِﺮَﺑﱢﻚَ ﺑِ ُ‬ ‫و ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺮدﻣﺎﻧﻰ را آﻪ ﭘﺲ از ﻧﻮح )ﺑﻪ آﻴﻔﺮ ﮔﻨﺎﻩ وآﻔﺮﺷﺎن( ﻧﺎﺑﻮد آﺮدﻳﻢ وهﻤﻴﻦ آﺎﻓﻰ اﺳﺖ آﻪ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ ﮔﻨﺎهﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺁﮔﺎﻩ و ﺑﻴﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ آﻪ اﻧﻘﺮاض ﻧﺴﻠﻰ از ﺑﺸﺮ و ﺁﻏﺎز ﻧﻈﺎم ﻧﻮﻳﻨﻰ در زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺸﺮ را ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﻰدهﺪ آﻪ زﻣﺎن ﺣﻀﺮت ﻧﻮح ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪى ﻋﻄﻔﻰ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﻰ ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻧﻮح‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎدﻩ و ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻴّﺘﻰ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدﻩ و ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺮﻣﺎﺟﺮاﻳﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺪاوم ﻧﺴﻞ ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻣﺆﻣﻨﻰ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ آﻪ در آﺸﺘﻰ هﻤﺮاﻩ ﻧﻮحﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﻳﻨﻜﻪ هﺸﺪار ﺑﻪ ﻏﺎﻓﻼن و ﻋﺒﺮت ﺑﺮاى ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻪ ﺗﺴﻜﻴﻦ وﺁراﻣﺶ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آﻪ اﮔﺮ آﺎﻓﺮان از ﺁزارﺷﺎن دﺳﺖ ﺑﺮﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﻗﻮم ﻧﻮح‪ ،‬ﻗﻮم ﻋﺎد‪ ،‬ﺛﻤﻮد‪ ،‬ﻟﻮط‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﻣﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻋﻮن‪ ،‬هﺎﻣﺎن‪ ،‬ﻗﺎرون و اﺻﺤﺎب ﻓﻴﻞ هﻢ‪،‬‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪» .‬ﻣﻦ اﻟﻘﺮون ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻧﻮح«‬

‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻠّﺖهﺎﻳﻰ آﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻗﻬﺮ و ﻏﻀﺐ ﺧﺪا ﺷﺪﻩاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ‪» .‬آﻢ‬ ‫اهﻠﻜﻨﺎ«‬ ‫‪ -٢‬ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ ﻣﺨﺼﻮص ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در دﻧﻴﺎ هﻢ هﻼك ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬آﻢ اهﻠﻜﻨﺎ«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪى ﻋﺒﺮت و درس ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪» .‬ﻣﻦ اﻟﻘﺮون«‬ ‫‪ -٤‬ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﺁﮔﺎهﻰ ﺧﺪا ﺑﻪ ﮔﻨﺎهﺎن‪ ،‬ﺑﺮاى ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺎ آﺎﻓﻰ اﺳﺖ‪» .‬آﻔﻰ ﺑﺮﺑّﻚ«‬ ‫‪ - ٥‬ﺑﺮاى ﻋﺬاب و ﻣﺠﺎزات ﻣﺠﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺁﮔﺎهﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ آﺎﻓﻰ اﺳﺖ وﻧﻴﺎزى ﺑﻪ ﺷﺎهﺪ و ﺑﻴّﻨﻪ ﻧﺪارد‪» .‬آﻔﻰ‬ ‫ﺑﺮﺑّﻚ‪«...‬‬ ‫‪ -٦‬اﻧﺴﺎن ﮔﻨﻬﻜﺎر‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺑﻨﺪﻩى ﺧﺪاﺳﺖ‪» .‬ﺑﺬﻧﻮب ﻋﺒﺎدﻩ« وﻧﻔﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺬﻧﻮب اﻟﻨﺎس«‬ ‫‪ -٧‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻦ ﻣﺎ ﺧﺒﻴﺮ و ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﺎ ﺑﺼﻴﺮ اﺳﺖ‪» .‬ﺧﺒﻴﺮاً ﺑﺼﻴﺮاً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(١٨‬‬ ‫ﺬﻣُﻮﻣﺎً‬ ‫ﺼﻠَﻬَﺎ ﻣَ ْ‬ ‫ﻪ ﺟَﻬَﻨﱠﻢَ ﻳَ ْ‬ ‫ﺪ ُﺛﻢﱠ ﺟَﻌَ ْﻠﻨَﺎ ﻟَ ُ‬ ‫ﻪ ﻓِﻴﻬَﺎ ﻣَﺎ َﻧﺸَﺂ ُء ﻟِﻤَﻦ ﻧﱡﺮِﻳ ُ‬ ‫ﺪ ا ْﻟﻌَﺎﺟِﻠَﺔَ ﻋَﺠﱠ ْﻠﻨَﺎ ﻟَ ُ‬ ‫»‪ «١٨‬ﻣَﻦ آَﺎنَ ُﻳﺮِﻳ ُ‬ ‫ﺪﺣُﻮراً‬ ‫ﻣﱠ ْ‬ ‫هﺮ آﺲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ زﻧﺪﮔﻰ دﻧﻴﺎى زودﮔﺬر را ﺑﺨﻮاهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪارى آﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ و ﺑﺮاى هﺮآﻪ ارادﻩ آﻨﻴﻢ‪،‬‬ ‫در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﺑﺸﺘﺎب ﻓﺮاهﻢ ﻣﻰآﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺟﻬﻨّﻢ را ﺑﺮاﻳﺶ ﻗﺮار ﻣﻰدهﻴﻢ آﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﻰ‬ ‫وﻃﺮدﺷﺪﻩ‪ ،‬وارد ﺁن ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻗﺮﺁن‪ ،‬دﻧﻴﺎﻃﻠﺒﻰ و دﻧﻴﺎﮔﺮاﻳﻰ اﮔﺮ ﺳﺒﺐ ﻏﻔﻠﺖ از ﺁﺧﺮت و اﻧﺤﺼﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻪهﺎ در دﻧﻴﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻜﻮهﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ در ﺁﻳﺎت ﻓﺮاواﻧﻰ ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪» :‬ﻳَﻌﻠﻤﻮن ﻇﺎهِﺮاً ﻣِﻦ اﻟﺤَﻴﻮة‬ ‫اﻟﺪّﻧﻴﺎ و هﻢ ﻋَﻦ اﻵﺧﺮة هﻢ ﻏﺎﻓِﻠﻮن«) روم‪» ،(٧ ،‬ﻓﺄﻋﺮض ﻋﻦ ﻣَﻦ ﺗَﻮﻟّﻰ ﻋﻦ ذآﺮِﻧﺎ و ﻟﻢ ُﻳﺮِد اﻻّ اﻟﺤﻴﻮةَ‬ ‫اﻟﺪّﻧﻴﺎ«) ﻧﺠﻢ‪ (٢٩ ،‬و »أرَﺿﻴﺘُﻢ ﺑﺎﻟﺤَﻴﻮة اﻟﺪّﻧﻴﺎ«) ﺗﻮﺑﻪ‪(٣٨ ،‬‬ ‫در ﺟﻬﺎن ﻣﺎدﻳّﺎت ﻧﺰاع و درﮔﻴﺮى زﻳﺎد اﺳﺖ و هﻤﻪ آﺲ ﺑﻪ هﻤﻪ ﺁرزوهﺎﻳﺶ ﻧﻤﻰرﺳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪازﻩ‬ ‫و ﺳﻬﻤﻴﻪاى ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﭼﻪ آﺴﻰ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪» :‬ﻋﺠّﻠﻨﺎ ﻟﻪ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺎ ﻧﺸﺎء ﻟﻤﻦ ﻧﺮﻳﺪ«‪ ،‬اﻣّﺎ در‬ ‫دﻧﻴﺎى ﻣﻌﻨﻮﻳﺎت‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺰاﺣﻢ و ﻣﺤﺪودﻳّﺘﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﻤﻪ ﺻﺪ درﺻﺪ آﺎﻣﻴﺎب ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ و راﻩ ﺑﺮاى ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫هﻢ ﺑﺎز اﺳﺖ‪» .‬آﺎن ﺳﻌﻴﻬﻢ ﻣﺸﻜﻮرا«) اﺳﺮاء‪(١٩ ،‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬دﻧﻴﺎ زودﮔﺬر اﺳﺖ‪» .‬اﻟﻌﺎﺟﻠﺔ«‬

‫‪ -٢‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ارادﻩ ﺧﻠﻖ ﺷﺪﻩ ودر اﻧﺘﺨﺎب ﺁزاد اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ارادﻩى اﻟﻬﻰ اﺻﻞ اﺳﺖ‪» .‬ﻳﺮﻳﺪ‪ ...‬ﻟﻤﻦ‬ ‫ﻧُﺮﻳﺪ«‬ ‫‪ -٣‬ﺁﻧﭽﻪ زﺷﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ دﻧﻴﺎﮔﺮاﻳﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﺻﻞ دﻧﻴﺎ‪» .‬آﺎن ﻳُﺮﻳﺪ اﻟﻌﺎﺟﻠﻪ«‬ ‫‪ -٤‬ﺧﻮاﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﻰﺣﺪّ وﺣﺼﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲﺑﺎﻳﺪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ارادﻩى اﻟﻬﻰ ﻣﺤﺪود ﺷﻮد‪» .‬ﻣﺎ ﻧﺸﺎء«‬ ‫‪ - ٥‬هﻤﻪى دﻧﻴﺎﺧﻮاهﺎن‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻧﻤﻰرﺳﻨﺪ‪» .‬ﻟﻤﻦ ﻧُﺮﻳﺪ«‬ ‫‪ -٦‬دﻧﻴﺎﻃﻠﺒﺎن دو دﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧﻰ دﻧﻴﺎ و ﺁﺧﺮت را ﻣﻰﺑﺎزﻧﺪ‪» ،‬ﺧﺴﺮ اﻟﺪﻧﻴﺎ و اﻵﺧﺮة« ﺑﻌﻀﻰ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻰ‬ ‫از ﺧﻮاﺳﺘﻪهﺎى دﻧﻴﺎﻳﻰﺷﺎن ﻣﻰرﺳﻨﺪ‪» .‬ﻋﺠّﻠﻨﺎ ﻟﻪ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺎ ﻧﺸﺎء«‬ ‫‪ -٧‬دﻧﻴﺎﻃﻠﺒﺎن و ﺻﺎﺣﺒﺎن اهﺪاف ﻣﺎدّى‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪارى از ﻧﺎم و ﻧﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﻗﻴﺎﻣﺘﺸﺎن ﺗﺒﺎﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻟﻪ ﺟﻬﻨّﻢ«‬ ‫‪ - ٨‬ﭘﺎﻳﺎن دﻧﻴﺎﻃﻠﺒﻰ‪ ،‬ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ و دوزخ اﺳﺖ‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻟﻪ ﺟﻬﻨّﻢ«‬ ‫‪ -٩‬دﻧﻴﺎﻃﻠﺒﺎن‪ ،‬هﻢ در ﺁﺗﺶ ﻣﻰﺳﻮزﻧﺪ )ﻋﺬاب ﺟﺴﻤﻰ(‪ ،‬هﻢ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ )ﻋﺬاب روﺣﻰ(‪.‬‬ ‫»ﻳَﺼﻠﻴﻬﺎ ﻣَﺬﻣﻮﻣﺎً ﻣَﺪﺣﻮراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٩‬‬ ‫ﺸﻜُﻮراً‬ ‫ﻣ ْﺆﻣِﻦٌ ﻓَ ُﺄ ْوﻟَﺌِﻚَ آَﺎنَ ﺳَ ْﻌ ُﻴﻬُﻢ ﻣﱠ ْ‬ ‫هﻮَ ُ‬ ‫ﻦ أَرَادَ ا ْﻟﺄَﺧِﺮَةَ وَﺳَﻌَﻰ ﻟَﻬَﺎ ﺳَ ْﻌﻴَﻬَﺎ وَ ُ‬ ‫»‪ «١٩‬وَﻣَ ْ‬ ‫و هﺮ آﺲ ﺧﻮاهﺎن ﺁﺧﺮت ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاى ﺁن ﺗﻼش ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و در ﺧﻮر آﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﻼش‬ ‫ﺁﻧﺎن ﺳﭙﺎس ﮔﺰاردﻩ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺁزاد وداراى ارادﻩ و اﺧﺘﻴﺎر اﺳﺖ‪» .‬ﻣَﻦ أراد«‬ ‫‪ -٢‬ﺁﺧﺮت‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻼش ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﻰﺁﻳﺪ‪» .‬ﺳَﻌﻰ ﻟﻬﺎ«‬ ‫‪ -٣‬ﺑﺮاى ﺳﻌﺎدت اﺧﺮوى‪ ،‬ﺗﻼش وﻳﮋﻩاى ﻻزم اﺳﺖ‪» .‬ﺳَﻌﻰ ﻟﻬﺎ ﺳَﻌﻴَﻬﺎ«‬ ‫‪ -٤‬اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﺷﺮط ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮى از ﺗﻼشهﺎى دﻧﻴﻮى اﺳﺖ‪» .‬و هﻮ ﻣﺆﻣﻦ ﻓﺎوﻟﺌﻚ آﺎن ﺳﻌﻴﻬﻢ ﻣﺸﻜﻮراً«‬ ‫‪ - ٥‬ﺗﻼش ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺳﭙﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ دﻧﻴﺎﻳﻰ ﺑﺮﺳﺪ ﻳﺎ ﻧﺮﺳﺪ‪» .‬آﺎن ﺳﻌﻴﻬﻢ‬ ‫ﻣﺸﻜﻮرا«‬ ‫‪ -٦‬دﺳﺖﻳﺎﺑﻰ دﻧﻴﺎﮔﺮاﻳﺎن ﺑﻪ دﻧﻴﺎ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪» ،‬ﻋﺠّﻠﻨﺎ‪ ...‬ﻟِﻤَﻦ ﻧﺮﻳﺪ« وﻟﻰ دﺳﺖﻳﺎﺑﻰ ﻣﺆﻣﻨﺎن‬ ‫ﺁﺧﺮتﮔﺮا ﺑﻪ ﭘﺎداش‪ ،‬ﻗﻄﻌﻰ اﺳﺖ‪» .‬آﺎن ﺳﻌﻴﻬﻢ ﻣﺸﻜﻮرا«‬ ‫‪ -٧‬ارادﻩ وﺗﻼش اﻧﺴﺎن در ﺳﻌﺎدت او ﻧﻘﺶ دارد‪» .‬أراد‪ ...‬ﺳﻌﻰ‪ ...‬آﺎنﺳﻌﻴﻬﻢﻣﺸﻜﻮرا«‬ ‫‪ - ٨‬ﺗﺸﻜّﺮ از ﺗﻼش دﻳﮕﺮان‪ ،‬آﺎرى اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬آﺎن ﺳﻌﻴﻬﻢ ﻣﺸﻜﻮرا«‬

‫‪ -٩‬ﺳﭙﺎس ﺧﺪا از ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺑﺎغ ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺸﻜّﺮ هﺮ آﺲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازﻩى ﺷﻌﺎع وﺟﻮدى‬ ‫اوﺳﺖ‪» .‬آﺎن ﺳﻌﻴﻬﻢ ﻣﺸﻜﻮرا«‬ ‫‪ -١٠‬هﺮ ﺳﻌﻰ و ﺗﻼﺷﻰ ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﻣَﻦ اراد اﻵﺧﺮة و ﺳَﻌﻰ ﻟﻬﺎ‪ ...‬آﺎن‬ ‫ﺳﻌﻴﻬﻢ ﻣﺸﻜﻮرا«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٢٠‬‬ ‫ﺤﻈُﻮراً‬ ‫ﻦ ﻋَﻄَﺂءِ رَﺑﱢﻚَ وَﻣَﺎ آَﺎنَ ﻋَﻄَﺂ ُء رَﺑﱢﻚَ ﻣَ ْ‬ ‫»‪ُ «٢٠‬آﻠّﺎً ُﻧﻤِﺪﱡ هَ ُﺆﻟَﺂءِ وَهَ ُﺆﻟَﺂءِ ﻣِ ْ‬ ‫ﻣﺎ از ﻋﻄﺎى ﭘﺮوردﮔﺎرت‪ ،‬اﻳﻨﺎن )ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎن( و ﺁﻧﺎن )دﻧﻴﺎ ﻃﻠﺒﺎن( را آﻤﻚ ﻣﻰآﻨﻴﻢ و ﻋﻄﺎى ﭘﺮوردﮔﺎرت‬ ‫از آﺴﻰ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎنهﺎ را ﺁزاد ﺁﻓﺮﻳﺪ و ﺑﺎ در اﺧﺘﻴﺎر ﻗﺮار دادن اﻣﻜﺎﻧﺎت‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺁزﻣﻮد ﺗﺎ ﻧﺤﻮﻩى ﻋﻤﻞ و ﮔﺰﻳﻨﺶ‬ ‫ﺁﻧﺎن روﺷﻦ ﺷﻮد و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ آﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺧﺪا‪ ،‬از دﻳﮕﺮان ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﺁب و ﺑﺮق آﻪ اﻳﻦ دو‬ ‫ﻧﻌﻤﺖ را در اﺧﺘﻴﺎر هﻤﻪى ﺧﺎﻧﻪهﺎ ﻗﺮار ﻣﻰدهﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻓﺮاد ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد‪ ،‬از ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩى ﺧﻮب ﻳﺎ ﺑﺪ‬ ‫ﺑﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﻨّﺖ ﺧﺪا ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻧﻌﻤﺖ و اﻣﺪاد ﺧﻮﻳﺶ را در اﺧﺘﻴﺎر هﻤﮕﺎن ﻗﺮار دهﺪ‪ ،‬ﺗﺎ هﺮآﺲ ﺻﻔﺎت‬ ‫ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮوز دهﺪ‪» .‬آﻼً ُﻧﻤِﺪّ«‬ ‫‪ -٢‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ وﺁﺧﺮتﻃﻠﺒﻰ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮردارى از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺎدّى ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﻰ ﻧﺪارد‪» .‬آﻼً ﻧُﻤﺪّ«‬ ‫‪ -٣‬اﻟﻄﺎف اﻟﻬﻰ از ﺷﺌﻮن رﺑﻮﺑﻴّﺖ و ﺗﻔﻀّﻞ اوﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎ ﻃﻠﺒﻰ از او ﻧﺪارﻳﻢ‪» .‬ﻋﻄﺎء رﺑّﻚ«‬ ‫‪ -٤‬ﻋﻄﺎى ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻴﺸﮕﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻣﺎ آﺎن ﻋﻄﺎء رﺑّﻚ ﻣﺤﻈﻮراً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٢١‬‬ ‫ﻔﻀِﻴﻼً‬ ‫ﻢ ﻋَﻠَﻰ ﺑَ ْﻌﺾٍ وَ ﻟَ ْﻠﺄَﺧِﺮَ ُة أَ ْآﺒَ ُﺮ دَرَﺟَﺖٍ وَ أَ ْآﺒَ ُﺮ ﺗَ ْ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻈ ْﺮ آَ ْﻴﻒَ ﻓَﻀﱠ ْﻠﻨَﺎ ﺑَ ْﻌﻀَ ُ‬ ‫»‪ «٢١‬اُﻧ ُ‬ ‫ﺑﻨﮕﺮ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻌﻀﻰ از ﺁﻧﺎن را ﺑﺮ ﺑﻌﺾ دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺗﺮى دادﻳﻢ‪ ،‬و ﻗﻄﻌﺎً درﺟﺎت ﺁﺧﺮت‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺑﺮﺗﺮىهﺎى اﻓﺮاد ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دو ﻧﻮع اﺳﺖ‪ :‬ﮔﺎهﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺘﻌﺪاد‪ ،‬ذوق‪ ،‬ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ‪،‬‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻰ و اﻣﺜﺎل ﺁن اﻧﺴﺎن درﻳﺎﻓﺖهﺎﻳﻰ دارد آﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪ و هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ و ﺁزﻣﺎﻳﺶ‬

‫اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺑﺮﺗﺮىهﺎ اﺷﺎرﻩ دارد و ﮔﺎهﻰ ﺑﺮﺗﺮىهﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻇﻠﻢ و اﺳﺘﺜﻤﺎر و‬ ‫اﺳﺘﺤﻤﺎر اﺳﺖ آﻪ ﺣﺴﺎب ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاى دارد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬درﺟﺎت ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻋﻘﻞ اهﻞ ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‬ ‫ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﺧﺘﻼف وﺗﻔﺎوتهﺎ در ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ و درك ﺁن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺄﻣّﻞ و دﻗّﺖ دارد‪» .‬اُﻧﻈﺮ آﻴﻒ ﻓﻀّﻠﻨﺎ«‬ ‫‪ -٢‬ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ هﻤﻪ در ﺁﺧﺮت‪ ،‬ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ وﺑﺮﺗﺮىهﺎى ﺑﺲ ﺑﺰرﮔﻰ وﺟﻮد دارد‪» .‬اآﺒﺮ درﺟﺎت«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٢٢‬‬ ‫ﺨﺬُوﻻً‬ ‫ﺬﻣُﻮﻣﺎً ﻣﱠ ْ‬ ‫ﻘ ُﻌﺪَ ﻣَ ْ‬ ‫ﻞ ﻣَﻊَ اﻟﻠﱠﻪِ إِﻟَﻬﺎً ءَاﺧَﺮَ ﻓَﺘَ ْ‬ ‫ﺠﻌَ ْ‬ ‫»‪ «٢٢‬ﻟَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻌﺒﻮد دﻳﮕﺮى ﻗﺮار ﻣﺪﻩ آﻪ ﻧﻜﻮهﻴﺪﻩ و ﺳﺮاﻓﻜﻨﺪﻩ ﺧﻮاهﻰ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺁﻳﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اآﺮمﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﻣﻘﺼﻮد ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻈﻴﺮ‬ ‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﻄﺎب در ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن آﺮﻳﻢ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻳﻪى ﺑﻌﺪ آﻪ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬و اِﻣّﺎ ﻳﺒﻠﻐﻦّ ﻋﻨﺪك‬ ‫اﻟﻜﺒﺮ اﺣﺪهﻤﺎ او آﻼهﻤﺎ ﻓﻼ ﺗﻘﻞ ﻟﻬﻤﺎ ُافﱟ« ﻳﻌﻨﻰ هﺮﮔﺎﻩ ﻳﻜﻰ از ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻳﺎ هﺮدوى ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻧﺰد ﺗﻮ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻴﺮى رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﺎن افّ ﻣﮕﻮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺧﻮد را در آﻮدآﻰ از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺮاد از »ﻻ ﺗﺠﻌﻞ« ﻣﺮدم هﺴﺘﻨﺪ آﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ رهﺒﺮى ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺁن ﺣﻀﺮت ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب‬ ‫واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻰ و ﻋﺰّت اﻧﺴﺎن در ﺳﺎﻳﻪى ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺳﺖ و ﺷﺮك و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻏﻴﺮ ﺧﺪا اﻧﺴﺎن را ﺧﻮار و‬ ‫ذﻟﻴﻞ ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬ﻣَﻠﻮﻣﺎً ﻣَﺨﺬوﻻ«‬ ‫‪ -٢‬ﭘﻴﺮوى از ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻏﻴﺮ اﻟﻬﻰ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺑﻦﺑﺴﺖ و رآﻮد و ﺑﺎﺗﻼق ﻣﻰآﺸﺎﻧﺪ‪» .‬ﻓﺘَﻘﻌُﺪ ﻣﻠﻮﻣﺎً‬ ‫ﻣﺨﺬوﻻ«‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺸﺮك‪ ،‬ﻣﻮرد ﻧﻜﻮهﺶ ﺧﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ‪ ،‬وﺟﺪانهﺎى ﺑﻴﺪار و ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﻣَﻠﻮﻣﺎً ﻣَﺨﺬوﻻ« زﻳﺮا ﻧﺎﻣﻰ از ﻣﺬﻣّﺖ آﻨﻨﺪﻩ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻄﻠﻖ و ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺣﻴﺪ‬ ‫ﺗﻮﺣﻴﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻳﻜﺘﺎﻳﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اوّﻟﻴﻦ ﺳﺨﻦ ﺗﻤﺎم اﻧﺒﻴﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻧﻔﻰ ﭘﻮلﭘﺮﺳﺘﻰ‪ ،‬ﻣﻘﺎمﭘﺮﺳﺘﻰ‪ ،‬زورﭘﺮﺳﺘﻰ و‪...‬‬ ‫ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ زﻳﺮ ﺑﺎر ﻏﻴﺮ او ﻧﺮﻓﺘﻦ‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ او آﻪ ﻣﺮا ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ‪ ،‬ﭼﺮا دﻳﮕﺮى را اﻃﺎﻋﺖ آﻨﻢ؟!‬

‫ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻪ آﺎرهﺎ رﻧﮓ اﻟﻬﻰ دادن؛ ﻣِﻬﺮهﺎ و ﻗﻬﺮهﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاى او داﻧﺴﺘﻦ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻗﺎﻧﻮن او‬ ‫ﺷﺪن‪.‬‬ ‫او ﻣﺮا ﺁﻓﺮﻳﺪ و از هﺮ آﺲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮا دوﺳﺖ دارد‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺮگ و ﺣﻴﺎﺗﻢ‪ ،‬ﻋﺰّت و ذﻟّﺘﻢ‪ ،‬دﻧﻴﺎ و ﺁﺧﺮﺗﻢ و ﺑﻮد و ﻧﺒﻮدم ﺗﻨﻬﺎ از اوﺳﺖ‪ .‬او زود راﺿﻰ‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد و دﻳﮕﺮان دﻳﺮ‪ ،‬او ﻣﻰﺑﺨﺸﺪ و دﻳﮕﺮان اﻧﺘﻘﺎم ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫او ﻣﺮا ﺑﺮاى ﺧﻮدم ﻣﻰﺧﻮاهﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮان ﻣﺮا ﺑﺮاى ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻰﺧﻮاهﻨﺪ‪.‬‬ ‫او ﺧﺎﻟﻖ اﺳﺖ ودﻳﮕﺮان ﻣﺨﻠﻮق‪ ،‬او ﻋﺰﻳﺰ اﺳﺖ و دﻳﮕﺮان ذﻟﻴﻞ‪ ،‬او ﭘﺎﻳﺪار و ﺟﺎودان اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮان زود‬ ‫ﮔﺬر‪ ،‬او ﻗﻮى اﺳﺖ و دﻳﮕﺮان ﺿﻌﻴﻒ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ارادﻩى اوﺳﺖ آﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﺎر ﻋﻨﻜﺒﻮﺗﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش را در ﻏﺎر ﺣﻔﻆ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ارادﻩى اوﺳﺖ آﻪ هﺴﺘﻰ ﻧﻈﺎم و ﺳﺮ و ﺳﺎﻣﺎن دارد‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ارادﻩى اوﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ هﺴﺘﻢ اﮔﺮ او ﺑﺨﻮاهﺪ ﺣﺘّﻰ ﺧﻮدم را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻰآﻨﻢ‪ .‬وﺑﺎ ارادﻩى او‬ ‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻰﺧﻮاﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻰﺧﻮرم‪ ،‬ﻣﻰﻓﻬﻤﻢ و ﺑﺎور ﻣﻰآﻨﻢ‪.‬‬ ‫دﻟﻴﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻈﻤﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم هﺴﺘﻰ ﺣﺎآﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻟﻴﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬هﻤﺎن اﺳﺖ آﻪ هﻨﮕﺎم ﮔﺴﺴﺘﻦ وﺳﺎﺋﻞ ﻣﺎدى هﻤﻪى دﻟﻬﺎ ﻣﺘﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٢٣‬‬ ‫هﻤَﺎ ﻓَﻠَﺎ ﺗَﻘُﻞ‬ ‫هﻤَﺂ أَ ْو آِﻠَﺎ ُ‬ ‫ﺪ ُ‬ ‫ﺣﺴَﻨﺎً إِﻣﱠﺎ ﻳَ ْﺒ ُﻠﻐَﻦﱠ ﻋِﻨﺪَكَ ا ْﻟﻜِﺒَﺮَ أَﺣَ ُ‬ ‫»‪ «٢٣‬وَﻗَﻀَﻰ رَﺑﱡﻚَ أَﻟﱠﺎ ﺗَ ْﻌ ُﺒﺪُو ْا إِﻟﱠﺂ إِﻳﱠﺎ ُﻩ وَﺑِﺎﻟْﻮﻟِﺪَ ْﻳﻦِ إِ ْ‬ ‫ﻬﻤَﺎ ﻗَ ْﻮﻟًﺎ آَﺮِﻳﻤﺎً‬ ‫هﻤَﺎ وَﻗُﻞ ﻟﱠ ُ‬ ‫ﻬﻤَﺂ ُأفﱟ وَﻟَﺎ ﺗَ ْﻨﻬَ ْﺮ ُ‬ ‫ﻟﱠ ُ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻣﻘﺮّر داﺷﺖ آﻪ ﺟﺰ او را ﻧﭙﺮﺳﺘﻴﺪ و ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﻴﻜﻰ آﻨﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻜﻰ از ﺁن دو ﻳﺎ هﺮ دو‬ ‫ﻧﺰد ﺗﻮ ﺑﻪ ﭘﻴﺮى رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﺎن »اُف« ﻣﮕﻮ و ﺁﻧﺎن را از ﺧﻮد ﻣﺮان و ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ و ﺑﺰرﮔﻮاراﻧﻪ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﺑﮕﻮ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در اﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬در ﻣﻮرد اﺣﺴﺎن ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻔﺎرش ﺷﺪﻩ و از ﺁزردن ﺁﻧﺎن ﻧﻜﻮهﺶ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻣﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﭘﺎداش ﻧﮕﺎﻩ رﺣﻤﺖ ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬رﺿﺎﻳﺖ ﺁن دو رﺿﺎى اﻟﻬﻰ و ﺧﺸﻢ ﺁﻧﺎن ﺧﺸﻢ‬ ‫ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬اﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻋﻤﺮ را ﻃﻮﻻﻧﻰ ﻣﻰآﻨﺪ و ﺳﺒﺐ ﻣﻰﺷﻮد آﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫اﺣﺴﺎن آﻨﻨﺪ‪ .‬در اﺣﺎدﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﺣﺘّﻰ اﮔﺮ ﺗﻮ را زدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ »ُافّ« ﻧﮕﻮ‪ ،‬ﺧﻴﺮﻩ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻜﻦ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﺁﻧﺎن راﻩ ﻧﺮو‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﺪا ﻧﺰن‪ ،‬آﺎرى ﻣﻜﻦ آﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺁﻧﺎن دﺷﻨﺎم دهﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از‬ ‫ﺁﻧﺎن ﻣﻨﺸﻴﻦ و ﭘﻴﺶ از ﺁﻧﻜﻪ از ﺗﻮ ﭼﻴﺰى ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن آﻤﻚ آﻦ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬

‫ﻣﺮدى ﻣﺎدرش را ﺑﻪ دوش ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻃﻮاف ﻣﻰداد‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را در هﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ دﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺣﻖّ ﻣﺎدرم‬ ‫را ادا آﺮدم؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺣﺘّﻰ ﺣﻖّ ﻳﻜﻰ از ﻧﺎﻟﻪهﺎى زﻣﺎن زاﻳﻤﺎن را ادا ﻧﻜﺮدى‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ(‬ ‫از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اآﺮمﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﺳﺆال ﺷﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ هﻢ اﺣﺴﺎﻧﻰ ﺑﺮاى واﻟﺪﻳﻦ هﺴﺖ؟‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺁرى‪ ،‬از راﻩ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮاى ﺁﻧﺎن و اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺑﺮاﻳﺸﺎن و وﻓﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﻬّﺪاﺗﺸﺎن و ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﺑﺪهﻰهﺎﻳﺸﺎن و اﺣﺘﺮام دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺠﻤﻊاﻟﺒﻴﺎن(‬ ‫ﻣﺮدى از ﭘﺪرش ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺷﻜﺎﻳﺖ آﺮد‪ .‬ﺣﻀﺮت ﭘﺪر را ﺧﻮاﺳﺖ و ﭘﺮﺳﺶ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭘﺪر ﭘﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬روزى‬ ‫ﻣﻦ ﻗﻮى و ﭘﻮﻟﺪار ﺑﻮدم و ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪم آﻤﻚ ﻣﻰآﺮدم‪ ،‬اﻣّﺎ اﻣﺮوز او ﭘﻮﻟﺪار ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﻣﻦ آﻤﻚ ﻧﻤﻰآﻨﺪ‪.‬‬ ‫رﺳﻮل ﺧﺪاﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﮔﺮﻳﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬هﻴﭻ ﺳﻨﮓ و ﺷﻨﻰ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ را ﺑﺸﻨﻮد و‬ ‫ﻧﮕﺮﻳﺪ! ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺁن ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اَﻧﺖَ و ﻣﺎﻟُﻚ ﻻَﺑﻴﻚ« ﺗﻮ و داراﻳﻰات از ﺁنِ ﭘﺪرت هﺴﺘﻴﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‬ ‫ﻓﺮﻗﺎن(‬ ‫در ﺣﺪﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﺣﺘّﻰ اﮔﺮ واﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را زدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﺑﺒﺨﺸﺪ« آﻪ‬ ‫اﻳﻦ آﻠﻤﻪ هﻤﺎن »ﻗﻮل آﺮﻳﻢ« اﺳﺖ‪ ).‬آﺎﻓﻰ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪(١٥٧‬‬ ‫اﺣﺴﺎن ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬از ﺻﻔﺎت اﻧﺒﻴﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻣﻮرد ﺣﻀﺮت ﻋﻴﺴﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻒِ »ﺑِﺮّاً‬ ‫ﺑﻮاﻟﺪﺗﻰ«) ﻣﺮﻳﻢ‪ (٣٩ ،‬ودر ﻣﻮرد ﺣﻀﺮت ﻳﺤﻴﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم »ﺑِﺮّاً ﺑﻮاﻟﺪﻳﻪ«) ﻣﺮﻳﻢ‪ (١٤ ،‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻰ اﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اآﺮمﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ و‬ ‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﭘﺪر اﻣّﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺁﻣﺪﻩاﻧﺪ‪ ).‬أﻧﺎ و ﻋﻠﻰّ اﺑﻮا هﺬﻩ اﻻﻣّﺔ«‪ .‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،١٦‬ص‬ ‫‪ (٩٥‬هﻤﭽﻨﺎن آﻪ ﺣﻀﺮت اﺑﺮاهﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺪر ﻋﺮب ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ( »ﻣﻠّﺔ اﺑﻴﻜﻢ‬ ‫اﺑﺮاهﻴﻢ«) ﺣﺞ‪(٧٨ ،‬‬ ‫اﮔﺮ واﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮﺟّﻪ آﻨﻨﺪ آﻪ ﭘﺲ از ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﻄﺮﺣﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰﻩى دﻋﻮت ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﺁﻧﺎن زﻧﺪﻩ‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﻗَﻀﻰ رﺑّﻚ أﻻّ ﺗﻌﺒﺪوا اِﻻّ اﻳّﺎﻩ و ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ اﺣﺴﺎﻧﺎً«‬ ‫ﺳﻔﺎرش ﻗﺮﺁن ﺑﻪ اﺣﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟّﻪ ﻓﺮزﻧﺪاناﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ واﻟﺪﻳﻦ‪» .‬و ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ اﺣﺴﺎﻧﺎً« زﻳﺮا واﻟﺪﻳﻦ ﻧﻴﺎزى‬ ‫ﺑﻪﺳﻔﺎرش ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد اﺣﺴﺎن ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬در رأس هﻤﻪى ﺳﻔﺎرشهﺎى اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻗَﻀﻰ رﺑّﻚ أﻻّ ﺗﻌﺒﺪوا اِﻻّ اﻳّﺎﻩ«‬ ‫‪ -٢‬ﺧﺪﻣﺘﮕﺰارى و اﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬از اوﺻﺎف ﻣﻮﺣّﺪ واﻗﻌﻰ اﺳﺖ‪» .‬اﻻّﺗﻌﺒﺪوا اﻻّ اﻳّﺎﻩ و ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﺣﺴﺎﻧﺎً«‬ ‫‪ -٣‬ﻓﺮﻣﺎنِ ﻧﻴﻜﻰﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮﻣﺎنِ ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻰ وﻧﺴﺦﻧﺸﺪﻧﻰ اﺳﺖ‪».‬ﻗَﻀﻰ«‬ ‫‪ -٤‬اﺣﺴﺎن ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ در آﻨﺎر ﺗﻮﺣﻴﺪ و اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دهﺪ اﻳﻦ آﺎر‪ ،‬هﻢ واﺟﺐ‬ ‫ﻋﻘﻠﻰ و وﻇﻴﻔﻪى اﻧﺴﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪ ،‬هﻢ واﺟﺐ ﺷﺮﻋﻰ‪» .‬ﻗَﻀﻰ رﺑّﻚ أﻻّ ﺗﻌﺒﺪوا اِﻻّ اﻳّﺎﻩ و ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﺣﺴﺎﻧﺎً«‬

‫‪ - ٥‬ﻧﺴﻞ ﻧﻮ ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﺎﻳﻪى اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺴﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺤﻜﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬ﻻﺗﻌﺒﺪوا اﻻّ اﻳّﺎﻩ و‬ ‫ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ اﺣﺴﺎﻧﺎً«‬ ‫‪ -٦‬در اﺣﺴﺎن ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺮط ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ اﺣﺴﺎﻧﺎً«‬ ‫‪ -٧‬در اﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬ﻓﺮﻗﻰ ﻣﻴﺎن ﺁن دو ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ اﺣﺴﺎﻧﺎً«‬ ‫‪ - ٨‬ﻧﻴﻜﻰ ﺑﻪ ﭘﺪر وﻣﺎدر را ﺑﻰواﺳﻄﻪ وﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دهﻴﻢ‪» .‬ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ اﺣﺴﺎﻧﺎً«‬ ‫‪ -٩‬اﺣﺴﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺒّﺖ‪ ،‬ادب‪ ،‬ﺁﻣﻮزش‪ ،‬ﻣﺸﻮرت‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺗﺸﻜّﺮ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ و اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫»ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ اﺣﺴﺎﻧﺎً«‬ ‫‪ -١٠‬اﺣﺴﺎن ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺣﺪّ و ﻣﺮز ﻧﺪارد‪» .‬ﺑﺎﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ اﺣﺴﺎﻧﺎً« )ﻧﻪ ﻣﺜﻞ ﻓﻘﻴﺮ‪ ،‬آﻪ ﺗﺎ ﺳﻴﺮ ﺷﻮد‪ ،‬وﺟﻬﺎد‬ ‫آﻪ ﺗﺎ رﻓﻊ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ و روزﻩ آﻪ ﺗﺎ اﻓﻄﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬ ‫‪ -١١‬هﺮﭼﻪ ﻧﻴﺎز ﺟﺴﻤﻰ و روﺣﻰِ واﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺿﺮورىﺗﺮ اﺳﺖ‪» .‬ﻳﺒﻠﻐﻦّ ﻋﻨﺪك‬ ‫اﻟﻜﺒﺮ«‬ ‫‪ -١٢‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺳﺎﻟﻤﻨﺪ را ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻧﺒﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪارﻳﻢ‪» .‬ﻋﻨﺪك«‬ ‫‪ -١٣‬وﻗﺘﻰ ﻗﺮﺁن از رﻧﺠﺎﻧﺪن ﺳﺎﺋﻞ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاى ﻧﻬﻰ ﻣﻰآﻨﺪ‪» ،‬اﻣّﺎ اﻟﺴﺎﺋﻞ ﻓﻼ ﺗَﻨﻬَﺮ« ﺗﻜﻠﻴﻒ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‬ ‫روﺷﻦ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻼ ﺗَﻨﻬَﺮ هﻤﺎ«‬ ‫‪ -١٤‬هﻢ اﺣﺴﺎن ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬هﻢ ﺳﺨﻦ زﻳﺒﺎ و ﺧﻮب‪» .‬اﺣﺴﺎﻧﺎً ‪ ...‬ﻗﻞ ﻟﻬﻤﺎ ﻗﻮﻻً آﺮﻳﻤﺎً«‬ ‫)ﻳﻜﻰ از ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎى اﺣﺴﺎن‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر آﺮﻳﻤﺎﻧﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩى ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ واﻟﺪﻳﻦ اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫‪ -١٥‬در اﺣﺴﺎن ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ و ﻗﻮل آﺮﻳﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺷﺮط ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ اﮔﺮ ﺁﻧﺎن هﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ آﺮﻳﻤﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ آﺮﻳﻤﺎﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ‪» .‬وﻗﻞ ﻟﻬﻤﺎ ﻗﻮﻻً آﺮﻳﻤﺎً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٢٤‬‬ ‫ﻬﻤَﺎ آَﻤَﺎ رَﺑﱠﻴَﺎﻧِﻰ ﺻَﻐِﻴﺮاً‬ ‫ﻤُ‬ ‫ﺣﻤَﺔِ وَ ﻗُﻞ رﱠبﱢ ا ْرﺣَ ْ‬ ‫ﻬﻤَﺎ ﺟَﻨَﺎحَ اﻟﺬﱡلﱢ ﻣِﻦَ اﻟﺮﱠ ْ‬ ‫ﺾ ﻟَ ُ‬ ‫ﺧﻔِ ْ‬ ‫»‪ «٢٤‬وَ ا ْ‬ ‫و از روى ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ و ﻟﻄﻒ‪ ،‬ﺑﺎلِ ﺗﻮاﺿﻊ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮاى ﺁﻧﺎن ﻓﺮودﺁور و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﺮ ﺁن دو رﺣﻤﺖ‬ ‫ﺁور‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ آﻪ ﻣﺮا در آﻮدآﻰ ﺗﺮﺑﻴﺖ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻓﺮزﻧﺪ در هﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴّﺘﻰ آﻪ هﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻮاﺿﻊ ﺑﺎﺷﺪ و آﻤﺎﻻت ﺧﻮد را ﺑﻪ رُخ واﻟﺪﻳﻦ ﻧﻜﺸﺪ‪.‬‬ ‫»واﺧﻔِﺾ ﻟﻬﻤﺎ ﺟﻨﺎح اﻟﺬّل«‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻮاﺿﻊ در ﺑﺮاﺑﺮ واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از روى ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻇﺎهﺮى و ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫اﻣﻮال ﺁﻧﺎن‪» .‬واﺧﻔﺾ ﻟﻬﻤﺎ‪ ...‬ﻣﻦ اﻟﺮّﺣﻤﺔ«‬ ‫‪ -٣‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاى واﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮد رﺣﻤﺖ ﺑﺨﻮاهﺪ‪» .‬واﺧﻔﺾ‪ ...‬و ﻗﻞ ربّ ارﺣﻤﻬﻤﺎ«‬

‫‪ -٤‬دﻋﺎى ﻓﺮزﻧﺪ در ﺣﻖّ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﺴﺘﺠﺎب اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﺑﻪ دﻋﺎ ﻧﻤﻰداد‪» .‬وﻗﻞ ربّ‬ ‫ارﺣﻤﻬﻤﺎ‪«...‬‬ ‫‪ - ٥‬دﻋﺎ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و ﻧﺸﺎﻧﻪى ﺷﻜﺮﮔﺰارى از ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪» .‬ﻗﻞ ربّ ارﺣﻤﻬﻤﺎ‪«...‬‬ ‫‪ -٦‬در دﻋﺎ از آﻠﻤﻪى »ربّ« ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻜﻨﻴﻢ‪» .‬ﻗﻞ ربّ ارﺣﻤﻬﻤﺎ«‬ ‫‪ -٧‬رﺣﻤﺖ اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺟﺒﺮان زﺣﻤﺎت ﺗﺮﺑﻴﺘﻰ واﻟﺪﻳﻦ اﺳﺖ‪» .‬ربّ ارﺣﻤﻬﻤﺎ آﻤﺎ رﺑّﻴﺎﻧﻰ« ﮔﻮﻳﺎ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺗﻮ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد را درﻳﻎ ﻣﺪار‪ ،‬واز ﺧﺪا ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻤﺪاد آﻦ آﻪ اداى ﺣﻖّ ﺁﻧﺎن از ﻋﻬﺪﻩى ﺗﻮ ﺧﺎرج‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ - ٨‬ﮔﺬﺷﺘﻪى ﺧﻮد و ﺗﻠﺨﻰهﺎ و ﻣﺸﻜﻼت دوران آﻮدآﻰ وﺧﺮدﺳﺎﻟﻰ را آﻪ ﺑﺮ واﻟﺪﻳﻦ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ از ﻳﺎد ﻧﺒﺮﻳﺪ‪» .‬آﻤﺎ رﺑّﻴﺎﻧﻰ ﺻﻐﻴﺮاً«‬ ‫‪ -٩‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺤﺒّﺖ ﻓﺮزﻧﺪان را ﺗﺮﺑﻴﺖ آﻨﻨﺪ‪» .‬ارﺣﻤﻬﻤﺎ آﻤﺎ رﺑّﻴﺎﻧﻰ«‬ ‫‪ -١٠‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﺮﺑّﻴﺎن ﺧﻮد ﺗﺸﻜّﺮ وﻗﺪرداﻧﻰ آﻨﺪ‪» .‬ارﺣﻤﻬﻤﺎ آﻤﺎ رﺑّﻴﺎﻧﻰ«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٢٥‬‬ ‫ﻪ آَﺎنَ ﻟِ ْﻠﺄَوﱠ ﺑِﻴﻦَ ﻏَﻔُﻮراً‬ ‫ﻢ إِن ﺗَﻜُﻮﻧُﻮ ْا ﺻَﻠِﺤِﻴﻦَ ﻓَﺈِﻧﱠ ُ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻢ ﺑِﻤَﺎ ﻓِﻰ ُﻧﻔُﻮﺳِ ُ‬ ‫ﻋﻠَ ُ‬ ‫ﻢ أَ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫»‪ «٢٥‬رﱠﺑﱡ ُ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ در درون ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺁﮔﺎﻩﺗﺮ )از ﺧﻮدﺗﺎن( اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً او ﺁﻣﺮزﻧﺪﻩ‬ ‫ﺗﻮﺑﻪآﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬از ﺷﺌﻮن رﺑﻮﺑﻴّﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﺁﮔﺎهﻰ اوﺳﺖ‪» .‬رﺑّﻜﻢ اﻋﻠﻢ«‬ ‫‪ -٢‬اﻧﮕﻴﺰﻩ ﻣﺎ در هﺮ آﺎر ودر ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ اوﺳﺖ‪» .‬رﺑّﻜﻢ اﻋﻠﻢ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬ﺻﻼﺣﻴّﺖهﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ درون و اﻧﮕﻴﺰﻩهﺎﺳﺖ‪» .‬ﻓﻰ ﻧﻔﻮﺳﻜﻢ ان ﺗﻜﻮﻧﻮا ﺻﺎﻟﺤﻴﻦ«‬ ‫‪ -٤‬اﮔﺮ دل و درون‪ ،‬ﺻﺎف و ﺻﺎﻟﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دَر ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ‪» .‬ﺗﻜﻮﻧﻮا ﺻﺎﻟﺤﻴﻦ‪ ...‬ﻟﻼوّاﺑﻴﻦ ﻏﻔﻮراً«‬ ‫‪ - ٥‬ﺗﻮﺑﻪى ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻧﺎﺑﻪى ﭘﻰ درﭘﻰ اﻧﺠﺎم دهﻴﻢ‪» .‬اوّاﺑﻴﻦ«‬ ‫‪ -٦‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﺎﻳﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣّﺎ ﺷﺮط ﺑﺮﺧﻮردارى ﻣﺎ از ﻣﻐﻔﺮت اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ اﺳﺖ‪» .‬ان ﺗﻜﻮﻧﻮا ﺻﺎﻟﺤﻴﻦ‬ ‫‪ ...‬ﻟﻼوّاﺑﻴﻦ ﻏﻔﻮراً«‬ ‫‪ -٧‬اﮔﺮ از روى ﻧﺎداﻧﻰ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﻰ ﺑﺎ واﻟﺪﻳﻦ داﺷﺘﻪاﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﻢ رﺣﻤﺖ ﺧﺪا را ﺟﻠﺐ‬ ‫آﻨﻴﻢ‪» .‬ﺻﺎﻟﺤﻴﻦ‪ ...‬ﻏﻔﻮرا« )ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﻪى ﻗﺒﻞ(‬ ‫‪ - ٨‬ﻋﻔﻮ و ﺑﺨﺸﺶ اﻟﻬﻰ از ﺷﺌﻮن رﺑﻮﺑﻴّﺖ اوﺳﺖ‪» .‬رﺑّﻜﻢ‪ ...‬ﻏﻔﻮراً«‬ ‫‪ -٩‬ﻳﻜﻰ از ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎى ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ آﺮدن اﺳﺖ‪» .‬ان ﺗﻜﻮﻧﻮا ﺻﺎﻟﺤﻴﻦ‪ ...‬ﻟﻼوّاﺑﻴﻦ«‬ ‫‪ -١٠‬ﮔﺎهﻰ از اﻓﺮاد ﺻﺎﻟﺢ ﻧﻴﺰ ﻟﻐﺰﺷﻰ ﺳﺮ ﻣﻰزﻧﺪ‪ ،‬آﻪ اﻟﺒﺘّﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ آﻮﺗﺎهﻰهﺎ را ﺑﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﺟﺒﺮان آﺮد‪.‬‬ ‫»ان ﺗﻜﻮﻧﻮا ﺻﺎﻟﺤﻴﻦ‪ ...‬اوّاﺑﻴﻦ«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٢٦‬‬ ‫ﺴﻜِﻴﻦَ وَا ْﺑﻦَ اﻟﺴﱠﺒِﻴﻞِ وَﻟَﺎ ُﺗﺒَﺬﱢ ْر ﺗَ ْﺒﺬِﻳﺮاً‬ ‫ﻪ وَا ْﻟﻤِ ْ‬ ‫ﻘ ْﺮﺑَﻰ ﺣَﻘﱠ ُ‬ ‫»‪ «٢٦‬وَءَاتِ ذَا ا ْﻟ ُ‬ ‫ﺣﻖّ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ و ﺑﻴﭽﺎرﻩ و در راﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ را ادا آﻦ و هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ رﻳﺨﺖ و ﭘﺎش و اﺳﺮاﻓﻰ ﻧﻜﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﺗَﺒﺬﻳﺮ« از رﻳﺸﻪى »ﺑَﺬر« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى رﻳﺨﺖ و ﭘﺎش اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺮاى دو ﻧﻔﺮ ﻣﻬﻤﺎن‪ ،‬ﻏﺬاى دﻩ‬ ‫ﻧﻔﺮ را ﺗﻬﻴﻪ آﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬هﺮ آﺲ ﭼﻴﺰى را در ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا ﻣﺼﺮف آﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺬّر‬ ‫اﺳﺖ‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج‪ ،٧٥‬ص‪(٣٠٢‬‬ ‫ﺁن ﺣﻀﺮت در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال آﻪ ﺁﻳﺎ در ﻣﺨﺎرج ﺣﻼل ﻧﻴﺰ اﺳﺮاف وﺟﻮد دارد؟ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﻠﻰ‪ ،‬زﻳﺮا‬ ‫آﺴﻰ آﻪ داراﻳﻰ ﺧﻮد را ﭼﻨﺎن ﺑﺨﺸﺶ آﻨﺪ آﻪ ﭼﻴﺰى ﺑﺮاى ﺧﻮد ﻧﮕﺬارد‪ ،‬در ﻣﺼﺮف ﺣﻼل اﺳﺮاف آﺮدﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﭘﺲ از ﻧﺰول اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اآﺮمﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺮاد ﺧﺪاوﻧﺪ از »ذىاﻟﻘﺮﺑﻰ« ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ او وﺣﻰ آﺮد آﻪ »ﻓﺪك« را ﺑﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﺴﻼم ﺑﺪهﺪ و ﺁن ﺣﻀﺮت »ﻓَﺪك«) ﻓﺪك‪ ،‬ﻣﺰرﻋﻪى‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ در اﺧﺘﻴﺎر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺁن ﺣﻀﺮت ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴّﺖ‪ ،‬ﻋﺼﻤﺖ‪،‬‬ ‫زهﺪ‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖ ودﻗّﺖ اهﻞﺑﻴﺖﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺴﻼم وﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ اﻗﺘﺼﺎدى ﺑﺮاى ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺧﻂ وراﻩ ﺁﻧﺎن وﻓﻘﺮزداﻳﻰ از‬ ‫اﻣّﺖ‪ ،‬ﺁن را در اﺧﺘﻴﺎر اهﻞﺑﻴﺖﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺴﻼم ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻣّﺎ ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺁن را ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻋﻤﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺁن را ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻏﺼﺐ آﺮدﻧﺪ و در زﻣﺎن ﻣﺄﻣﻮن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﺪ و ﺑﺎز هﻢ‬ ‫ﻏﺼﺐ آﺮدﻧﺪ‪ .‬درﺑﺎرﻩى ﻓﺪك‪ ،‬ﺑﺤﺚهﺎى ﺗﺎرﻳﺨﻰ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻗﻰ و ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻓﺮاواﻧﻰ اﺳﺖ آﻪ در ذﻳﻞ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‬ ‫در ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺁﻣﺪﻩ آﻪ از هﻤﻪى ﺁن ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ،‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﻰآﻨﻴﻢ( را ﺑﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬اﻣّﺎ ﭘﺲ از ﺁن‬ ‫ﺣﻀﺮت‪ ،‬ﻓﺪك را از اهﻞﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖّ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ واهﻞﺑﻴﺖ ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖّ ﺧﻮد هﻤﻮارﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ اﺳﺘﻨﺎد‬ ‫ﻣﻰآﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺴّﺮان ﺷﻴﻌﻪ وﺳﻨّﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺒﺮى‪ ،‬ﺑﺎ اﻟﻬﺎم از رواﻳﺎت‪ ،‬ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ :‬اﻣﺎم ﺳﺠﺎدﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم در‬ ‫دوران اﺳﺎرت وﻗﺘﻰ هﻤﺮاﻩ ﻗﺎﻓﻠﻪ اﺳﺮا ﺑﻪ ﺷﺎم رﺳﻴﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎم ﻣﺤﺎﺟّﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن آﻪ اﺳﺮاى اهﻞﺑﻴﺖ را‬ ‫ﺑﻰدﻳﻦ و ﺧﺎرﺟﻰ ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺮاد از »ذا اﻟﻘﺮﺑﻰ« ﻣﺎ هﺴﺘﻴﻢ!)‬ ‫اﺣﺘﺠﺎج ﻃﺒﺮﺳﻰ‪ ،‬ج‪ ،٢‬ص‪ ٣٣‬؛ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﺑﺮﺧﻰ رواﻳﺎت ﺁﻳﻪ را ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻤﺲ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺮﺧﻰ دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺁﻳﻪ را ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎدّى‬ ‫داﻧﺴﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻰدهﺪ آﻪ ﺣﻖّ ﻋﻠﻰّﺑﻦاﺑﻰﻃﺎﻟﺐﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم را ﺑﺎ وﺻﻴّﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻰ او ادا آﻨﺪ‪ ).‬اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم درﺑﺎرﻩ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺣﻖّ‬

‫ﻋﻠﻰﺑﻦ اﺑﻰﻃﺎﻟﺐﻋﻠﻴﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻰ رﺳﻮل ﺧﺪا و داﺷﺘﻦ ﻋﻠﻮم ﻧﺒﻮى اﺳﺖ‪ .‬آﺎﻓﻰ‪ ،‬ج‪،١‬‬ ‫ص‪ (٢٩٤‬و ﻣﺮاد از ﺗﺒﺬﻳﺮ در ﺁﻳﻪ آﻪ از ﺁن ﻧﻬﻰ ﺷﺪﻩ‪» ،‬ﻏُﻠﻮّ« اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻓﺮﻗﺎن(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬دﺳﺘﻮرات دﻳﻨﻰ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت هﻤﺎهﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻄﺮى در درﺟﻪ اوّل ﺑﻪ واﻟﺪﻳﻦ و ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻜﺎن ﻋﻼﻗﻪ دارد‪ ،‬دﺳﺘﻮر اداى ﺣﻖّ در اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﺎت ﻗﺒﻞ و‬ ‫»ﺁتِ ذا اﻟﻘﺮﺑﻰ ﺣﻘﻪ واﻟﻤﺴﻜﻴﻦ و اﺑﻦ اﻟﺴﺒﻴﻞ«‬ ‫‪ -٢‬در اﻧﻔﺎق‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اوﻟﻮﻳّﺖهﺎ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اوّل واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻓﺎﻣﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﻓﻘﺮا و اﺑﻦاﻟﺴﺒﻴﻞ‪» .‬ﺁتِ‬ ‫ذا اﻟﻘﺮﺑﻰ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻣﺎ ﺣﻖّ دارﻧﺪ وﻣﺎ ﻣﻨّﺘﻰ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻧﺪارﻳﻢ‪» .‬ﺁت ذااﻟﻘﺮﺑﻰ ﺣﻘﻪ«‬ ‫‪ -٤‬ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪى‪ ،‬ﻓﻘﺮ و در راﻩ ﻣﺎﻧﺪﮔﻰ ﺳﺒﺐ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺣﻘﻮق وﻳﮋﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﺁت ذااﻟﻘﺮﺑﻰ ﺣﻘّﻪ و‬ ‫اﻟﻤﺴﻜﻴﻦ و اﺑﻦ اﻟﺴﺒﻴﻞ«‬ ‫‪ - ٥‬در ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻖّ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان‪ ،‬ﻓﻘﺮ ﺷﺮط ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﺁت ذا اﻟﻘﺮﺑﻰ ﺣﻘّﻪ واﻟﻤﺴﻜﻴﻦ و اﺑﻦ اﻟﺴﺒﻴﻞ«‬ ‫‪ -٦‬در اﻧﻔﺎق ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺘﺪال را رﻋﺎﻳﺖ آﻨﻴﻢ و از ﺣﺪ ﻧﮕﺬرﻳﻢ‪» .‬ﺁت‪ ...‬و ﻻﺗﺒﺬّر«‬ ‫‪ -٧‬رﻳﺨﺖ و ﭘﺎش و ﻣﺼﺮف ﺑﻰﻣﻮرد ﻣﺎل‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪» .‬وﻻ ﺗﺒﺬّر«‬ ‫‪ - ٨‬اﻧﺴﺎن در ﻣﺼﺮف ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﺧﻮد ﺑﻪ هﺮ ﺷﻜﻠﻰ ﺁزاد ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬و ﻻﺗﺒﺬّر ﺗﺒﺬﻳﺮا«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٢٧‬‬ ‫»‪ «٢٧‬إِنﱠ ا ْﻟ ُ‬ ‫ﻦ ﻟِﺮَﺑﱢﻪِ آَﻔُﻮراً‬ ‫ﺧﻮَنَ اﻟﺸﱠﻴَﻄِﻴﻦِ وَآَﺎنَ اﻟﺸﱠ ْﻴﻄَ ُ‬ ‫ﻤﺒَﺬﱢرِﻳﻦَ آَﺎﻧُﻮ ْا إِ ْ‬ ‫هﻤﺎﻧﺎ اﺳﺮاﻓﻜﺎران ﺑﺮادران ﺷﻴﻄﺎنهﺎﻳﻨﺪ و ﺷﻴﻄﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﺳﭙﺎس ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫آﻠﻤﻪى »اَخ« در ﻋﺮﺑﻰ هﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺑﺮادر‪ ،‬هﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻣﻼزم و هﻤﺮاﻩ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ »اَﺧﻮ‬ ‫اﻟﺴﻔﺮ« ﺑﻪ آﺴﻰ آﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﺳﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و »اَﺧﻮ اﻟﻜَﺮَم« آﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن آﺮﻳﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮادرى ﮔﺎهﻰ ﻧﺴﺒﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺎهﻰ ﻣﺴﻠﻜﻰ وﻣﺮاﻣﻰ؛ اﺳﺮاﻓﻜﺎران ﺑﺮادران ﻣﺴﻠﻜﻰ ﺷﻴﻄﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫»اِﺧﻮان اﻟﺸﻴﺎﻃﻴﻦ« ﻳﻌﻨﻰ آﺴﺎﻧﻰ آﻪ در ﻣﺴﻴﺮ ﺷﻴﻄﺎن و هﻤﺮاﻩ اوﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ از وﺳﻮﺳﻪ ﻳﺎ وﻻﻳﺖ ﺷﻴﻄﺎن ﺑﺮ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮردى‬ ‫آﻪ »اِﺧﻮان اﻟﺸﻴﺎﻃﻴﻦ« ﺁﻣﺪﻩ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ اﺳﺮاﻓﻜﺎران هﻤﻜﺎر ﺷﻴﻄﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﺤﺖ اﻣﺮ او‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫آﺎر از وﺳﻮﺳﻪ ﺷﺪن ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ هﻤﻜﺎرى وﻣﻌﺎوﻧﺖ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺟﺎى دﻳﮕﺮ ﺁﻣﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬ﻧُﻘﻴّﺾ ﻟﻪ ﺷﻴﻄﺎﻧﺎً ﻓﻬﻮ ﻟﻪ ﻗﺮﻳﻦ«) زﺧﺮف‪(٣٦ ،‬‬

‫»ﺗَﺒﺬﻳﺮ«‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ در ﻣﻮرد ﻧﻌﻤﺖهﺎى دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫هﺪردادن ﻋﻤﺮ وﺟﻮاﻧﻰ‪ ،‬ﺑﻪ آﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﮔﻮش و زﺑﺎن در راﻩ ﻧﺎﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺳﭙﺮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖهﺎ‬ ‫ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻧﺎﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﻟﻴﺎﻗﺖ و ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺗﻮان و ﻇﺮﻓﻴّﺖ‪ ،‬ﺁﻣﻮزش و‬ ‫ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻏﻴﺮ ﺿﺮورى وﻏﻴﺮ ﻣﻔﻴﺪ و اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻃﻴﺐاﻟﺒﻴﺎن(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺼﺮف ﻣﺎل و رﻳﺨﺖ و ﭘﺎش آﺎرى ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ وﻧﻮﻋﻰ ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﻰ اﺳﺖ‪» .‬اﻟﻤﺒﺬّرﻳﻦ‪ ...‬اِﺧﻮان‬ ‫اﻟﺸﻴﺎﻃﻴﻦ«‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺒﺬّر و اهﻞ رﻳﺨﺖ و ﭘﺎش ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﻳﺮ و اﺣﺘﺮام ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪» .‬اِﺧﻮان‬ ‫اﻟﺸﻴﺎﻃﻴﻦ«‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮادر اﺳﺖ‪» ،‬اﻧّﻤﺎ اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن اِﺧﻮَة«) ﺣﺠﺮات‪ (١٠ ،‬و اﺳﺮاﻓﻜﺎر ﺑﺎ ﺷﻴﻄﺎن‪» .‬انّ‬ ‫اﻟﻤﺒﺬّرﻳﻦ‪ ...‬اِﺧﻮان اﻟﺸﻴﺎﻃﻴﻦ«‬ ‫‪ -٤‬ﺗﺒﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪى آﻔﺮان و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪى ﺳﺨﺎوت و ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻰ‪» .‬اﻟﻤﺒﺬّرﻳﻦ‪ ...‬ﻟﺮﺑّﻪ‬ ‫آﻔﻮراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٢٨‬‬ ‫ﻢ ﻗَ ْﻮﻟًﺎ ﻣﱠ ْﻴﺴُﻮراً‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺣﻤَﺔٍ ﻣﱢﻦ رﱠﺑﱢﻚَ ﺗَ ْﺮﺟُﻮهَﺎ ﻓَﻘُﻞ ﻟﱠ ُ‬ ‫ﻢ ا ْﺑﺘِﻐَﺂءَ رَ ْ‬ ‫ﻬ ُ‬ ‫»‪ «٢٨‬وَ إِﻣﱠﺎ ُﺗ ْﻌﺮِﺿَﻦﱠ ﻋَ ْﻨ ُ‬ ‫و اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر رﺣﻤﺘﻰ از ﭘﺮوردﮔﺎرت آﻪ ﺑﻪ ﺁن اﻣﻴﺪوارى‪ ،‬از ﺁﻧﺎن اﻋﺮاض ﻣﻰآﻨﻰ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺳﺨﻨﻰ‬ ‫ﻧﺮم ﺑﮕﻮ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬درﺑﺎرﻩى ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺣﺘّﻰ ﺁﻧﮕﺎﻩ آﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﮔﺸﺎﻳﺶ و‬ ‫رﺣﻤﺖ اﻟﻬﻰ ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ آﺴﻰ از اﻳﺸﺎن ﭼﻴﺰى درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻰآﺮد آﻪ ﺣﻀﺮت ﺁن را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺶ دﻋﺎ‬ ‫ﻣﻰآﺮد و ﻣﻰﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ را از ﻓﻀﻞ ﺧﻮﻳﺶ روزى دهﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻻهﻴﺠﻰ(‬ ‫ﻗﺮﺁن درﺑﺎرﻩى ﻧﺤﻮﻩى ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺮدم‪ ،‬دﺳﺘﻮرهﺎﻳﻰ دارد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺳﺨﻨﻰ ﻧﺮم‪،‬‬ ‫ﻣﻼﻳﻢ‪ ،‬ﺁﺳﺎن‪ ،‬اﺳﺘﻮار‪ ،‬ﻣﻌﺮوف و رﺳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪» .‬ﻗَﻮﻻً ﻣَﻴﺴﻮراً«‪» ،‬ﻗﻮﻻً ﻟَﻴّﻨﺎً«) ﻃﻪ‪» ،(٤٤ ،‬ﻗﻮﻻً‬ ‫آﺮﻳﻤﺎً«) اﺳﺮاء‪» ،(٢٣ ،‬ﻗﻮﻻً ﺳَﺪﻳﺪاً«) ﻧﺴﺎء‪» ،(٩ ،‬ﻗﻮﻻً ﻣَﻌﺮوﻓﺎً«) ﻧﺴﺎء‪» ،(٨ ،‬ﻗﻮﻻً ﺑَﻠﻴﻐﺎً«) ﻧﺴﺎء‪،‬‬ ‫‪(٦٣‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻧﻴﺰ ﮔﺎهﻰ دﺳﺘﺸﺎن ﺑﺮاى آﻤﻚ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺧﺎﻟﻰ اﺳﺖ‪» .‬اِﺑﺘﻐﺎء رﺣﻤﺔٍ ﻣﻦ رﺑّﻚ ﺗﺮﺟﻮهﺎ«‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ اﻟﻬﻰ اﻣﻴﺪوار ﺑﺎﺷﻴﻢ‪» .‬رﺣﻤﺔٍ ﻣﻦ رﺑّﻚ«‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺎ از ﺧﺪا ﻃﻠﺒﻜﺎر ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ هﻢ ﺑﺪهﺪ از رﺣﻤﺖ اوﺳﺖ‪» .‬رﺣﻤﺔٍ ﻣﻦ رﺑّﻚ«‬

‫‪ -٤‬ﺗﻼش واﻣﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ در آﻨﺎر هﻢ ﺑﺎﺷﺪ وهﻴﭽﻜﺪام ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ آﺎﻓﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬اِﺑﺘﻐﺎء‪ ...‬ﺗﺮﺟﻮهﺎ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﺆﻣﻦ در ﺟﺴﺘﺠﻮى اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﺮاى رﺳﻴﺪﮔﻰ ﺑﻪ ﻣﺤﺮوﻣﺎن اﺳﺖ‪» .‬اِﺑﺘﻐﺎءرﺣﻤﺔٍ«‬ ‫‪ -٦‬اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺎدّى در ﺟﻬﺖ ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺗﻜﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪» .‬رﺣﻤﺔٍ ﻣﻦ رﺑّﻚ«‬ ‫‪ -٧‬اﮔﺮ ﻧﻴﺎز ﻣﺎﻟﻰ آﺴﻰ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻜﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ دل او را ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورﻳﻢ‪» .‬ﻗﻞ‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻗﻮﻻً ﻣﻴﺴﻮراً«‬ ‫‪ - ٨‬ﺑﻪ ﻓﻘﺮا وﻋﺪﻩاى ﺑﺪهﻴﺪ آﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﻋﻤﻞ آﻨﻴﺪ و ﻣﺸﻜﻞزا ﻧﺒﺎﺷﺪ‪» .‬ﻗﻞ ﻟﻬﻢ ﻗﻮﻻً ﻣﻴﺴﻮراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٢٩‬‬ ‫ﺤﺴُﻮراً‬ ‫ﻘ ُﻌﺪَ ﻣَﻠُﻮﻣﺎً ﻣﱠ ْ‬ ‫ﺴﻂِ ﻓَﺘَ ْ‬ ‫ﻄﻬَﺎ ُآﻞﱠ ا ْﻟﺒَ ْ‬ ‫ﺴ ْ‬ ‫ﻋ ُﻨﻘِﻚَ وَﻟَﺎ ﺗَ ْﺒ ُ‬ ‫ﻞ ﻳَﺪَكَ ﻣَ ْﻐﻠُﻮﻟَﺔً إِﻟَﻰ ُ‬ ‫ﺠﻌَ ْ‬ ‫»‪ «٢٩‬وَ ﻟَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫و ﻧﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺪار )آﻪ هﻴﭻ اﻧﻔﺎﻗﻰ ﻧﻜﻨﻰ( و ﻧﻪ ﺁن را آﺎﻣﻼً ﺑﺎز ﮔﺬار آﻪ )ﭼﻴﺰى‬ ‫ﺑﺮاى ﺧﻮدت ﻧﻤﺎﻧﺪ و( ﺳﺮزﻧﺶ ﺷﺪﻩ و ﺣﺴﺮت ﺧﻮردﻩ )ﺑﻪ آﻨﺠﻰ( ﻧﺸﻴﻨﻰ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺮاد از »ﻣَﺤﺴﻮر« ﺣﺴﺮتِ ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻰ اﺳﺖ‪ ).‬آﺎﻓﻰ‪ ،‬ج‪،٢‬‬ ‫ص ‪(٥٥‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻰ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬ﻣﻼﻣﺖ« ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اوّل ﺁﻳﻪ اﺳﺖ آﻪ درﺑﺎرﻩ ﺑﺨﻞ اﺳﺖ و »ﺣﺴﺮت« ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺁﺧﺮ‬ ‫ﺁﻳﻪ و وﻟﺨﺮﺟﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫زﻧﻰ ﭘﺴﺮ ﺧﻮد را ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد واز ﺁن ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺮاهﻨﺶ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺒﺮّك‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ آﺮد‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻴﺮاهﻦ ﺧﻮد را داد و ﭼﻮن ﻟﺒﺎس دﻳﮕﺮى ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاى ﻧﻤﺎز از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون‬ ‫ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﻴﺎم دهﺪ آﻪ ﺳﺨﺎوت‪ ،‬ﺁن ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻳﻜﺘﺎ ﭘﻴﺮاهﻦ ﺧﻮد را ﺑﺪهﻰ‪.‬‬ ‫در رواﻳﺘﻰ دﻳﮕﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻘﺪارى ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در هﻤﺎن زﻣﺎن‬ ‫هﻤﻪ را اﻧﻔﺎق آﺮد‪ .‬روز ﺑﻌﺪ ﻓﻘﻴﺮى از ﺣﻀﺮت درﺧﻮاﺳﺘﻰ آﺮد‪ .‬ﺣﻀﺮت ﭼﻴﺰى ﻧﺪاﺷﺖ آﻪ ﺑﻪ او ﺑﺪهﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮد ﻓﻘﻴﺮ ﺣﻀﺮت را ﺳﺮزﻧﺶ آﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ از اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻴﺰى ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ او آﻤﻚ آﻨﺪ اﻧﺪوهﻨﺎك ﺷﺪ آﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﺎزل‬ ‫ﺷﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﺨﻞ دورى آﺮدﻩ وﺑﻪ دﻳﮕﺮان آﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪» .‬ﻻﺗﺠﻌﻞ ﻳﺪك ﻣﻐﻠﻮﻟﺔ«‬ ‫‪ -٢‬اﺳﻼم ﻣﻜﺘﺐ اﻋﺘﺪال و ﻣﻴﺎﻧﻪروى ﺣﺘّﻰ در اﻧﻔﺎق اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﺠﻌﻞ‪ ،‬ﻻﺗﺒﺴﻄﻬﺎ«‬ ‫‪ -٣‬اﻓﺮاط وﺗﻔﺮﻳﻂ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم و ﻣﻴﺎﻧﻪروى ﺷﻴﻮﻩ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﺠﻌﻞ‪ ،‬ﻻﺗﺒﺴﻄﻬﺎ«‬ ‫‪ -٤‬ﻧﺘﻴﺠﻪى وﻟﺨﺮﺟﻰ و زﻳﺎدﻩروى در اﻧﻔﺎق‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﻴﻨﻰ و ﻣﻼﻣﺖ و ﺣﺴﺮت اﺳﺖ‪» .‬ﻓﺘﻘﻌﺪ ﻣﻠﻮﻣﺎً‬ ‫ﻣﺤﺴﻮراً«‬

‫‪ - ٥‬اﺳﻼم‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ذﻟّﺖ و ﺧﻮارى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن راﺿﻰ ﻧﻴﺴﺖ و از هﺮ ﻋﻤﻠﻰ آﻪ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ذﻟّﺖ‬ ‫آﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻬﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻻ ﺗﺠﻌﻞ‪ ...‬ﻻ ﺗﺒﺴﻄﻬﺎ‪...‬ﻓﺘﻘﻌﺪ ﻣﻠﻮﻣﺎً ﻣﺤﺴﻮراً«‬ ‫‪ -٦‬ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺷﻮم آﺎر‪ ،‬ﺳﺒﺐ دورى از ﺁن اﺳﺖ‪» .‬ﻻ ﺗﺠﻌﻞ‪ ...‬ﻓﺘﻘﻌﺪ‪«...‬‬ ‫‪ -٧‬ﺁﻳﻨﺪﻩﻧﮕﺮى‪ ،‬از اﺻﻮل ﻣﺪﻳﺮﻳّﺖ اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﺠﻌﻞ‪ ...‬ﻓﺘﻘﻌﺪ‪«...‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٣٠‬‬ ‫ﻪ آَﺎنَ ﺑِﻌِﺒَﺎدِﻩِ ﺧَﺒِﻴﺮاً ﺑَﺼِﻴﺮاً‬ ‫ﻘﺪِ ُر إِﻧﱠ ُ‬ ‫ﻂ اﻟﺮﱢ ْزقَ ﻟِﻤَﻦ َﻳﺸَﺂ ُء وَﻳَ ْ‬ ‫ﺴ ُ‬ ‫»‪ «٣٠‬إِنﱠ رَﺑﱠﻚَ ﻳَ ْﺒ ُ‬ ‫هﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮاى هﺮ آﺲ ﺑﺨﻮاهﺪ‪ ،‬روزى را ﮔﺸﺎدﻩ ﻳﺎ ﺗﻨﮓ ﻣﻰﺳﺎزد‪ ،‬هﻤﺎﻧﺎ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺁﮔﺎﻩ و ﺑﻴﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در ﻗﺮﺁن ﺑﻄﻮر ﮔﺴﺘﺮدﻩ درﺑﺎرﻩى رزق و روزى‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻰ از ﻧﻜﺎتِ ﺁن ﺁﻳﺎت ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ‬ ‫از‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬رزق هﺮ ﺟﻨﺒﻨﺪﻩاى ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﺧﺪاﺳﺖ‪» .‬ﻣﺎ ﻣﻦ داﺑّﺔٍ ﻓﻰ اﻻرض اﻻّ ﻋﻠﻰ اﻟﻠّﻪ رزﻗﻬﺎ«) هﻮد‪(٦ ،‬‬ ‫ب‪ :‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪى روزى‪ ،‬در ﺁﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪» .‬و ﻓﻰ اﻟﺴﻤﺎء رزﻗﻜﻢ«) ذارﻳﺎت‪(٢٢ ،‬‬ ‫ج‪ :‬اﮔﺮ هﻤﻪى ﻣﺮدم رزق ﮔﺴﺘﺮدﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺴﺎد ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ‪» .‬و ﻟﻮ ﺑَﺴﻂ اﻟﻠّﻪ اﻟﺮّزق‬ ‫ﻟﻌﺒﺎدﻩ ﻟَﺒَﻐﻮا ﻓﻰ اﻻرض«) ﺷﻮرى‪(٢٧ ،‬‬ ‫د‪ :‬ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻼش آﻨﻨﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رزق ﺑﺮوﻧﺪ‪» .‬ﻓﺎﺑﺘﻐﻮا ﻋﻨﺪاﻟﻠّﻪ اﻟﺮّزق«) ﻋﻨﻜﺒﻮت‪(١٧ ،‬‬ ‫ﻩ‪ :‬ﺗﻘﻮا‪ ،‬از ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﺸﺎﻳﺶ و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﺳﻌﻪ در رزق اﺳﺖ‪» .‬وﻣَﻦ ﻳَﺘّﻖِ اﻟﻠّﻪ ﻳَﺠﻌﻞ ﻟﻪ ﻣَﺨﺮﺟﺎ و ﻳﺮزﻗﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻻﻳَﺤﺘﺴِﺐ«) ﻃﻼق‪(٢ ،‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻗَﺪّر اﻷرزاق ﻓﻜﺜّﺮهﺎ و ﻗﻠّﻠﻬﺎ و ﻗﺴّﻤﻬﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻀﻴﻖ و اﻟﺴّﻌﺔ‬ ‫ﻓﻌﺪل ﻓﻴﻬﺎ ﻟﻴﺒﺘﻠﻰ ﻣَﻦ اراد ﺑﻤﻴﺴﻮرهﺎ و ﻣﻌﺴﻮرهﺎ و ﻟﻴﺨﺘﺒﺮ ﺑﺬﻟﻚ اﻟﺸّﻜﺮ و اﻟﺼﺒﺮ ﻣِﻦ ﻏﻨﻴّﻬﺎ و ﻓﻘﻴﺮهﺎ«)‬ ‫ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ‪(٩١‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬روزى ﻣﺮدم را ﺑﺎ آﻢ و زﻳﺎد آﺮدن‪ ،‬ﺗﻘﺪﻳﺮ آﺮد ﺗﺎ هﺮ آﻪ را ﺑﺨﻮاهﺪ در ﺗﻨﮕﻨﺎهﺎ و ﮔﺸﺎﻳﺶهﺎ‬ ‫ﺑﻴﺎزﻣﺎﻳﺪ و ﻏﻨﻰ و ﻓﻘﻴﺮ را ﺑﺎ ﺷﻜﺮ و ﺻﺒﺮى آﻪ از ﺧﻮد ﺑﺮوز ﻣﻰدهﺪ‪ ،‬اﻣﺘﺤﺎن و ﮔﺰﻳﻨﺶ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬آﻤﻰ و زﻳﺎدى رزق ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪» .‬ﻳﺒﺴﻂ اﻟﺮّزق ﻟﻤَﻦ ﻳﺸﺎء و ﻳﻘﺪر«‬ ‫‪ -٢‬وﺳﻌﺖ ﻳﺎ ﺗﻨﮕﻰ رزق‪ ،‬از ﺷﺌﻮن رﺑﻮﺑﻴّﺖ ﺧﺪا و در ﺟﻬﺖ رﺷﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻧﺴﺎنهﺎﺳﺖ‪» .‬اِنّ رﺑّﻚ‬ ‫ﻳﺒﺴﻂ اﻟﺮزق‪ ...‬و ﻳﻘﺪر«‬ ‫‪ -٣‬ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺼﻴﺮت و ﺁﮔﺎهﻰ اوﺳﺖ‪» .‬ﻟﻤﻦ ﻳﺸﺎء ‪ ...‬ﺧﺒﻴﺮاً ﺑﺼﻴﺮاً«‬

‫‪ -٤‬از ﺗﺮس ﻓﻘﺮِ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺨﻞ ﻧﻮرزﻳﺪ و ﺑﺮاى ﻧﻔﻰ ﻓﻘﺮ دﻳﮕﺮان ﺗﻤﺎم اﻣﻮال ﺧﻮد را ﻳﻜﺠﺎ ﻧﺒﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬آﻪ روزى‬ ‫ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ و ﻓﻘﺮ ﺑﺮﺧﻰ ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﺠﻌﻞ ﻳﺪك‪ ...‬اِنّ رﺑّﻚ ﻳﺒﺴﻂ اﻟﺮزق«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٣١‬‬ ‫ﻢ آَﺎنَ ﺧِﻄْﺌﺎً آَﺒِﻴﺮاً‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻢ إِنﱠ ﻗَ ْﺘﻠَ ُ‬ ‫ﻢ وَإِﻳﱠﺎ ُآ ْ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻦ ﻧَ ْﺮ ُز ُﻗ ُ‬ ‫ﺤ ُ‬ ‫ﻣﻠَﻖٍ ﻧﱠ ْ‬ ‫ﺸﻴَﺔَ إِ ْ‬ ‫ﻢ ﺧَ ْ‬ ‫ﻘ ُﺘﻠُﻮ ْا أَ ْوﻟَﺪَ ُآ ْ‬ ‫»‪ «٣١‬وَ ﻟَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را از ﺑﻴﻢ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻰ ﻧﻜﺸﻴﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻣﺎهﺴﺘﻴﻢ آﻪ ﺁﻧﺎن و ﺷﻤﺎ را روزى ﻣﻰدهﻴﻢ‪ .‬ﻳﻘﻴﻨﺎً‬ ‫آﺸﺘﻦ ﺁﻧﺎن ﮔﻨﺎهﻰ اﺳﺖ ﺑﺰرگ!‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»اﻣﻼق« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﺳﻴﻤﺎى ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎن اﻗﺘﺼﺎد دوران ﺟﺎهﻠﻴّﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﻰدهﺪ‪ .‬اﻣﺮوز هﻢ آﻪ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﻧﮕﺮاﻧﻰ از اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴّﺖ و آﻤﺒﻮدهﺎى اﻗﺘﺼﺎدى‪ ،‬ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ را ﻣﺠﺎز ﻣﻰداﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﻮﻋﻰ‬ ‫ﺟﺎهﻠﻴّﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬آﻮدك‪ ،‬ﺣﻖّ ﺣﻴﺎت دارد و واﻟﺪﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺣﻖ را از او ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪» .‬ﻻﺗﻘﺘﻠﻮا اوﻻدآﻢ«‬ ‫‪ -٢‬ﻓﻘﺮ و ﺗﻬﻴﺪﺳﺘﻰ ﺣﺘّﻰ در ﻗﻮىﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻃﻒ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار اﺳﺖ‪» .‬ﻻ ﺗﻘﺘﻠﻮا اوﻻدآﻢ ﺧﺸﻴﺔ‬ ‫اﻣﻼق«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﺮس از ﺿﺮر وزﻳﺎن وﻓﻘﺮ‪ ،‬ﻣﺠﻮّز ﮔﻨﺎﻩ و ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻘﻮق دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﻻ ﺗﻘﺘﻠﻮا اوﻻدآﻢ‬ ‫ﺧﺸﻴﺔ اﻣﻼق«‬ ‫‪ -٤‬اﮔﺮ اﻣﻨﻴّﺖ رواﻧﻰ واﻳﻤﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻓﻘﺮ آﻪ ﺗﺮس از ﻓﻘﺮ ﻧﻴﺰ ﺳﺒﺐ ﺁدمآﺸﻰ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫»ﻻﺗﻘﺘﻠﻮا‪ ...‬ﺧﺸﻴﺔ اﻣﻼق«‬ ‫‪ - ٥‬ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﮔﻨﺎﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻻ ﺗﻘﺘﻠﻮا‪ ...‬ﻧﺤﻦ ﻧﺮزﻗﻬﻢ«‬ ‫‪ -٦‬اﻳﻤﺎن و ﺗﻮآّﻞ را از ﻳﺎد ﻧﺒﺮﻳﺪ‪» .‬ﻧﺤﻦ ﻧﺮزﻗﻬﻢ«‬ ‫‪ -٧‬ﺧﺪاوﻧﺪ از ﭘﺪر وﻣﺎدر ﻣﻬﺮﺑﺎنﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺳﻮءﻇﻦّ ﻧﺒﺮﻳﺪ‪» .‬ﻧﺤﻦ ﻧﺮزﻗﻬﻢ«‬ ‫‪ - ٨‬رزق ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ و ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﻘﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﻧﺤﻦ ﻧﺮزﻗﻬﻢ و اﻳّﺎآﻢ«‬ ‫‪ -٩‬ﮔﺎهﻰ رزق وروزى ﻣﺎ در ﺳﺎﻳﻪى روزى ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﺖ‪» .‬ﻧﺮزﻗﻬﻢ و اﻳّﺎآﻢ«‬ ‫‪ -١٠‬ﻓﺮزﻧﺪآﺸﻰ و ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻩ و ﺟﻨﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ دﺧﺘﺮ‪» .‬ﻻﺗﻘﺘﻠﻮا اوﻻدآﻢ‪...‬‬ ‫ﺧﻄﺎً آﺒﻴﺮا«‬ ‫‪ -١١‬ﮔﻨﺎهﺎن ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ ﺻﻐﻴﺮﻩ و ﺑﺮﺧﻰ آﺒﻴﺮﻩ هﺴﺘﻨﺪ‪» .‬ﺧﻄﺎً آﺒﻴﺮاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٣٢‬‬

‫ﻪ آَﺎنَ ﻓَﺤِﺸَﺔً وَﺳَﺂءَ ﺳَﺒِﻴﻠًﺎ‬ ‫ﻘﺮَﺑُﻮ ْا اﻟﺰﱢﻧَﻰ إِﻧﱠ ُ‬ ‫»‪ «٣٢‬وَﻟَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﺑﻪ زﻧﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺸﻮﻳﺪ‪ ،‬آﻪ آﺎر زﺷﺖ و راﻩ ﺑﺪى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫راﺑﻄﻪى ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺟﻨﺴﻰ )زﻧﺎ(‪ ،‬ﻣﻔﺎﺳﺪ و زﻳﺎنهﺎى ﻓﺮدى‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ﻓﺮاواﻧﻰ را ﺑﺪﻧﺒﺎل‬ ‫دارد و ﻟﺬا در اﺳﻼم ﺣﺮام ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و در ﻗﺮﺁن آﺮﻳﻢ‪ ،‬در آﻨﺎر ﺷﺮك‪ ،‬ﻗﺘﻞ) اﻟﺬﻳﻦ ﻻﻳﺪﻋﻮن ﻣﻊ اﻟﻠّﻪ اﻟﻬﺎً‬ ‫ﺁﺧﺮ و ﻻﻳﻘﺘﻠﻮن اﻟﻨﻔﺲ اﻟﺘﻰ ﺣﺮّم اﻟﻠّﻪ اﻻ ﺑﺎﻟﺤﻖ و ﻻﻳﺰﻧﻮن« ﻓﺮﻗﺎن‪ (٦٨ ،‬و ﺳﺮﻗﺖ) اذ ﺟﺎءك اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت‬ ‫ﻳﺒﺎﻳﻌﻨﻚ ﻋﻠﻰ ان ﻻﻳﺸﺮآﻦ ﺑﺎﻟﻠّﻪ و ﻻﻳﺴﺮﻗﻦ و ﻻﻳﺰﻧﻴﻦ‪ «...‬ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ‪ (١٢ ،‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﺷﻪاى از ﻣﻔﺎﺳﺪ زﻧﺎ از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪى ﺑﺴﻴﺎرى از درﮔﻴﺮىهﺎ‪ ،‬ﺧﻮدآﺸﻰهﺎ‪ ،‬ﻓﺮار از ﺧﺎﻧﻪهﺎ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﺎﻣﺸﺮوع‪،‬‬ ‫ﺑﻴﻤﺎرىهﺎى ﻣﻘﺎرﺑﺘﻰ و دﻟﻬﺮﻩ ﺑﺮاى ﺧﺎﻧﻮادﻩهﺎى ﺁﺑﺮوﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬زﻧﺎآﺎران ﭼﻮن ﺑﺮاى ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ ﺳﺮاغ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻰروﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن اﻧﺲ و اﻟﻔﺖ ﻋﻤﻴﻖ و ﺁراﻣﺶ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬زﻧﺎآﺎر‪ ،‬ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ را ﺷﺮﻳﻚ زﻧﺪﮔﻰ ﻧﻤﻰداﻧﺪ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪى اﻃﻔﺎى ﺷﻬﻮت ﻣﻰداﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٤‬زﻧﺎ‪ ،‬ﺳﺒﺐ آﺎهﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮادﻩ از ﻃﺮﻳﻖ ازدواج و ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪن ارﺗﺒﺎﻃﻬﺎى ﻓﺎﻣﻴﻠﻰ و‬ ‫ﻗﻄﻊ ﺻﻠﻪىرﺣﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎز ﺷﺪن راﻩ زﻧﺎ‪ ،‬ﺑﻰرﻏﺒﺘﻰ ﺑﻪ ازدواج را در ﭘﻰ دارد‪.‬‬ ‫‪ - ٥‬در زﻧﺎ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻬّﺪ وﺗﻜﻠﻴﻒ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻘﺎى ﻧﺴﻞ وﺗﺮﺑﻴﺖ آﻮدك ﻧﻴﺴﺖ واﺣﺴﺎس ﭘﺪرى‬ ‫وﻣﺎدرى از ﻣﻴﺎن ﻣﻰرود‪.‬‬ ‫‪ -٦‬زﻧﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ارثﺑﺮى را ﺑﺮ هﻢ ﻣﻰزﻧﺪ و وارث واﻗﻌﻰ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻤﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -٧‬ﺳﺒﺐ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺷﺨﺼﻴّﺖ و هﻮﻳّﺖ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰﺷﻮد و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگهﺎى زودرس ﻣﻰﮔﺮدد‪.‬‬ ‫»ﻳﺬهﺐ ﺑﺎﻟﺒﻬﺎء و ﻳﻌﺠّﻞ اﻟﻔﻨﺎء«) ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج‪ ،٧٧‬ص ‪(٥٨‬‬ ‫‪ - ٨‬ﭼﻮن ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ‪ ،‬ﺑﺪون زﺣﻤﺖ و ﺧﺮج ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻧﺎآﺎر ﺑﺮاى ارﺿﺎى هﻮس ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﮔﻨﺎهﺎن‬ ‫زﻳﺎدى ﻣﻰرود‪ .‬ﻣﺜﻼً ﮔﺎهﻰ ﺑﺮاى آﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ‪ ،‬ارﻋﺎب و دزدى دﺳﺖ ﻣﻰزﻧﺪ و ﺣﺘّﻰ ﻣﺮﺗﻜﺐ‬ ‫ﻗﺘﻞ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -٩‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﺎﻣﺸﺮوع و ﺑﻰهﻮﻳّﺖ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻰﺁﻳﺪ‪ ،‬آﻪ زﻣﻴﻨﻪى ﺑﺴﻴﺎرى از ﻣﻔﺎﺳﺪ و ﺟﺮاﺋﻢ‬ ‫اﺳﺖ و ﻣﺼﺪاق روﺷﻨﻰ ﺑﺮاى ﻓﺤﺸﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﻼم ﺑﺮاى ﭘﻴﺸﮕﻴﺮى از زﻧﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهﺎﻳﻰ اراﺋﻪ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻤﻨﻮﻋﻴّﺖ اﺧﺘﻼط زن و ﻣﺮد در ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻜﺎنهﺎ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﻤﻨﻮﻋﻴّﺖ ﺧﻠﻮت ﻣﺮد ﺑﺎ زن ﻧﺎﻣﺤﺮم‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﺣﺮﻣﺖ زﻳﻨﺖ زن ﺑﺮاى ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن‪.‬‬

‫‪ -٤‬ﺣﺮﻣﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺤﺮم و دﺳﺖ دادن ﺑﺎ ﻧﺎﻣﺤﺮم و ﭘﺮهﻴﺰ از ﻓﻜﺮ زﻧﺎ و ﺗﻤﺎﺷﺎى ﻋﻜﺲهﺎى ﺗﺤﺮﻳﻚ‬ ‫آﻨﻨﺪﻩ‪.‬‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺮاى زﻧﺎآﺎر‪.‬‬ ‫‪ -٦‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﻪ ازدواج و ﭘﺎﻳﻴﻦﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻬﺮﻳّﻪ‪.‬‬ ‫‪ -٧‬ﻧﻜﻮهﺶ از ازدواج دﻳﺮ هﻨﮕﺎم‪.‬‬ ‫‪ - ٨‬ﻋﺒﺎدت ﺷﻤﺮدن هﻤﺴﺮدارى و ﺗﻼش ﺑﺮاى ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﮔﻨﺎهﺎن ﺑﻪ ﺣﺪّى اﺳﺖ آﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺁن هﻢ ﺧﻄﺮ دارد‪» .‬ﻻﺗﻘﺮﺑﻮا«‬ ‫‪ -٢‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ زﻧﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از ﻣﻘﺪّﻣﺎت زﻧﺎ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮهﻴﺰ آﺮد‪) .‬ﮔﺎهﻰ ﻳﻚ ﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ و ﺗﻤﺎس‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪى‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﻬﺎى ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﻣﻰﺷﻮد‪» (.‬ﻻﺗﻘﺮﺑﻮا«‬ ‫‪ -٣‬زﻧﺎ‪ ،‬در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻤﻠﻰ زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬و در ادﻳﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺣﺮام ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪» .‬آﺎن ﻓﺎﺣﺸﺔً«‬ ‫‪ -٤‬در ﻧﻬﻰ از ﻣﻨﻜﺮ‪ ،‬زﺷﺘﻰ ﮔﻨﺎﻩ را ﺑﻴﺎن آﻨﻴﻢ‪» .‬ﻻﺗﻘﺮﺑﻮا‪ ...‬ﺳﺎء ﺳﺒﻴﻼ«‬ ‫‪ - ٥‬زﻧﺎ هﻢ ﮔﻨﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬هﻢ راهﻰ ﺑﺮاى ﮔﻨﺎهﺎن دﻳﮕﺮ و هﻢ ﺳﺒﺐ ﺑﺪﻋﺎﻗﺒﺘﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﺳﺎء ﺳﺒﻴﻼً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٣٣‬‬ ‫ﻘ ُﺘﻠُﻮ ْا اﻟﻨﱠ ْ‬ ‫»‪ «٣٣‬وَﻟَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﺳ ْﻠﻄَﻨﺎً ﻓَﻠَﺎ‬ ‫ﺪ ﺟَﻌَ ْﻠﻨَﺎ ﻟِﻮَﻟِﻴﱢﻪِ ُ‬ ‫ﻈﻠُﻮﻣﺎً ﻓَﻘَ ْ‬ ‫ﻪ إِﻟﱠﺎ ﺑِﺎ ْﻟﺤَﻖﱢ وَ ﻣَﻦ ُﻗﺘِﻞَ ﻣَ ْ‬ ‫ﻔﺲَ اﻟﱠﺘِﻰ ﺣَﺮﱠمَ اﻟﻠﱠ ُ‬ ‫ﻪ آَﺎنَ ﻣَ ْﻨﺼُﻮراً‬ ‫ﺴﺮِف ﻓﱢﻰ ا ْﻟﻘَ ْﺘﻞِ إِﻧﱠ ُ‬ ‫ُﻳ ْ‬ ‫و آﺴﻰ را آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪) ،‬ﻗﺘﻞ او را( ﺣﺮام آﺮدﻩ اﺳﺖ ﻧﻜﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻖّ‪ .‬وهﺮ آﺲ ﻣﻈﻠﻮم آﺸﺘﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺑﺮاى وﻟﻰّ او ﺗﺴﻠّﻂ )و اﺧﺘﻴﺎر دﻳﻪ ﻳﺎ ﻗﺼﺎص( ﻗﺮار دادﻩاﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ در آﺸﺘﻦ )و ﻗﺼﺎص(‬ ‫زﻳﺎدﻩروى آﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ ﺁن )ﺳﺘﻤﺪﻳﺪﻩ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎدﻻﻧﻪ( ﻳﺎرى و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﻓﻼﻳﺴﺮف ﻓﻰ اﻟﻘﺘﻞ« ﻳﻌﻨﻰ در ﻗﺼﺎص ﺑﻴﺶ از ﻗﺎﺗﻞ راﻧﻜﺸﻴﺪ و ﻳﺎ او را ﻣﺜﻠﻪ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در‬ ‫ﺟﺎهﻠﻴّﺖ ﭼﻨﻴﻦ رﺳﻤﻰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ و ﺁدمآﺸﻰ از ﮔﻨﺎهﺎن آﺒﻴﺮﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﺮ آﺲ در ﻏﻴﺮ ﻣﻮرد ﻗﺼﺎص ﻳﺎ ﻓﺴﺎد‪ ،‬آﺴﻰ‬ ‫راﺑﻜﺸﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ هﻤﻪ ﻣﺮدم را آﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪» ،‬ﻣَﻦ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺴﺎً ﺑﻐﻴﺮ ﻧﻔﺲٍ او ﻓﺴﺎدٍ ﻓﻰ اﻻرض ﻓﻜﺎّﻧﻤﺎ ﻗﺘﻞ‬ ‫اﻟﻨّﺎس ﺟﻤﻴﻌﺎً«) ﻣﺎﺋﺪﻩ‪ (٣٢ ،‬و آﻴﻔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺘﻠﻰ دوزخ اﺑﺪى اﺳﺖ‪» .‬ﻣَﻦ ﻳﻘﺘﻞ ﻣﺆﻣﻨﺎً ﻣﺘﻌﻤّﺪاً ﻓﺠﺰاﺋﻪ‬

‫ﺟﻬّﻨﻢ ﺧﺎﻟﺪاً ﻓﻴﻬﺎ«) ﻧﺴﺎء‪ (٩٣ ،‬اﻳﻦ آﻴﻔﺮ‪ ،‬ﺑﺮاى آﺴﻰ آﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻜﺸﺪ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ آﻨﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻣﻔﺴﺪ و ﻣﺤﺎرب ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ).‬ﻣﺎﺋﺪﻩ‪(٣٣ ،‬‬ ‫در رواﻳﺎت ﻳﻜﻰ از ﻣﺼﺎدﻳﻖ »وﻟﻰّ«‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﻬﺪىﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺷﻤﺮدﻩ ﺷﺪﻩ آﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﺟﺪّ ﻋﺰﻳﺰش‬ ‫اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم را ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ( »ﻓﻘﺪ ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻟﻮﻟﻴّﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﺎً«‬ ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻣﻈﻠﻮم و ﺳﭙﺮدن ﺣﻖّ ﻗﺼﺎص ﺑﻪ وﻟﻰّ دم‪ ،‬هﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪﻩ از ﺁدمآﺸﻰ اﺳﺖ و‬ ‫هﻢ ﺑﺎزدارﻧﺪﻩ از اﺳﺮاف در ﻗﺼﺎص‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻟﻮﻟﻴّﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﺎً«‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬هﺮ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺣﻖّ ﺣﻴﺎت دارد‪ ،‬ﺣﺘّﻰ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ آﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺮ ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺼﻮﻧﻴّﺖ ﺟﺎﻧﻰ و ﻣﺎﻟﻰ دارد‪» .‬ﻻ ﺗﻘﺘﻠﻮا اﻟﻨﻔﺲ ‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬ﺧﻮدآﺸﻰ‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪» .‬ﻻ ﺗﻘﺘﻠﻮا اﻟﻨّﻔﺲ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬ﻗﺎﻧﻮن اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﻣﺤﻮر ارزﺷﻬﺎ و ﺣﺮﻣﺖهﺎﺳﺖ‪» .‬ﺣﺮّم اﻟﻠّﻪ«‬ ‫‪ -٤‬از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم‪ ،‬آﺸﺘﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬در ﻣﻮاردِ ﺣﻖ )هﻤﭽﻮن ﻗﺼﺎص‪ ،‬دﻓﺎع‪ ،‬ارﺗﺪاد‪ ،‬ﻟﻮاط ﻳﺎ زﻧﺎى ﻣﺤﺼﻨﻪ(‬ ‫ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ‪» .‬اﻻّ ﺑﺎﻟﺤﻖّ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﻈﻠﻮم‪ ،‬هﺮ آﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪» .‬ﻣﻦ ﻗﺘﻞ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎً‪ ...‬ﻣﻨﺼﻮراً«‬ ‫‪ -٦‬ﻗﺮار دادن ﺣﻖّ ﻗﺼﺎص‪ ،‬ﺑﺮاى ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﻈﻠﻮم اﺳﺖ‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻟﻮﻟﻴّﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﺎً«‬ ‫‪ -٧‬اوﻟﻴﺎى ﻣﻘﺘﻮل داراى ﺣﻖّ ﻗﺼﺎص و آﺸﺘﻦ ﻗﺎﺗﻞ هﺴﺘﻨﺪ‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻟﻮﻟﻴّﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﺎً«‬ ‫‪ - ٨‬در ﻗﺼﺎص ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ ﻣﻬﺎر ﺷﻮد و ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﺮاﻋﺎت ﮔﺮدد‪» .‬ﻓﻼ ﻳﺴﺮف ﻓﻰ اﻟﻘﺘﻞ« اﺳﻼم‬ ‫ﺣﺘّﻰ ﺑﺮاى ﻣﺘﺠﺎوزات ﺑﻪ ﺟﺎن اﻧﺴﺎنهﺎ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ را ﺷﺮط داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﻴﺎى ﻣﻘﺘﻮل‪ ،‬ﺣﻖّ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻗﺼﺎص‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻧﻔﺮ را ﺑﻜﺸﻨﺪ و از ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺼﺎص ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -٩‬ﻗﺎﺗﻞ را ﻣُﺜﻠﻪ ﻧﻜﻨﻴﺪ و در ﻧﻮع و آﻴﻔﻴّﺖ ﻗﺼﺎص‪ ،‬ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮدى ﻧﻜﻨﻴﺪ‪» .‬ﻓﻼ ﻳﺴﺮف ﻓﻰ اﻟﻘﺘﻞ«‬ ‫‪ -١٠‬از ﺳﻨّﺖهﺎى اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﻈﻠﻮم اﺳﺖ‪» .‬اﻧّﻪ آﺎن ﻣﻨﺼﻮرا«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٣٤‬‬ ‫ﻬﺪَ آَﺎنَ‬ ‫ﻬﺪِ إِنﱠ ا ْﻟﻌَ ْ‬ ‫ﺷﺪﱠ ُﻩ وَ أَ ْوﻓُﻮ ْا ﺑِﺎ ْﻟﻌَ ْ‬ ‫ﻦ ﺣَﺘﱠﻰ ﻳَ ْﺒ ُﻠﻎَ أَ ُ‬ ‫ﺣﺴَ ُ‬ ‫ﻘﺮَﺑُﻮ ْا ﻣَﺎلَ ا ْﻟﻴَﺘِﻴﻢِ إِﻟﱠﺎ ﺑِﺎﻟﱠﺘِﻰ هِﻰَ أَ ْ‬ ‫»‪ «٣٤‬وَﻟَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﺴﺌُﻮﻻً‬ ‫ﻣَ ْ‬ ‫و ﺑﻪ ﻣﺎل ﻳﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راﻩ )آﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻳﺘﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ( ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺸﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﺪّ ﺑﻠﻮغ ورﺷﺪش‬ ‫ﺑﺮﺳﺪ‪) .‬آﻪ ﺁﻧﮕﺎﻩ اﻣﻮاﻟﺶ را ﺑﻪ او ﺑﺮ ﻣﻰﮔﺮداﻧﻴﺪ( و ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎن وﻓﺎ آﻨﻴﺪ‪ ،‬آﻪ )در ﻗﻴﺎﻣﺖ( از ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎن‬ ‫ﺳﺆال ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬

‫ﺷﺪّ« از »ﺷَﺪّ«‪،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى اﺳﺘﺤﻜﺎم و رﺷﺪ اﺳﺖ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺮﺣﻠﻪى رﺷﺪ ﻳﺘﻴﻢ و‬ ‫آﻠﻤﻪى »اَ ُ‬ ‫اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺟﺴﻤﻰ و روﺣﻰ در ﺣﻔﻆ اﻣﻮاﻟﺶ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﺁن درﺑﺎرﻩ ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮق ﻳﺘﻴﻢ و ﻣﺮاﻋﺎت ﺣﺎل او و رﺳﻴﺪﮔﻰ و ﺗﻜﻔّﻞ اﻣﻮر ﻳﺘﻴﻤﺎن ﺳﻔﺎرش ﻓﺮاوان آﺮدﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻰ ﭼﻮن اﺣﺘﻤﺎل ﻟﻐﺰش ﻣﺎﻟﻰ و ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﺮدن از اﻣﻮال ﻳﺘﻴﻤﺎن ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا هﺸﺪار‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮى ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى آﻪ از ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺁن ﻧﻴﺰ ﻧﻬﻰ ﺷﺪﻩ و ﺗﺼﺮّف ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ در اﻣﻮال‬ ‫ﻳﺘﻴﻤﺎن‪ ،‬ﺧﻮردن ﺁﺗﺶ ﺷﻤﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ).‬ﻧﺴﺎء‪(١٠ ،‬‬ ‫وﻗﺘﻰ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺣﻀﻮر ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮﻩى اﻳﺘﺎم آﻨﺎرﻩ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺁﻧﺎن را ﻣﻨﺰوى‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﻪى دﻳﮕﺮى ﻧﺎزل ﺷﺪ آﻪ ﻣﺮاد از ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺸﺪن‪ ،‬ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬واﻻّ اﻓﺮاد ﻣﺼﻠﺢ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪى ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﻳﺘﻴﻤﺎن را رهﺎ آﻨﻨﺪ‪» .‬و ان ﺗﺨﺎﻟﻄﻮهﻢ ﻓﺎﺧﻮاﻧﻜﻢ واﻟﻠّﻪ ﻳﻌﻠﻢ اﻟﻤﻔﺴﺪ ﻣﻦ اﻟﻤﺼﻠﺢ«)‬ ‫ﺑﻘﺮﻩ‪(٢٢٠ ،‬‬ ‫در ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﻢ‪ :‬ﻣﺮاد از ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻰ آﻪ ﻣﻮرد ﺳﺆال اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒّﺖ و دوﺳﺘﻰ و اﻃﺎﻋﺖ از‬ ‫ﻋﻠﻰّﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم اﺳﺖ‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،٢٤‬ص ‪(١٨٧‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﺳﻼم‪ ،‬ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﻣﺤﺮوﻣﺎن‪ ،‬ﺿﻌﻴﻔﺎن و ﻳﺘﻴﻤﺎن اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﻘﺮﺑﻮا ﻣﺎل اﻟﻴﺘﻴﻢ«‬ ‫‪ -٢‬هﺮ ﺟﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻔﺎرش آﺮد‪ ).‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم در ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬در ﻣﻮرد رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق اﺟﻴﺮ‪ ،‬آﺸﺎورز‪ ،‬زن و ﻳﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻔﺎرش ﺑﻴﺸﺘﺮى آﺮدﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬اﻟﻠّﻪ اﻟﻠّﻪ ﻓﻰ اﻻﻳﺘﺎم« ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ‪» (٤٧‬ﻻ ﺗﻘﺮﺑﻮا ﻣﺎل اﻟﻴﺘﻴﻢ«‬ ‫‪ -٣‬آﻮدآﺎن‪ ،‬ﺣﻖّ ﻣﺎﻟﻜﻴّﺖ دارﻧﺪ‪» .‬ﻣﺎل اﻟﻴﺘﻴﻢ«‬ ‫‪ -٤‬ﺟﺎذﺑﻪى ﻣﺎل ﺑﻪ ﻗﺪرى زﻳﺎد اﺳﺖ آﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺁن هﻢ ﮔﺎهﻰ ﮔﻨﺎﻩ و ﺣﺮﻣﺖ را در ﭘﻰ دارد‪.‬‬ ‫»و ﻻ ﺗﻘﺮﺑﻮا ﻣﺎل‪«...‬‬ ‫‪ - ٥‬ارث ﻳﻜﻰ از اﺳﺒﺎب ﻣﺎﻟﻜﻴّﺖ اﺳﺖ‪» .‬ﻣﺎل اﻟﻴﺘﻴﻢ«‬ ‫‪ -٦‬ﺗﺼﺮّف در ﻣﺎل ﻳﺘﻴﻢ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ و ﭘﺮﺛﻤﺮﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩهﺎﺳﺖ‪) .‬اﮔﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻳﺘﻴﻢ در‬ ‫ﮔﺮدش ﻣﺎل اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺁن را ﺑﻪ آﺎر اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻰﺗﻔﺎوت ﻣﺎﻧﺪ‪» (.‬ﻻﺗﻘﺮﺑﻮا‪ ...‬اﻻّ ﺑﺎﻟّﺘﻰ هﻰ‬ ‫اﺣﺴﻦ«‬ ‫‪ -٧‬در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮىهﺎى ﻣﺎﻟﻰ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻳﺘﻴﻤﺎن ﻣﺮاﻋﺎت ﺷﻮد‪» .‬اﻻّ ﺑﺎﻟّﺘﻰ هﻰ اﺣﺴﻦ«‬ ‫‪ - ٨‬ﺗﺼﺮّف ﻧﺎﺑﺠﺎ و ﺣﻴﻒ و ﻣﻴﻞ اﻣﻮال ﻳﺘﻴﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﻘﺮﺑﻮا‪ ...‬اﻻّ ﺑﺎﻟّﺘﻰ هﻰ اﺣﺴﻦ«‬ ‫‪ -٩‬زﻣﺎن واﮔﺬارى ﻣﺎل ﻳﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﻮد او‪ ،‬وﻗﺘﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﺑﻠﻮغ ﻓﻜﺮى و اﻗﺘﺼﺎدى و ﺟﺴﻤﻰ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫»ﺣﺘّﻰ ﻳﺒﻠﻎ اﺷﺪّﻩ«‬ ‫‪ -١٠‬ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎنهﺎ ‪ -‬هﺮﭼﻪ و ﺑﺎ هﺮ آﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬وﻓﺎدار ﺑﺎﺷﻴﻢ‪» .‬اوﻓﻮا ﺑﺎﻟﻌﻬﺪ«‬ ‫‪ -١١‬ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را از ﮔﻨﺎﻩ ﺑﺎز ﻣﻰدارد‪» .‬اِنّ اﻟﻌﻬﺪ آﺎن ﻣﺴﺌﻮﻻ«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٣٥‬‬ ‫ﻦ ﺗَ ْﺄوِﻳﻼً‬ ‫ﺣﺴَ ُ‬ ‫ﺴﺘَﻘِﻴﻢِ ذَﻟِﻚَ ﺧَ ْﻴﺮٌ وَ أَ ْ‬ ‫ﻤ ْ‬ ‫ﻢ وَزِﻧُﻮ ْا ﺑِﺎ ْﻟﻘِﺴْﻄﺎسِ ا ْﻟ ُ‬ ‫»‪ «٣٥‬وَ أَ ْوﻓُﻮ ْا ا ْﻟﻜَ ْﻴﻞَ إِذَا آِ ْﻠ ُﺘ ْ‬ ‫و ﭼﻮن ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ داد وﺳﺘﺪ آﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ را ﺗﻤﺎم دهﻴﺪ و ﺑﺎ ﺗﺮازوى درﺳﺖ وزن آﻨﻴﺪ آﻪ اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ و‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﺶ ﻧﻴﻜﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﻗِﺴﻄﺎس«‪ ،‬از ﺗﺮآﻴﺐ دو آﻠﻤﻪى »ﻗِﺴﻂ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻋﺪل و »ﻃﺎس« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى آﻔﻪى ﺗﺮازو‬ ‫ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان( در ﺣﺪﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻣﺼﺪاق »ﻗﺴﻄﺎس‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ« در ﺟﺎﻣﻌﻪى اﺳﻼﻣﻰ اﺳﺖ‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج‪ ،٢٤‬ص‪(١٨٧‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ داد وﺳﺘﺪ و رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم در ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻣﻬﻢ اﺳﺖ آﻪ ﻗﺮﺁن ﺑﺎرهﺎ روى ﺁن ﺗﺄآﻴﺪ‬ ‫آﺮدﻩ وﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻗﺮﺁن‪ )،‬ﺑﻘﺮﻩ‪ (٢٨٢ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺁن وﺳﻮرﻩاى ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻣﻄﻔﻔّﻴﻦ« )آﻢﻓﺮوﺷﺎن( ﻧﺎم‬ ‫ﻧﻬﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اوّﻟﻴﻦ دﻋﻮت ﺑﻌﻀﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬هﻤﭽﻮن ﺣﻀﺮت ﺷﻌﻴﺐ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻧﻴﺰ ﺗﺮك آﻢ‬ ‫ﻓﺮوﺷﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ).‬ﺷﻌﺮاء‪ ١٨١ ،‬ﺗﺎ ‪(١٨٣‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﺎزار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻘﻠّﺐ و آﻢﻓﺮوﺷﻰ دور ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩى ﺁن ﺑﺎﻳﺪ اﻣﻴﻦ‪ ،‬دﻗﻴﻖ‪ ،‬درﺳﺘﻜﺎر‬ ‫و ﺑﺎ ﺣﺴﺎب و آﺘﺎب ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬اوﻓﻮا اﻟﻜﻴﻞ«‬ ‫‪ -٢‬اﻳﻔﺎى آﻴﻞ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻪى ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬از ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎى وﻓﺎى ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎن اﺳﺖ )آﻪ در ﺁﻳﻪى ﻗﺒﻞ ﮔﺬﺷﺖ(‪ ،‬زﻳﺮا‬ ‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻰ ﺗﻌﻬّﺪ اﺳﺖ‪» .‬اوﻓﻮا ﺑﺎﻟﻌﻬﺪ‪ ...‬اوﻓﻮا اﻟﻜﻴﻞ«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﺮازو و وﺳﺎﻳﻞ ﺳﻨﺠﺶ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺠﺎرى‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺎﻟﻢ و دﻗﻴﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬وزﻧﻮا ﺑﺎﻟﻘﺴﻄﺎس‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻢ«‬ ‫‪ -٤‬دﻗّﺖ در ﺗﺮازو‪ ،‬وزن و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻴﺮ وﺑﺮآﺖ اﺳﺖ و آﻢﻓﺮوﺷﻰ‪ ،‬ﺧﻴﺮ و ﺑﺮآﺖ را ﻣﻰﺑﺮد‪.‬‬ ‫»ذﻟﻚ ﺧﻴﺮٌ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻓﻠﺴﻔﻪى ﻓﺮﻣﺎنهﺎى اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺧﻴﺮ ﺧﻮد اﻧﺴﺎنهﺎﺳﺖ‪» .‬اوﻓﻮا‪ ،‬زﻧﻮا‪ ...‬ذﻟﻚ ﺧﻴﺮ«‬ ‫‪ -٦‬درﺳﺘﻜﺎرى اﻗﺘﺼﺎدى‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮ از داراﻳﻰ وآﺴﺐ ﻣﺎل از راﻩ آﻢﻓﺮوﺷﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪى دادوﺳﺘﺪ‬ ‫درﺳﺖ و رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﺠﺎد اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ‬ ‫آﻢﻓﺮوﺷﻰ و ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﻮدن ﻣﻴﺰان و ﺣﺴﺎب‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﻰ و ﺳﻠﺐ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻰآﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﭘﺎﻳﺎن و ﭘﻴﺎﻣﺪ ﺧﻮب‪ ،‬در ﮔﺮو درﺳﺘﻜﺎرى اﺳﺖ‪» .‬ذﻟﻚ ﺧﻴﺮ«‬ ‫‪ - ٧‬آﺴﺐ و آﺎر ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮش ﻋﺎﻗﺒﺘﻰ اﺳﺖ‪» .‬اﺣﺴﻦ ﺗﺄوﻳﻼً« )آﻢﻓﺮوش ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد‬ ‫ﻣﻮّﻗﺖ ﻣﻰرﺳﺪ‪ ،‬وﻟﻰ از دﺳﺖ دادن اﻋﺘﺒﺎر دﻧﻴﻮى‪ ،‬ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻰ اﻗﺘﺼﺎدى و رواﻧﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻓﺮاهﻢ‬ ‫ﺷﺪن ﻋﺬاب اﺧﺮوى‪ ،‬آﺎر او را ﺑﺪﻓﺮﺟﺎم ﻣﻰآﻨﺪ‪(.‬‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٣٦‬‬ ‫ﺴﺌُﻮﻻً‬ ‫ﻪ ﻣَ ْ‬ ‫ﻔﺆَادَ ُآﻞﱡ ُأ ْوﻟَﺌِﻚَ آَﺎنَ ﻋَ ْﻨ ُ‬ ‫ﻤﻊَ وَ ا ْﻟﺒَﺼَﺮَ وَا ْﻟ ُ‬ ‫ﻒ ﻣَﺎ ﻟَ ْﻴﺲَ ﻟَﻚَ ﺑِﻪِ ﻋِ ْﻠﻢٌ إِنﱠ اﻟﺴﱠ ْ‬ ‫ﻘ ُ‬ ‫»‪ «٣٦‬وَ ﻟَﺎﺗَ ْ‬ ‫و از ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻋﻠﻢ ﻧﺪارى ﭘﻴﺮوى ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﮔﻮش و ﭼﺸﻢ و دل‪ ،‬هﻤﻪى اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮار‬ ‫ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ذآﺮ ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش و دل در ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ از ﺑﺎب ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا در ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن‪ ،‬از‬ ‫دﺳﺖ و ﭘﺎ و اﻋﻀﺎى دﻳﮕﺮ هﻢ ﺳﺆال ﻣﻰﺷﻮد) ﻧﻮر‪ ٢٤ ،‬؛ ﻳﺲ‪ ٦٥ ،‬؛ ﻓﺼّﻠﺖ‪ (٢٠ ،‬و ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ).‬ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺒﺎرت »آﻞ اوﻟﺌﻚ« اﺷﺎرﻩ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﻀﻮ‪ ،‬از ﺑﺎب ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺪون »آﻞّ اوﻟﺌﻚ« هﻢ ﻣﻌﻨﺎى ﺁﻳﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﻮد( و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاى اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ اﻧﮕﻴﺰﻩى ﭘﻴﺮوى از‬ ‫دﻳﮕﺮان از ﻃﺮﻳﻖ دﻳﺪن ﻳﺎ ﺷﻨﻴﺪن و ﻳﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ و درك اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﻓﺘﻨﻪهﺎ و ﻧﺰاعهﺎ‪ ،‬از ﻗﻀﺎوتهﺎى ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ ﻳﺎ ﺣﺮفهﺎى ﺑﻰﻣﺪرك‬ ‫وﻧﻈﺮﻳﻪهﺎى ﺑﺪون ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺮوز آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺴﻴﺎرى از‬ ‫ﻓﺮﻳﺐهﺎ و ﺧﻄﺎهﺎ ﺑﻴﻤﻪ ﻣﻰآﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ ﺧﻮشﺑﻴﻨﻰ ﺑﻴﺠﺎ‪ ،‬زودﺑﺎورى وﺷﺎﻳﻌﻪﭘﺬﻳﺮى‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ را‬ ‫دﺳﺘﺨﻮش ذﻟّﺖ وﺗﺴﻠﻴﻢ دﺷﻤﻦ ﻣﻰآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ آﻮرآﻮراﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوى از ﻋﺎدات وﺧﻴﺎﻻت‪ ،‬ﺗﺒﻌﻴّﺖ از ﻧﻴﺎآﺎن‪ ،‬ﺑﺎور آﺮدن ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﻰهﺎ‪ ،‬ﺧﻮابهﺎ‪،‬‬ ‫ﺣﺪسهﺎ و ﮔﻤﺎنهﺎ‪ ،‬ﻗﻀﺎوت ﺑﺪون ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﮔﻮاهﻰ دادن ﺑﺪون ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻌﮕﻴﺮى‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻳﺎ اﻧﺘﻘﺎد ﺑﺪون‬ ‫ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﻓﺘﻮا دادن ﺑﺪون ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﺷﻨﻴﺪﻩهﺎى ﺑﻰاﺳﺎس و ﺷﺎﻳﻌﺎت‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫دادن ﭼﻴﺰى ﺑﻪ ﺧﺪا و دﻳﻦ ﺑﺪون ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ در ﺷﺮاﻳﻂ هﻴﺠﺎﻧﻰ و ﺑﺤﺮاﻧﻰ وﺑﺪون دﻟﻴﻞ وﺑﺮهﺎن‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪهﺎ و اﺷﻚهﺎى دروﻏﻴﻦ دﻳﮕﺮان‪ ،‬هﻤﻪى اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺼﺪاق »ﻻﺗَﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ« ﺑﻮدﻩ و‬ ‫ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎى رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮ و ﻣﻌﺘﺒﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺮوى از اﺻﻮل ﻗﻄﻌﻰ ﺷﺮﻋﻰ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺘﻮاى ﻣﺠﺘﻬﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﻠﻤﻰ آﻪ‬ ‫ﺑﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎنهﺎى ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ اﻃﻼق ﻣﻰﺷﻮد( ﭘﻴﺮوى از ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن آﻪ ﻣﺮدم از ﻧﺴﺨﻪى‬ ‫ﭘﺰﺷﻚ ﻣﺘﺨﺼّﺺ و دﻟﺴﻮز‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﭘﻴﺪا ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﻓﺘﻮاى ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺟﺎﻣﻊاﻟﺸﺮاﻳﻂ و ﻣﺘّﻘﻰ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ‬ ‫ﺧﺪا ﭘﻴﺪا ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻋﻠﻢ آﺎﻓﻰ اﺳﺖ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﻠﻢ درﺟﺎﺗﻰ دارد و ﻣﺮاﺣﻞ‬ ‫ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ ﺁن ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻋﻠﻢ اﻟﻴﻘﻴﻦ‪ ،‬ﺣﻖّ اﻟﻴﻘﻴﻦ و ﻋﻴﻦاﻟﻴﻘﻴﻦ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻌﺼﻮمﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺴﻼم‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﺧﻮد را از ﺷﻨﻴﺪن و ﮔﻔﺘﻦ هﺮ ﺳﺨﻨﻰ ﺑﺎز ﻣﻰداﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﺎن‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻰآﺮدﻧﺪ آﻪ درﺑﺎنِ دل و ﮔﻮش ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ودر اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ »ﻻﺗﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻠﻢ« اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻰآﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﺮاى ﻣﺘﻨﺒّﻪ آﺮدن ﺷﺨﺼﻰ آﻪ هﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﻰ‪ ،‬ﺗﻮﻗّﻒ‬ ‫ﺧﻮد را در ﺁﻧﺠﺎ ﻃﻮل ﻣﻰداد ﺗﺎ ﺻﺪاى ﺳﺎز وﺁواز هﻤﺴﺎﻳﻪ را ﺑﺸﻨﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﺗﻼوت آﺮد وﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮔﻮش‬ ‫از ﺷﻨﻴﺪﻩهﺎ‪ ،‬ﭼﺸﻢ از دﻳﺪﻩهﺎ ودل از ﺧﺎﻃﺮات ﻣﺆاﺧﺬﻩ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎم ﺳﺠﺎدﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺣﻖّ ﻧﺪارد هﺮﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاهﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻠﻢ واﻃﻼﻋﺎت ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻨﻄﻖ وﺑﺼﻴﺮت ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻻﺗﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ«‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺎزار ﺷﺎﻳﻌﺎت را داغ ﻧﻜﻨﻴﻢ و ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﺷﻨﻴﺪﻩهﺎى ﺑﻰاﺳﺎس‪ ،‬ﺁﺑﺮو وﺣﻘﻮق اﻓﺮاد را از ﺑﻴﻦ ﻧﺒﺮﻳﻢ‪» .‬ﻻ‬ ‫ﺗﻘﻒ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬ﻗﺮﺁن ﺑﺴﺎط ﺳﺎﺣﺮان‪ ،‬آﺎهﻨﺎن و ﭘﻴﺶﮔﻮﻳﺎن را آﻪ ﻣﺮدم ﺳﺎدﻩﻟﻮح را دور ﺧﻮد ﺟﻤﻊ ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ هﻢ‬ ‫ﻣﻰزﻧﺪ‪» .‬ﻻﺗﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ«‬ ‫‪ -٤‬راﻩ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬دل ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻰ از راهﻬﺎى ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺖ‪» .‬اﻟﺴﻤﻊ و اﻟﺒﺼﺮ و اﻟﻔﺆاد«‬ ‫‪ - ٥‬در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬از ﺑﺎﻃﻦ و ﻧﻴّﺎت هﻢ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬اﻟﻔﺆاد«‬ ‫‪ -٦‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ وﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺗﻘﻮاﺳﺖ‪» .‬آﻞّ اوﻟﺌﻚ آﺎن ﻣﺴﺌﻮﻻ«‬ ‫‪ -٧‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻜﺮدن از اﻋﻀﺎ‪ ،‬ﺟﻮارح واﻣﻜﺎﻧﺎت‪ ،‬ﻣﺆاﺧﺬﻩ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪» .‬آﻞّ اوﻟﺌﻚ آﺎن ﻣﺴﺌﻮﻻ«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪ ٣٧‬و ‪(٣٨‬‬ ‫ﺨﺮِقَ ا ْﻟﺄَ ْرضَ وَ ﻟَﻦ ﺗَ ْﺒ ُﻠﻎَ ا ْﻟﺠِﺒَﺎلَ ﻃُﻮﻟًﺎ‬ ‫ﻤﺶِ ﻓِﻰ ا ْﻟﺄَ ْرضِ ﻣَﺮَﺣﺎً إِﻧﱠﻚَ ﻟَﻦ ﺗَ ْ‬ ‫»‪ «٣٧‬وَ ﻟَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫و در زﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻜﺒّﺮ و ﺳﺮﻣﺴﺘﻰ راﻩ ﻣﺮو‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺗﻮ زﻣﻴﻦ را ﻧﺨﻮاهﻰ ﺷﻜﺎﻓﺖ و در ﺑﻠﻨﺪى ﺑﻪ‬ ‫آﻮﻩهﺎﻧﺨﻮاهﻰ رﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻜﺮُوهﺎً‬ ‫ﻪ ﻋِﻨﺪَ رَﺑﱢﻚَ ﻣَ ْ‬ ‫»‪ُ «٣٨‬آﻞﱡ ذَﻟِﻚَ آَﺎن ﺳَﻴﱢ ُﺌ ُ‬ ‫هﻤﻪى اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﮔﻨﺎهﺶ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫از ﺟﺎﻣﻌﻴّﺖ اﺳﻼم اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻋﺘﻘﺎدى‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻰ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻰ واﻗﺘﺼﺎدى‪ ،‬ﺑﺮاى آﺎرهﺎى‬ ‫ﺟﺰﺋﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻓﺖ وﺁﻣﺪ ﺑﻴﺮون ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ دﺳﺘﻮر دارد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻨﻜﻪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪» :‬واﻗﺼﺪ ﻓﻰ ﻣﺸﻴﻚ«) ﻟﻘﻤﺎن‪ (٦١ ،‬در راﻩ رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﻪرو ﺑﺎش‪.‬‬ ‫ب‪» :‬وﻻ ﺗَﻤﺶِ ﻓﻰ اﻻرض ﻣﺮﺣﺎً« در زﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻜﺒّﺮ و ﺳﺮﻣﺴﺘﻰ راﻩ ﻧﺮو‪.‬‬ ‫ج‪» :‬و ﻋﺒﺎد اﻟﺮّﺣﻤﻦ اﻟّﺬﻳﻦ ﻳﻤﺸﻮن ﻋﻠﻰ اﻻرض هﻮﻧﺎً«) ﻓﺮﻗﺎن‪ ) ٦٣ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ﺁﻧﺎﻧﻨﺪ آﻪ در زﻣﻴﻦ ﺑﺎ‬ ‫ﺁراﻣﺶ و ﺑﻰﺗﻜﺒّﺮ راﻩ ﻣﻰروﻧﺪ‪.‬‬ ‫د‪ :‬از ﻗﺎرون ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ هﻢ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن هﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر در آﻮﭼﻪ و ﺑﺎزار‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻜﺒّﺮ و ﺟﻼل و ﺟﺒﺮوت‬ ‫ﻇﺎهﺮ ﻣﻰﺷﺪ‪ ).‬ﻗﺼﺺ‪(٧٩ ،‬‬

‫در ﺳﻴﺮﻩى ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم اﺳﺖ آﻪ وى ﺣﺘّﻰ روز ﻓﺘﺢ ﻣﻜّﻪ ﺑﺮ اﻻﻏﻰ ﺑﺪون ﭘﺎﻻن ﺳﻮار ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎم‬ ‫ﺣﺴﻦ ﻣﺠﺘﺒﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻧﻴﺰ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻣﺮآﺐهﺎى زﻳﺎد‪ ،‬ﭘﻴﺎدﻩ ﺑﻪ ﻣﻜّﻪ ﻣﻰرﻓﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪى‬ ‫ﻓﺮوﺗﻨﻰ اوﻟﻴﺎى دﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻧﻴﺰ از اوﺻﺎف ﻣﺘّﻘﻴﻦ‪ ،‬راﻩ رﻓﺘﻦ ﻣﺘﻮاﺿﻌﺎﻧﻪ را ﺑﺮ‬ ‫ﻣﻰﺷﻤﺎرد‪» .‬و ﻣَﺸﻴُﻬﻢ اﻟﺘﻮاﺿﻊ«) ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ‪(١٩٣‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻜﺒّﺮ‪ ،‬ﺣﺘّﻰ در راﻩرﻓﺘﻦ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻗﺮﺁن ﻧﻜﻮهﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪» .‬وﻻ ﺗﻤﺶ ﻓﻰ اﻻرض ﻣَﺮَﺣﺎً«‬ ‫‪ -٢‬راﻩ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﺒّﺮ‪ ،‬ﺗﻮﺟّﻪ دادن ﺑﻪ ﺿﻌﻒهﺎ و ﻋﺠﺰهﺎﺳﺖ‪» .‬اﻧّﻚ ﻟﻦ ﺗﺨﺮق اﻻرض«‬ ‫‪ -٣‬ﺧﺼﻠﺖهﺎى دروﻧﻰ در رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن اﺛﺮ ﮔﺬار اﺳﺖ‪» .‬وﻻ ﺗﻤﺶ ﻓﻰ اﻻرض ﻣﺮﺣﺎً«‬ ‫‪ -٤‬ﺑﺪى اﻋﻤﺎل زﺷﺖ در هﻤﻪى ادﻳﺎن اﻟﻬﻰ اﻣﺮى ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪» .‬آﺎن ﺳﻴّﺌﻪ‪...‬ﻣﻜﺮوهﺎ«‬ ‫‪ - ٥‬اواﻣﺮ و ﻧﻮاهﻰ ﭘﺮوردﮔﺎر‪ ،‬در ﺟﻬﺖ رﺷﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪» .‬ﻋﻨﺪ رﺑّﻚ«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٣٩‬‬ ‫ﻞ ﻣَﻊَ اﻟﻠﱠﻪِ إِﻟَﻬﺎً ءَاﺧَﺮَ ﻓَ ُﺘ ْﻠﻘَﻰ ﻓِﻰ ﺟَﻬَﻨﱠﻢَ ﻣَﻠُﻮﻣﺎً‬ ‫ﺠﻌَ ْ‬ ‫ﻜﻤَﺔِ وَ ﻟَﺎﺗَ ْ‬ ‫»‪ «٣٩‬ذَﻟِﻚَ ﻣِﻤﱠﺂ أَ ْوﺣَﻰ إِﻟَ ْﻴﻚَ رَﺑﱡﻚَ ﻣِﻦَ ا ْﻟﺤِ ْ‬ ‫ﺪﺣُﻮراً‬ ‫ﻣﱠ ْ‬ ‫اﻳﻦ )دﺳﺘﻮرات( از ﺣﻜﻤﺖهﺎﻳﻰ اﺳﺖ آﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮ وﺣﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﻌﺒﻮدى دﻳﮕﺮ‬ ‫ﻗﺮار ﻧﺪﻩ آﻪ ﺳﺮزﻧﺶ ﺷﺪﻩ و راﻧﺪﻩ‪ ،‬در دوزخ اﻓﻜﻨﺪﻩ ﺧﻮاهﻰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻔﺴّﺮان ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻣﺮاد از »ﺣﻜﻤﺖ«‪ ،‬اﺣﻜﺎم ﺛﺎﺑﺘﻰ اﺳﺖ آﻪ در ﺁﻳﺎت ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ و در‬ ‫ادﻳﺎن دﻳﮕﺮ هﻢ ﺑﻮدﻩ و ﻧﺴﺦ ﺷﺪﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺁﻳﻪى ‪ ٢٢‬ﻓﺮﻣﺎن ﻧﻬﻰ از ﺷﺮك اوّﻟﻴﻦ ﺣﻜﻤﺖ ﺑﻮد و در‬ ‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﻬﻰ از ﺷﺮك‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﺣﻜﻤﺖهﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺎهﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻄﺎﺑﻰ ﺗﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﻪ آﻔّﺎر هﺸﺪار ﻣﻰدهﺪ آﻪ اﻣﻴﺪ ﺧﻮد را از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻗﻄﻊ آﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬اى ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ! اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﺑﺮوى‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻬﻨّﻢ اﻓﻜﻨﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮى‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اواﻣﺮ و ﻧﻮاهﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪى ﺣﻜﻤﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزهﺎى ﺗﺮﺑﻴﺘﻰ ﺑﺸﺮ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»اَوﺣﻰ اﻟﻴﻚ رﺑّﻚ ﻣﻦ اﻟﺤﻜﻤﺔ«‬ ‫‪ -٢‬ﻋﻘﻞ و ﻓﻄﺮت‪ ،‬اﻧﺴﺎن را از وﺣﻰ ﺑﻰﻧﻴﺎز ﻧﻤﻰآﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ وﺣﻰ اﺳﺖ‪» .‬ذﻟﻚ ﻣﻤّﺎ‬ ‫اَوﺣﻰ اﻟﻴﻚ«‬ ‫‪ -٣‬در زﺷﺘﻰ ﺷﺮك‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﺑﺲ آﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻴﺰ در ﭘﻰ ﺁن رود‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﻻﺗﺠﻌﻞ ‪ ...‬ﻓﺘﻠﻘﻰ‬ ‫ﻓﻰ ﺟﻬّﻨﻢ«‬ ‫‪ -٤‬ﭘﺎﻳﺎن ﺷﺮك‪ ،‬دوزخ وﻣﺸﺮك ﻣﺴﺘﺤﻖّ دورى از رﺣﻤﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪» .‬ﻓﺘﻠﻘﻰ‪«...‬‬

‫‪ - ٥‬ﻣﺸﺮآﺎن در دوزخ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺳﻮﺧﺘﻦ‪ ،‬ﻋﺬاب روﺣﻰ ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ‪» .‬ﻣَﻠﻮﻣﺎ ﻣَﺪﺣﻮرا«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٤٠‬‬ ‫ﻢ ﻟَﺘَﻘُﻮﻟُﻮنَ ﻗَ ْﻮﻻً ﻋَﻈِﻴﻤﺎً‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻢ رَﺑﱡﻜُﻢ ﺑِﺎ ْﻟﺒَﻨِﻴﻦَ وَاﺗﱠﺨَﺬَ ﻣِﻦَ ا ْﻟﻤَﻠَﺌِﻜَﺔِ إِﻧَﺜﺎً إِﻧﱠ ُ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﺻﻔَ ُ‬ ‫»‪ «٤٠‬أَﻓَﺄَ ْ‬ ‫ﺁﻳﺎ )ﻣﻰﭘﻨﺪارﻳﺪ( ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﭘﺴﺮان ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ و ﺧﻮدش از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬دﺧﺘﺮاﻧﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ؟ هﻤﺎﻧﺎ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ )و ﺗﻬﻤﺖ( ﺑﺰرﮔﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻧﺤﺮاﻓﻰ ﻣﺸﺮآﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را دﺧﺘﺮان ﺧﺪا ﻣﻰﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻗﺮﺁن ﺑﺎرهﺎ ﺑﺎ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺮﺧﻮرد آﺮدﻩ و ﺁن را دروغ و ﺗﻬﻤﺘﻰ ﺑﺰرگ ﺷﻤﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪» :‬أم ﻟﻪ اﻟﺒﻨﺎت و ﻟﻜﻢ‬ ‫اﻟﺒﻨﻮن«) ﻃﻮر‪» ،(٣٩ ،‬أﻟﻜﻢ اﻟﺬﱠآَﺮ وﻟﻪ اﻻُﻧﺜﻰ«) ﻧﺠﻢ‪ (٢١ ،‬اﻟﺒﺘّﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ داﺷﺘﻦ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﺰد ﻳﻬﻮد‬ ‫و ﻧﺼﺎرا هﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ دﺧﺘﺮ داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﺮﺗﺮى ﭘﺴﺮ ﺑﺮ دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﭘﻨﺪارى ﺑﻰاﺳﺎس اﺳﺖ‪» .‬أﻓﺎﺻﻔﺎآﻢ‪ ...‬ﺑﺎﻟﺒﻨﻴﻦ«‬ ‫‪ -٢‬ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ داﺷﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻰاﺳﺎس وﻣﺤﻜﻮم اﺳﺖ‪» .‬ﻟﺘﻘﻮﻟﻮنﻗﻮﻻﻋﻈﻴﻤﺎً«‬ ‫‪ -٣‬ﭘﻨﺪار اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﺧﺘﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻂ اﺳﺖ‪» .‬اﻟﻤﻼﺋﻜﺔ اﻧﺎﺛﺎ‪ ...‬ﻗﻮﻻ ﻋﻈﻴﻤﺎ«‬ ‫‪ -٤‬اﻧﺴﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺁﻧﭽﻪ را ﺧﻮد ﻧﻤﻰﭘﺴﻨﺪد‪ ،‬ﺑﺮاى دﻳﮕﺮان ﺑﭙﺴﻨﺪد‪ ،‬ﭼﻪ رﺳﺪ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺮاى ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ!‬ ‫»ﻟﺘﻘﻮﻟﻮن ﻗﻮﻻ ﻋﻈﻴﻤﺎً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٤١‬‬ ‫ﻢ إِﻟﱠﺎ ُﻧﻔُﻮراً‬ ‫ه ْ‬ ‫ﺪ ُ‬ ‫ﻘ ْﺮءَانِ ﻟِﻴَﺬﱠآﱠﺮُو ْا وَﻣَﺎ ﻳَﺰِﻳ ُ‬ ‫ﺪ ﺻَﺮﱠ ْﻓﻨَﺎ ﻓِﻰ هَﺬَا ا ْﻟ ُ‬ ‫»‪ «٤١‬وَﻟَﻘَ ْ‬ ‫وﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻗﺮﺁن )ﺣﻘﺎﻳﻖ را ﺑﺎ ﺑﻴﺎنهﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و( ﻣﻜﺮّر ﺑﻴﺎن آﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﻨﺪ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺟﺰ ﺑﺮ‬ ‫رﻣﻴﺪﮔﻰ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﻔﺰود‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﺻَﺮّﻓﻨﺎ«‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻣﺘﻨﻮّع و ﺗﻜﺮارهﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻔﺘﺎر در ﺟﻬﺖ روﺷﻦﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻓﻄﺮﺗﺎً ﺗﻨﻮّع ﻃﻠﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ در ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ آﺘﺎب اﻟﻬﻰ‪ .‬واﻳﻦ رﻣﺰ ﺑﺮﺧﻰ ﺗﻜﺮارهﺎ و ﺗﻨﻮّع‬ ‫ﺑﻴﺎنهﺎ در ﻗﺮﺁن ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫هﻤﭽﻨﺎن آﻪ از ﺑﺎرش ﺑﺎران ﭘﺎآﻴﺰﻩ ﺑﺮ ﻳﻚ ﻻﺷﻪى ﻣﺘﻌﻔّﻦ‪ ،‬ﺑﻮى ﺗﻌﻔّﻦ ﺑﺮﻣﻰﺧﻴﺰد‪ ،‬ورود ﺁﻳﺎت اﻟﻬﻰ ﻧﻴﺰ‬ ‫در دﻟﻬﺎى ﺧﻮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻜﺒّﺮ و ﻟﺠﺎﺟﺖ‪ ،‬ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺗﻨﻔّﺮ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬ﻣﺎ ﻳﺰﻳﺪهﻢ اﻻّ ﻧﻔﻮرا«‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺗﻜﺮار ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﻮّع و ﺟﺬّاب ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺻﺮّﻓﻨﺎ« )ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻰ اﻏﻠﺐ ﺧﺴﺘﮕﻰﺁور اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫‪ -٢‬اﻧﺴﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﺬآّﺮ اﺳﺖ وﭼﻪ ﺑﺴﺎ در هﺮﺑﺎر ﺗﻜﺮار‪ ،‬ﮔﺮوهﻰ ﺟﺬب ﺷﻮﻧﺪ‪» .‬ﺻﺮّﻓﻨﺎ‪...‬‬ ‫ﻟﻴﺬآّﺮوا«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻜﺮار در ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺑﺮاى ﺗﺬآّﺮ و ﭘﻨﺪﮔﻴﺮى اﺳﺖ‪» .‬ﺻﺮّﻓﻨﺎ‪ ،‬ﻟﻴﺬآّﺮوا«‬ ‫‪ -٤‬ﺗﻜﺮار ﺣﻘﺎﻳﻖ‪ ،‬ﺑﺮاى دوﺳﺘﺎن دﻟﺮﺑﺎ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﺮاى ﻟﺠﻮﺟﺎن ﻧﻔﺮتﺁور‪» .‬ﻣﺎ ﻳﺰﻳﺪهﻢ اﻻّ ﻧﻔﻮرا«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪ ٤٢‬و ‪(٤٣‬‬ ‫ﻪ ءَاﻟِﻬَﺔٌ آَﻤَﺎ ﻳَﻘُﻮﻟُﻮنَ إِذاً ﻟﱠﺎ ْﺑﺘَﻐَ ْﻮ ْا إِﻟَﻰ ذِى ا ْﻟﻌَ ْﺮشِ ﺳَﺒِﻴﻼً‬ ‫»‪ «٤٢‬ﻗُﻞ ﻟﱠ ْﻮ آَﺎنَ ﻣَﻌَ ُ‬ ‫ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎﻧﻰ ﺑﻮد ‪ -‬ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ ﻣﺸﺮآﺎن ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ‪ -‬در ﺁن هﻨﮕﺎم ﺁن ﺧﺪاﻳﺎن در ﭘﻰ‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻦ راﻩ ﻧﻔﻮذى ﺑﻪ ﺳﻮى ﺧﺪاى ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺮش ﺑﻮدﻧﺪ )ﺗﺎ ﻗﺪرت را از او ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ(‪.‬‬ ‫ﻪ وَﺗَﻌَﻠَﻰ ﻋَﻤﱠﺎ ﻳَﻘُﻮﻟُﻮنَ ُ‬ ‫ﻋ ُﻠﻮّاً آَﺒِﻴﺮاً‬ ‫ﺳ ْﺒﺤَﻨَ ُ‬ ‫»‪ُ «٤٣‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻨﺰّﻩ و ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ از ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮى ﺑﺰرگ!‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﻣﺸﺮآﺎن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻨﺪ و »اﻟﻠّﻪ« را ﺁﻓﺮﻳﺪﮔﺎر هﺴﺘﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﺖهﺎ را ﺷﻔﻴﻊ‬ ‫ﺧﻮد ﻳﺎ ﺷﺮﻳﻚ ﺧﺪا ﻣﻰﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄﻪاى را ﻣﻴﺎن ﺧﺪا و ﺑﺖهﺎ ﻧﻔﻰ ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺖهﺎ ﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺪرت را از دﺳﺖ ﺧﺪاى ﺑﺰرگ ﺑﻴﺮون ﺁورﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ راهﻰ ﺑﺮاى ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺧﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻧﻈﺎم هﺴﺘﻰ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮﻳﻜﺘﺎﻳﻰ ﺧﺪاﺳﺖ‪) .‬اﮔﺮ ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و ﺗﻌﺎرض ﭘﻴﺶ‬ ‫ﻣﻰﺁﻣﺪ و ﻧﻈﺎم ﺑﻬﻢﻣﻰﺧﻮرد‪» (.‬اذاً ﻻﺑﺘﻐﻮا اﻟﻰ ذىاﻟﻌﺮش ﺳﺒﻴﻼً«‬ ‫‪ -٢‬هﺮﮔﺎﻩ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺎرواﻳﻰ دادﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺒﺮﺋﻪ و ﺗﻨﺰﻳﻪ ﻻزم اﺳﺖ‪» .‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ«‬ ‫‪ -٣‬ﺧﺪاوﻧﺪ از هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮﻳﻚ ﭘﺎك اﺳﺖ و ﻣﻴﺎن ذات ﻣﻘﺪّس او و ﺧﺮاﻓﺎﺗﻰ آﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺑﺮﺗﺮى‬ ‫ﺑﺴﻴﺎرى اﺳﺖ‪» .‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻋﻤّﺎ ﻳﻘﻮﻟﻮن«‬ ‫‪ -٤‬هﺮ آﻪ و ﺑﻪ هﺮ ﻣﻘﺪار ﺧﺪا را ﺳﺘﺎﻳﺶ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺗﺮ از ﺁن ﮔﻔﺘﻪهﺎو ﺗﻮﺻﻴﻒهﺎﺳﺖ‪» .‬ﺗﻌﺎﻟﻰ‬ ‫ﻋﻤّﺎ ﻳﻘﻮﻟﻮن ﻋﻠﻮّاً آﺒﻴﺮاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٤٤‬‬ ‫ﻔﻘَﻬُﻮنَ‬ ‫ﻤﺪِﻩِ وَﻟَﻜِﻦ ﻟﱠﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﺢ ﺑِﺤَ ْ‬ ‫ﻰءٍ إِﻟﱠﺎ ُﻳﺴَﺒﱢ ُ‬ ‫ﻊ وَا ْﻟﺄَ ْر ُ‬ ‫ت اﻟﺴﱠ ْﺒ ُ‬ ‫ﻪ اﻟﺴﱠﻤَﻮَ ُ‬ ‫ﺢﻟَ ُ‬ ‫ض وَﻣَﻦ ﻓِﻴﻬِﻦﱠ وَإِن ﻣﱢﻦ ﺷَ ْ‬ ‫»‪ُ «٤٤‬ﺗﺴَﺒﱢ ُ‬ ‫ﻪ آَﺎنَ ﺣَﻠِﻴﻤﺎً ﻏَﻔُﻮراً‬ ‫ﻢ إِﻧﱠ ُ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺴﺒِﻴﺤَ ُ‬ ‫ﺗَ ْ‬

‫ﺁﺳﻤﺎنهﺎى هﻔﺘﮕﺎﻧﻪ وزﻣﻴﻦ وهﺮآﻪ در ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬و هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ‬ ‫ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺎ ﺳﺘﺎﻳﺶ‪ ،‬از او ﺑﻪ ﭘﺎآﻰ ﻳﺎد ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺷﻤﺎ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻰﻓﻬﻤﻴﺪ‪ .‬هﻤﺎﻧﺎ او ﺑﺮدﺑﺎر و‬ ‫ﺁﻣﺮزﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ :‬هﻤﻪى هﺴﺘﻰ ﺑﺮاى ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺴﺒﻴﺢ و ﺳﺠﺪﻩ و ﻗﻨﻮت دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻔﺴّﺮان اﻳﻦ‬ ‫ﺗﺴﺒﻴﺢ را ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺗﻜﻮﻳﻨﻰ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺳﺎﺧﺘﺎر وﺟﻮدىِ هﺮ ذرّﻩاى از ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺎن از ارادﻩ‪،‬‬ ‫ﺣﻜﻤﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﻋﺪل ﺧﺪا دارد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ آﻪ هﺴﺘﻰ‪ ،‬ﺷﻌﻮر و ﻋﻠﻢ دارد و هﻤﻪ در ﺣﺎل ﺗﺴﺒﻴﺢاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﮔﻮش ﻣﺎ ﺻﺪاى‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻰﺷﻨﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﻇﺎهﺮ ﺁﻳﺎت ﺳﺎزﮔﺎرﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻄﻖ داﺷﺘﻦ اﺷﻴﺎ ﻣﺤﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن در‬ ‫ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺗﺤﻘّﻖ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ‪» ،‬اَﻧﻄﻖ آﻞّ ﺷﻰ«) ﻓﺼّﻠﺖ‪ (٢١ ،‬ﺣﺘّﻰ ﺳﻨﮓ هﻢ ﻋﻠﻢ و ﺧﺸﻴﺖ دارد و از‬ ‫ﺧﻮف ﺧﺪا از آﻮﻩ ﺳﻘﻮط ﻣﻰآﻨﺪ‪» ،‬و اِنّ ﻣﻨﻬﺎ ﻟﻤﺎ ﻳَﻬﺒﻂ ﻣﻦ ﺧﺸﻴﺔ اﻟﻠّﻪ«) ﺑﻘﺮﻩ‪ (٧٤ ،‬ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻴﻤﺎن‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﻮرﭼﻪ را ﻣﻰﻓﻬﻤﻴﺪ و ﻣﻨﻄﻖ اﻟﻄﻴﺮ ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪ .‬هﺪهﺪ اﻧﺤﺮاف ﻣﺮدم را ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻰداد آﻪ‬ ‫ﻧﺰد ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺁﻣﺪ و ﮔﺰارش داد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ آﻮهﻬﺎ را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار دادﻩ‪» :‬ﻳﺎ ﺟﺒﺎل اوّﺑﻰ ﻣﻌﻪ«) ﺳﺒﺄ‪(١٠ ،‬‬ ‫اى آﻮهﻬﺎ! هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ داود ﻧﻴﺎﻳﺶ آﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻗﺮﺁن ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻮارد از ﺗﺴﺒﻴﺢِ دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﻧﻴﺰ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ذرات ﻋﺎﻟﻢ در ﻧﻬﺎن‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ روزان و ﺷﺒﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﺳﻤﻴﻌﻴﻢ و ﺑﺼﻴﺮﻳﻢ و هُﺸﻴﻢ‬ ‫ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺎ ﺧﺎﻣﺸﻴﻢ‬ ‫ﺗﺴﺒﻴﺢﮔﻮﻳﻰ ﺣﻴﻮاﻧﺎت و ﻣﻮﺟﻮدات‪ ،‬در رواﻳﺎت هﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩى ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺳﻴﻠﻰ ﻧﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬آﻪ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺧﺪا ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ب‪ :‬هﺮﮔﺎﻩ ﺻﻴﺪ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻧﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺷﻜﺎرِ ﺻﻴّﺎد ﻣﻰﺷﻮد‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ج‪ :‬هﻴﭻ درﺧﺘﻰ ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮك ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ روحاﻟﺠﻨﺎن(‬ ‫د‪ :‬ﺳﻨﮕﺮﻳﺰﻩ در دﺳﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﻮّت او ﮔﻮاهﻰ داد‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان(‬ ‫ﻩ‪ :‬زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،٩٥‬ص‪(٣٧٢‬‬ ‫ح‪ :‬ﺻﺪاى ﮔﻨﺠﺸﻚهﺎ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،٦٤‬ص‪(٢٧‬‬ ‫هﻤﻪ اﻳﻦ رواﻳﺎت‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎى ﺗﺴﺒﻴﺢ واﻗﻌﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ زﺑﺎن ﺣﺎل‪.‬‬ ‫هﺮ آﺲ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻰ ﺻﻔﺖ ﺣﻤﺪ ﺗﻮ ﮔﻮﻳﺪ‬ ‫ﺑﻠﺒﻞ ﺑﻪ ﻏﺰﻟﺨﻮاﻧﻰ و ﻗُﻤﺮى ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﻪ‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬

‫‪ -١‬هﻤﻪى هﺴﺘﻰ ﺧﺪا را ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا اﻧﺴﺎن از اﻳﻦ آﺎروان ﻋﻘﺐ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪» .‬ﺗﺴﺒّﺢ ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬در ﺁﺳﻤﺎنهﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪﻩ و ﺑﺎ ﺷﻌﻮر هﺴﺖ‪» .‬ﻣَﻦ ﻓﻴﻬﻦّ«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﺴﺒﻴﺢ هﺴﺘﻰ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺣﻤﺪ وﺳﺘﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪» .‬ﻳﺴﺒّﺢ ﺑﺤﻤﺪﻩ«‬ ‫‪ -٤‬ﺑﻌﻀﻰ ﺻﺪاهﺎ را ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ‪ ،‬اﻣّﺎ ﻧﻤﻰﻓﻬﻤﻴﻢ آﻪ ﺗﺴﺒﻴﺢ اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﻔﻘﻬﻮن ﺗﺴﺒﻴﺤﻬﻢ«‬ ‫‪ - ٥‬هﻤﻪى هﺴﺘﻰ ﺷﻌﻮر دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ اﻃﻼﻋﺎت اﻧﺴﺎن از هﺴﺘﻰ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪» .‬اِن ﻣﻦ ﺷﻰءٍ اﻻّ‬ ‫ﻳﺴﺒّﺢ‪ ...‬ﻻ ﺗﻔﻘﻬﻮن«‬ ‫‪ -٦‬ﺣﻘﺎﻳﻖ‪ ،‬از ﻏﻴﺮ اهﻠﺶ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﻔﻘﻬﻮن ﺗﺴﺒﻴﺤﻬﻢ«‬ ‫‪ -٧‬ﺗﺤﻤّﻞ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﺮاﻓﻰ و ﺳﺨﻨﺎن ﻧﺎروا‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺣﻠﻢ و ﺑﺮدﺑﺎرى ﺧﺪاﺳﺖ‪» .‬ﻋﻤّﺎ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪ ...‬ﺣﻠﻴﻤﺎً‬ ‫ﻏﻔﻮراً« اﮔﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻴﻢ ﺣﺘﻤﺎً او ﻣﻰﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٤٥‬‬ ‫ﺴﺘُﻮراً‬ ‫ﻘ ْﺮءَانَ ﺟَﻌَ ْﻠﻨَﺎ ﺑَ ْﻴﻨَﻚَ وَﺑَ ْﻴﻦَ اﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﻟَﺎ ُﻳ ْﺆﻣِﻨُﻮنَ ﺑِﺎ ْﻟﺄَﺧِﺮَةِ ﺣِﺠَﺎﺑﺎً ﻣﱠ ْ‬ ‫»‪ «٤٥‬وَإِذَا ﻗَﺮَ ْأتَ ا ْﻟ ُ‬ ‫و هﺮﮔﺎﻩ ﻗﺮﺁن ﻣﻰﺧﻮاﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺗﻮ و آﺴﺎﻧﻰ آﻪ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻳﻤﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺎﺑﻰ ﻧﺎﭘﻴﺪا )و ﻣﻌﻨﻮى( ﻗﺮار‬ ‫ﻣﻰدهﻴﻢ )ﺗﺎ از درك ﻣﻌﺎرف ﺣﻖّ ﻣﺤﺮوم ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ(‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﻗﺮﺁن وﺳﻴﻠﻪى هﺪاﻳﺖ ﻣﺘّﻘﻴﻦ اﺳﺖ‪» ،‬هُﺪىً ﻟﻠﻤﺘّﻘﻴﻦ«) ﺑﻘﺮﻩ‪ (٢ ،‬و از ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎى ﻣﺘّﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻘﻴﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺁﺧﺮت اﺳﺖ‪» ،‬و ﺑﺎﻵﺧﺮﻩ هﻢ ﻳُﻮﻗﻨﻮن«) ﺑﻘﺮﻩ‪ (٤ ،‬ﭘﺲ ﻗﺮﺁن ﺑﺮاى ﺁﻧﺎن آﻪ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻳﻤﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬ ‫هﺪاﻳﺖﮔﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن ﺣﺠﺎب ﭘﻨﻬﺎﻧﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻰﺷﻮد اﻧﺴﺎن از ﻓﻬﻢ وﺣﻰ و ﻟﺬّت درك‬ ‫ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﻰ ﻣﺤﺮوم ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ از زﺑﺎن ﺧﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﻧﻴﺰ وﺣﻰ را ﺑﺸﻨﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﮔﺮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴّﺖ هﺪاﻳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻼوت ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺗﻮﺳّﻂ رﺳﻮل اﻟﻠّﻪ هﻢ ﺑﻰاﺛﺮ اﺳﺖ‪» .‬اذا‬ ‫ﻗَﺮأت‪ ...‬ﺣﺠﺎﺑﺎً ﻣﺴﺘﻮرا«‬ ‫‪ -٢‬ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻟﺠﺎﺟﺖ وآﻔﺮ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎ‪ ...‬ﻻﻳﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﻻﺧﺮة‪ ...‬ﺣﺠﺎﺑﺎً«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻼوت ﻗﺮﺁن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﺎن را از ﺷﺮّ آﻔّﺎر‪ ،‬اﻳﻤﻦ آﻨﺪ‪» .‬اذا ﻗَﺮأت‪ ،‬ﺟﻌﻠﻨﺎ‪ ...‬ﺣﺠﺎﺑﺎً«‬ ‫‪ -٤‬ﺗﻼوت ﻗﺮﺁن‪ ،‬روح ﺗﺒﺮّى از ﻣﺸﺮآﺎن را در اﻧﺴﺎن ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬اذا ﻗَﺮأت ﺟﻌﻠﻨﺎ‪ ...‬ﺣﺠﺎﺑﺎً«‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﺤﺮوﻣﻴّﺖ از درك وﺣﻰ‪ ،‬ﻋﺬاب و ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎ‪ ...‬ﺣﺠﺎﺑﺎً ﻣﺴﺘﻮراً« ﭼﻮب ﺧﺪا‪ ،‬ﺻﺪا‬ ‫ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪ -٦‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﭘﺬﻳﺮش دﻋﻮت اﻧﺒﻴﺎ و آﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻧﺒﻮّت و ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﻰ‬ ‫اﺳﺖ‪» .‬ﻻﻳﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﻻﺧﺮة‪ ...‬ﺣﺠﺎﺑﺎً ﻣﺴﺘﻮرا«‬

‫‪ -٧‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻘﺎﻳﻖ و ﻣﻌﺎرف را از ﻏﻴﺮ اهﻠﺶ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» .‬ﺣﺠﺎﺑﺎً ﻣﺴﺘﻮراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٤٦‬‬ ‫ﺣﺪَ ُﻩ وَﻟﱠ ْﻮ ْا‬ ‫ﻘ ْﺮءَانِ وَ ْ‬ ‫ﻢ وَﻗْﺮاً وَإِذَا ذَآَ ْﺮتَ رَﺑﱠﻚَ ﻓِﻰ ا ْﻟ ُ‬ ‫ﻔﻘَﻬُﻮ ُﻩ وَﻓِﻰ ءَاذَاﻧِﻬِ ْ‬ ‫ﻢ أَآِﻨﱠﺔً أَن ﻳَ ْ‬ ‫»‪ «٤٦‬وَﺟَﻌَ ْﻠﻨَﺎ ﻋَﻠَﻰ ُﻗﻠُﻮﺑِﻬِ ْ‬ ‫ﻢ ُﻧﻔُﻮراً‬ ‫ﻋَﻠَﻰ أَ ْدﺑَﺮِهِ ْ‬ ‫و ﺑﺮ دﻟﻬﺎى ﺁﻧﺎن )آﻔّﺎر( ﭘﻮﺷﺶهﺎﻳﻰ ﻗﺮار دادﻳﻢ ﺗﺎ ﺁن را ﻧﻔﻬﻤﻨﺪ ودر ﮔﻮﺷﻬﺎﻳﺸﺎن ﺳﻨﮕﻴﻨﻰ )ﺗﺎ ﺣﻖّ را‬ ‫ﻧﺸﻨﻮﻧﺪ(‪ .‬و ﭼﻮن ﭘﺮوردﮔﺎرت را در ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻳﺎد آﻨﻰ‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﭘﺸﺖ آﺮدﻩ و ﮔﺮﻳﺰان ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»اَآِﻨّﺔ« ﺟﻤﻊ »آﻨﺎن«‪ ،‬ﻳﺎ »آﻦّ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى وﺳﻴﻠﻪى ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن اﺳﺖ‪» .‬وَﻗﺮ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺳﻨﮕﻴﻨﻰ در‬ ‫ﮔﻮش اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺒﻴﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ در ﺳﻮرﻩهﺎى دﻳﮕﺮ) ﻓﺼّﻠﺖ‪ ٤٤ ،‬؛ اﻧﻌﺎم‪ ٢٥ ،‬؛ آﻬﻒ‪ (٥٧ ،‬هﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﺶ از هﺰار ﺑﺎر در ﻗﺮﺁن‪ ،‬از ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ )،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻃﻴﺐاﻟﺒﻴﺎن( وﻟﻰ ﻣﺘﺄﺳّﻔﺎﻧﻪ آﻮردﻻن از‬ ‫ﺷﻨﻴﺪن ﺁﻳﺎت ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮى از ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﺮوم و ﻧﺎراﺣﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣّﺎ از ﺷﻨﻴﺪن ﺳﺨﻦ ﺷﺮك و ﻳﺎوﻩ ﺧﺮﺳﻨﺪ‬ ‫ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪» .‬و اذا ُذآِﺮ اﻟﻠّﻪ وﺣﺪﻩ اِﺷﻤﺄزّ ْ‬ ‫ت ﻗﻠﻮب اﻟّﺬﻳﻦ ﻻﻳﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﻻﺧﺮة و اذا ُذآِﺮ اﻟّﺬﻳﻦ ﻣﻦ دوﻧﻪ اذا‬ ‫هﻢ ﻳَﺴﺘﺒﺸِﺮون«) زﻣﺮ‪ (٤٥ ،‬اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ هﺮﮔﺎﻩ ﺑﺤﺚ از ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺘﻨﻔّﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺳﺨﻦ‬ ‫ﺷﺮﻗﻰهﺎ وﻏﺮﺑﻰهﺎ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺟﺎذﺑﻪ دارد‪ .‬ﻗﺮﺁن ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺮوﻩهﺎى ﮔﺮﻳﺰان از ﺣﻖّ را ﺑﻪ اﻻغهﺎﻳﻰ ﺗﺸﺒﻴﻪ‬ ‫آﺮدﻩ آﻪ از ﺷﻴﺮان رم ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪» .‬آﺎﻧّﻬﻢ ﺣﻤﺮٌ ﻣﺴﺘﻨﻔﺮةٌ ﻓَﺮّت ﻣﻦ ﻗَﺴﻮرة«) ﻣﺪّﺛﺮ‪(٥٠ ،‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬روحِ ﺑﺴﺘﻪ و دلِ ﻣﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﻌﺎرف ﻧﺎب ﻗﺮﺁن را ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮد‪» .‬اآﻨّﺔً ان ﻳﻔﻘﻬﻮﻩ«‬ ‫‪ -٢‬ﺷﻨﻴﺪن و ﻓﻬﻤﻴﺪن ﺳﺎدﻩ‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﻓﻬﻢ ﻋﻤﻴﻖ و ﻟﺬّت ﺑﺮدن از ﺁن اﺳﺖ‪» .‬ﻳﻔﻘﻬﻮﻩ«‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪن از درك ﻣﻌﻨﻮﻳّﺎت‪ ،‬ﻧﻮﻋﻰ ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻋﻠﻰ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ اآﻨّﺔً ان ﻳﻔﻘﻬﻮﻩ«‬ ‫‪ -٤‬ﻳﺎد ﻏﻴﺮ ﺧﺪا آﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎد ﺧﺪا و ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﺷﺮك‪ ،‬وﺗﻨﻬﺎ ﻳﺎد ﺧﺪاى ﻳﻜﺘﺎ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺳﺖ‪» .‬ذآﺮت‪...‬‬ ‫وﺣﺪﻩ«‬ ‫‪ - ٥‬ﺗﻮﺣﻴﺪ در رﺑﻮﺑﻴّﺖ‪ ،‬ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاى ﻣﺸﺮآﺎن اﺳﺖ‪» .‬ذآﺮت رﺑّﻚ ﻓﻰ اﻟﻘﺮﺁن وﺣﺪﻩ وﻟّﻮا‪«...‬‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٤٧‬‬ ‫ل اﻟﻈﱠﻠِﻤُﻮنَ إِن ﺗَﺘﱠﺒِﻌُﻮنَ إِﻟﱠﺎ‬ ‫ﺠﻮَى إِ ْذ ﻳَﻘُﻮ ُ‬ ‫ﺤ ُ‬ ‫»‪ «٤٧‬ﻧَ ْ‬ ‫ﻢ ﻧَ ْ‬ ‫ه ْ‬ ‫ﺴﺘَﻤِﻌُﻮنَ إِﻟَ ْﻴﻚَ وَإِ ْذ ُ‬ ‫ﺴﺘَﻤِﻌُﻮنَ ﺑِﻪِ إِ ْذ ﻳَ ْ‬ ‫ﻢ ﺑِﻤَﺎ ﻳَ ْ‬ ‫ﻋﻠَ ُ‬ ‫ﻦ أَ ْ‬ ‫ﺴﺤُﻮراً‬ ‫ﺟﻼً ﻣﱠ ْ‬ ‫رَ ُ‬

‫ﻣﺎ داﻧﺎﺗﺮﻳﻢ آﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻮش ﻣﻰدهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى ﭼﻪ ﮔﻮش ﻣﻰدهﻨﺪ و ﺁﻧﮕﺎﻩ آﻪ )ﺑﺮاى ﺧﻨﺜﻰ آﺮدن‬ ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ( ﺑﺎ هﻢ ﻧﺠﻮا ﻣﻰآﻨﻨﺪ )ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰداﻧﻴﻢ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ(‪ .‬ﺁن زﻣﺎن آﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮان )ﺑﻪ‬ ‫دﻳﮕﺮان( ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺟﺰ از ﻣﺮدى اﻓﺴﻮن ﺷﺪﻩ ﭘﻴﺮوى ﻧﻤﻰآﻨﻴﺪ )ﺁن را هﻢ ﻣﻰداﻧﻴﻢ(‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ هﺮ ﻳﻚ از ﺳﺮان آﻔّﺎر‪ ،‬ﺷﺒﺎﻧﻪ وﺑﺪون اﻃﻼع ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﭘﺸﺖ ﺧﺎﻧﻪى‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ در ﺗﺎرﻳﻜﻰ‪ ،‬ﺻﻮت ﻗﺮﺁن را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ وﺳﭙﺲ ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎهﻰ هﻢ در ﺗﺎرﻳﻜﻰ‬ ‫ﺑﻪ هﻢ ﺑﺮﻣﻰﺧﻮردﻧﺪ وﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻼﻣﺖ ﻣﻰآﺮدﻧﺪ آﻪ ﻣﺎ ﺧﻮد‪ ،‬دل از ﺻﻮت ﻣﺤﻤّﺪ ﻧﻤﻰآﻨﻴﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﺮدم ﭼﻪ آﺎر آﻨﻨﺪ!‬ ‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دﻟﮕﺮﻣﻰ ﻣﻰدهﺪ آﻪ از ﻓﺮار و ﺑﻰاﺣﺘﺮاﻣﻰ آﻔّﺎر‪ ،‬ﻣﺘﺄﺛّﺮ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﭼﻮن هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮ‬ ‫ﺧﺪا روﺷﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬از اهﺪاف و اﻏﺮاض ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻧﺤﻦ اﻋﻠﻢ ﺑﻤﺎ ﻳﺴﺘﻤﻌﻮن ﺑﻪ«‬ ‫‪ -٢‬هﻤﻪى ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺣﺴﻦﻧﻴّﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪» .‬ﻧﺤﻦ اﻋﻠﻢ ﺑﻤﺎ ﻳﺴﺘﻤﻌﻮن ﺑﻪ«‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺒﻠّﻎِ ﺣﻖّ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻓﺮار ﻳﺎ ﺗﻬﻤﺖ ﻣﺮدم ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ آﻪ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و‬ ‫دﻟﮕﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻧﺤﻦ اﻋﻠﻢ ‪«...‬‬ ‫‪ -٤‬دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﻮﺟّﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ رهﺒﺮان اﻟﻬﻰ ﻣﻰﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻬﻤﺖ و دروغ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻰزﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫»رﺟﻼً ﻣﺴﺤﻮراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٤٨‬‬ ‫ﻈ ْﺮ آَ ْﻴﻒَ ﺿَﺮَﺑُﻮ ْا ﻟَﻚَ ا ْﻟﺄَ ْ‬ ‫»‪ «٤٨‬اُﻧ ُ‬ ‫ﺴﺘَﻄِﻴﻌُﻮنَ ﺳَﺒِﻴﻼً‬ ‫ﻣﺜَﺎلَ ﻓَﻀَﻠﱡﻮ ْا ﻓَﻠَﺎ ﻳَ ْ‬ ‫)اى ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ!( ﺑﻨﮕﺮ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮاى ﺗﻮ ﻣﺜﻠﻬﺎ زدﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻤﺮاﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ راﻩ ﺣﻖّ را‬ ‫ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ و رهﺒﺮان دﻳﻨﻰ وﻣﺆﻣﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺷﻴﻮﻩ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت دﺷﻤﻦ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫»اﻧﻈﺮ آﻴﻒ«‬ ‫‪ -٢‬هﻢ ﺑﺮاى اﺛﺒﺎت ﺣﻖّ‪ ،‬هﻢ ﺑﺮاى ﻣﻜﺪّر ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮان از ﻣﺜﺎل و ﺗﻤﺜﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﺮد‪.‬‬ ‫»آﻴﻒ ﺿﺮﺑﻮا ﻟﻚ اﻻﻣﺜﺎل«‬ ‫‪ -٣‬ﺁﻧﺎن آﻪ ﺑﺮاى رد آﺮدن دﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺜﻞ زدن‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺪﮔﻮﻳﻰ و او را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫»ﺿﺮﺑﻮا ﻟﻚ اﻻﻣﺜﺎل«‬ ‫‪ -٤‬ﺗﻮهﻴﻦ ﺑﻪ رهﺒﺮان اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﮔﻤﺮاهﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﺿﺮﺑﻮا ﻟﻚ اﻻﻣﺜﺎل ﻓﻀﻠّﻮا«‬

‫‪ - ٥‬ﮔﻤﺮاهﻰ اﻧﺴﺎنهﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬اوّل ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﻮهﻴﻦ وﺿﺮباﻟﻤﺜﻞ ﻧﺎﺑﺠﺎ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﻦﺑﺴﺖ ﻣﻰرﺳﺪ‪» .‬ﺿﺮﺑﻮا ﻟﻚ اﻻﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻓﻀﻠّﻮا‪ ،‬ﻓﻼ ﻳﺴﺘﻄﻴﻌﻮن ﺳﺒﻴﻼً«‬ ‫‪ -٦‬آﻔﺮ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﻰ ﻧﺪارد‪ .‬آﻔّﺎر ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮى از اﻧﻮاع ﺗﻬﻤﺖ وﻣﺜﻠﻬﺎ ﺑﺮاى ﺿﺮﺑﻪزدن ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺎزهﻢ‬ ‫ﻣﻮﻓّﻖ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪» .‬ﺿﺮﺑﻮا ﻟﻚ اﻻﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻓﻼ ﻳﺴﺘﻄﻴﻌﻮن ﺳﺒﻴﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٤٩‬‬ ‫»‪ «٤٩‬وَﻗَﺎﻟُﻮ ْا أَءِذَا ُآﻨﱠﺎ ﻋِﻈَﻤﺎً وَ ُرﻓَﺘﺎً أَءِﻧﱠﺎ ﻟَﻤَ ْﺒﻌُﻮﺛُﻮنَ ﺧَﻠْﻘﺎً ﺟَﺪِﻳﺪاً‬ ‫و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺁﻧﮕﺎﻩ آﻪ ﻣﺎ اﺳﺘﺨﻮانهﺎى ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ و ﭘﺮاآﻨﺪﻩ ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﺑﺮاﺳﺘﻰ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺁﻓﺮﻳﻨﺸﻰ ﺗﺎزﻩ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﻳﻢ؟‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»رُﻓﺎت« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎىِ ﮔِﻞ ﺧﻮرد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ).‬ﻣﻔﺮدات راﻏﺐ(‬ ‫در ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن‪ ،‬هﻴﭻ ﺟﺎ دﻟﻴﻠﻰ از ﺳﻮى ﻣﻨﻜﺮان ﻣﻌﺎد ﺑﻴﺎن ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﺮﭼﻪ هﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺠّﺐ و ﺳﺆال‬ ‫و اﺳﺘﺒﻌﺎد اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻃﺮح ﺳﺆالهﺎ اﻳﺠﺎد ﺷﺒﻬﻪ ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮﺁن ﻧﻴﺰ در ﭘﺎﺳﺦ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻢ و ﻗﺪرت‬ ‫و ﺣﻜﻤﺖ ﺧﺪا در ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ و ذآﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎﻳﻰ در ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ و ﺧﻮد اﻧﺴﺎن دارد آﻪ اوّل ﻧﺒﻮدﻩ و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺟﻮدات را ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ،‬زﻧﺪﻩ آﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻳﻪ )‪ ٥٠‬و ‪(٥١‬‬ ‫ﻞ آُﻮﻧُﻮ ْا ﺣِﺠَﺎرَةً أَ ْو ﺣَﺪِﻳﺪاً‬ ‫»‪ُ «٥٠‬ﻗ ْ‬ ‫ﺑﮕﻮ‪) :‬اﺳﺘﺨﻮان ﺧﺮد ﺷﺪﻩ آﻪ ﺁﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ( ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺪﻧَﺎ ُﻗﻞِ اﻟﱠﺬِى ﻓَﻄَﺮَ ُآ ْ‬ ‫ﻢ ﻓَﺴَﻴَﻘُﻮﻟُﻮنَ ﻣَﻦ ُﻳﻌِﻴ ُ‬ ‫ﺻﺪُورِ ُآ ْ‬ ‫ﻜ ُﺒ ُﺮ ﻓِﻰ ُ‬ ‫»‪ «٥١‬أَ ْو ﺧَﻠْﻘﺎً ﻣﱢﻤﱠﺎ ﻳَ ْ‬ ‫ﻢ أَوﱠلَ ﻣَﺮﱠةٍ َﻓﺴَ ُﻴ ْﻨﻐِﻀُﻮنَ‬ ‫ﻋﺴَﻰ أَن ﻳَﻜُﻮنَ ﻗَﺮِﻳﺒﺎً‬ ‫ﻞ َ‬ ‫هﻮَ ُﻗ ْ‬ ‫ﻢ وَﻳَﻘُﻮﻟُﻮنَ ﻣَﺘَﻰ ُ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫إِﻟَ ْﻴﻚَ ُرءُوﺳَ ُ‬ ‫ﻳﺎ هﺮ ﻣﺨﻠﻮﻗﻰ از ﺁﻧﭽﻪ آﻪ در ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ از ﺁن هﻢ ﺳﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ )ﺑﺎز ﺧﺪا ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻤﺎ را دوﺑﺎرﻩ زﻧﺪﻩ‬ ‫آﻨﺪ( ﺁﻧﺎن ﺑﺰودى ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ آﺴﻰ ﻣﺎ را ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺮداﻧﺪ؟ ﺑﮕﻮ‪ :‬هﻤﺎن آﺴﻰ آﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر‬ ‫ﺷﻤﺎ را ﺁﻓﺮﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺰودى ﺳﺮهﺎى ﺧﻮﻳﺶ را )ﺑﺎ ﺗﻌﺠّﺐ( ﺑﻪ ﺳﻮى ﺗﻮ ﺗﻜﺎن ﺧﻮاهﻨﺪ داد و ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺁن روز‪،‬‬ ‫ﭼﻪ زﻣﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد؟ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ!‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ اﻧﺴﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ،‬ﻣﺘﻼﺷﻰ و ﺧﺎك ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻰ ﺧﺎك‪ ،‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ و دروازﻩى ﺣﻴﺎت و‬ ‫زﻧﺪﮔﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻴﺎهﺎن از ﺧﺎك ﻣﻰروﻳﻨﺪ و ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪﻩ در ﺧﺎك ﭘﺮورش ﻣﻰﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ زﻧﺪﻩ آﺮدن‬ ‫ﻣﺮدﮔﺎن از ﺧﺎك‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻬﻢ و دﺷﻮار ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺘّﻰ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﻨﮓ و ﺁهﻦ و ﺳﺨﺖﺗﺮ از‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ هﻢ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬آﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪﺷﺎن ﺑﺎ ﺣﻴﺎت‪ ،‬دورﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را زﻧﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ آﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻜﺮان‪ ،‬دﻟﻴﻠﻰ ﺑﺮ اﻧﻜﺎر ﻣﻌﺎد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺆال دارﻧﺪ آﻪ ﭼﻪ آﺴﻰ و ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻰ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎ را زﻧﺪﻩ‬ ‫ﻣﻰآﻨﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ ﻗﺮﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ هﻤﺎن ﺧﺪا آﻪ اوّﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺷﻤﺎ را ﺁﻓﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﺎزﺁﻓﺮﻳﻨﻰ ﺷﻤﺎ را‬ ‫دارد‪ ،‬زﻣﺎن ﺁن ﻧﻴﺰ ﺧﻴﻠﻰ دور ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ! »ﻣَﻦ ﻳُﻌﻴﺪﻧﺎ ﻣَﺘﻰ هﻮ ﻋﺴﻰ أن ﻳﻜﻮن ﻗﺮﻳﺒﺎ«‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮر ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻰ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت‪ ،‬ﺷﺒﻬﺎت و اﻳﺮادهﺎﺳﺖ‪» .‬ﻗﻞ«‬ ‫‪ -٢‬زﻧﺪﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺠﺪّد ﻣﺮدﮔﺎن‪ ،‬ﺣﺘّﻰ اﮔﺮ ﺳﻨﮓ و ﺁهﻦ هﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﺪا ﺁﺳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﺣﺠﺎرةً او ﺣﺪﻳﺪاً او ﺧﻠﻘﺎً ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻌﺎد ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪» .‬آﻮﻧﻮا ﺣﺠﺎرة او ﺣﺪﻳﺪا‪«...‬‬ ‫‪ -٤‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﭼﻴﺰهﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ذهﻦ و دل ﻣﺎ ﺑﺰرگ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻰ در واﻗﻊ ﺑﺰرگ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﻳﻜﺒﺮ ﻓﻰ‬ ‫ﺻﺪورآﻢ«‬ ‫‪ - ٥‬دﻟﻴﻞ اﻧﻜﺎر ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﻏﻔﻠﺖ از ﻗﺪرت اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻣَﻦ ﻳُﻌﻴﺪﻧﺎ‪ ...‬اﻟّﺬى ﻓَﻄﺮآﻢ«‬ ‫‪ -٦‬اﻓﺮاد ﻟﺠﻮج ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺰ از روى اﺳﺘﻬﺰا و اﻧﻜﺎر و اﺳﺘﺒﻌﺎد‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﻜﺎن ﻣﻰدهﻨﺪ‪» .‬ﻓﺴﻴُﻨﻐﻀﻮن‬ ‫اﻟﻴﻚ رﺋﻮﺳﻬﻢ«‬ ‫‪ -٧‬ﻋﻤﺮ دﻧﻴﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﺧﺮت‪ ،‬آﻢ و آﻮﺗﺎﻩ اﺳﺖ و هﺮآﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮگ و ﻗﻴﺎﻣﺖ را ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺪاﻧﺪ‪» .‬أن‬ ‫ﻳﻜﻮن ﻗﺮﺑﻴﺎً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٥٢‬‬ ‫ﻢ ﻓَﺘَ ْ‬ ‫ﺪﻋُﻮ ُآ ْ‬ ‫»‪ «٥٢‬ﻳَ ْﻮمَ ﻳَ ْ‬ ‫ﻢ إِﻟﱠﺎ ﻗَﻠِﻴﻼً‬ ‫ﻈﻨﱡﻮنَ إِن ﻟﱠﺒِ ْﺜ ُﺘ ْ‬ ‫ﻤﺪِﻩِ وَﺗَ ُ‬ ‫ن ﺑِﺤَ ْ‬ ‫ﺴﺘَﺠِﻴﺒُﻮ َ‬ ‫روزى آﻪ ﺷﻤﺎ را )از ﻗﺒﺮهﺎﻳﺘﺎن( ﻓﺮاﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ ﺣﻤﺪﮔﻮﻳﺎن اﺟﺎﺑﺖ ﻣﻰآﻨﻴﺪ و ﻣﻰﭘﻨﺪارﻳﺪ آﻪ‬ ‫ﺟﺰ ﻣﺪّت آﻮﺗﺎهﻰ )در دﻧﻴﺎ ﻳﺎ ﺑﺮزخ( درﻧﮓ ﻧﻜﺮدﻩاﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻗﻴﺎﻣﺖ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﺪ‪» .‬ﻳﻮم« )ﻗﺒﻞ از »ﻳﻮم«‪ ،‬آﻠﻤﻪى »اُذآﺮ« در ﺗﻘﺪﻳﺮ اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫‪ -٢‬ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬روز ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻰ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪» .‬ﻳﺪﻋﻮآﻢ«‬

‫‪ -٣‬هﻨﮕﺎم رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ‪ ،‬هﻤﻪى ﻣﺮدم ﺛﻨﺎﮔﻮى ﺧﺪاﻳﻨﺪ )وﻟﻰ ﺑﺮاى آﺎﻓﺮان ﺳﻮدى ﻧﺪارد(‪» .‬ﻓﺘﺴﺘﺠﻴﺒﻮن‬ ‫ﺑﺤﻤﺪﻩ«‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺪّت دﻧﻴﺎ و ﺑﺮزخ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر آﻮﺗﺎﻩ اﺳﺖ‪» .‬اِن ﻟﺒﺜﺘﻢ اﻻّ ﻗﻠﻴﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٥٣‬‬ ‫ﺪوّاً‬ ‫ﻢ إِنﱠ اﻟﺸﱠ ْﻴﻄَﻦَ آَﺎنَ ﻟِ ْﻠﺈِﻧﺴَﻦِ ﻋَ ُ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫غ ﺑَ ْﻴﻨَ ُ‬ ‫ﻦ إِنﱠ اﻟﺸﱠ ْﻴﻄَﻦَ ﻳَﻨﺰَ ُ‬ ‫ﺣﺴَ ُ‬ ‫»‪ «٥٣‬وَ ﻗُﻞ ﻟﱢﻌِﺒَﺎدِى ﻳَﻘُﻮﻟُﻮ ْا اﻟﱠﺘِﻰ هِﻰَ أَ ْ‬ ‫ﻣﱡﺒِﻴﻨﺎً‬ ‫وﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺳﺨﻨﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ ﻧﻴﻜﻮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ ﺷﻴﻄﺎن )ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﻧﺎﻣﻮزون( ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﻓﺘﻨﻪ‬ ‫وﻓﺴﺎد ﻣﻰآﻨﺪ‪ .‬هﻤﺎﻧﺎ ﺷﻴﻄﺎن هﻤﻮارﻩ ﺑﺮاى اﻧﺴﺎن‪ ،‬دﺷﻤﻨﻰ ﺁﺷﻜﺎر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﺪﮔﺎر ﺑﻬﺘﺮﻳﻦهﺎﺳﺖ؛ »اﺣﺴﻦ آﻞّ ﺷﻰءٍ ﺧﻠﻘﻪ«) ﺳﺠﺪﻩ‪» ،(٧ ،‬ﻓﺎﺣﺴﻦﺻﻮرآﻢ«)‬ ‫ﻏﺎﻓﺮ‪» ،(٦٤ ،‬اﺣﺴﻦ ﺗﻘﻮﻳﻢ«) ﺗﻴﻦ‪ (٤ ،‬از ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦهﺎ را ﻣﻰﺧﻮاهﺪ؛ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻞ‪» ،‬ﻟﻴﺒﻠﻮآﻢ اﻳﱡﻜﻢ‬ ‫اﺣﺴﻦ ﻋﻤﻼً«) هﻮد‪ (٧ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺨﻦ »ﻳﻘﻮﻟﻮا اﻟﺘّﻰ هﻰ اﺣﺴﻦ« وﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ را ﭘﻴﺮوى آﺮدن‪.‬‬ ‫»ﻓﻴﺘّﺒﻌﻮن اﺣﺴﻨﻪ«) زﻣﺮ‪(١٨ ،‬‬ ‫ﮔﻮﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻧﺤﻮﻩى ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﻔّﺎر وﻧﻴﺸﺨﻨﺪهﺎى ﺁﻧﺎن و ﻧﺤﻮﻩ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ‪ ،‬ﺳﺆاﻻﺗﻰ‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ آﻪ ﺁﻳﻪ ﺑﺎ »ﻗﻞ« ﭘﺎﺳﺦ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ ﮔﺎهﻰ ﺑﺪﮔﻮﻳﻰ ﺑﻪ ﺑﺖهﺎى آﻔّﺎر‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﮔﺴﺘﺎخ‬ ‫ﻣﻰآﺮد آﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫»آﻼم اﺣﺴﻦ« ﺷﺎﻣﻞ هﺮ ﻧﻮع ﺳﺨﻦ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﭽﻮن‪ :‬ﺳﻼم‪ ،‬دﻋﺎ‪ ،‬ارﺷﺎد‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻣﺤﺒّﺖ‪،‬‬ ‫اﻣﺮﺑﻪﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﻰ از ﻣﻨﻜﺮ‪ ،‬ذآﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ و اﺳﺘﻐﻔﺎر و اﻣﺜﺎل ﺁن‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬در دﻋﻮت ﺑﻪ ﻣﺮام ﻧﻴﻜﻮ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد ﻧﻴﻜﻮ ﺳﺨﻦ ﺑﻮد‪» .‬ﻳﻘﻮﻟﻮا اﻟّﺘﻰ هﻰ اﺣﺴﻦ«‬ ‫‪ -٢‬آﻼم و ﮔﻔﺘﺎر ﺧﻮب‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﻣﺤﺒّﺖ‪ ،‬و ﺳﺨﻦﻧﺎروا‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز اﻧﻮاع وﺳﻮﺳﻪهﺎى ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺁرى‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻧﻴﻜﻮ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪى وﺳﻮﺳﻪ را ﻣﻰزداﻳﺪ‪» .‬ﻳﻘﻮﻟﻮا اﻟّﺘﻰ هﻰ اﺣﺴﻦ انّ اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫ﻳﻨﺰغ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬ﻻزﻣﻪى ﻋﺒﻮدﻳّﺖ‪ ،‬ﺧﻮشﮔﻔﺘﺎرى ﺑﺎ دﻳﮕﺮان اﺳﺖ‪» .‬ﻟﻌﺒﺎدى‪ ،‬ﻳﻘﻮﻟﻮا اﻟّﺘﻰ هﻰ اﺣﺴﻦ«‬ ‫‪ -٤‬اﻟﻘﺎى دﺷﻤﻨﻰ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬آﺎر ﺷﻴﻄﺎن اﺳﺖ و آﺴﻰ آﻪ ﭼﻨﻴﻦ آﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻜﺎر ﺷﻴﻄﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﻳﻨﺰغ ﺑﻴﻨﻬﻢ«‬ ‫‪ - ٥‬ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬هﻤﻮارﻩ دﺷﻤﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﻮدﻩ و در دﺷﻤﻨﻰ ﻟﺤﻈﻪاى درﻧﮓ ﻧﻜﺮدﻩ اﺳﺖ‪» .‬انّ اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫آﺎن ﻟﻼﻧﺴﺎن ﻋﺪوّا«‬

‫‪ -٦‬ﺷﻴﻄﺎن در ﻓﺘﻨﻪﮔﺮى ودﺷﻤﻨﻰﺑﺎ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪّى اﺳﺖ‪» .‬اِنّ‪ ...‬آﺎن‪ ...‬ﻋﺪوّاً ﻣﺒﻴﻨﺎ«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٥٤‬‬ ‫ﻢ وَآِﻴﻼً‬ ‫ﻢ وَﻣَﺂ أَ ْرﺳَ ْﻠﻨَﻚَ ﻋَﻠَ ْﻴﻬِ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻤُ‬ ‫ﻢ إِن ﻳَﺸَ ْﺄ ﻳَ ْﺮﺣَ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻢ ﺑِ ُ‬ ‫ﻋﻠَ ُ‬ ‫ﻢ أَ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫»‪ «٥٤‬رَﺑﱡ ُ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻢ أَ ْو إِن ﻳَﺸَ ْﺄ ُﻳﻌَﺬﱢ ْﺑ ُ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ رﺣﻤﺖ ﻣﻰﺁورد‪ ،‬ﻳﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﺪ )ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫آﺮدارﺗﺎن( ﺷﻤﺎ را ﻋﺬاب ﻣﻰآﻨﺪ‪ .‬و ﻣﺎ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وآﻴﻞ ﻣﺮدم ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ )ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻤﺎن ﺁوردن‬ ‫ﻣﺠﺒﻮرﺷﺎن آﻨﻰ(‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در ﺁﻳﻪى ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺗﺄآﻴﺪ ﺑﺮ ﺧﻮب ﺣﺮف زدن ﺑﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎﻳﻰ از ﺁن ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ از دﻳﮕﺮان ﻧﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻧﻜﻨﺪ و ﺣﺘّﻰ ﺑﻪ آﻔّﺎر ﻧﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ اهﻞدوزﺧﻴﺪ وﻣﺎ اهﻞ‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ ﭼﻨﻴﻦ روﺷﻰ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻓﺘﻨﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﻰداﻧﻴﻢ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻮش ﺑﺎ‬ ‫آﻴﺴﺖ؟ ﺧﺪا ﺁﮔﺎﻩﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﺪ ﻣﻰﺑﺨﺸﺪ ﻳﺎ ﻋﺬاب ﻣﻰآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﻪ اﻳﻤﺎن ﺧﻮد ﻣﻐﺮور ﻧﺸﻮﻳﻢ‪» .‬رﺑّﻜﻢ اﻋﻠﻢ ﺑﻜﻢ«‬ ‫‪ -٢‬آﺎرهﺎى اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻠﻢ اوﺳﺖ‪» .‬اﻋﻠﻢ ﺑﻜﻢ‪ ،‬ﻳﺮﺣﻤﻜﻢ‪ ،‬ﻳﻌﺬّﺑﻜﻢ«‬ ‫‪ -٣‬ﻋﻠﻢ ﺧﺪا وﻣﻬﺮ و ﻗﻬﺮ او‪ ،‬از ﺷﺌﻮن رﺑﻮﺑﻴّﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪» .‬رﺑّﻜﻢ‪ ،‬ﻳﺮﺣﻤﻜﻢ‪ ،‬ﻳﻌﺬّﺑﻜﻢ«‬ ‫‪ -٤‬ﺳﺨﻦ از رﺣﻤﺖ و ﻋﻄﻮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﻗﻬﺮ و ﻋﺬاب اﺳﺖ‪» .‬ﻳﺮﺣﻤﻜﻢ‪ ،‬ﻳﻌﺬّﺑﻜﻢ«‬ ‫‪ - ٥‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻮارﻩ ﺑﻴﻦ ﺧﻮف و رﺟﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻳﺮﺣﻤﻜﻢ‪ ،‬ﻳﻌﺬّﺑﻜﻢ«‬ ‫‪ -٦‬اﻧﺴﺎنهﺎ در اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺁزادﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘّﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان هﻢ ﻣﺄﻣﻮر اﺟﺒﺎر ﻣﺮدم ﺑﺮ اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪» .‬ﻣﺎ‬ ‫ارﺳﻠﻨﺎك ﻋﻠﻴﻬﻢ وآﻴﻼً«‬ ‫‪ -٧‬ﻣﺒﻠّﻎ دﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮد را وآﻴﻞ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﺮدم ﺑﺪاﻧﺪ‪» .‬وآﻴﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٥٥‬‬ ‫ﺪ ﻓَﻀﱠ ْﻠﻨَﺎ ﺑَ ْﻌﺾَ اﻟﻨﱠﺒِﻴﱢﻦَ ﻋَﻠَﻰ ﺑَ ْﻌﺾٍ وَءَاﺗَ ْﻴﻨَﺎ دَا ُودَ زَﺑُﻮراً‬ ‫ﻢ ﺑِﻤَﻦ ﻓِﻰ اﻟﺴﱠﻤَﻮَ تِ وَا ْﻟﺄَ ْرضِ وَﻟَﻘَ ْ‬ ‫ﻋﻠَ ُ‬ ‫»‪ «٥٥‬وَرَﺑﱡﻚَ أَ ْ‬ ‫و ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ هﺮ آﻪ در ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬و اﻟﺒﺘّﻪ ﻣﺎ ﺑﻌﻀﻰاز ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان را ﺑﺮﺑﻌﺾ‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺗﺮى ﺑﺨﺸﻴﺪﻳﻢ وﺑﻪ داود زﺑﻮر دادﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در ﺁﻳﻪى ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺧﺪا ﺑﻪ اﻧﺴﺎنهﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﻋﻠﻢ او ﺑﻪ هﻤﻪى ﻣﻮﺟﻮدات ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ و زﻣﻴﻨﻰ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﺣﺎدﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﻳﻜﺼﺪ وﺑﻴﺴﺖ وﭼﻬﺎر هﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ؛ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺒﻌﻮث ﺑﺮ هﻤﻪى‬ ‫ﻣﺮدم و داراى آﺘﺎب ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ ﻧﻴﺰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻳﺎ ﺑﺮ ﻗﻮم ﺧﺎﺻّﻰ ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻮدﻧﺪ وﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرگﺗﺮى اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻰآﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺗﺤﺖ ﺗﻮﺟّﻪ ﺧﺎصّ اﻟﻬﻰ ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬رﺑّﻚ«‬ ‫‪ -٢‬ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻀﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و او ﺑﺮ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ‪» .‬رﺑّﻚ اﻋﻠﻢ«‬ ‫‪ -٣‬در ﺁﺳﻤﺎنهﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺎ ﺷﻌﻮر وﺟﻮد دارﻧﺪ‪» .‬ﻣﻦ ﻓﻰ اﻟﺴﻤﻮات«‬ ‫‪ -٤‬در ﻣﻴﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻧﻴﺰ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ و ﺑﺮﺗﺮى وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻓﺮاد ﻧﻴﺰﺑﺎ هﻢ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫»ﻓﻀّﻠﻨﺎ«‬ ‫‪ - ٥‬ﺗﻔﺎوت و ﺑﺮﺗﺮىدادنهﺎى اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻠﻢ هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪى او ﺑﺮ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ و هﻤﻪ آﺲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»رﺑّﻚ اﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻓﻀّﻠﻨﺎ«‬ ‫‪ -٦‬آﺘﺎب ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬از ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎى ﺑﺮﺗﺮى ﻳﻚ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻀّﻠﻨﺎ‪ ،‬ﺁﺗﻴﻨﺎ داود زﺑﻮراً«‬ ‫‪ -٧‬ﺑﺮﺗﺮى ﻓﺮهﻨﮕﻰ‪ ،‬اﺳﺎﺳﻰﺗﺮﻳﻦ ﺑﺮﺗﺮى اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺎل و ﻣﻘﺎم وﻋﻤﺮ‪» .‬ﻓﻀّﻠﻨﺎ‪ ،‬زﺑﻮراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٥٦‬‬ ‫ﺤﻮِﻳﻼً‬ ‫ﻢ وَ ﻟَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﺸﻒَ اﻟﻀﱡﺮﱢ ﻋَﻨ ُ‬ ‫ﻤﻠِﻜُﻮنَ آَ ْ‬ ‫ﻤﺘُﻢ ﻣﱢﻦ دُوﻧِﻪِ ﻓَﻠَﺎ ﻳَ ْ‬ ‫»‪ُ «٥٦‬ﻗﻞِ ا ْدﻋُﻮ ْا اﻟﱠﺬِﻳﻦَ زَﻋَ ْ‬ ‫ﺑﮕﻮ‪ :‬آﺴﺎﻧﻰ را آﻪ ﻏﻴﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻤﺎن ﻣﻰآﺮدﻳﺪ )ﻣﻌﺒﻮد ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ( ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﻣﺸﻜﻠﻰ را‬ ‫ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮﻃﺮف آﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮى در ﺁن دهﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﺮاغ ﻏﻴﺮ ﺧﺪا رﻓﺘﻦ و ﺑﻪ ﺁن اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻰ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬زﻋﻤﺘﻢ«‬ ‫‪ -٢‬در ﺷﻴﻮﻩى ﺗﺒﻠﻴﻎ‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﻴﺎن آﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮدم را در اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﺁن را ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎر رد آﺮدﻩ ﻳﺎ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪» .‬ﻗﻞ ادﻋﻮا اﻟّﺬﻳﻦ زﻋﻤﺘﻢ‪ ...‬ﻻﻳﻤﻠﻜﻮن آﺸﻒ اﻟﻀّﺮ«‬ ‫‪ -٣‬از اﻧﮕﻴﺰﻩهﺎى ﭘﺮﺳﺘﺶ‪ ،‬ﭘﻨﺎﻩﺟﻮﻳﻰ ﺑﻪﻳﻚ ﻗﺪرت اﺳﺖ و ﺑﺖهﺎ اﻳﻦ ﺗﻮان را ﻧﺪارﻧﺪ‪» .‬ﻓﻼ ﻳﻤﻠﻜﻮن‬ ‫آﺸﻒ اﻟﻀّﺮ«‬ ‫‪ -٤‬ﻏﻴﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻄﺮ را رﻓﻊ آﻨﺪ و ﻧﻪ ﺁن را ﺑﻪ دﻳﮕﺮى ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺁن را ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻨﺪ و ﻳﺎ‬ ‫ﺗﺨﻔﻴﻒ دهﺪ‪» .‬آﺸﻒ اﻟﻀّﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻳﻼً« )ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ اوﻟﻴﺎى ﺧﺪا ﺑﺮاى رﻓﻊ ﻣﺸﻜﻼت و ﻋﺬاب‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫اذن ﺧﺪاﺳﺖ و ﺣﺴﺎب دﻳﮕﺮى دارد‪(.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٥٧‬‬

‫ﻪ إِنﱠ‬ ‫ﻪ وَﻳَﺨَﺎﻓُﻮنَ ﻋَﺬَاﺑَ ُ‬ ‫ﺣﻤَﺘَ ُ‬ ‫ب وَ ﻳَ ْﺮﺟُﻮنَ رَ ْ‬ ‫ﻢ أَ ْﻗﺮَ ُ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻢ ا ْﻟﻮَﺳِﻴﻠَﺔَ أَﻳﱡ ُ‬ ‫ﺪﻋُﻮنَ ﻳَ ْﺒﺘَﻐُﻮنَ إِﻟَﻰ رَﺑﱢﻬِ ُ‬ ‫»‪ُ «٥٧‬أ ْوﻟَﺌِﻚَ اﻟﱠﺬِﻳﻦَ ﻳَ ْ‬ ‫ﺤﺬُوراً‬ ‫ﻋَﺬَابَ رَﺑﱢﻚَ آَﺎنَ ﻣَ ْ‬ ‫ﺁﻧﺎن را آﻪ )ﻣﺸﺮآﺎن ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﺪا( ﻣﻰﺧﻮاﻧﻨﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻴﺴﻰ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﺧﻮدﺷﺎن وﺳﻴﻠﻪاى ﺑﺮاى‬ ‫ﺗﻘﺮّب ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻣﻰﺟﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪاى هﺮ ﭼﻪ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ‪ ،‬و ﺑﻪ رﺣﻤﺖ او اﻣﻴﺪوارﻧﺪ و از ﻋﺬاﺑﺶ‬ ‫ﺑﻴﻤﻨﺎك‪ .‬هﻤﺎﻧﺎ ﻋﺬاب ﭘﺮوردﮔﺎرت در ﺧﻮر ﭘﺮهﻴﺰ و وﺣﺸﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺁﻳﻪ را ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺮﺟﻤﻪ آﺮدﻩاﻧﺪ‪ :‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﻰ آﻪ ﻣﺮدم راﺑﻪ ﺣﻖّ دﻋﻮت ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﻴﺰ )در‬ ‫ﺣﺮآﺖ ﻣﻌﻨﻮى( ﺑﻪ ﺳﻮى ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻰروﻧﺪ‪ ،‬ﺁن هﻢ وﺳﻴﻠﻪاى آﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ و‬ ‫ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺰدﻳﻚ آﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ هﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮى ﻣﻘﺮّبﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺮاغ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻰرود‪.‬‬ ‫در رواﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎرى ذﻳﻞ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ دو آﻔّﻪى ﺑﻴﻢ و اﻣﻴﺪ در اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫وﮔﺮﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﺄﻳﻮس ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻐﺮور‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﻴﻢ و اﻣﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن واﺑﺴﺘﮕﻰ و ﺿﻌﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ آﺴﻰ آﻪ ﺧﻮد در ﭘﻰ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻰرود‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ او‬ ‫را وﺳﻴﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻰدهﻴﺪ؟ »ﻳﺒﺘﻐﻮن اﻟﻰ رﺑّﻬﻢ اﻟﻮﺳﻴﻠﺔ«‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺮاى ﻗﺮب ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬راهﻬﺎ و وﺳﺎﺋﻠﻰ وﺟﻮد دارد‪» .‬ﻳﺒﺘﻐﻮن اﻟﻰ رﺑّﻬﻢ اﻟﻮﺳﻴﻠﺔ«‬ ‫‪ -٣‬ﺳﺮاغ وﺳﻴﻠﻪ رﻓﺘﻦ و ﺷﻔﺎﻋﺖﻃﻠﺒﻰ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻧﺴﺎن را از ﻋﺬاب ﻏﺎﻓﻞ آﻨﺪ‪» .‬ﻳﺒﺘﻐﻮن‪ ...‬ﻳﺨﺎﻓﻮن‬ ‫ﻋﺬاﺑﻪ«‬ ‫‪ -٤‬در ﺗﻘﺮّب ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﺒﻘﺖ وﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ارزش دارد‪» .‬أﻳّﻬﻢ أﻗﺮب« )هﺮ آﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺗﻼﺷﺶ ﺑﺮاى ﺗﻮﺳّﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫‪ - ٥‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺁن اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ آﻨﺪ‪» .‬أﻳّﻬﻢ أﻗﺮب«‬ ‫‪ -٦‬رﺣﻤﺖ اﻟﻬﻰ ﺑﺮ ﻏﻀﺒﺶ ﺳﺒﻘﺖ دارد‪) .‬اﻣﻴﺪ ﺑﻪ رﺣﻤﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﺧﻮف از ﻋﺬاب ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫»ﻳﺮﺟﻮن‪ ...‬ﻳﺨﺎﻓﻮن«‬ ‫‪ -٧‬ﻋﺬاب‪ ،‬از ﺷﺌﻮن رﺑﻮﺑﻴّﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁن را ﺷﻮﺧﻰ ﻧﮕﻴﺮﻳﻢ‪» .‬ﻋﺬاب رﺑّﻚ‪ ...‬ﻣﺤﺬوراً‪«...‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٥٨‬‬ ‫ﻣﻌَﺬﱢﺑُﻮهَﺎ ﻋَﺬَاﺑﺎً ﺷَﺪِﻳﺪاً آَﺎنَ ذَ ﻟِﻚَ ﻓِﻰ ا ْﻟﻜِ َﺘﺐِ‬ ‫ﻣْ‬ ‫ﻦ ُ‬ ‫ﺤ ُ‬ ‫»‪ «٥٨‬وَإِن ﻣﱢﻦ ﻗَ ْﺮﻳَﺔٍ إِﻟﱠﺎ ﻧَ ْ‬ ‫ﻬﻠِﻜُﻮهَﺎ ﻗَ ْﺒﻞَ ﻳَ ْﻮمِ ا ْﻟﻘِﻴَﻤَﺔِ أَ ْو ُ‬ ‫ﺴﻄُﻮراً‬ ‫ﻣَ ْ‬ ‫وهﻴﭻ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺁﺑﺎدى ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﭘﻴﺶ از روز ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺁن را هﻼك ﻣﻰآﻨﻴﻢ ﻳﺎ )ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﮔﻨﺎهﺎﻧﺸﺎن( ﺑﻪ ﺷﺪّت ﻋﺬاب ﻣﻰآﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ در آﺘﺎب اﻟﻬﻰ )و ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ( ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬

‫»ﻗَﺮﻳﺔ« ﻣﺤﻞّ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺮدم وﺁﺑﺎدى اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ روﺳﺘﺎ‪ .‬و ﻣﺮاد از »اﻟﻜﺘﺎب«‪ ،‬ﻳﺎ ﻟﻮح‬ ‫ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻗﺮﺁن آﻪ ﻋﻠﻞ ﺳﻘﻮط و هﻼآﺖ اﻣّﺖهﺎ در ﺁن ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺮاى هﻴﭻ آﺲ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر و ﭘﺎﻳﺪار ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬و اِن ﻣﻦ ﻗﺮﻳﺔ‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺮﭼﻴﺪﻩ ﺷﺪن ﺑﺴﺎط زﻧﺪﮔﻰ روى زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻚ ﺗﺼﺎدف‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪،‬‬ ‫از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺛﺒﺖ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻰ اﻟﻜﺘﺎب ﻣﺴﻄﻮراً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٥٩‬‬ ‫»‪ «٥٩‬وَﻣَﺎ ﻣَﻨَﻌَﻨَﺂ أَن ﻧﱡ ْﺮﺳِﻞَ ﺑِﺎ ْﻟﺄَﻳَﺖِ إِﻟﱠﺎ أَن آَﺬﱠبَ ﺑِﻬَﺎ ا ْﻟﺄَوﱠﻟُﻮنَ وَءَاﺗَ ْﻴﻨَﺎ ﺛَﻤُﻮدَ اﻟﻨﱠﺎﻗَﺔَ ُ‬ ‫ﻣ ْﺒﺼِﺮَةً ﻓَﻈَﻠَﻤُﻮ ْا ﺑِﻬَﺎ وَ ﻣَﺎ‬ ‫ﺨﻮِﻳﻔﺎً‬ ‫ﻞ ﺑِﺎ ْﻟﺄََﻳﺖِ إِﻟﱠﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ُﻧ ْﺮﺳِ ُ‬ ‫و هﻴﭻ ﭼﻴﺰى ﻣﺎ را از ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺁﻳﺎت و ﻣﻌﺠﺰات )ﻣﻮرد درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮدم( ﺑﺎزﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ‬ ‫اﻣّﺖهﺎى ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻜﺬﻳﺐ آﺮدﻧﺪ )وهﻼك ﺷﺪﻧﺪ(‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﻮم ﺛﻤﻮد ﻣﺎدﻩﺷﺘﺮى دادﻳﻢ آﻪ روﺷﻨﮕﺮ‬ ‫)اذهﺎن ﻣﺮدم( ﺑﻮد‪ ،‬اﻣّﺎ ﺑﻪ ﺁن ﺳﺘﻢ آﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﺁﻳﺎت و ﻣﻌﺠﺰات )درﺧﻮاﺳﺘﻰ( را ﻧﻤﻰﻓﺮﺳﺘﻴﻢ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاى‬ ‫ﺑﻴﻢ دادن‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫آﻔّﺎرِ ﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮى ﻣﻜّﻪ‪ ،‬از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﻣﻌﺠﺰات ﻣﺘﻌﺪّدى داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻌﻀﻰ از‬ ‫آﻮهﻬﺎى ﻣﻜّﻪ )آﻮﻩ ﺻﻔﺎ( را ﺑﻪ ﻃﻼ ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ آﻮهﻬﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﺪﻩ و زﻣﻴﻦ ﺑﺮاى آﺸﺎورزى ﺑﻪ وﺟﻮد‬ ‫ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪى ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬آﻔّﺎر ﻟﺠﻮج ﺑﺎ دﻳﺪن اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎ ﻧﻴﺰ اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻰﺁورﻧﺪ و ﻧﻈﺎم‬ ‫ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ‪ ،‬دﺳﺘﺨﻮش هﻮﺳﻬﺎى اﻓﺮاد ﻟﺠﻮج ﻧﻤﻰﺷﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺮدم اراﺋﻪ ﺷﻮد و ﺑﻪ‬ ‫ﺁن آﻔﺮ ورزﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻘﻮﺑﺖ دﻧﻴﻮى ﺁﻧﺎن ﺣﺘﻤﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺘﺮ ﻳﻚ ﺣﻴﻮان اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎرﻩى ﺷﺘﺮ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻧﺎﻗﺔ اﻟﻠّﻪ«‪ ،‬ﭼﻮن هﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﻣﻨﺴﻮب ﺷﻮد ﻗﺪاﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺣﺘّﻰ ﻧﺎم اﺑﻮﻟﻬﺐ و ﺷﻴﻄﺎن ﭼﻮن در ﻗﺮﺁن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻰوﺿﻮ ﺑﻪ ﺁن در ﻣﺘﻦ‬ ‫ﻗﺮﺁن ﻧﻤﻰﺗﻮان دﺳﺖ زد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻣﻌﺠﺰﻩهﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر اﻓﺮاد ﻟﺠﻮج ﺑﻮدﻧﺪ‪» .‬آﺬّب ﺑﻬﺎ اﻷوّﻟﻮن«‬ ‫‪ -٢‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ هﺮ آﺎرى ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻣّﺎ آﺎرش ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ارﺿﺎى هﻮﺳﻬﺎى ﻣﺮدم‪» .‬ﻣﺎ‬ ‫ﻣﻨﻌﻨﺎ‪«...‬‬

‫‪ -٣‬ﺗﻮهﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺪّﺳﺎت و ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻣﻌﺠﺰات‪ ،‬ﻗﻬﺮ و ﻋﺬاب اﻟﻬﻰ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪» .‬ﺁﺗﻴﻨﺎ‪ ...‬ﻓﻈﻠﻤﻮا ﺑﻬﺎ«‬ ‫‪ -٤‬ﺁﻧﭽﻪ از ﺳﻮى ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و رﻧﮓ ﺧﺪاﻳﻰ دارد‪ ،‬ﺣﺴﺎﺑﺶ از اﻣﻮر ﻋﺎدّى ﺟﺪاﺳﺖ‪» .‬ﺁﺗﻴﻨﺎ‪ ...‬ﻣﺒﺼﺮة‬ ‫ﻓﻈﻠﻤﻮا ﺑﻬﺎ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﻌﺠﺰات‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪى ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﻴﻨﺶ و هﺸﺪار ﻣﺮدم اﺳﺖ‪» .‬ﻣﺒﺼﺮةً‪ ،‬ﺗﺨﻮﻳﻔﺎً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٦٠‬‬ ‫»‪ «٦٠‬وَإِ ْذ ُﻗ ْﻠﻨَﺎ ﻟَﻚَ إِنﱠ رَﺑﱠﻚَ أَﺣَﺎطَ ﺑِﺎﻟﻨﱠﺎسِ وَﻣَﺎ ﺟَﻌَ ْﻠﻨَﺎ اﻟﺮﱡ ْءﻳَﺎ اﻟﱠﺘِﻰ أَرَ ْﻳﻨَﻚَ إِﻟﱠﺎ ﻓِ ْﺘﻨَﺔً ﻟﱢﻠﻨﱠﺎسِ وَاﻟﺸﱠﺠَﺮَةَ ا ْﻟﻤَ ْﻠﻌُﻮﻧَﺔَ‬ ‫ﻃ ْﻐﻴَﻨﺎً آَﺒِﻴﺮاً‬ ‫ﻢ إِﻟﱠﺎ ُ‬ ‫ه ْ‬ ‫ﺪ ُ‬ ‫ﻢ ﻓَﻤَﺎ ﻳَﺰِﻳ ُ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻘ ْﺮءَانِ وَ ُﻧﺨَﻮﱢ ُﻓ ُ‬ ‫ﻓِﻰ ا ْﻟ ُ‬ ‫و )ﺑﻪ ﻳﺎدﺁور( ﺁﻧﮕﺎﻩ آﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬هﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮ ﻣﺮدم اﺣﺎﻃﻪ دارد و ﺁن رؤﻳﺎﻳﻰ را آﻪ ﻧﺸﺎﻧﺖ‬ ‫دادﻳﻢ و ﺁن درﺧﺖ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺷﺪﻩ در ﻗﺮﺁن را‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﺮاى ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻧﺪادﻳﻢ‪ .‬و ﻣﺎ ﻣﺮدم را ﺑﻴﻢ‬ ‫ﻣﻰدهﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻰ )هﺸﺪار ﻣﺎ( ﺟﺰ ﻃﻐﻴﺎن و ﺳﺮآﺸﻰ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﭼﻴﺰى ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻧﻤﻰاﻓﺰاﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در ﺁﻳﻪى ﻗﺒﻞ ﺳﺨﻦ از آﺸﺘﻦ ﻧﺎﻗﻪى ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻮد و در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﺷﺠﺮﻩ ﻣﻠﻌﻮﻧﻪ آﻪ ﻗﺎﺗﻞ‬ ‫اهﻞﺑﻴﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺴﻼم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در رواﻳﺎت ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﻢ آﻪ اهﻞﺑﻴﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎ آﻤﺘﺮ از ﻧﺎﻗﻪى ﺻﺎﻟﺢ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺟﺴﺎرت ﺑﻪ ﻣﺎ هﻼآﺖ را‬ ‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،٢٨‬ص ‪ ٢٠٦‬و ج‪ ،٥٠‬ص ‪(١٩٢‬‬ ‫در ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﭼﻨﺪ رؤﻳﺎ ﺑﺮاى ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻚ رؤﻳﺎ در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪى ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻧﺪك ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺴﺖ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ).‬اﻧﻔﺎل‪ (٤٣ ،‬دﻳﮕﺮى رؤﻳﺎى‬ ‫ورود ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام‪ ).‬ﻓﺘﺢ‪ (٢٧ ،‬و ﻳﻜﻰ هﻢ ﺧﻮاﺑﻰ آﻪ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬دو ﺧﻮاب‬ ‫ﻗﺒﻠﻰ ﭘﺲ از هﺠﺮت و در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺧﻮاب در ﻣﻜّﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘّﻪ ﺑﺮﺧﻰ رؤﻳﺎ را ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮاج داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ آﻪ ﻣﻌﺮاج در ﺑﻴﺪارى ﺑﻮد و رؤﻳﺎ ﻇﻬﻮر در ﺧﻮاب دﻳﺪن دارد‪.‬‬ ‫ﺁن ﺧﻮاب و ﺷﺠﺮﻩى ﻣﻠﻌﻮﻧﻪ ﻳﻜﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺘﻴﺠﻪى واﺣﺪى دارد و ﺁن ﻓﺘﻨﻪﺑﻮدن ﺑﺮاى ﻣﺮدم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ ﺷﺠﺮﻩى ﻣﻠﻌﻮﻧﻪ و اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن را در ﺧﻮاب ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﻧﺸﺎن داد و ﻓﺮﻣﻮد‬ ‫آﻪ اﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻓﺘﻨﻪى اﻣﺖ ﺗﻮﺳﺖ و ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪى »اِنّ رﺑّﻚ اﺣﺎط ﺑﺎﻟﻨﺎس«‪ ،‬ﺁن ﺣﻀﺮت را دﻟﺪارى داد‪.‬‬ ‫»ﺷَﺠﺮة«‪ ،‬هﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى درﺧﺖ اﺳﺖ‪ ،‬هﻢ هﺮ اﺻﻠﻰ آﻪ ﺷﺎﺧﻪهﺎ و ﻓﺮوﻋﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺒﻴﻠﻪ هﻢ ﺷﺠﺮﻩ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ و ﻋﻠﻰ از ﻳﻚ ﺷﺠﺮﻩاﻳﻢ »أﻧﺎ و ﻋﻠﻰﱞ ﻣﻦ ﺷﺠﺮة‬ ‫واﺣﺪة«‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،٣٨‬ص‪ (٣٠٩‬ﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪى ﻧﺴﺐ و ﻧﮋاد ﻧﻴﺰ »ﺷﺠﺮﻩﻧﺎﻣﻪ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﺷﺠﺮﻩى ﻣﻠﻌﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻰ رﻳﺸﻪ دارﻧﺪ آﻪ ﻣﻠﻌﻮﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺁﺧﺮ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ هﺸﺪارهﺎى اﻟﻬﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺠﺮﻩى ﻣﻠﻌﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪاى ﺟﺰ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﻃﻐﻴﺎن ﺑﺰرگ اﻳﻨﺎن ﻧﺪارد‪ .‬و »ﻃﻐﻴﺎن آﺒﻴﺮ« ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﺒﺎر و در هﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﻪ آﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ در‬

‫ﻗﺮﺁن از ﻳﻚ ﺷﺠﺮﻩ ﻣﻠﻌﻮﻧﻪ واز ﻗﻮم و ﻗﺒﻴﻠﻪاى ﺳﺮاغ ﮔﺮﻓﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬وﻟﻰ در ﺑﺎﻃﻦ داراى‬ ‫ﻧﻔﺎق وﺳﺒﺐ ﻓﺘﻨﻪى ﻣﺮدماﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻗﺮﺁن‪ ،‬اﻣﻮر ﻣﺘﻌﺪّدى ﻟﻌﻨﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‪ :‬اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن‪ ،‬ﻣﺸﺮآﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎﻳﻰ آﻪ ﺣﻖّ را‬ ‫آﺘﻤﺎن آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁزاردهﻨﺪﮔﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻣّﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎﻧﻨﺪ آﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﻣﻮﺟﺐ ﻓﺘﻨﻪ ﺁﻧﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ و اهﻞآﺘﺎب وﻣﺸﺮآﻴﻦ‪ ،‬ﭼﻬﺮﻩاى روﺷﻦ دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫ﻓﺘﻨﻪ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪ ).‬ﻋﻤﻴﻖﺗﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮ در ﺑﺎرﻩى اﻳﻦ ﺁﻳﻪ آﻪ ﺑﺎ رواﻳﺎت هﻤﺮاﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان ﺁﻣﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ(‬ ‫ﺑﻌﻀﻰ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺷﺠﺮﻩى ﻣﻠﻌﻮﻧﻪ‪ ،‬هﻤﺎن »درﺧﺖ زﻗّﻮم« اﺳﺖ آﻪ وﺳﻴﻠﻪى ﻋﺬاب اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫وﻟﻰ ﭼﻴﺰهﺎى دﻳﮕﺮى هﻢ وﺳﻴﻠﻪى ﻋﺬاب اﻟﻬﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪى ﻟﻌﻨﺖ ﺷﺪن ﺁن وﺳﻴﻠﻪ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ رود ﻧﻴﻞ آﻪ ﻓﺮﻋﻮن را ﻏﺮق آﺮد‪ ،‬ﻳﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن آﻪ ﺑﺮ اﻗﻮاﻣﻰ ﻋﺬاب ﻧﺎزل آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺆﻣﻨﺎن‬ ‫آﻪ در ﺟﻨﮓهﺎ ﺑﺎزوى ﺧﺪا در ﻋﺬاب و ﻧﺎﺑﻮدى آﻔّﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪» .‬ﻗﺎﺗﻠﻮهﻢ ﻳﻌﺬّﺑﻬﻢ اﻟﻠّﻪ ﺑﺎﻳﺪﻳﻜﻢ«) ﺗﻮﺑﻪ‪(١٤ ،‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪى ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰﻗﺪس ﺳﺮﻩ در ﺑﺤﺚ رواﻳﻰ ﺳﻮرﻩى ﻗﺪر‪ ،‬از ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﺎن اهﻞﺳﻨّﺖ ﻣﺜﻞ ﺧﻄﻴﺐ‬ ‫ﺑﻐﺪادى‪ ،‬ﺗﺮﻣﺬى‪ ،‬اﺑﻦﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬ﻃﺒﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﺑﻴﻬﻘﻰ‪ ،‬اﺑﻦﻣﺮدوﻳﻪ و از ﻋﻠﻤﺎى ﺷﻴﻌﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺣﻮم آﻠﻴﻨﻰ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫آﺘﺎب آﺎﻓﻰ ﻧﻘﻞ ﻣﻰآﻨﺪ آﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ در ﺧﻮاب‪ ،‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺑﻮزﻳﻨﮕﺎن را از ﻣﻨﺒﺮ ﺧﻮد دﻳﺪ‬ ‫و ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺧﻮاب ﺧﻮد را ﺑﺮ او ﺑﻴﺎن آﺮد‪ .‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن رﻓﺖ و‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﻳﺎت را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺁورد‪» :‬أﻓﺮأﻳﺖ اِن ﻣَﺘﻌّﻨﺎهﻢ ﺳﻨﻴﻦ ‪ .‬ﺛﻢّ ﺟﺎﺋﻬﻢ ﻣﺎ آﺎﻧﻮا ﻳﻮﻋﺪون ‪ .‬ﻣﺎ‬ ‫أﻏﻨﻰ ﻋﻨﻬﻢ ﻣﺎآﺎﻧﻮا ﻳﻤﺘﻌّﻮن«) ﺷﻌﺮاء‪ ٢٠٥ ،‬ﺗﺎ ‪ (٢٠٧‬ﺁﻳﺎ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻰ آﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻰ ﺁﻧﺎن را ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ‬ ‫ﺳﺎزﻳﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻋﺬاﺑﻰ آﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن وﻋﺪﻩ دادﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺳﺮاﻏﺸﺎن ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩﮔﻴﺮىهﺎى دﻧﻴﻮى ﺑﺮاﻳﺸﺎن‬ ‫ﺳﻮدى ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ رؤﻳﺎ‪ ،‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﻧﺰول ﺳﻮرﻩى ﻗﺪر ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﺴﻠﻰ ﺑﺪهﺪ‬ ‫آﻪ اﮔﺮ ﺑﻨﻰاﻣﻴﻪ هﺰار ﻣﺎﻩ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻋﻮض ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺷﺐ ﻗﺪر دادﻳﻢ آﻪ ﺑﻬﺘﺮ از هﺰار ﻣﺎﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺧﻮابدﻳﺪن ﺑﻮزﻳﻨﻪهﺎﻳﻰ آﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﺑﻪدﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﻻ ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﻣﺎم‬ ‫ﺑﺎﻗﺮ واﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﻧﻴﺰ رواﻳﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺗﺒﻴﺎن( و ﻣﻔﺴّﺮان ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨّﻰ ﻣﺮاد‬ ‫از ﺷﺠﺮﻩ ﻣﻠﻌﻮﻧﻪ را »ﺑﻨﻰاﻣﻴّﻪ« ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺳﺠﺎدﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻮزﻳﻨﻪهﺎ را ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻨﻰاﻣﻴّﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ داد‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ در زﻣﺎن ﻣﻦ رخ ﻣﻰدهﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫داد‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺣﺪود ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از هﺠﺮت ﺗﻮ رخ ﻣﻰدهﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻻهﻴﺠﻰ(‬ ‫در ﻣﻴﺎن ﺑﻨﻰاﻣﻴﻪ هﻢ‪ ،‬ﺁن آﺲ آﻪ ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﻃﻐﻴﺎن آﺮد و ﺣﺎدﺛﻪى آﺮﺑﻼ را ﺑﻪوﺟﻮد ﺁورد‪» ،‬ﻳﺰﻳﺪ«‬ ‫ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻃﻐﻴﺎن در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﻰ از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻮاب‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰ ﺣﻘﺎﻳﻖ را ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و دﻳﮕﺮان اﻟﻬﺎم ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬اَرﻳﻨﺎك«‬

‫‪ -٢‬هﺮ ﺣﺎدﺛﻪاى‪ ،‬ﺣﺘّﻰ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺧﻮاب‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ وﺳﻴﻠﻪى ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺮدم ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪» .‬اﻟﺮؤﻳﺎ‪ ...‬ﻓﺘﻨﺔ«‬ ‫‪ -٣‬ﻗﺒﺎﻳﻞ وﮔﺮوﻩهﺎﻳﻰ آﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺤﺮاف ﺷﻮﻧﺪ‪» ،‬ﺷﺠﺮﻩى ﻣﻠﻌﻮﻧﻪ«اﻧﺪ‪» .‬ﻓﺘﻨﺔ ﻟﻠﻨﺎس و اﻟﺸﺠﺮة‬ ‫اﻟﻤﻠﻌﻮﻧﻪ«‬ ‫‪ -٤‬در دل ﻟﺠﻮﺟﺎن ﻣﺘﻌﺼّﺐ‪ ،‬هﺸﺪارهﺎ اﺛﺮ ﻧﺪارد‪) .‬ﻧﺮود ﻣﻴﺦ ﺁهﻨﻴﻦ در ﺳﻨﮓ( »ﻓﻤﺎ ﻳﺰﻳﺪهﻢ اﻻّ ﻃﻐﻴﺎﻧﺎً‬ ‫آﺒﻴﺮاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٦١‬‬ ‫ﻘﺖَ ﻃِﻴﻨﺎً‬ ‫ﻦ ﺧَﻠَ ْ‬ ‫ﺪ ﻟِﻤَ ْ‬ ‫ﺠُ‬ ‫ﺳ ُ‬ ‫ﺠﺪُو ْا ﻟِﺄَدَمَ ﻓَﺴَﺠَﺪُو ْا إِﻟﱠﺎ إِ ْﺑﻠِﻴﺲَ ﻗَﺎلَ ءَأَ ْ‬ ‫ﺳ ُ‬ ‫»‪ «٦١‬وَإِ ْذ ُﻗ ْﻠﻨَﺎ ﻟِ ْﻠﻤَﻠَﺌِﻜَﺔِ ا ْ‬ ‫وﺑﻪ ﻳﺎدﺁور زﻣﺎﻧﻰ آﻪ ﺑﻪﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬ﺑﺮاى ﺁدم ﺳﺠﺪﻩ آﻨﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺠﺪﻩ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﺑﻠﻴﺲ آﻪ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺑﺮاى آﺴﻰ ﺳﺠﺪﻩ آﻨﻢ آﻪ از ﮔﻞ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩاى؟!‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در ﻗﺮﺁن ﺑﺎرهﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪى ﺳﺠﻮد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺳﺮﭘﻴﭽﻰ اﺑﻠﻴﺲ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬از ﺟﻦّ اﺳﺖ‪» ،‬آﺎن ﻣﻦ اﻟﺠﻦّ«) آﻬﻒ‪ (٥٠ ،‬وﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻧﻰ دارد‪» ،‬وﺟﻨﻮد اﺑﻠﻴﺲ اﺟﻤﻌﻮن«)‬ ‫ﺷﻌﺮاء‪ (٩٥ ،‬و ﺳﭙﺎﻩ او ﭘﻴﺎدﻩ و ﺳﻮارﻩ‪» ،‬و اَﺟﻠِﺐ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﺨَﻴﻠﻚ و رَﺟِﻠِﻚ«) اﺳﺮاء‪ (٦٤ ،‬و ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺤﺮاف‬ ‫و ﺳﺠﺪﻩ ﻧﻜﺮدﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﻗﻴﺎس ﺧﺎك و ﺁﺗﺶ ﺑﻮد‪» .‬ﺧﻠﻘﺘﻨﻰ ﻣﻦ ﻧﺎرٍ و ﺧﻠﻘﺘﻪ ﻣﻦ ﻃﻴﻦ«) اﻋﺮاف‪(١٢ ،‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﺠﺪﻩ ﺑﺮاى ﻏﻴﺮ ﺧﺪا‪ ،‬اﻣّﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻌﻰ ﻧﺪارد‪» .‬و اذ ﻗﻠﻨﺎ‪...‬اُﺳﺠﺪوا ﻵدم«‬ ‫‪ -٢‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاﻳﻨﺪ‪» .‬و اذ ﻗﻠﻨﺎ ﻟﻠﻤﻼﺋﻜﺔ اﺳﺠﺪوا‪ ...‬ﻓﺴﺠﺪوا«‬ ‫‪ -٣‬اﻧﺴﺎن ﮔﻞ ﺳﺮﺳﺒﺪ ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻌﺼﻮم در ﺑﺮاﺑﺮ او ﺳﺠﺪﻩ آﺮدﻧﺪ‪» .‬اُﺳﺠﺪوا‬ ‫ﻵدم ﻓﺴﺠﺪوا«‬ ‫‪ -٤‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮىهﺎى ﻣﻮهﻮم‪ ،‬ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮى ﻧﻮع ﺧﻮد ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫»ءاﺳﺠﺪ ﻟﻤﻦ ﺧﻠﻘﺖ ﻃﻴﻨﺎً«‬ ‫‪ - ٥‬اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺣﻜﻤﺖ‪ ،‬ﻋﺪل واﻣﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮ از ﺳﺠﺪﻩ ﻧﻜﺮدن اﺳﺖ‪» .‬ءاﺳﺠﺪ‪«...‬‬ ‫‪ -٦‬اﺑﻠﻴﺲ ﻣﻮﺟﻮدى ﺳﻨﺠﺶﮔﺮ و داراى اﺧﺘﻴﺎر اﺳﺖ‪» .‬اﻻّ اﺑﻠﻴﺲ ءاﺳﺠﺪ‪«...‬‬ ‫‪ -٧‬اﺟﺘﻬﺎد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺺّ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪) .‬اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺺّ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد آﺮد( »ﻗﻠﻨﺎ‪ ...‬اُﺳﺠﺪوا‪...‬‬ ‫ءاﺳﺠﺪ ﻟﻤﻦ ﺧﻠﻘﺖ ﻃﻴﻨﺎً«‬ ‫‪ - ٨‬رﻳﺸﻪى ﻣﻌﺼﻴﺖ ﮔﺎهﻰ ﺧﻮدﺑﺮﺗﺮﺑﻴﻨﻰ اﺳﺖ‪» .‬ءاﺳﺠﺪ ﻟﻤﻦ ﺧﻠﻘﺖ ﻃﻴﻨﺎً«‬ ‫‪ -٩‬ﺣﺴﺪ اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﺣﻘﻴﻘﺖﺑﻴﻦ او را ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺎك و ﮔﻞ ﺑﻮدن ﺁدم را دﻳﺪ‪» ،‬ءاﺳﺠﺪ‪ ...‬ﻃﻴﻨﺎً« وﻟﻰ‬ ‫روح اﻟﻬﻰ او را ﻧﺪﻳﺪ‪» .‬ﻧﻔﺨﺖ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ روﺣﻰ«) ﺣﺠﺮ‪(٢٩ ،‬‬ ‫‪ -١٠‬اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻣﻼك ارزش را ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺎدّى ﻣﻰﭘﻨﺪارد‪» .‬ﻃﻴﻨﺎً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٦٢‬‬ ‫ﻪ إِﻟﱠﺎ ﻗَﻠِﻴﻼً‬ ‫ﺣﺘَﻨِﻜَﻦﱠ ُذرﱢﻳﱠﺘَ ُ‬ ‫ﻦ أَﺧﱠ ْﺮﺗَﻦِ إِﻟَﻰ ﻳَ ْﻮمِ ا ْﻟﻘِﻴَﻤَﺔِ ﻟَﺄَ ْ‬ ‫ﻣﺖَ ﻋَﻠَﻰﱠ ﻟَﺌِ ْ‬ ‫»‪ «٦٢‬ﻗَﺎلَ أَرَءَ ْﻳﺘَﻚَ هَﺬَا اﻟﱠﺬِى آَﺮﱠ ْ‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ دﻩ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﺁن آﺴﻰ آﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﮔﺮاﻣﻰ داﺷﺘﻰ؟ اﮔﺮ ﺗﺎ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻣﻬﻠﺘﻢ‬ ‫دهﻰ‪ ،‬ﻳﻘﻴﻨﺎً ﺑﺮ ﻧﺴﻞ او اﻓﺴﺎر زدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪ ﻣﻰآﺸﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻧﺪآﻰ را‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»أرأﻳﺖ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى »اﺧْﺒﺮﻧﻰ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ دﻩ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪» .‬اَﺣﺘﻨﻜﻦّ« از »ﺣَﻨﻚ«‪ ،‬ﻃﻨﺎﺑﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺮدن ﺣﻴﻮان اﻧﺪاﺧﺘﻪ و او را ﻣﻰآﺸﻨﺪ‪» .‬اِﺣﺘﻨﺎك«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى از رﻳﺸﻪ درﺁوردن و ﺳﻠﻄﻪى آﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ ).‬ﻣﻔﺮدات راﻏﺐ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﻰ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻃﻐﻴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا ﻣﻰآﺸﺪ‪» .‬هﺬا اﻟّﺬى آﺮّﻣﺖ ﻋﻠﻰّ«‬ ‫‪ -٢‬دلآﻨﺪن از ﺟﺎﻩ وﻣﻘﺎم‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ اﻣﺘﺤﺎﻧﺎت اﺳﺖ‪» .‬آﺮّﻣﺖَ ﻋﻠﻰّ«) در ﺳﺨﻦ ﺑﺰرﮔﺎن‬ ‫ﺣﺐّ اﻟﺮﺋﺎﺳﺔ« ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰى آﻪ اﻧﺴﺎن در ﺧﻮدﺳﺎزى‬ ‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪» :‬ﺁﺧﺮ ﻣﺎ ﻳﺨﺮج ﻣﻦ رؤوس اﻟﺼﺪّﻳﻘﻴﻦ ُ‬ ‫از ﺁن دل ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻩ وﻣﻘﺎم اﺳﺖ(‬ ‫‪ -٣‬ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ آﻴﻨﻪ و اﻗﺪام ﻋﻠﻴﻪ دﻳﮕﺮان ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﻟﺌﻦ اﺧّﺮﺗﻦ‪ ...‬ﻻﺣﺘﻨﻜﻦّ ذرّﻳﺘﻪ«‬ ‫‪ -٤‬ﺑﺮﺧﻰ ﺣﺴﺪهﺎ وآﻴﻨﻪهﺎ ﻧﺴﻞهﺎى ﺁﻳﻨﺪﻩ را ﻧﻴﺰ در ﺑﺮﻣﻰ ﮔﻴﺮد‪» .‬ذرّﻳﺘﻪ«‬ ‫‪ - ٥‬اﺑﻠﻴﺲ هﻢ از ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد و هﻢ ﺑﻪ ﺁن اﻳﻤﺎن داﺷﺖ‪» .‬اﺧّﺮﺗﻦ اﻟﻰ ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ«‬ ‫‪ -٦‬اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ وﺳﻮﺳﻪهﺎى ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬ﺁزاد اﺳﺖ و ﺣﻖّ اﻧﺘﺨﺎب دارد‪» .‬اﻻّ ﻗﻠﻴﻼً«‬ ‫‪ -٧‬ﺑﺮﺧﻰ از ﺧﻄﺮ ﺳﻠﻄﻪى اﺑﻠﻴﺲ دراﻣﺎﻧﻨﺪ‪» .‬اﻻّ ﻗﻠﻴﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٦٣‬‬ ‫ﻢ ﺟَﺰَﺁءً ﻣﱠ ْﻮﻓُﻮراً‬ ‫ﻢ ﻓَﺈِنﱠ ﺟَﻬَﻨﱠﻢَ ﺟَﺰَﺁ ُؤ ُآ ْ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺐ ﻓَﻤَﻦ ﺗَﺒِﻌَﻚَ ﻣِ ْﻨ ُ‬ ‫»‪ «٦٣‬ﻗَﺎلَ ا ْذهَ ْ‬ ‫)ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﺑﻠﻴﺲ( ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺑﺮو‪ ،‬هﺮ آﺲ از ﺁدﻣﻴﺎن از ﺗﻮ ﭘﻴﺮوى آﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً آﻴﻔﺮﺗﺎن دوزخ اﺳﺖ‪ ،‬آﻴﻔﺮى‬ ‫آﺎﻣﻞ!‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻠﺖﺧﻮاهﻰ اﺑﻠﻴﺲ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪» .‬اذهﺐ«‬ ‫‪ -٢‬اﻧﺴﺎن در ﭘﺬﻳﺮش راﻩ ﺧﺪا ﻳﺎ ﭘﻴﺮوى از ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬ﺁزاد اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻤﻦ ﺗﺒﻌﻚ«‬

‫‪ -٣‬ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ اﺑﻠﻴﺲ و ﭘﻴﺮواﻧﺶ‪ ،‬دوزخ اﺳﺖ‪» .‬ﺟﺰاﺋﻜﻢ ﺟﻬﻨّﻢ«‬ ‫‪ -٤‬آﻴﻔﺮ اﻟﻬﻰ آﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻨﻬﻜﺎران هﻢ آﻴﻔﺮ ﮔﻨﺎهﺎن ﺧﻮد را ﻣﻰﭼﺸﻨﺪ‪ ،‬هﻢ آﻴﻔﺮ ﮔﻤﺮاﻩ آﺮدن‬ ‫دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ ﻃﻮر آﺎﻣﻞ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪» .‬ﻣﻮﻓﻮرا«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٦٤‬‬ ‫ﻣﻮَ لِ وَ‬ ‫ﻢ ﻓِﻰ ا ْﻟﺄَ ْ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺐ ﻋَﻠَ ْﻴﻬِﻢ ﺑِﺨَ ْﻴﻠِﻚَ وَ رَﺟِﻠِﻚَ وَﺷَﺎرِ ْآ ُ‬ ‫ﺟﻠِ ْ‬ ‫ﺳﺘَﻄَ ْﻌﺖَ ﻣِ ْﻨﻬُﻢ ﺑِﺼَ ْﻮﺗِﻚَ وَ أَ ْ‬ ‫ﻔﺰِ ْز ﻣَﻦِ ا ْ‬ ‫ﺳﺘَ ْ‬ ‫»‪ «٦٤‬وَ ا ْ‬ ‫ﻏﺮُوراً‬ ‫ﻦ إِﻟﱠﺎ ُ‬ ‫ﻢ اﻟﺸﱠ ْﻴﻄَ ُ‬ ‫ه ُ‬ ‫ﺪ ُ‬ ‫ﻢ وَﻣَﺎ ﻳَﻌِ ُ‬ ‫ه ْ‬ ‫ﺪ ُ‬ ‫ا ْﻟﺄَ ْوﻟَﺪِ وَﻋِ ْ‬ ‫و )اى ﺷﻴﻄﺎن!( هﺮ آﺲ از ﻣﺮدم را ﻣﻰﺗﻮاﻧﻰ ﺑﺎ ﺻﺪاى ﺧﻮد ﺑﻠﻐﺰان و ﻧﻴﺮوهﺎى ﺳﻮارﻩ و ﭘﻴﺎدﻩات را ﺑﺮ‬ ‫ﺿﺪّ ﺁﻧﺎن ﮔﺴﻴﻞدار و در اﻣﻮال وﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺷﺮﻳﻚ ﺷﻮ و ﺑﻪ ﺁﻧﺎن وﻋﺪﻩ ﺑﺪﻩ‪ ،‬و ﺷﻴﻄﺎن ﺟﺰ ﻓﺮﻳﺐ‪،‬‬ ‫وﻋﺪﻩاى ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﻤﻰدهﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»اِﺳﺘﻔﺰاز« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻟﻐﺰاﻧﺪن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و ﺗﺮدﺳﺘﻰ و هُﻞ دادن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ ﺑﺮاى ﻓﺮﻳﺐ اﻧﺴﺎن از ﻳﻚ راﻩ وارد ﻧﻤﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‪ ،‬وﻋﺪﻩهﺎ‪ ،‬ﺁرزوهﺎ‪ ،‬وﺳﻮﺳﻪهﺎ‪،‬‬ ‫هﻤﺮاهﻰ و ﻣﺸﺎرآﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎدﻩ و ﺳﻮارﻩ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﻰآﻨﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻋﺪّﻩاى هﻤﺮاﻩ او‬ ‫ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در رواﻳﺎت ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﻢ‪ :‬آﺴﻰ آﻪ ﺑﺎآﻰ ﻧﺪارد آﻪ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ و ﻳﺎ درﺑﺎرﻩى او ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد و‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ هﺮ آﺎرى ﻣﻰزﻧﺪ و ﻋﻠﻨﺎً ﮔﻨﺎﻩ ﻳﺎ ﻏﻴﺒﺖ ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻚ ﺷﻴﻄﺎن اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ( و‬ ‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺮامﺧﻮارى‪ ،‬زﻧﺎ و ﺑﻪوﺟﻮد ﺁوردن ﻧﺴﻠﻰ ﻓﺎﺳﺪ و ﻣﻨﺤﺮف‪ )،‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج‪ ،١٠١‬ص ‪ (١٣٦‬از ﻣﻮارد‬ ‫ﺷﺮﻳﻚ ﺷﺪن ﺷﻴﻄﺎن اﺳﺖ‪ .‬وآﺴﻰ آﻪ اهﻞﺑﻴﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺴﻼم را دﺷﻤﻦ ﺑﺪارد‪ ،‬ﺷﻴﻄﺎن در‬ ‫ﻧﺴﻞ او ﺷﺮﻳﻚ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ).‬آﺎﻓﻰ‪ ،‬ج‪ ،٥‬ص ‪(٥٠٢‬‬ ‫هﺮ آﺠﺎ آﻪ دﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎر در ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﺼﺮف ‪ ،‬و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬارى ﺷﺮآﺖهﺎ وآﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺧﺎرﺟﻰ‪،‬‬ ‫واﻳﺠﺎد ﻣﺮاآﺰ ﻋﻠﻤﻰ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮕﻰ‪ ،‬هﻨﺮى وﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ در آﺎر ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻮﻋﻰ ﻣﺸﺎرآﺖ ﺷﻴﻄﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻗﺪرت اﺑﻠﻴﺲ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪» .‬ﻣَﻦ اﺳﺘﻄﻌﺖ«‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬در اﻧﺤﺮاف ﻣﺮدم ﻧﻘﺶ دارد‪» .‬ﺑﺼﻮﺗﻚ«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻰ وﻓﺮهﻨﮕﻰ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺪّم ﺑﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻧﻈﺎﻣﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﺻﻮت« ﻗﺒﻞ از »ﺧﻴﻞ« ﺁﻣﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪» .‬ﺑﺼﻮﺗﻚ‪ ،‬اﺟﻠﺐ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﺨﻴﻠﻚ« )ﺷﻴﻄﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰﻩى ﺗﻮﺣﻴﺪى اﻧﺴﺎن را ﻣﻰﮔﻴﺮد‪،‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت و ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻧﺶ ﺑﺮ او هﺠﻮم ﻣﻰﺁورد‪(.‬‬ ‫‪ -٤‬اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬هﻢ ﺧﻮد ﻣﺎﻳﻪى ﮔﻤﺮاهﻰ اﺳﺖ‪» ،‬اﺳﺘﻔﺰز« وهﻢ ﻧﻴﺮوهﺎى او‪» .‬ﺧﻴﻠﻚ«‬

‫‪ - ٥‬ﺷﻴﻮﻩى ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬در آﻤﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﺟﻠﺐ و رﺑﻮدن اﺳﺖ‪» .‬اﺟﻠﺐ«‬ ‫‪ -٦‬ﺷﺮآﺖ اﺑﻠﻴﺲ در ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬از ﺁﻏﺎز ﺁن ﺷﺮوع ﻣﻰﺷﻮد و ﺗﺎ ﻟﻘﻤﻪى ﺣﺮام و ﻣﺸﺘﺒﻪ و زﻧﺎ‬ ‫اداﻣﻪ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ‪» .‬ﺷﺎرآﻬﻢ«‬ ‫‪ -٧‬هﺮ ﺁزادى و اﺧﺘﻴﺎرى ﻧﺸﺎن ﻟﻄﻒ اﻟﻬﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺎهﻰ ﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻮر‪ ،‬ﻧﻮﻋﻰ ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»اﺳﺘﻔﺰز‪ ،‬اﺟﻠﺐ‪ ،‬ﺷﺎرآﻬﻢ‪ ،‬ﻋِﺪهﻢ«‬ ‫‪ - ٨‬ﺑﺴﺘﺮ ﻧﻔﻮذ ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬ﺁرزوهﺎى اﻧﺴﺎن اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎ وﻋﺪﻩهﺎى ﺧﻴﺎﻟﻰ ﺷﻴﻄﺎن ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫»ﻋِﺪهﻢ و ﻣﺎﻳﻌﺪهﻢ اﻟﺸﻴﻄﺎن اﻻّ ﻏﺮورا«‬ ‫‪ -٩‬ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﻓﺮﻳﺐ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻩ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬وﻋﺪﻩى دروغ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﻰدهﺪ و ﺗﻮﺑﻪ را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ‬ ‫ﻣﻰاﻧﺪازد‪» .‬و ﻣﺎ ﻳﻌﺪهﻢ اﻟﺸﻴﻄﺎن اﻻّ ﻏﺮورا«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٦٥‬‬ ‫ﺳ ْﻠﻄَﻦٌ وَ آَﻔَﻰ ﺑِﺮَﺑﱢﻚَ وَآِﻴﻼً‬ ‫ﻢ ُ‬ ‫»‪ «٦٥‬إِنﱠ ﻋِﺒَﺎدِى ﻟَ ْﻴﺲَ ﻟَﻚَ ﻋَﻠَ ْﻴﻬِ ْ‬ ‫ﻗﻄﻌﺎً ﺗﻮ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن )ﺧﺎﻟﺺ( ﻣﻦ ﺗﺴﻠّﻄﻰ ﻧﺪارى و ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻰ ﭘﺮوردﮔﺎرت )ﺑﺮاى ﺁﻧﺎن( آﺎﻓﻰ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ هﻤﻪى ﻣﺮدم ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاﻳﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﻀﻰ را از روى اﺣﺘﺮام و ﺗﻜﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫دادﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻋﺒﺎدى« هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ آﻪ در ﻣﻮرد اﺷﻴﺎ و ﺟﺎﻣﺪات ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺴﺒﺘﻰ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﺑﻴﺘﻰ«‬ ‫ﻋِﺒﺎد ﺧﺪا‪ ،‬در ﺁﻳﻪ دﻳﮕﺮى ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻰهﺎى اﻳﻤﺎن وﺗﻮآّﻞ‪ ،‬ﻣﻌﺮّﻓﻰ ﺷﺪﻩاﻧﺪ آﻪ ﺷﻴﻄﺎن را ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﺗﺴﻠّﻄﻰ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬اِﻧّﻪ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ ﺳﻠﻄﺎنٌ ﻋﻠﻰ اﻟّﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨﻮا و ﻋﻠﻰ رﺑّﻬﻢ ﻳﺘﻮآّﻠﻮن«) ﻧﺤﻞ‪ (٩٩ ،‬اﻟﺒﺘّﻪ ﺷﻴﻄﺎن‬ ‫وﺳﻮﺳﻪ ﻣﻰآﻨﺪ وﺗﻤﺎس ﻣﻰﮔﻴﺮد‪ ،‬وﻟﻰ ﺁﻧﺎن ﻣﺘﺬآّﺮ ﺷﺪﻩ وﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪» .‬انّ اﻟّﺬﻳﻦ اﺗّﻘﻮا اذا‬ ‫ﻣﺴّﻬﻢ ﻃﺎﺋﻒ ﻣﻦاﻟﺸﻴﻄﺎن ﺗﺬآّﺮوا«) اﻋﺮاف‪ (٢٠١ ،‬در ﺣﺪﻳﺚ ﺁﻣﺪﻩاﺳﺖ‪ :‬اذان وﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺮد‬ ‫ﺷﻴﻄﺎن اﺳﺖ‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،٦٣‬ص ‪ ٢٦٨‬و ج ‪ ،٥٣‬ص ‪(١٨٢‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﻨﺪﮔﺎن واﻗﻌﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آﻢ هﺴﺘﻨﺪ‪» .‬اِنّ ﻋﺒﺎدى ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺳﻠﻄﺎن« در ﺁﻳﻪ ‪ ٦٢‬ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ آﻪ‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻﺣﺘﻨﻜﻦّ ذرﻳّﺘﻪ اﻻّ ﻗﻠﻴﻼ« ﻣﻦ هﻤﻪى ﻣﺮدم را ﮔﻤﺮاﻩ ﻣﻰآﻨﻢ ﻣﮕﺮ ﻋﺪّﻩى اﻧﺪآﻰ را‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﺑﻨﺪﮔﻰ ﺧﺪا‪ ،‬اﻧﺴﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و ﻟﺸﻜﺮآﺸﻰهﺎى اﺑﻠﻴﺴﻰ ﺑﻴﻤﻪ ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬اِنّ ﻋﺒﺎدى‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺳﻠﻄﺎن« )ﺁرى آﺴﻰ آﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﻰﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺘّﺼﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻰﺷﻮد‪(.‬‬ ‫‪ -٣‬اﻧﺴﺎن ﺁزاد اﺳﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ هﺠﻮم اﺑﻠﻴﺲ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدن ﺑﻪ اﻳﻤﺎن و ﻋﺒﻮدﻳّﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫»ﻋﺒﺎدى ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺳﻠﻄﺎن«‬

‫‪ -٤‬آﺴﻰ آﻪ ﻋﺒﺪ ﺧﺪا ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ هﻢ وآﻴﻞ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ و ﻋﻬﺪﻩدار او ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﻋﺒﺎدى‪ ...‬آﻔﻰ ﺑﺮﺑّﻚ‬ ‫وآﻴﻼً«‬ ‫‪ - ٥‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﺤﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎصّ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ واز ﻧﻔﻮذ ﺷﻴﻄﺎن در اﻣﺎن اﺳﺖ‪» .‬انّ ﻋﺒﺎدى‪ ...‬آﻔﻰ ﺑﺮﺑّﻚ‬ ‫وآﻴﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٦٦‬‬ ‫ﻢ رَﺣِﻴﻤﺎً‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻪ آَﺎنَ ﺑِ ُ‬ ‫ﻀﻠِﻪِ إِﻧﱠ ُ‬ ‫ﺤﺮِ ﻟِﺘَ ْﺒﺘَﻐُﻮ ْا ﻣِﻦ ﻓَ ْ‬ ‫ﻔ ْﻠﻚَ ﻓِﻰ ا ْﻟﺒَ ْ‬ ‫ﻢ ا ْﻟ ُ‬ ‫ﻜ ُ‬ ‫ﻢ اﻟﱠﺬِى ُﻳ ْﺰﺟِﻰ ﻟَ ُ‬ ‫ﻜ ُ‬ ‫»‪ «٦٦‬رَﺑﱡ ُ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ آﺴﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺮاﻳﺘﺎن آﺸﺘﻰ را در درﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺮآﺖ در ﻣﻰﺁورد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻼش ﺧﻮد از‬ ‫ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺘﺶ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﻳﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘّﻪ او هﻤﻮارﻩ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫راهﻬﺎى درﻳﺎﻳﻰ از ﻧﻈﺮِ ارزاﻧﻰ‪ ،‬هﻤﻴﺸﮕﻰ و ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺧﻮﺑﻰ در ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل اﺷﺨﺎص و‬ ‫اﺟﻨﺎس دارد و ﺑﺮآﺎت آﺸﺘﻴﺮاﻧﻰ در ﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ ﺑﺎر و ﻣﺴﺎﻓﺮ و ﻣﺎهﻴﮕﻴﺮى‪ ،‬ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻬﻢ درﻳﺎ در‬ ‫اآﺴﻴﮋن ﺳﺎزى‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺨﺎر و اﺑﺮ و ﺑﺎران‪ ،‬ﭘﺮورش ﻣﺎهﻰ و ﺗﻐﺬﻳﻪ و ﺷﮕﻔﺘﻰهﺎى ﺟﻤﺎدى و ﮔﻴﺎهﻰ و‬ ‫ﺣﻴﻮاﻧﻰ ﺁن ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ .‬در دﻋﺎى ﺟﻮﺷﻦ آﺒﻴﺮ ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬ﻳﺎ ﻣَﻦ ﻓﻰ اﻟﺒَﺤﺮ ﻋﺠﺎﺋﺒﻪ«‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزهﺎى ﻣﺎدّى اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آﻔﺎﻳﺖ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪» .‬آﻔﻰ ﺑﺮﺑّﻚ وآﻴﻼً رﺑّﻜﻢ‬ ‫اﻟّﺬى‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬اﻣﻜﺎﻧﺎت وﻓﻀﻞ از ﺳﻮى ﺧﺪاﺳﺖ و آﺎر و ﺗﻼش از ﻣﺎ‪» .‬ﻳُﺰﺟﻰ‪ ،‬ﻟﺘﺒﺘﻐﻮا ﻣﻦ ﻓﻀﻠﻪ«‬ ‫‪ -٣‬ﺁﻧﭽﻪ از ﻧﻌﻤﺖهﺎى درﻳﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻰﺁورﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻔﻀّﻞ اوﺳﺖ‪» .‬ﻣﻦ ﻓﻀﻠﻪ«‬ ‫‪ -٤‬رﺑﻮﺑﻴّﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ هﻤﺮاﻩ رﺣﻤﺖِ داﺋﻤﻰ اوﺳﺖ‪» .‬رﺑّﻜﻢ‪ ...‬آﺎن ﺑﻜﻢ رﺣﻴﻤﺎً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٦٧‬‬ ‫ﻦ‬ ‫ﻢ وَآَﺎنَ ا ْﻟﺈِ ْﻧﺴَ ُ‬ ‫ﺿ ُﺘ ْ‬ ‫ﻋﺮَ ْ‬ ‫ﻢ إِﻟَﻰ ا ْﻟﺒَﺮﱢ أَ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﺪﻋُﻮنَ إِﻟﱠﺎ إِﻳﱠﺎ ُﻩ ﻓَﻠَﻤﱠﺎ ﻧَﺠﱠ ُ‬ ‫ﺤﺮِ ﺿَﻞﱠ ﻣَﻦ ﺗَ ْ‬ ‫ﻢ اﻟﻀﱡﺮﱡ ﻓِﻰ ا ْﻟﺒَ ْ‬ ‫ﻜ ُ‬ ‫»‪ «٦٧‬وَإِذَا ﻣَﺴﱠ ُ‬ ‫آَﻔُﻮراً‬ ‫و هﺮﮔﺎﻩ در درﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺤﻨﺖ و رﻧﺞ رﺳﺪ‪ ،‬هﺮ آﻪ را ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻮ وﮔﻢ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ‬ ‫ﭼﻮن ﺷﻤﺎ را ﻧﺠﺎت دهﺪ و ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬از او روﻣﻰﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬و اﻧﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﺳﭙﺎس اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﻳﻜﻰ از دﻻﻳﻞ ﻓﻄﺮى ﺑﻮدن ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن در ﺣﺎﻟﺖ درﻣﺎﻧﺪﮔﻰ و ﻧﺎاﻣﻴﺪى از هﻤﻪ وﺳﺎﻳﻞ‬ ‫ﻣﺎدّى‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟّﻪ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﻏﻴﺒﻰ ﻣﻰﺷﻮد آﻪ او را ﻧﺠﺎت دهﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺨﺼﻰ ﻣﻨﻜﺮ ﺧﺪا‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم دﻟﻴﻠﻰ ﺑﺮ اﺛﺒﺎت ﺧﺪا ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ‬ ‫ﺗﺎآﻨﻮن ﺳﻮار آﺸﺘﻰ ﺷﺪﻩاى آﻪ دﭼﺎر ﺣﺎدﺛﻪ ﺷﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁرى‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎر در ﺳﻔﺮى درﻳﺎﻳﻰ آﺸﺘﻰ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺘﻼﺷﻰ ﺷﺪ و ﻣﻦ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻪ ﭘﺎرﻩاى ﺳﻮار ﺷﺪم‪ .‬اﻣﺎم ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ در ﺁن هﻨﮕﺎم‪ ،‬دل ﺗﻮ ﻣﺘﻮﺟّﻪ ﻗﺪرﺗﻰ‬ ‫ﺑﻮد آﻪ ﺗﻮ را ﻧﺠﺎت دهﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁرى‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬هﻤﺎن ﻗﺪرت ﻏﻴﺒﻰ‪ ،‬ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻳﻤﺎن و ﺗﻮﺑﻪى ﻣﻮﺳﻤﻰ و ﻣﻮﺿﻌﻰ ارزﺷﻰ ﻧﺪارد‪» .‬ﻣﺴّﻜﻢ اﻟﻀﺮّ‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬در ﮔﺮداب ﺧﻄﺮ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺖ ﻣﻰﺷﻮد‪» ،‬اﻻّ اﻳّﺎﻩ« و ﻧﺎرﺳﺎﻳﻰ هﻤﻪى اﺳﺒﺎب ﻇﺎهﺮى و‬ ‫ﭘﻨﺪارى روﺷﻦ ﻣﻰﮔﺮدد‪» .‬ﺿﻞّ ﻣَﻦ ﺗﺪﻋﻮن«‬ ‫‪ -٣‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎدّى‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ درك ﺑﻬﺘﺮ ﺣﻘﺎﻳﻖ اﺳﺖ‪» .‬ﻣﺴّﻜﻢاﻟﻀﺮّ ﻓﻰ اﻟﺒﺤﺮ ﺿﻞّ ﻣَﻦ‬ ‫ﺗﺪﻋﻮن اﻻّ اﻳّﺎﻩ«‬ ‫‪ -٤‬ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﻣﻌﺒﻮدى ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﺿَﻞّ ﻣَﻦ ﺗﺪﻋﻮن اﻻّ اﻳّﺎﻩ«‬ ‫‪ - ٥‬دﻋﺎى ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺠﺎب اﺳﺖ‪» .‬اﻻّاﻳّﺎﻩﻓﻠﻤّﺎﻧﺠّﺎآﻢ«‬ ‫‪ -٦‬ﺁﺳﺎﻳﺶ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﻏﻔﻠﺖ اﺳﺖ‪» .‬ﻧﺠّﺎآﻢ‪ ...‬اﻋﺮﺿﺘﻢ«‬ ‫‪ -٧‬ﺟﺎذﺑﻪهﺎى دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرى دﻟﻔﺮﻳﺐ اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن ﭘﺲ از ﺳﺎﻋﺘﻰ ﻧﺠﺎت از ﻣﻬﻠﻜﻪ‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬ﻓﻠﻤّﺎ ﻧﺠّﺎآﻢ‪ ...‬اﻋﺮﺿﺘﻢ«‬ ‫‪ - ٨‬ﻓﺮاﻣﻮش آﺮدن ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺲ از ﻧﺠﺎت‪ ،‬ﺟﻠﻮﻩى روﺷﻦ آﻔﺮان اﺳﺖ‪» .‬و آﺎن اﻻﻧﺴﺎن آﻔﻮراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٦٨‬‬ ‫ﻢ وَآِﻴﻼً‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻢ ﺣَﺎﺻِﺒﺎً ُﺛﻢﱠ ﻟَﺎ ﺗَﺠِﺪُو ْا ﻟَ ُ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻢ ﺟَﺎِﻧﺐَ ا ْﻟﺒَﺮﱢ أَ ْو ُﻳ ْﺮﺳِﻞَ ﻋَﻠَ ْﻴ ُ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﺨﺴِﻒَ ﺑِ ُ‬ ‫ﻢ أَن ﻳَ ْ‬ ‫»‪ «٦٨‬أَﻓَﺄَﻣِﻨ ُﺘ ْ‬ ‫ﭘﺲ ﺁﻳﺎ اﻳﻤﻦ ﺷﺪﻩاﻳﺪ از اﻳﻦآﻪ ﺷﻤﺎ را در ﻧﺎﺣﻴﻪى ﺧﺸﻜﻰ )ﺑﻪ ﻗﻬﺮ ﺧﻮد( ﻓﺮو ﺑﺮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎران رﻳﮓ ﺑﺮ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺒﺎراﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻰ ﺑﺮاى ﺧﻮد ﻧﻴﺎﺑﻴﺪ؟‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫هﻼآﺖ اﻗﻮام ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪهﺎى ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﺘﺠﺎوزان و دﺷﻤﻨﺎن را در‬ ‫زﻣﻴﻦ ﻓﺮوﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰ را در درﻳﺎ ﻏﺮق آﺮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰ را ﺳﻨﮕﺒﺎران و ﺑﺎ ﺻﺎﻋﻘﻪى ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﻧﺎﺑﻮد آﺮد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫دﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاى هﻼآﺖ آﻔّﺎر ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ اﻣﺮوز ﺷﻤﺎ را از درﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻧﻜﻨﻴﺪ راهﻰ ﺑﺮاى ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ دﻳﮕﺮ ﻋﺬاب ﻧﺨﻮاهﻴﺪ ﺷﺪ!‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖهﺎى اﻟﻬﻰ ﻣﻐﺮور ﻧﺸﻮﻳﻢ‪» .‬ﻧﺠّﺎآﻢ‪ ...‬اﻓﺄﻣﻨﺘﻢ« )ﻧﺠﺎت از ﻳﻚ ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪى ﻧﺠﺎت اﺑﺪى‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ در وﻗﺘﻰ دﻳﮕﺮ ﻳﺎ در ﻧﻘﻄﻪاى دﻳﮕﺮ دﭼﺎر ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺷﻮﻳﻢ‪(.‬‬ ‫‪ -٢‬اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴّﺖ از ﻋﻘﻮﺑﺖ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﻏﻔﻠﺖ و ﺗﺠﺎوز اﺳﺖ‪» .‬أﻓﺎﻣﻨﺘﻢ«‬

‫‪ -٣‬اﻧﺴﺎن در هﺮ ﻟﺤﻈﻪ و هﺮ ﺟﺎ آﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در دﺳﺖ ﻗﺪرت ﺧﺪاﺳﺖ و ﺧﺸﻜﻰ و درﻳﺎ ﺑﺮاى ﻗﻬﺮ ﺧﺪا‬ ‫ﻓﺮق ﻧﻤﻰآﻨﺪ‪» .‬ﻳﺨﺴﻒ ﺑﻜﻢ ﺟﺎﻧﺐ اﻟﺒَﺮّ«‬ ‫‪ -٤‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻬﺮ ﺧﺪا‪ ،‬هﻴﭻ ﻗﺪرت وﺗﻜﻴﻪﮔﺎهﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﺛﻢّ ﻻﺗﺠﺪوا ﻟﻜﻢ وآﻴﻼً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٦٩‬‬ ‫ﻢ ُﺛﻢﱠ ﻟَﺎ‬ ‫ﻢ ﻗَﺎﺻِﻔﺎً ﻣﱢﻦَ اﻟﺮﱢﻳﺢِ ﻓَ ُﻴ ْﻐﺮِﻗَﻜُﻢ ﺑِﻤَﺎ آَﻔَ ْﺮ ُﺗ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﺧﺮَى ﻓَ ُﻴ ْﺮﺳِﻞَ ﻋَﻠَ ْﻴ ُ‬ ‫ﻢ ﻓِﻴﻪِ ﺗَﺎرَةً ُأ ْ‬ ‫ﻢ أَن ُﻳﻌِﻴﺪَ ُآ ْ‬ ‫م أَﻣِﻨ ُﺘ ْ‬ ‫»‪ «٦٩‬أَ ْ‬ ‫ﻢ ﻋَﻠَ ْﻴﻨَﺎ ﺑِﻪِ ﺗَﺒِﻴﻌﺎً‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﺗَﺠِﺪُو ْا ﻟَ ُ‬ ‫ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻤﻦ ﺷﺪﻩاﻳﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دوﺑﺎرﻩ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ درﻳﺎ ﺑﺒﺮد و ﻃﻮﻓﺎﻧﻰ ﺷﻜﻨﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آﻔﺮﺗﺎن ﻏﺮق آﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺮاى ﺧﻮدﺗﺎن هﻴﭻ دادﺧﻮاﻩ و ﭘﻴﺠﻮﻳﻰ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻗﻬﺮ ﻣﺎ ﻧﻴﺎﺑﻴﺪ!؟‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﺣﺎﺻِﺐ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮﻓﺎن در ﺧﺸﻜﻰ و »ﻗﺎﺻِﻒ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮﻓﺎن درﻳﺎﻳﻰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﺗَﺒﻴﻊ« از آﻠﻤﻪ‬ ‫»ﺗَﺒَﻊ«‪ ،‬ﺑﻪ آﺴﻰ آﻪ ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ واﻧﺘﻘﺎم را ﭘﻴﮕﻴﺮى ودادﺧﻮاهﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﻪ ﺁراﻣﺶهﺎى ﻣﻮﻗّﺖ ﻣﻐﺮور ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻄﺮ هﻤﻮارﻩ در آﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪» .‬أﻣﻨﺘﻢ أن ﻳﻌﻴﺪآﻢ ﻓﻴﻪ ﺗﺎرةً‬ ‫اُﺧﺮى« )ﺑﺎ ﻧﺠﺎت از ﻣﻬﻠﻜﻪاى‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺑﺮاى هﻤﻴﺸﻪ رﻓﻊ ﻧﻤﻰﺷﻮد(‬ ‫‪ -٢‬آﻴﻔﺮ ﺑﺮﺧﻰ ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﻰهﺎ‪ ،‬در هﻤﻴﻦ دﻧﻴﺎﺳﺖ‪» .‬ﻓﻴُﻐﺮﻗﻜﻢ ﺑﻤﺎ آﻔﺮﺗﻢ«‬ ‫‪ -٣‬ﻏﻔﻠﺖ از ﺧﺪا ﭘﺲ از ﻧﺠﺎت‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪاى از آﻔﺮ و آﻔﺮان اﺳﺖ‪» .‬ﺑﻤﺎ آﻔﺮﺗﻢ«‬ ‫‪ -٤‬ﻋﺎﻣﻞ هﻼآﺖ وﺑﺪﺑﺨﺘﻰ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ او ﺑﻪ آﻔﺮ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮد اوﺳﺖ‪» .‬ﻓﻴُﻐﺮﻗﻜﻢ ﺑﻤﺎ آﻔﺮﺗﻢ«‬ ‫‪ - ٥‬هﻴﭻ ﻗﺪرﺗﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ هﻴﭻ آﺲ ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﻻ‬ ‫ﺗﺠﺪوا ﻟﻜﻢ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺗﺒﻴﻌﺎً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٧٠‬‬ ‫ﻦ‬ ‫ﻢ ﻋَﻠَﻰ آَﺜِﻴﺮٍ ﻣﱢﻤﱠ ْ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺤﺮِ وَرَزَ ْﻗﻨَﻬُﻢ ﻣﱢﻦَ اﻟﻄﱠﻴﱢﺒَﺖِ وَﻓَﻀﱠ ْﻠﻨَ ُ‬ ‫ﻢ ﻓِﻰ ا ْﻟﺒَﺮﱢ وَ ا ْﻟﺒَ ْ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻣﻨَﺎ ﺑَﻨِﻰ ءَادَمَ وَﺣَﻤَ ْﻠﻨَ ُ‬ ‫ﺪ آَﺮﱠ ْ‬ ‫»‪ «٧٠‬وَﻟَﻘَ ْ‬ ‫ﻔﻀِﻴﻼً‬ ‫ﻘﻨَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﺧَﻠَ ْ‬

‫و هﻤﺎﻧﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﺁدم را ﮔﺮاﻣﻰ داﺷﺘﻴﻢ و ﺁﻧﺎن را در ﺧﺸﻜﻰ و درﻳﺎ )ﺑﺮ ﻣﺮآﺐهﺎ( ﺣﻤﻞ آﺮدﻳﻢ و از‬ ‫ﭼﻴﺰهﺎى ﭘﺎآﻴﺰﻩ روزىﺷﺎن دادﻳﻢ و ﺁﻧﺎن را ﺑﺮ ﺑﺴﻴﺎرى از ﺁﻓﺮﻳﺪﻩهﺎى ﺧﻮد ﺑﺮﺗﺮى آﺎﻣﻞ دادﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫آﺮاﻣﺖ‪ ،‬ﮔﺎهﻰ آﺮاﻣﺖ ﻣﻌﻨﻮى واآﺘﺴﺎﺑﻰ وﻧﺰد ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ آﺮاﻣﺘﻰ آﻪ ﺧﺎصّ اهﻞ ﺗﻘﻮاﺳﺖ‪» .‬اِنّ‬ ‫اَآﺮﻣَﻜﻢ ﻋﻨﺪاﻟﻠّﻪ اﺗﻘﺎآﻢ«) ﺣﺠﺮات‪ (١٣ ،‬و ﮔﺎهﻰ آﺮاﻣﺖ در ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ »اﺣﺴﻦ ﺗﻘﻮﻳﻢ«)‬ ‫ﺗﻴﻦ‪ (٤ ،‬آﻪ در ﺧﻠﻘﺖ اﻧﺴﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮاد از »آَﺮّﻣﻨﺎ« در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻً وﺟﻪ دوّم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﺮاﻣﺖ‬ ‫اﻧﺴﺎن هﻢ در ﺧﻠﻘﺖ و هﻮش و ﻋﻘﻞ و اﺳﺘﻌﺪاد اﺳﺖ‪ ،‬و هﻢ در دارا ﺑﻮدن ﻗﺎﻧﻮن ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ و رهﺒﺮى‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم‪ ،‬و ﻣﺴﺠﻮد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن واﻗﻊ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﺮﺗﺮ از ﻓﺮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺠﻮد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﻣﺤﺾ اﺳﺖ وﺷﻬﻮت ﻧﺪارد و از اﻳﻦ رو آﻤﺎﻟﺶ ﺑﻪ ارزش آﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬هﺮ‬ ‫آﻪ ﻋﻘﻠﺶ را ﺑﺮ ﺷﻬﻮﺗﺶ ﻏﻠﺒﻪ دهﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮ از ﻓﺮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ج‪ :‬در ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ اﻣﺎم ﺑﺎش ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ اﻗﺘﺪا آﻨﻢ‪ ،‬زﻳﺮا‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮى دادﻩاﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺸﺮ را ﺑﺮ هﻤﻪى ﻣﻮﺟﻮدات‪ ،‬ﺣﺘّﻰ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮﺗﺮى داد‪» ،‬ﻓﻀّﻠﻨﺎهﻢ ﻋﻠﻰ آﺜﻴﺮٍ ﻣﻤّﻦ‬ ‫ﺧﻠﻘﻨﺎ« وﻟﻰ ﺳﻮء اﻧﺘﺨﺎب و ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬او را ﺑﻪ ﭘﺴﺖﺗﺮﻳﻦ درﺟﻪ »اﺳﻔﻞ ﺳﺎﻓﻠﻴﻦ«) ﺗﻴﻦ‪،‬‬ ‫‪ (٥‬و ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪى ﺣﻴﻮاﻧﺎت و ﭘﺴﺖﺗﺮ از ﺁن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻰﺁورد‪» .‬آﻤﺜﻞ اﻟﺤﻤﺎر«) ﺟﻤﻌﻪ‪» ،(٥ ،‬آﻤﺜﻞ اﻟﻜﻠﺐ«)‬ ‫اﻋﺮاف‪» ،(١٧٦ ،‬آﺎﻻﻧﻌﺎم ﺑﻞ هﻢ اﺿﻞّ«) اﻋﺮاف‪ (١٧٩ ،‬و »آﺎﻟﺤﺠﺎرة او اﺷﺪّ«) ﺑﻘﺮﻩ‪(٧٤ ،‬‬ ‫ﺳﻔﺮ ﻳﻜﻰ از ﻟﻮازم زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺑﺮاى رﻓﻊ ﻧﻴﺎزهﺎ وآﺴﺐ ﺗﺠﺮﺑﻪهﺎﺳﺖ‪ ،‬آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺒﺎب ﺁن را در‬ ‫ﺧﺸﻜﻰ و درﻳﺎ‪ ،‬در اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺸﺮ ﻗﺮار دادﻩ و ﺁن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻰ از ﻧﻌﻤﺖهﺎى ﺧﻮد ﺑﺮﺷﻤﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻔﺴّﺮان‪» ،‬ﺣﻤﻞ در ﺧﺸﻜﻰ و درﻳﺎ« اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاى زﻣﻴﻨﻰ و درﻳﺎﻳﻰ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ آﺸﺘﻰ و اﻻغ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن!‬ ‫»ﻃَﻴّﺒﺎت«‪ ،‬اﻗﺴﺎﻣﻰ دارد‪ :‬ﺣﻴﺎت ﻃﻴّﺒﻪ‪ ،‬ذرّﻳﻪى ﻃﻴّﺒﻪ و رزق ﻃﻴّﺐ‪ .‬اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫رزقِ ﻃﻴّﺐ‪ ،‬هﻤﺎن ﻋﻠﻢ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻨﺰاﻟﺪﻗﺎﺋﻖ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻮﺟّﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم و آﺮاﻣﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﻜﺮ و دورى از آﻔﺮان اﺳﺖ‪» .‬ﺑﻤﺎآﻔﺮﺗﻢ‪ ...‬و ﻟﻘﺪ‬ ‫آﺮّﻣﻨﺎ«‬ ‫‪ -٢‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻀﺮت ﺁدم‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺴﻞ اﻧﺴﺎن ﻣﻮرد آﺮاﻣﺖ و ﺑﺮﺗﺮى و ﮔﺮاﻣﻴﺪاﺷﺖ اﺳﺖ‪» .‬آﺮّﻣﻨﺎ ﺑﻨﻰﺁدم«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻔﺎوت اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺪاران دﻳﮕﺮ و ﺑﺮﺗﺮى او‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳﺖ‪» .‬ﻟﻘﺪ آﺮّﻣﻨﺎ‪...‬ﻓﻀّﻠﻨﺎهﻢ‪ ...‬ﺗﻔﻀﻴﻼً«‬ ‫‪ -٤‬زﻣﻴﻨﻪهﺎى رﺷﺪ و آﻤﺎل اﻧﺴﺎن از ﺳﻮى ﺧﺪاﺳﺖ‪» .‬آﺮّﻣﻨﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻨﺎ‪ ،‬رزﻗﻨﺎ‪ ،‬ﻓﻀّﻠﻨﺎ‪ ،‬ﺧﻠﻘﻨﺎ«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٧١‬‬ ‫ﻈﻠَﻤُﻮنَ ﻓَﺘِﻴﻼً‬ ‫ﻢ وَﻟَﺎ ُﻳ ْ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻘﺮَءُونَ آِﺘَﺒَ ُ‬ ‫ﻪ ﺑِﻴَﻤِﻴﻨِﻪِ ﻓَ ُﺄ ْوﻟَﺌِﻚَ ﻳَ ْ‬ ‫ﻦ أُوﺗِﻰَ آِﺘَﺒَ ُ‬ ‫ﻢ ﻓَﻤَ ْ‬ ‫ﺪﻋُﻮ ْا ُآﻞﱠ ُأﻧَﺎسِ ﺑِﺈِﻣَﻤِﻬِ ْ‬ ‫»‪ «٧١‬ﻳَ ْﻮمَ ﻧَ ْ‬ ‫روزى آﻪ هﺮ ﮔﺮوهﻰ از ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮاﻳﺸﺎن ﻓﺮاﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ هﺮ آﺲ ﻧﺎﻣﻪى ﻋﻤﻠﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫راﺳﺘﺶ دادﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺁﻧﺎن ﻧﺎﻣﻪى ﺧﻮد را )ﺑﺎ ﺷﺎدى( ﻣﻰﺧﻮاﻧﻨﺪ و آﻤﺘﺮﻳﻦ ﺳﺘﻤﻰ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن‬ ‫ﻧﻤﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﻓَﺘﻴﻞ«‪ ،‬رﺷﺘﻪى ﺑﺎرﻳﻚ ﻣﻴﺎن ﺷﻜﺎف هﺴﺘﻪى ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬آﻨﺎﻳﻪ از ﭼﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك و آﻮﭼﻚ و ﺣﻘﻴﺮ‬ ‫ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﺁن از دو ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻴﺸﻮا ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻰ اﻣﺎم ﻧﻮر و هﺪاﻳﺖ‪» ،‬اﺋﻤّﺔً ﻳﻬﺪون ﺑﺄﻣﺮﻧﺎ«) اﻧﺒﻴﺎء‪ (٧٣ ،‬و‬ ‫دﻳﮕﺮى اﻣﺎم ﻧﺎر و ﺿﻼﻟﺖ‪» ،‬اﺋﻤّﺔً ﻳﺪﻋﻮن اﻟﻰ اﻟﻨّﺎر«) ﻗﺼﺺ‪ (٤١ ،‬آﻪ ﮔﺮوﻩ دوّم‪ ،‬ﺑﺎ زور و ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﺗﻄﻤﻴﻊ‬ ‫و ﺗﺤﻘﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮد واﻣﻰدارﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺑﺼﻴﺮ ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﮔﻔﺖ‪» :‬أﺷﻬﺪ أﻧّﻚ اِﻣﺎﻣﻰ«‪ ،‬ﮔﻮاهﻰ ﻣﻰدهﻢ آﻪ ﺗﻮ اﻣﺎم ﻣﻦ‬ ‫هﺴﺘﻰ‪ .‬اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬هﺮ ﮔﺮوهﻰ ﺑﺎ اﻣﺎﻣﺸﺎن ﻣﺤﺸﻮر ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮرﺷﻴﺪﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ﻣﺎﻩ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﻣﺎﻩ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻗﻴﺎﻣﺖ راﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﻢ‪» .‬ﻳﻮم ﻧﺪﻋﻮا«‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪى ﻣﺮدم در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس رهﺒﺮاﻧﺸﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪» .‬آﻞّ اُﻧﺎس ﺑﺎِﻣﺎﻣﻬﻢ«‬ ‫‪ -٣‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ اﻟﮕﻮ و رهﺒﺮى را ﺑﺮاى ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬آﻞّ اُﻧﺎس ﺑﺎﻣﺎﻣﻬﻢ«‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ رهﺒﺮى‪ ،‬ﻣﻨﺰوى و ﺑﻰﺗﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻧﺪﻋﻮا آﻞّ اُﻧﺎسٍ ﺑﺎﻣﺎﻣﻬﻢ« زﻳﺮا در‬ ‫ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ او ﻣﺤﺸﻮر ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ - ٥‬ﺁﺛﺎر ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻧﺘﺨﺎب رهﺒﺮى و اﻃﺎﻋﺖ از او‪ ،‬ﺗﺎ داﻣﻨﻪى ﻗﻴﺎﻣﺖ اداﻣﻪ دارد‪» .‬ﻧﺪﻋﻮا آﻞّ اُﻧﺎسٍ‬ ‫ﺑﺎﻣﺎﻣﻬﻢ«‬ ‫‪ -٦‬ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دادﮔﺎﻩ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺤﻜﻤﻪى ﺑﺰرگ اﻣّﺖهﺎ و ﻣﻠّﺖهﺎ و اﺣﺰاب و ﻣﻜﺘﺐهﺎ و‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖهﺎ ﻧﻴﺰ هﺴﺖ‪» .‬ﻧﺪﻋﻮا آﻞّ اُﻧﺎسٍ ﺑﺎﻣﺎﻣﻬﻢ«‬ ‫‪ -٧‬اﻣﺎﻣﺖ و وﻻﻳﺖ‪ ،‬در ﻣﺘﻦ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ اﻋﺘﻘﺎدى و در ﺣﺎﺷﻴﻪى‬ ‫زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رهﺒﺮ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﺳﻌﺎدت ﻳﺎ ﺷﻘﺎوت ﻣﺮدم ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪» .‬آﻞّ اُﻧﺎس ﺑﺎِﻣﺎﻣﻬﻢ«‬ ‫‪ - ٨‬در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻧﻴﻜﺎن از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎﻣﻪى ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﺷﺎد ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪» .‬ﻳﻘﺮﺋﻮن آﺘﺎﺑﻬﻢ« و ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺻﺪا‬ ‫ﻣﻰزﻧﻨﺪ آﻪ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﻧﺎﻣﻪى ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪» .‬هﺎؤم اﻗﺮوا آﺘﺎﺑﻴﻪ«) ﺣﺎﻗّﻪ‪(١٩ ،‬‬ ‫‪ -٩‬اﻧﺴﺎن ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮد راﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻜﺘﻮب درﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮاهﺪ آﺮد‪» .‬آﺘﺎﺑﻪ«‬

‫‪ -١٠‬ﻣﺤﺎآﻤﻪى اﻧﺴﺎنهﺎ در ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس دﻻﺋﻞ و اﺳﻨﺎد ﻣﻜﺘﻮب اﺳﺖ‪» .‬و ﻻﻳُﻈﻠَﻤﻮن ﻓَﺘﻴﻼ«‬ ‫‪ -١١‬آﻴﻔﺮ و ﭘﺎداش در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺻﺪدرﺻﺪ ﻋﺎدﻻﻧﻪ اﺳﺖ‪» .‬وﻻ ﻳُﻈﻠَﻤﻮن ﻓﺘﻴﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٧٢‬‬ ‫ﻋﻤَﻰ وَأَﺿَﻞﱡ ﺳَﺒِﻴﻼً‬ ‫ﻬﻮَ ﻓِﻰ ا ْﻟﺄَﺧِﺮَةِ أَ ْ‬ ‫ﻋﻤَﻰ ﻓَ ُ‬ ‫»‪ «٧٢‬وَﻣَﻦ آَﺎنَ ﻓِﻰ هَﺬِﻩِ أَ ْ‬ ‫و هﺮ آﺲ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ آﻮردل و ﮔﻤﺮاﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺁﺧﺮت ﻧﻴﺰ آﻮر و ﮔﻤﺮاﻩﺗﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺻﺤﻨﻪهﺎﻳﻰ آﻪ اﻧﺴﺎنهﺎ ﻣُﻬﺮ ﺑﺮ ﻟﺐ و ﻻل ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺪﻩاى هﻢ‬ ‫ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﻳﻰِ ﺁﻧﺠﺎ رﻳﺸﻪ در آﻮر دﻟﻰ دﻧﻴﺎ دارد‪.‬‬ ‫در رواﻳﺎت اﺳﺖ‪ :‬آﺴﻰ آﻪ ﺣﺞ ﺑﺮ او واﺟﺐ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻰ ﺣﺞ ﻧﺮود‪ ،‬ﻳﺎ ﻗﺮﺁن ﺑﺨﻮاﻧﺪ وﻟﻰ ﻋﻤﻞ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬آﻮر‬ ‫ﻣﺤﺸﻮر ﻣﻰﺷﻮد‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻨﺰاﻟﺪﻗﺎﺋﻖ(‬ ‫آﻮر دﻟﻰ ﺑﺪﺗﺮ از آﻮرى ﭼﺸﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﺷﺮّ اﻟﻌﻤﻰ‬ ‫ﻋﻤﻰ اﻟﻘﻠﺐ«‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ آﻮرى‪ ،‬آﻮرى دل اﺳﺖ‪ .‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪» :‬أﺷﺪّ اﻟﻌﻤﻰ ﻣَﻦ ﻋﻤﻰ ﻋﻦ‬ ‫ﻓﻀﻠﻨﺎ« ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ و ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ آﻮرى‪ ،‬آﻮرى آﺴﻰ اﺳﺖ آﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪن ﻓﻀﺎﻳﻞ ﻣﺎرا ﻧﺪارد‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‬ ‫آﻨﺰاﻟﺪﻗﺎﺋﻖ(‬ ‫آﻮرى در ﻗﻴﺎﻣﺖ در ﺁﻳﺎت دﻳﮕﺮ هﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪» :‬ﻧﺤﺸﺮهﻢ ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ﻋﻠﻰ وﺟﻮهﻬﻢ‬ ‫ﻋﻤﻴﺎً«) اﺳﺮاء‪ ،(٩٧ ،‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﻳﻪى ‪ ١٢٥‬ﺳﻮرﻩ ﻃﻪ‪ ،‬آﻮر ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪن در ﻗﻴﺎﻣﺖ را در اﺛﺮ آﻮر دﻟﻰ‬ ‫در دﻧﻴﺎ و ﻓﺮاﻣﻮش آﺮدن ﺁﻳﺎت اﻟﻬﻰ و اﻋﺮاض از ﺣﻖّ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬در ﺁﻳﺎﺗﻰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﻬﻜﺎران ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪ :‬آﺘﺎﺑﺖ )ﻧﺎﻣﻪى ﻋﻤﻠﺖ( را ﺑﺨﻮان‪» ،‬اﻗﺮء‬ ‫آﺘﺎﺑﻚ« اﻳﻦ ﺁﻳﺎت ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﻳﻰ ﺁﻧﺎن درﻗﻴﺎﻣﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ اﺳﺖ؟‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬آﻮرى در ﻳﻜﻰ از ﻣﻮاﻗﻒ ﻗﻴﺎﻣﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮﻗﻒ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻨﺎ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ و ﺣﻘﺎﻳﻘﻰ را آﻪ در دﻧﻴﺎ‬ ‫ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ ﺁﺷﻜﺎرا ﻣﻰﺑﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﺴﻰ آﻪ از دﻳﺪن ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻌﻨﻮى ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﺧﺮﺗﻰ‬ ‫آﻪ ﻧﺪﻳﺪﻩ‪ ،‬آﻮردلﺗﺮ اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺻﺪوق‪ ،‬ص ‪(٤٥٥‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺷﺨﺼﻴّﺖ اﺧﺮوى اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺎزﺗﺎﺑﻰ از ﺷﺨﺼﻴّﺖ دﻧﻴﻮى اوﺳﺖ‪» .‬ﻓﻰ هﺬﻩ اﻋﻤﻰ ﻓﻬﻮ ﻓﻰ اﻵﺧﺮة‬ ‫اﻋﻤﻰ« ﺑﺼﻴﺮتِ اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺼﻴﺮت ﺁﻧﺠﺎ را در ﭘﻰ دارد و آﻮر دﻟﻰ اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬آﻮرى ﺁﻧﺠﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٧٣‬‬ ‫ﻔﺘَﺮِىَ ﻋَﻠَ ْﻴﻨَﺎ ﻏَ ْﻴﺮَ ُﻩ وَ إِذاً ﻟﱠﺎﺗﱠﺨَﺬُوكَ ﺧَﻠِﻴﻼً‬ ‫»‪ «٧٣‬وَإِن آَﺎدُو ْا ﻟَﻴَ ْ‬ ‫ﻔﺘِﻨُﻮﻧَﻚَ ﻋَﻦِ اﻟﱠﺬِى أَ ْوﺣَ ْﻴﻨَﺂ إِﻟَ ْﻴﻚَ ﻟِﺘَ ْ‬

‫و ﺑﺴﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد آﻪ ﺗﻮ را از ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ وﺣﻰ آﺮدﻳﻢ ﻏﺎﻓﻞ آﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮى ﻏﻴﺮ از وﺣﻰ را ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ دهﻰ‪ ،‬و ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺗﻮرا دوﺳﺖ ﺧﻮد ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫در رواﻳﺎت ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﻢ آﻪ ﻣﺸﺮآﺎن از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اآﺮم درﺧﻮاﺳﺖ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺑﺖهﺎ ﻳﺎ ﻣﻬﻠﺖ ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ ﺑﺮاى‬ ‫اداﻣﻪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻰ داﺷﺘﻨﺪ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد آﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬وﻟﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺣﻔﻆ آﺮد!! اﻣﺎ اﻳﻦ رواﻳﺎت‬ ‫ﻣﺮدود اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺻﻞ ﻋﺼﻤﺖ و ﻗﺎﻃﻌﻴّﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻪ در ﺁﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﻗﺮﺁن ﺁﻣﺪﻩ و ﺳﻴﺮﻩى ﺣﻀﺮت اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان(‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻃﻴﺐاﻟﺒﻴﺎن ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻳﻨﻜﻪ در ﺁﻳﻪ‪» ،‬ﻋﻦ اﻟّﺬى اَوﺣﻴﻨﺎ« ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ »ﻋﻤّﺎ اَوﺣﻴﻨﺎ«‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﻰدهﺪ آﻪ ﺗﻼش آﻔّﺎر ﺑﺮاى ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﻧﻈﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﻋﻨﺎﻳﺖ او از ﺷﺨﺺ ﺧﺎﺻّﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺐ وﺣﻰ ﺷﺪﻩ‪ .‬اﻣّﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺁن ﺷﺨﺺ ﭼﻪ آﺴﻰ ﺑﻮدﻩ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎرﻩاش وﺣﻰ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻰ از اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ و اﻣﺎم آﺎﻇﻢﻋﻠﻴﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ آﻪ درﺑﺎرﻩى وﻻﻳﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻃﺮﻳﻖ وﺣﻰ ﺳﻔﺎرشهﺎﻳﻰ را ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاى ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﺮدن‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎدت ﻣﺮدم و ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻦ و ﺗﺤﻤّﻞ ﻧﻜﺮدن ﺁﻧﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﻧﺎزل آﺮد و ﺗﻼشهﺎى آﻔّﺎر ﺑﺮاى‬ ‫ﻋﺪول و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را ﺑﻰﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺬارد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘّﻪ اﻳﻦ آﻼم ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ آﻠﻤﻪى »اﻟّﺬى« و ﺣﺪﻳﺚ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺮاد‬ ‫ﻣﻌﺮّﻓﻰ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم در ﻣﻜّﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻮرﻩ ﻣﻜّﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬آﻔّﺎر ﺑﺮاى ﺟﺬب اﻧﺒﻴﺎ ﻧﻴﺰ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻰرﻳﺰﻧﺪ‪» .‬آﺎدوا ﻟﻴﻔﺘﻨﻮﻧﻚ«‬ ‫‪ -٢‬رهﺒﺮان ﻣﺬهﺒﻰ ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻮﻃﺌﻪهﺎى دﺷﻤﻦ در ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﺳﺴﺘﻰ و ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﻜﺘﺒﻰ‪،‬‬ ‫هﻮﺷﻴﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬آﺎدوا ﻟﻴﻔﺘﻨﻮﻧﻚ«‬ ‫‪ -٣‬اﮔﺮ دوﺳﺘﻰ و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻓﺮاد و آﺸﻮرهﺎ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻰ از ﻣﻜﺘﺐ و ﻣﻘﺪّﺳﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻰارزش اﺳﺖ‪» .‬اذاً ﻻﺗّﺨﺬوك ﺧﻠﻴﻼً«‬ ‫‪ -٤‬ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﺳﺖ از ﻣﻜﺘﺐ و ﺁﻳﻴﻦ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬آﻔّﺎر و دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬دوﺳﺖ واﻗﻌﻰ ﺁﻧﺎن ﻧﺨﻮاهﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﺑﻪ آﻢ ﻗﺎﻧﻊ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻰﺧﻮاهﺪ ﺷﻤﺎ را از ﻣﻜﺘﺐ ﺟﺪا آﻨﺪ‪» .‬اذاً ﻻﺗّﺨﺪوك ﺧﻠﻴﻼً«) ﻧﻈﻴﺮ‬ ‫ﺁﻳﻪى »ﻟﻦ ﺗﺮﺿﻰ ﻋﻨﻚ اﻟﻴﻬﻮد و ﻻاﻟﻨّﺼﺎرى ﺣﺘّﻰ ﺗﺘّﺒﻊ ﻣﻠّﺘﻬﻢ« ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎرا از ﺗﻮ راﺿﻰ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ از آﻴﺶ و ﺁﻳﻴﻦ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﺮوى آﻨﻰ‪ .‬ﺑﻘﺮﻩ‪(١٢٠ ،‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٧٤‬‬ ‫ﻢ ﺷَﻴْﺌﺎً ﻗَﻠِﻴﻼً‬ ‫ﻦ إِﻟَ ْﻴﻬِ ْ‬ ‫ﺪ آِﺪتﱠ ﺗَ ْﺮآَ ُ‬ ‫»‪ «٧٤‬وَ ﻟَ ْﻮﻟَﺎ أَن ﺛَﺒﱠ ْﺘﻨَﻚَ ﻟَﻘَ ْ‬

‫واﮔﺮ ﻣﺎ ﺗﻮرا اﺳﺘﻮار ﻧﻜﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬هﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد آﻪ اﻧﺪآﻰ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺗﻤﺎﻳﻞ ﭘﻴﺪا آﻨﻰ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﺎ ﻋﺼﻤﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺎرﺿﻰ ﻧﺪارد‪ .‬ﺟﻤﻠﻪى »ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد ﮔﻨﺎﻩ‬ ‫آﻨﻰ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى »ﮔﻨﺎﻩ آﺮدن« ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ ﺟﻤﻠﻪى »اﮔﺮ اﺳﺘﻮار آﺮدن ﻣﺎ ﻧﺒﻮد‪ «...‬ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺮﻃﻰ‬ ‫دارد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ اﮔﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎ ﻧﺒﻮد ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﻣﻰﺷﺪى‪ .‬وﻟﻰ ﭼﻮن ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ هﻢ ﭘﻴﺪا ﻧﺸﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ هﻢ ﺷﺮطِ )اﮔﺮ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى اﻧﺠﺎم ﻗﻄﻌﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺁﻳﻪ »وﻟﻮ ﺗَﻘَﻮّل ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﻌﺾ اﻻَﻗﺎوﻳﻞ‪...‬‬ ‫ﻟﻘَﻄّﻌﻨﺎ ﻣﻨﻪ اﻟﻮَﺗﻴﻦ«) ﺣﺎﻗّﻪ‪ ٤٤ ،‬ﺗﺎ ‪ (٤٦‬اﮔﺮ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺳﺨﻨﻰ دروغ ﻧﺴﺒﺖ دهﺪ‪ ،‬ﺷﺎهﺮﮔﺶ را ﻗﻄﻊ‬ ‫ﻣﻰآﻨﻴﻢ‪ .‬وﺁﻳﻪ »ﻟﺌﻦ اﺷﺮآﺖ ﻟﻴﺤﺒﻄﻦّ ﻋﻤﻠﻚ«) زﻣﺮ‪ (٦٥ ،‬اﮔﺮ ﺷﺮك ﺑﻮرزى اﻋﻤﺎﻟﺖ ﺗﺒﺎﻩ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬آﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى اﻧﺠﺎم ﺷﺪن ﺁن آﺎرهﺎ ﻧﻤﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﻣﺎم رﺿﺎﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ از اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺑﻪ در ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﺎ دﻳﻮار‬ ‫ﺑﺸﻨﻮد‪ ).‬اﻳّﺎك اﻋﻨﻰ و اﺳﻤﻌﻰ ﻳﺎ ﺟﺎرﻩ«‪ .‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ( و در واﻗﻊ ﺧﻄﺎب ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﺷﺨﺺ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﮔﺮ ﻟﻄﻒ و ﻧﮕﻬﺪارى اﻟﻬﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى ﻣﺼﻮﻧﻴّﺖ و ﻋﺼﻤﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان هﻢ ﺿﻤﺎﻧﺘﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﻟﻮﻻ ان‬ ‫ﺛﺒّﺘﻨﺎك«‬ ‫‪ -٢‬ﻗﺎﻃﻌﻴّﺖ وﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﻳﺮى در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن وآﻔّﺎر‪ ،‬از اﻣﺘﻴﺎزات اﻧﺒﻴﺎﺳﺖ‪» .‬ﺛﺒّﺘﻨﺎك«‬ ‫‪ -٣‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان را ﻣﻌﺼﻮم ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻰدارد‪» .‬ﺛﺒّﺘﻨﺎك«‬ ‫‪ -٤‬ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻰ در ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻋﺘﻘﺎدى واﺻﻮل ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ وﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﻇﺎﻟﻤﺎن اﺳﺖ ورهﺒﺮان در‬ ‫ﻣﻌﺮض ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺮى ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬ﻟﻮﻻ أنﺛﺒّﺘﻨﺎك ﻟﻘﺪﺗﺮآﻦاﻟﻴﻬﻢ«‬ ‫‪ - ٥‬اﻧﺤﺮاف ﺣﺘّﻰ اﮔﺮ اﻧﺪك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از آﺴﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪» .‬ﺷﻴﺌﺎً ﻗﻠﻴﻼً«‬ ‫‪ -٦‬آﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻰ از اﺻﻮل و ارزﺷﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺮاى دﺷﻤﻨﺎن ﻳﻚ ﻣﻮﻓّﻘﻴﺖ و ﭘﻴﺮوزى‬ ‫ﺣﺴﺎب ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﺷﻴﺌﺎً ﻗﻠﻴﻼً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٧٥‬‬ ‫ﺪ ﻟَﻚَ ﻋَﻠَ ْﻴﻨَﺎ ﻧَﺼِﻴﺮاً‬ ‫»‪ «٧٥‬إِذاً ﻟﱠﺄَذَ ْﻗﻨَﻚَ ﺿِ ْﻌﻒَ ا ْﻟﺤَﻴَﻮةِ وَﺿِ ْﻌﻒَ ا ْﻟﻤَﻤَﺎتِ ُﺛﻢﱠ ﻟَﺎ ﺗَﺠِ ُ‬ ‫ﺁﻧﮕﺎﻩ دو ﺑﺮاﺑﺮ )آﻴﻔﺮ ﻣﺸﺮآﺎن( در زﻧﺪﮔﻰ و دو ﺑﺮاﺑﺮ در ﻣﺮگ‪ ،‬ﻋﺬاﺑﺖ ﻣﻰﭼﺸﺎﻧﺪﻳﻢ و ﺑﺮاى ﺧﻮﻳﺶ در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻬﺮ ﻣﺎ ﻳﺎورى ﻧﻤﻰﻳﺎﻓﺘﻰ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬

‫ﭘﺲ از ﻧﺰول اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪاﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ اﻳﻦ دﻋﺎ را ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪» :‬اﻟّﻠﻬﻢ ﻻﺗَﻜﻠﻨِﻰ اﻟﻰ‬ ‫ﻧﻔﺴﻰ ﻃَﺮﻓَﺔ ﻋﻴﻦ«‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎ! ﺑﻪ اﻧﺪازﻩى ﭼﺸﻢ ﺑﺮهﻢ زدﻧﻰ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﻮد واﻣﮕﺬار!) ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺠﻤﻊاﻟﺒﻴﺎن(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ﻟﻄﻒ دارد‪ ،‬هﻢ ﻗﻬﺮ‪» .‬ﺛﺒّﺘﻨﺎك‪ ،‬اذﻗﻨﺎك«‬ ‫‪ -٢‬رآﻮن‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ آﻔّﺎر‪ ،‬از ﮔﻨﺎهﺎن آﺒﻴﺮﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن وﻋﺪﻩى ﻋﺬاب درﺑﺎرﻩاش دادﻩ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﻦ اﻟﻴﻬﻢ‪ ...‬اذﻗﻨﺎك«‬ ‫اﺳﺖ‪» .‬ﺗَﺮآ ُ‬ ‫‪ -٣‬آﻴﻔﺮ آﻤﺘﺮﻳﻦ ﻟﻐﺰش رهﺒﺮان‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑﺮ دﻳﮕﺮان اﺳﺖ‪ .‬هﺮﭼﻪ ﻣﻘﺎم ﻋﻠﻤﻰ و ﻣﻮﻗﻌﻴّﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و‬ ‫ﻣﻌﻨﻮى اﻧﺴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ و ﺧﻄﺮ هﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪» .‬ﺷﻴﺌﺎً ﻗﻠﻴﻼً‪ ...‬ﺿﻌﻒ اﻟﺤﻴﺎة«‬ ‫‪ -٤‬اﮔﺮ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ آﻴﻔﺮى‪ ،‬ﺑﺮاى ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﺟﺮﻳﻤﻪى ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮى وﺿﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻼف ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫»اذﻗﻨﺎك ﺿﻌﻒ اﻟﺤﻴﺎة«‬ ‫ﻦ اﻟﻴﻬﻢ‪ ...‬ﻻﺗﺠﺪ‪...‬‬ ‫‪ - ٥‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ آﻔّﺎر‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺗﻨﻬﺎﻣﺎﻧﺪن اﻧﺴﺎن وﻣﺤﺮوم ﺷﺪن از ﻧﺼﺮت ﺧﺪاﺳﺖ‪» .‬ﺗَﺮآَ ُ‬ ‫ﻧﺼﻴﺮاً«‬ ‫‪ -٦‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺣﺘّﻰ ﺑﺮاى ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻴﺰ هﻴﭻ ﻗﺪرت و ﻣﻘﺎﻣﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ اﻳﺠﺎد آﻨﺪ‪» .‬ﻻﺗﺠﺪ‬ ‫ﻟﻚ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻧﺼﻴﺮاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٧٦‬‬ ‫ﺨﺮِﺟُﻮكَ ﻣِ ْﻨﻬَﺎ وَإِذاً ﻟﱠﺎ ﻳَ ْﻠﺒَﺜُﻮنَ ﺧِﻠَﻔَﻚَ إِﻟﱠﺎ ﻗَﻠِﻴﻼً‬ ‫ﺴﺘَﻔِﺰﱡوﻧَﻚَ ﻣِﻦَ ا ْﻟﺄَ ْرضِ ﻟِ ُﻴ ْ‬ ‫»‪ «٧٦‬وَ إِن آَﺎدُو ْا ﻟَﻴَ ْ‬ ‫وﺑﺴﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد آﺎﻓﺮان )ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻧﮓ ﻳﺎ ﻏﻠﺒﻪ( ﺗﻮ را از اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻠﻐﺰاﻧﻨﺪ ﺗﺎ از ﺁن ﺑﻴﺮوﻧﺖ آﻨﻨﺪ‪ ،‬ودر ﺁن‬ ‫هﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺟﺰ ﻣﺪّت آﻤﻰ ﭘﺲ از ﺗﻮ ﭘﺎﻳﺪار ﻧﻤﻰﻣﺎﻧﺪﻧﺪ )و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﻇﻠﻢ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ(‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﺁﻳﻪى ‪ ٣٠‬ﺳﻮرﻩى اﻧﻔﺎل اﺳﺖ آﻪ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬واذ ﻳَﻤﻜﺮ ﺑِﻚ اﻟﺬّﻳﻦ آﻔﺮوا ﻟِﻴﺜﺒِﺘﻮك او‬ ‫ﻳَﻘﺘﻠﻮك او ﻳﺨﺮِﺟﻮك و ﻳﻤﻜﺮون و ﻳﻤﻜﺮاﻟﻠّﻪ واﻟﻠّﻪ ﺧﻴﺮاﻟﻤﺎآﺮﻳﻦ« ﻳﺎدﺁور زﻣﺎﻧﻰ را آﻪ آﻔّﺎر ﻧﻘﺸﻪ‬ ‫ﻣﻰآﺸﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮ را ﺣﺒﺲ آﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻜﺸﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻴﺮوﻧﺖ آﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺮﻧﮓ ﻣﻰزﻧﻨﺪ و ﺧﺪا هﻢ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻰآﻨﺪ‬ ‫و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ آﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻌﺮض هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺗﻮﻃﺌﻪ‪ ،‬ﺗﺮور‪ ،‬ﺁوارﮔﻰ وﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﻮد‪» .‬آﺎدوا ﻟﻴﺴﺘﻔﺰّوﻧﻚ ‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬هﺪﻓﺸﺎن ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ آﺮدن اﺳﺎس دﻳﻦ اﺳﺖ و در اﻳﻦ راﻩ‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺪى ﺣﺘﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬ ‫رﺣﻢ ﻧﻤﻰآﻨﻨﺪ‪» .‬ﻟﻴﺴﺘﻔﺰّوﻧﻚ«‬ ‫‪ -٣‬ﻃﺮح آﺎﻓﺮان در ﻣﺮﺣﻠﻪ اوّل‪ ،‬اﻳﺠﺎد رﺧﻨﻪ در ﻓﻜﺮ و اﻋﺘﻘﺎد رهﺒﺮ اﺳﺖ‪» ،‬ﻟﻴﻔﺘﻨﻮﻧﻚ‪ «...‬ودر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ‪،‬‬ ‫ﺷﺪّت ﻋﻤﻞ وﺗﺒﻌﻴﺪ واﺧﺮاج اوﺳﺖ‪» .‬ﻟﻴﺨﺮﺟﻮك‪«...‬‬

‫‪ -٤‬ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺁن ﺣﻀﺮت را از ﺧﻮد دور آﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺪّت‬ ‫آﻮﺗﺎهﻰ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪» .‬ﻻﻳﻠﺒﺜﻮن ﺧﻼﻓﻚ اﻻّ ﻗﻠﻴﻼ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻗﺮﺁن‪ ،‬هﻢ از ﻏﻴﺐ ﺧﺒﺮ ﻣﻰدهﺪ و هﻢ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﺎآﺎﻣﻰ ﺗﻮﻃﺌﻪهﺎى دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اآﺮمﺻﻠﻰ اﷲ‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﺗﺴﻠّﻰ ﻣﻰدهﺪ‪» .‬آﺎدوا ﻟﻴﺴﺘﻔﺰّوﻧﻚ‪ ...‬ﻻﻳﻠﺒﺜﻮن ﺧﻼﻓﻚ اﻻّ ﻗﻠﻴﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٧٧‬‬ ‫ﺤﻮِﻳﻼً‬ ‫ﺴﻨﱠﺘِﻨَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﺪ ﻟِ ُ‬ ‫ﺳﻠِﻨَﺎ وَﻟَﺎ ﺗَﺠِ ُ‬ ‫ﺪ أَ ْرﺳَ ْﻠﻨَﺎ ﻗَ ْﺒﻠَﻚَ ﻣِﻦ رﱡ ُ‬ ‫ﺳﻨﱠﺔَ ﻣَﻦ ﻗَ ْ‬ ‫»‪ُ «٧٧‬‬ ‫اﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻨّﺖ )هﻼآﺖ ﻃﻐﻴﺎنﮔﺮان( درﺑﺎرﻩى ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﻰ آﻪ ﭘﻴﺶ از ﺗﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﺟﺎرى ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﺮاى‬ ‫ﺳﻨّﺖ ﻣﺎ هﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮى ﻧﻤﻰﻳﺎﺑﻰ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و هﻼآﺖ آﺎﻓﺮان وﻇﺎﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺳﻨّﺖ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ آﻪ در ﺳﻮرﻩى اﺑﺮاهﻴﻢ ﺁﻳﻪ ‪ ١٣‬ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪» :‬ﻗﺎل اﻟﺬّﻳﻦ آﻔﺮوا ﻟﺮﺳﻠﻬﻢ ﻟﻨﺨﺮﺟﻨّﻜﻢ ﻣﻦ ارﺿﻨﺎ او ﻟﺘﻌﻮدنّ ﻓﻰ ﻣﻠّﺘﻨﺎ ﻓﺎوﺣﻰ اﻟﻴﻬﻢ رﺑّﻬﻢ ﻟﻨﻬﻠﻜﻦّ‬ ‫اﻟﻈّﺎﻟﻤﻴﻦ«‪ ،‬آﻔّﺎر ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻗﻄﻌﺎً ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﻣﻰآﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺁﻳﻴﻦ ﻣﺎ درﺁﻳﻴﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺁﻧﺎن وﺣﻰ آﺮد آﻪ ﻣﺎ ﻗﻄﻌﺎً ﺳﺘﻤﮕﺮان را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰآﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﻨّﺖهﺎى اﻟﻬﻰ ﭼﻮن ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﻜﻤﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ و ﭘﺎﻳﺪار و ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ‪» .‬ﺳﻨّﺔ ﻣَﻦ ﻗﺪ‬ ‫ارﺳﻠﻨﺎ«‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻮﻃﺌﻪ آﻔّﺎر واﻣﺪادهﺎى ﻏﻴﺒﻰ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬رﻳﺸﻪى ﺗﺎرﻳﺨﻰ دارد‪» .‬ﺳﻨّﺔ ﻣَﻦ ﻗﺪ‬ ‫ارﺳﻠﻨﺎ«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﺤﻮّﻻت ﺗﺎرﻳﺨﻰ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻨّﺖهﺎى ﺛﺎﺑﺖ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﺠﺪ ﻟﺴﻨّﺘﻨﺎ ﺗﺤﻮﻳﻼً«‬ ‫‪ -٤‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎدل اﺳﺖ و در ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻬﺮ و ﻗﻬﺮش ﻧﻴﺰ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪» .‬ﻻﺗﺠﺪ ﻟﺴﻨّﺘﻨﺎ ﺗﺤﻮﻳﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٧٨‬‬ ‫ﺸﻬُﻮداً‬ ‫ﺠﺮِ آَﺎنَ ﻣَ ْ‬ ‫ﺠﺮِ إِنﱠ ُﻗ ْﺮءَانَ ا ْﻟﻔَ ْ‬ ‫ﻏﺴَﻖِ اﻟﱠ ْﻴﻞِ وَ ُﻗ ْﺮءَانَ ا ْﻟﻔَ ْ‬ ‫ﻤﺲِ إِﻟَﻰ َ‬ ‫ﺪﻟُﻮكِ اﻟﺸﱠ ْ‬ ‫»‪ «٧٨‬أَﻗِﻢِ اﻟﺼﱠﻠَﻮةَ ﻟِ ُ‬ ‫ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﻮرﺷﻴﺪ )ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻐﺮب( ﺗﺎ ﺗﺎرﻳﻜﻰ ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﭙﺎدار‪ ،‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺮﺁنِ‬ ‫ﺳﭙﻴﺪﻩدﻣﺎن را‪ .‬هﻤﺎﻧﺎ )ﻗﺮاﺋﺖ( ﻗﺮﺁن )ﺑﻪ هﻨﮕﺎم( ﻓﺠﺮ )در ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ( ﻣﻮرد ﻣﺸﺎهﺪﻩ )ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»دﻟﻮك«‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ از وﺳﻂ ﺁﺳﻤﺎن روﺑﻪ ﻣﻐﺮب ﻣﻴﻞ ﻣﻰآﻨﺪ آﻪ زوال ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ووﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ اﺳﺖ‪ .‬و »ﻏَﺴﻖ اﻟﻠﻴﻞ« وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎﺳﺖ آﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻰ‪،‬‬ ‫ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﻣﻰﺷﻮد و»ﻓﺠﺮ« وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻃﻴﺐاﻟﺒﻴﺎن(‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬اوّﻟﻴﻦ ﻧﻤﺎزى آﻪ واﺟﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﻮد و ﺁﻧﮕﺎﻩ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را‬ ‫ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ).‬آﺎﻓﻰ‪ ،‬ج‪ ،٣‬ص ‪(٢٧٥‬‬ ‫در رواﻳﺖ دﻳﮕﺮى ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ در اوّل ﻓﺠﺮ اﻗﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺷﺐ و روز هﺮ دو ﺁن را‬ ‫ﺛﺒﺖ ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ ).‬آﺎﻓﻰ‪ ،‬ج‪ ،٣‬ص ‪ (٢٧٥‬و »ﻣﺸﻬﻮد« ﺑﻮدن ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪).‬‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان( ﻳﻌﻨﻰ هﺮ دو ﮔﺮوﻩ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺁن را ﻣﺸﺎهﺪﻩ آﺮدﻩ و ﺑﺮ ﺁن ﮔﻮاهﻰ ﻣﻰدهﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻌﻴﺎر ﺷﻨﺎﺧﺖ اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز در اﺳﻼم‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻰ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮى آﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و درك هﻤﻪ آﺲ در‬ ‫هﻤﻪ ﺟﺎ و هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻟﺪُﻟﻮك اﻟﺸﻤﺲ‪ ،‬ﻏَﺴَﻖ اﻟﻠﻴﻞ‪ ،‬اﻟﻔﺠﺮ«‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهﺎى دﻳﻨﻰ‪ ،‬زﻣﺎنﺑﻨﺪى ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻟﺪُﻟﻮك اﻟﺸﻤﺲ اﻟﻰ ﻏَﺴَﻖ اﻟﻠﻴﻞ«‬ ‫‪ -٣‬ﻧﻤﺎز ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺒﺎدﺗﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻗﺮﺁن« ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻗﺮﺁن اﻟﻔﺠﺮ«‬ ‫‪ -٤‬ﻗﺮﺁن و ﺗﻼوت ﺁن در ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻗﺮﺁن اﻟﻔﺠﺮ«) ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬ ‫»ﻻﺻﻠﻮة اﻻّ ﺑﻘﺮﺁن«‪ .‬آﻨﺰاﻟﻌﻤّﺎل‪ ،‬ح ‪(١٩٦٩٨‬‬ ‫‪ - ٥‬در ﻣﻴﺎن ﻧﻤﺎزهﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ وﻳﮋﻩاى دارد‪» .‬اِنّ ﻗﺮﺁن اﻟﻔﺠﺮ آﺎن ﻣﺸﻬﻮداً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٧٩‬‬ ‫ﺤﻤُﻮداً‬ ‫ﻋﺴَﻰ أَن ﻳَ ْﺒﻌَﺜَﻚَ رَﺑﱡﻚَ ﻣَﻘَﺎﻣﺎً ﻣﱠ ْ‬ ‫ﺪ ﺑِﻪِ ﻧَﺎﻓِﻠَﺔً ﻟﱠﻚَ َ‬ ‫»‪ «٧٩‬وَﻣِﻦَ اﻟﱠ ْﻴﻞِ ﻓَﺘَﻬَﺠﱠ ْ‬ ‫و ﭘﺎﺳﻰ از ﺷﺐ را ﺑﻴﺪار ﺑﺎش وﺗﻬﺠّﺪ و ﻋﺒﺎدت آﻦ‪ ،‬و اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪاى اﻓﺰون ﺑﺮاى ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ آﻪ‬ ‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺗﻮ را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﻣﺤﻤﻮد وﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»هَﺠﻮد«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺧﻮاﺑﻴﺪن اﺳﺖ و »ﺗَﻬﺠّﺪ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺑﺮﻃﺮف آﺮدن ﺧﻮاب ﺑﺎ ﻋﺒﺎدت ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺷﺐ از ﻧﻤﺎزهﺎى ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ﻓﻀﻴﻠﺖ اﺳﺖ و در ﺳﻮرﻩهﺎى ﻣﺰّﻣﻞ و ﻣﺪّﺛﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪» :‬ﻗﻢ اﻟﻠّﻴﻞ‬ ‫اﻻّ ﻗﻠﻴﻼً« در رواﻳﺎت ﺑﻴﺶ از ‪ ٣٠‬ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺑﺮاى ﻧﻤﺎزﺷﺐ ﺑﺮﺷﻤﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻰ از ﻓﻀﺎﻳﻞ ﺁن‬ ‫اﺷﺎرﻩ ﻣﻰﺷﻮد‪:‬‬ ‫* ﺗﻤﺎم اﻧﺒﻴﺎ ﻧﻤﺎزﺷﺐ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬رﻣﺰ ﺳﻼﻣﺘﻰ ﺑﺪن و روﺷﻨﺎﻳﻰ ﻗﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬در‬ ‫اﺧﻼق‪ ،‬رزق‪ ،‬ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪن اﻧﺪوﻩ‪ ،‬اداى دﻳﻦ و ﻧﻮرﭼﺸﻢ ﻣﺆﺛّﺮ اﺳﺖ‪ ).‬ﺳﻔﻴﻨﺔ اﻟﺒﺤﺎر(‬ ‫* ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻩ روز را ﻣﺤﻮ ﻣﻰآﻨﺪ و ﻧﻮر ﻗﻴﺎﻣﺖ اﺳﺖ‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،٨٤‬ص ‪(١٤٠‬‬ ‫* اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﭘﺎداش ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺁن ﻗﺪر زﻳﺎد اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫»ﻓﻼﺗﻌﻠﻢ ﻧﻔﺲ ﻣﺎ اُﺧﻔﻰ ﻟﻬﻢ ﻣﻦ ُﻗﺮّة اَﻋﻴﻦ ﺟﺰاء ﺑﻤﺎ آﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن«) ﺳﺠﺪﻩ‪ (١٧ ،‬هﻴﭻ آﺲ ﭘﺎداﺷﻰ‬ ‫را آﻪ ﺑﺮاى ﺁﻧﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻧﻤﻰداﻧﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺠﻤﻊاﻟﺒﻴﺎن(‬

‫* اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﺷﺮف ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ اﺳﺖ و ﻋﺰّﺗﺶ‪ ،‬ﺁزار واذﻳّﺖ ﻧﻜﺮدن‬ ‫ﻣﺮدم‪.‬‬ ‫* اﺑﻮذر آﻨﺎر آﻌﺒﻪ ﻣﺮدم را ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﻰآﺮد آﻪ ﺑﺮاى وﺣﺸﺖ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﻗﺒﺮ‪ ،‬در دل ﺷﺐ دو رآﻌﺖ ﻧﻤﺎز‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪.‬‬ ‫* درﻣﺎﻧﺪﻩ آﺴﻰ اﺳﺖ آﻪ از ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻣﺤﺮوم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫* ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ آﺴﻰ اﺳﺖ آﻪ اﻃﻌﺎم آﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻼم را ﺁﺷﻜﺎرا ﺑﺪهﺪ و هﻨﮕﺎﻣﻰ آﻪ ﻣﺮدم در ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اآﺮمﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ واﺟﺐ ﺑﻮد و ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﻣﺴﺘﺤﺐّ‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬ﻣﺴﻮاك و‬ ‫ﺳﺤﺮﺧﻴﺰى‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻓﺮﻗﺎن(‬ ‫در آﻠﻤﻪ »ﻣﻘﺎﻣﺎً« ﻋﻈﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ )ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻨﻮﻳﻦ( و در رواﻳﺎت ﺁﻣﺪﻩ آﻪ »ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﻮد« هﻤﺎن‬ ‫ﺷﻔﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﮔﻨﺎهﺎن و اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر ﺑﺪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺤﺮوﻣﻴّﺖ او از‬ ‫ﻧﻤﺎزﺷﺐ ﻣﻰﺷﻮد‪ ).‬ﺑﺤﺎر‪ ،‬ج ‪ ،٨٧‬ص ‪(١٤٥‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﻄﻌﺎت زﻣﺎن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪» :‬و اﻟﻔﺠﺮ«) ﻓﺠﺮ‪» ،(١ ،‬و اﻟﺼﺒﺢ«) ﻣﺪّﺛﺮ‪،‬‬ ‫‪» ،(٣٤‬و اﻟﻨﻬﺎر«) ﺷﻤﺲ‪» ،(٣ ،‬و اﻟﻌﺼﺮ« اﻣّﺎ ﺑﻪ ﺳﺤﺮ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪» :‬واﻟﻠﻴﻞ اذا‬ ‫ﻳﺴﺮ«) ﻓﺠﺮ‪» ،(٤ ،‬واﻟﻠﻴﻞ اذا ﻋَﺴﻌَﺲ«) ﺗﻜﻮﻳﺮ‪» ،(١٧ ،‬واﻟﻠﻴﻞ اذ اَدﺑﺮ«) ﻣﺪّﺛﺮ‪ (٣٣ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺐ هﻨﮕﺎم ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻧﺶ‪ .‬و در ﺑﺎرﻩى اﺳﺘﻐﻔﺎر در ﺳﺤﺮ‪ ،‬دو ﺁﻳﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪» :‬وﺑﺎﻻﺳﺤﺎر هﻢ‬ ‫ﻳﺴﺘﻐﻔﺮون«) ذارﻳﺎت‪» ،(١٨ ،‬اﻟﻤﺴﺘﻐﻔﺮﻳﻦ ﺑﺎﻻﺳﺤﺎر«) ) ﺁلﻋﻤﺮان‪(١٧ ،‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم واﺟﺐ ﺑﻮد‪» .‬ﻓﺘﻬّﺠﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻓﻠﺔ ﻟﻚ« ﺁرى ﻣﻘﺎم رهﺒﺮى‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ‬ ‫ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬دل ﺷﺐ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﺮاى ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪» .‬و ﻣﻦ اﻟﻠﻴﻞ ﻓﺘﻬﺠّﺪ«‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﻣﻌﻨﻮى‪ ،‬در ﺳﺎﻳﻪى ﻋﺒﺎدت وﻋﺒﻮدﻳّﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﻓﺘﻬّﺠﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎً ﻣﺤﻤﻮداً«‬ ‫‪ -٤‬ﺑﺎ ﻋﺒﺎدتهﺎى ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺣﻘّﻰ ﺑﺮ ﺧﺪا ﻧﺪارﻳﻢ آﻪ ﻃﻠﺐ آﻨﻴﻢ‪ ،‬هﺮﭼﻪ هﺴﺖ‪ ،‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ و ﻓﻀﻞ او‪.‬‬ ‫»ﻋﺴﻰ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ آﺎﻓﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬آﻤﺎﻻت دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ ﻻزم اﺳﺖ‪» .‬ﻋﺴﻰ«‬ ‫‪ -٦‬ﺗﺎ آﺴﻰ ﺧﻮد ﮔﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﺳﻮى آﻤﺎل ﺑﺮﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﻧﻤﻰرﺳﺎﻧﺪ‪» .‬ﻓﺘﻬﺠّﺪ‪ ...‬ﻳﺒﻌﺜﻚ‬ ‫رﺑّﻚ«‬ ‫‪ -٧‬ﻣﻘﺎﻣﻰ ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ آﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﺷﻬﺮتهﺎى ﭘﻮچ‪ ،‬ارزﺷﻤﻨﺪ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁرى دود ﺑﻪ هﻮا و ﺑﺎﻻ ﻣﻰرود‪ ،‬وﻟﻰ روﺳﻴﺎﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻳﺒﻌﺜﻚ رﺑّﻚ«‬

‫‪ - ٨‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﺷﻔﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮدش ﺷﻔﺎﻋﺖ را ﺑﺮاى اوﻟﻴﺎ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁﻧﻜﻪ اوﻟﻴﺎى اﻟﻬﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن از ﺧﺪا ﻣﻬﺮﺑﺎنﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬ﻳﺒﻌﺜﻚ رﺑّﻚ ﻣﻘﺎﻣﺎً ﻣﺤﻤﻮداً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٨٠‬‬ ‫ﺳ ْﻠﻄَﻨﺎً ﻧﱠﺼِﻴﺮاً‬ ‫ﻞ ﻟﱢﻰ ﻣِﻦ ﻟﱠﺪُﻧﻚَ ُ‬ ‫ﺟﻌَ ْ‬ ‫ﺪقٍ وَا ْ‬ ‫ﺨﺮَجَ ﺻِ ْ‬ ‫ﻣ ْ‬ ‫ﺧﺮِﺟْﻨﻰ ُ‬ ‫ﺪقٍ وَأَ ْ‬ ‫ﺪﺧَﻞَ ﺻِ ْ‬ ‫ﻣْ‬ ‫»‪ «٨٠‬وَﻗُﻞ رَبﱢ أَ ْدﺧِ ْﻠﻨِﻰ ُ‬ ‫و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮا ﺑﺎ ورودى ﻧﻴﻜﻮ و ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ وارد )آﺎرهﺎ( آﻦ و ﺑﺎ ﺧﺮوﺟﻰ ﻧﻴﻜﻮ ﺑﻴﺮون ﺁر و ﺑﺮاى ﻣﻦ‬ ‫از ﭘﻴﺶ ﺧﻮدت ﺳﻠﻄﻪ و ﺑﺮهﺎﻧﻰ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻗﺮار دﻩ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺻﺪق‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺻﻒ و ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ آﺎر و ﻳﻚ ﺷﺨﺺ در ﺁﻏﺎز و اﻧﺠﺎم ﺁن اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ آﺎرهﺎﻳﻰ آﻪ‬ ‫ﺁﻏﺎز ﻏﻴﺮ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ دارد و ﺑﺎ ﻗﺼﺪ رﻳﺎ‪ ،‬ﺳﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮىﺟﻮﻳﻰ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن ﺷﺮوع ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﻏﺎزى‬ ‫ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ دارد‪ ،‬وﻟﻰ ﭘﺎﻳﺎﻧﻰ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﺮور‪ ،‬ﻋُﺠﺐ‪ ،‬ﻣﻨّﺖ‪ ،‬ﺣﺒﻂ و ﺳﻮءﻋﺎﻗﺐ ﭘﻴﺪا ﻣﻰآﻨﺪ و ﺑﺮآﺎت ﺁن‬ ‫ﻣﺤﻮ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬رﻣﺰ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺴﻴﺎرى از ﺣﺮآﺖهﺎ‪ ،‬ﻧﺒﻮد ﺻﺪاﻗﺖ در ﺁﻧﻬﺎ و ﻗﻄﻊ اﻣﺪاد اﻟﻬﻰ از ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬هﺮﮔﺎﻩ ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ آﺎرى‪ ،‬ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻰ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را‬ ‫ﺑﺨﻮان و اﻗﺪام آﻦ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻣﻰرﺳﺪ آﻪ از »ﺻﺪّﻳّﻘﻴﻦ« ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬هﺮﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﻰآﻨﺪ و هﺮﭼﻪ را ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان( ﻗﻠﺐ و زﺑﺎن و ﻋﻤﻠﺶ ﻳﻜﻰ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫از ﻣﺼﺎدﻳﻖ »ﺳﻠﻄﺎن ﻧﺼﻴﺮ«‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮان داﺷﺘﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻰ ﻻﻳﻖ‪ ،‬ﻳﺎرى ﺑﺎوﻓﺎ و وزﻳﺮى دﻟﺴﻮز و آﺎردان را‬ ‫ﺑﺮﺷﻤﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﻮاﺳﺘﻪهﺎى ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪» .‬وﻗﻞ ربّ«‬ ‫‪ -٢‬دﻋﺎﻳﻰ آﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻧﻤﺎز و ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺛﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮى دارد‪» .‬اﻗﻢ اﻟﺼﻠﻮة‪ ...‬ﻓﺘﻬﺠّﺪ‪ ...‬و ﻗﻞ‬ ‫ربّ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬دﻋﺎ آﺮدن را هﻢ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﺪا ﺁﻣﻮﺧﺖ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ وﭼﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ‪» .‬و ﻗﻞ ربّ أدﺧﻠﻨﻰ‪«...‬‬ ‫‪ -٤‬ﻳﻜﻰ از اﺻﻮل ﻣﺪﻳﺮﻳّﺖ‪ ،‬ﺁﻳﻨﺪﻩﻧﮕﺮى و دوراﻧﺪﻳﺸﻰ اﺳﺖ‪» .‬أﺧﺮﺟﻨﻰ ﻣُﺨﺮج ﺻﺪق«‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﺁﻏﺎز ﻧﻴﻚ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن وﻓﺮﺟﺎم ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁﻏﺎز ﺷﻴﺮﻳﻦ دﻟﺨﻮش ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺑﺪ ﻋﺎﻗﺒﺘﻰ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮد‪» .‬أﺧﺮﺟﻨﻰ ﻣُﺨﺮج ﺻﺪق«‬ ‫‪ -٦‬رهﺒﺮى ﻳﻚ ﻧﻬﻀﺖ ﺟﻬﺎﻧﻰ آﻪ ﺷﺮوع و ﭘﺎﻳﺎﻧﺶ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﺑﻰاﻧﺤﺮاف ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪون دﻋﺎ و اﺳﺘﻤﺪاد از‬ ‫ﺧﺪا و درﻳﺎﻓﺖ اﻣﺪاد اﻟﻬﻰ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ربّ أﺧﺮﺟﻨﻰ«‬ ‫‪ -٧‬هﻤﻪى اﻣﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ از او ﻣﺪد ﺧﻮاﺳﺖ »أدﺧﻠﻨﻰ‪ ،‬أﺧﺮﺟﻨﻰ‪ ،‬اِﺟﻌﻞ«‬ ‫‪ - ٨‬آﺴﺐ ﻗﺪرت ﺑﺮاى اهﺪاف ﻣﻘﺪّس ارزش دارد‪» .‬واﺟﻌﻞ ﻟﻰ ﻣﻦ ﻟﺪﻧﻚ ﺳﻠﻄﺎﻧﺎً«‬

‫‪ -٩‬ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻧﺼﺮت و اﻣﺪاد را ﺗﻨﻬﺎ از ﺧﺪا ﻣﻰﻃﻠﺒﺪ‪» .‬ﻣﻦ ﻟﺪﻧﻚ ﺳﻠﻄﺎﻧﺎً ﻧﺼﻴﺮا«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٨١‬‬ ‫ﻞ إِنﱠ ا ْﻟﺒَﻄِﻞَ آَﺎنَ زَهُﻮﻗﺎً‬ ‫ﻞ ﺟَﺂءَ ا ْﻟﺤَﻖﱡ وَ زَهَﻖَ ا ْﻟﺒَﻄِ ُ‬ ‫»‪ «٨١‬وَ ُﻗ ْ‬ ‫و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺣﻖّ ﺁﻣﺪ و ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﺎ ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدﺷﺪﻧﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﺣﻖّ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺛﺎﺑﺖ و ﺑﺎﻗﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺧﺪا و هﺮﭼﻪ از ﺳﻮى او ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻖّ اﺳﺖ‪» .‬ﺣﻖّ« ﻳﻜﻰ‬ ‫از ﻧﺎمهﺎى ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬آﻠﻤﻪى »زَهﻮق« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى رﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪» .‬زهﻖ ﻧﻔﺴﻪ« ﻳﻌﻨﻰ روح از ﺑﺪﻧﺶ‬ ‫ﺧﺎرج ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاى اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﺼﺎدﻳﻘﻰ هﻤﭽﻮن ﻇﻬﻮر اﺳﻼم‪ ،‬ورود ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﻣﻜّﻪ و ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺑﺖهﺎ را ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫آﻪ در هﻤﻪى ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻰ ﺁﻳﻪ داراى ﻣﻔﻬﻮم ﮔﺴﺘﺮدﻩاى اﺳﺖ و ﻓﻨﺎى ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫و ﺑﻘﺎى ﺣﻖ را ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻰدهﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻘﺎى ﺣﻖّ و ﻧﺎﺑﻮدى ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻨّﺖ وﻗﺎﻧﻮن اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﻨﺪارى و ﺗﺼﺎدﻓﻰ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﻴﺮوان ﺣﻖّ‬ ‫آﻢ و ﻃﺮﻓﺪاران ﺑﺎﻃﻞ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ ﺣﻖّ هﻤﭽﻮن ﺁب‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر و ﺑﺎﻃﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻒ‪ ،‬ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار و‬ ‫ﻓﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﺎﻣّﺎ اﻟﺰَﺑَﺪ ﻓﻴﺬهﺐ ﺟُﻔﺎءً و اﻣّﺎ ﻣﺎ ﻳﻨﻔﻊ اﻟﻨّﺎس ﻓَﻴَﻤﻜﺚ ﻓﻰ اﻻرض«) رﻋﺪ‪(١٧ ،‬‬ ‫ﻗﺮﺁن ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻧَﻘﺬِف ﺑﺎﻟﺤﻖّ ﻋﻠﻰ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻴَﺪﻣﻐﻪ«) اﻧﺒﻴﺎء‪ (١٨ ،‬ﻣﺎ ﺣﻖّ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻰآﻮﺑﻴﻢ‬ ‫و ﺁن را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰﺳﺎزﻳﻢ‪ .‬و در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎﻃﻞ رﻓﺘﻨﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﻖّ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻗﺪرت و‬ ‫آﻮﺑﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ هﺠﻮم ﺁورد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴّﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزى ﻧﻬﺎﻳﻰ ﺣﻖّ را ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻋﻼم آﻨﺪ‪» .‬ﻗﻞ ﺟﺎء اﻟﺤﻖ«‬ ‫‪ -٢‬ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻖّ را ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺁورد ﺗﺎ ﺑﺎﻃﻞ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪» .‬ﺟﺎء‪ ...‬زهﻖ«‬ ‫‪ -٣‬ﻋﺎﻗﺒﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ رﻓﺘﻨﻰ و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﻰ اﺳﺖ و ﺣﻖّ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻰ و ﭘﺎﻳﺪار‪» .‬ﺟﺎء‪...‬زهﻖ« )ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﻰ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﻄﻌﻰ ﺑﻮدن اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫‪ -٤‬از ﺟﻠﻮﻩهﺎ و ﻣﺎﻧﻮرهﺎى ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺒﺎﻳﺪ هﺮاﺳﻴﺪ آﻪ دواﻣﻰ ﻧﺪارد‪» .‬آﺎن زهﻮﻗﺎً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٨٢‬‬ ‫ﺪ اﻟﻈﱠﻠِﻤِﻴﻦَ إِﻟﱠﺎ ﺧَﺴَﺎراً‬ ‫ﻤ ْﺆﻣِﻨِﻴﻦَ وَﻟَﺎ ﻳَﺰِﻳ ُ‬ ‫ﺣﻤَﺔٌ ﻟﱢ ْﻠ ُ‬ ‫هﻮَ ﺷِﻔَﺂءٌ وَرَ ْ‬ ‫ﻘﺮْءَانِ ﻣَﺎ ُ‬ ‫ل ﻣِﻦَ ا ْﻟ ُ‬ ‫»‪ «٨٢‬وَ ُﻧﻨَﺰﱢ ُ‬ ‫و ﺁﻧﭽﻪ از ﻗﺮﺁن ﻓﺮو ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻪى ﺷﻔﺎ)ى دل( و رﺣﻤﺘﻰ ﺑﺮاى ﻣﺆﻣﻨﺎناﺳﺖ و ﺳﺘﻤﮕﺮان را ﺟﺰ‬ ‫ﺧﺴﺮان ﻧﻤﻰاﻓﺰاﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬

‫آﻠﻤﻪى »ﻣِﻦ« در »ﻣﻦاﻟﻘﺮﺁن«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى »ﺑﻌﺾ« ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ دﻻﻟﺖ آﻨﺪ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻌﻀﻰ از‬ ‫ﻗﺴﻤﺖهﺎى ﻗﺮﺁن ﺷﻔﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻰآﻨﺪ آﻪ هﺮ ﺁﻧﭽﻪ از ﻗﺮﺁن آﺮﻳﻢ ﻧﺎزل ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ‬ ‫اﺳﺖ‪) .‬ﻣِﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ(‬ ‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻗﺮﺁن ﺑﺮاى هﺪاﻳﺖِ هﻤﻪ اﺳﺖ؛ »هُﺪىً ﻟﻠﻨّﺎس«) ﺑﻘﺮﻩ‪ (١٨٥ ،‬وﻟﻰ ﺗﻨﻬﺎ آﺴﺎﻧﻰ از اﻳﻦ ﻧﻮر‬ ‫ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ آﻪ ﭘﻨﺠﺮﻩى روح ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮى ﺁن ﺑﺎز آﻨﻨﺪ و ﻟﺠﺎﺟﺖ و ﻋﻨﺎد را آﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ روﺣﻰ‬ ‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻗﺮﺁن روﻧﺪ؛ »هُﺪىً ﻟﻠﻤﺘّﻘﻴﻦ«) ﺑﻘﺮﻩ‪ (٢ ،‬ﻟﺬا ﻟﺠﻮﺟﺎنِ ﺑﻴﻤﺎردل را ﺟﺰ ﺧﺴﺎرت‬ ‫ﻧﻤﻰاﻓﺰاﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎران آﻪ وﻗﺘﻰ ﺑﺮ ﻣﺮدارى ﺑﺒﺎرد‪ ،‬ﺑﻮى ﺗﻌﻔّﻦ ﺑﺮﺧﻴﺰد‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎران زﻻل و ﭘﺎك اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺪﻻل ﻗﺮﺁن‪ ،‬رآﻮد ﻓﻜﺮى را ﺷﻔﺎ ﻣﻰدهﺪ؛ ﻣﻮﻋﻈﻪى ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﻗﺴﺎوت را درﻣﺎن ﻣﻰآﻨﺪ؛ ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺮﺁن‬ ‫ﺗﺤﻴّﺮ را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻰﺳﺎزد؛ زﻳﺒﺎﻳﻰ ﺁهﻨﮓ و ﻓﺼﺎﺣﺘﺶ روح ﻓﺮارى را ﺟﺬب ﻣﻰآﻨﺪ؛ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و اﺣﻜﺎﻣﺶ‬ ‫ﻋﺎدات ﺧﺮاﻓﻰ را رﻳﺸﻪ آﻦ ﻣﻰﺳﺎزد؛ ﺗﻼوت و ﺗﺪﺑﺮ در ﺁن‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرى ﻏﻔﻠﺖ را ﺷﻔﺎ ﻣﻰﺑﺨﺸﺪ؛ ﺗﺒﺮّك ﺑﻪ‬ ‫ﺁن‪ ،‬اﻣﺮاض ﺟﺴﻤﻰ را ﺷﻔﺎ ﻣﻰدهﺪ و رهﻨﻤﻮدهﺎى ﺁن‪ ،‬ﺗﺎرﻳﻜﻰهﺎ را روﺷﻦ ﻣﻰآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻔﺎى ﻗﺮﺁن ﺑﺎ ﺷﻔﺎى داروهﺎى ﻣﺎدّى ﺗﻔﺎوتهﺎى زﻳﺎدى دارد‪ .‬داروى ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺿﺮرى را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺪارد‪،‬‬ ‫آﻬﻨﻪ ﻧﻤﻰﺷﻮد و ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺼﺮف ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﻔﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪى ﻗﺮﺁن ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻔﺎى دﻳﮕﺮان ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺴﺨﻪى‬ ‫ﺷﻔﺎى ﻗﺮﺁن اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ و در اﺧﺘﻴﺎر هﻤﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻴﺐ اﻳﻦ دارو‪ ،‬هﻢ ﻣﺎ را ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﺪ‪،‬‬ ‫هﻢ دوﺳﺘﻤﺎن دارد و هﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪى ﻧﺴﺨﻪاش اﺑﺪى اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪ و داروى او هﻢ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻓﺎنّ اﻟﻘﺮﺁن ﺷﻔﺎءٌ ﻣﻦ اآﺒﺮ داء و هﻮ اﻟﻜﻔﺮ و اﻟﻨﻔﺎق و اﻟﻐﻰ و‬ ‫اﻟﻀﻼل«) ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ‪ ،(١٧٦‬هﻤﺎﻧﺎ ﻗﺮﺁن درﻣﺎن ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ دردهﺎﺳﺖ آﻪ آﻔﺮ وﻧﻔﺎق وﮔﻤﺮاهﻰ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺖ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪» :‬آﺘﺐ ﻋﻠﻰ ﻧﻔﺴﻪ اﻟﺮﺣﻤﺔ«) اﻧﻌﺎم‪ (١٢ ،‬و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش را‬ ‫ﺑﺮاى ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬رﺣﻤﺖ ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪» ،‬رﺣﻤﺔ ﻟﻠﻌﺎﻟﻤﻴﻦ«) اﻧﺒﻴﺎء‪ (١٠٧ ،‬هﻢ اﻣّﺘﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ هﻢ‬ ‫رﺣﻤﺖ دارﻧﺪ‪» ،‬رﺣﻤﺎء ﺑﻴﻨﻬﻢ«) ﻓﺘﺢ‪ (٢٩ ،‬و هﻢ آﺘﺎﺑﺶ رﺣﻤﺖ اﺳﺖ‪» .‬ﺷﻔﺎء و رﺣﻤﺔ«‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭼﻮن ﻗﺮﺁن از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاﻳﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺸﺮ و ﻓﻄﺮتِ اوﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻓﻄﺮت ﻣﻄﺎﺑﻖ و‬ ‫ﻧﺠﺎت دهﻨﺪﻩى اوﺳﺖ‪» .‬ﺷﻔﺎء«‬ ‫‪ -٢‬ﺑﻬﺮﻩﺑﺮدن از اﻟﻄﺎف ﻗﺮﺁن‪ ،‬اﺳﺘﻌﺪاد و ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻣﻰﺧﻮاهﺪ‪» .‬ﺷﻔﺎء و رﺣﻤﺔ ﻟﻠﻤﺆﻣﻨﻴﻦ«‬ ‫‪ -٣‬ﭼﻮن آﺎﻓﺮان ﺑﻪ اواﻣﺮ و ﻧﻮاهﻰ ﻗﺮﺁن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻰآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺰول هﺮ دﺳﺘﻮر‪ ،‬ﺟﺮم و ﺧﺴﺎرﺗﺸﺎن را‬ ‫اﻓﺰونﺗﺮ ﻣﻰﺳﺎزد‪» .‬ﻻ ﻳﺰﻳﺪ اﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ اﻻّ ﺧﺴﺎراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٨٣‬‬ ‫ﻤﻨَﺎ ﻋَﻠَﻰ ا ْﻟﺈِ ْﻧﺴَﻦِ أَ ْ‬ ‫ﻪ اﻟﺸﱠﺮﱡ آَﺎنَ ﻳَﺆُﺳﺎً‬ ‫ﻋﺮَضَ وَﻧََﺎ ﺑِﺠَﺎﻧِﺒِﻪِ وَإِذَا ﻣَﺴﱠ ُ‬ ‫»‪ «٨٣‬وَإِذَﺁ أَ ْﻧﻌَ ْ‬

‫و هﺮﮔﺎﻩ آﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﻌﻤﺘﻰ ﻋﻄﺎ آﺮدﻳﻢ‪ ،‬روى ﮔﺮداﻧﺪ و ﺷﺎﻧﻪى ﺧﻮدرا )از روى ﺗﻜﺒّﺮ( ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ و ﭼﻮن‬ ‫)آﻤﺘﺮﻳﻦ( ﮔﺰﻧﺪى ﺑﻪ او رﺳﺪ )از هﻤﻪ ﭼﻴﺰ( ﻣﺄﻳﻮس و ﻧﻮﻣﻴﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﻧﺎﺑﺠﺎﻧﺒﻪ« ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺧﻮد رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ و ﺷﺎﻧﻪ ﻣﻰﭼﺮﺧﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬رﻓﺎﻩ و ﺁﺳﺎﻳﺶ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﻏﻔﻠﺖ اﺳﺖ‪» .‬و اذا اَﻧﻌَﻤﻨﺎ‪ ...‬أﻋﺮض«‬ ‫‪ -٢‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺟﺎى اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻌﻤﺖ را از ﺧﺪا ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﻪ او ﺑﮕﺮود‪ ،‬ﺁن را از ﻓﻜﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻌﺪاد‪ ،‬ﻧﺒﻮغ و آﺎر ﺧﻮد‬ ‫ﻣﻰﭘﻨﺪارد و ﺧﺪا را رهﺎ ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬ﻧﺄﺑﺠﺎﻧﺒﻪ«‬ ‫ﻣﺴّﻪاﻟﺸﺮّ«‬ ‫‪ -٣‬ﻧﻌﻤﺖهﺎ از ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﺷﺮّ وﺑﺪى از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮدﻣﺎﺳﺖ‪» .‬اَﻧﻌﻤﻨﺎ‪َ ،‬‬ ‫‪ -٤‬اﻧﺴﺎن ﺁن ﻗﺪر ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺘﻰ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻏﺮور وﻏﻔﻠﺖ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻰ و ﺣﺎدﺛﻪ‬ ‫آﻮﭼﻜﻰ‪ ،‬ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬اذا اَﻧﻌَﻤﻨﺎ‪ ...‬أﻋﺮض‪ ،‬اذا ﻣَﺴّﻪ اﻟﺸﺮّ آﺎن ﻳﺆﺳﺎً«‬ ‫ﻣﺴّﻪ اﻟﺸﺮّ آﺎن ﻳﺆﺳﺎً«‬ ‫‪ - ٥‬ﺑﺪﺗﺮ از هﺮ ﺳﺨﺘﻰ و ﺣﺎدﺛﻪاى‪ ،‬ﻧﺎاﻣﻴﺪى ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪» .‬اذا َ‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٨٤‬‬ ‫هﻮَ أَ ْ‬ ‫ﻦ ُ‬ ‫ﻢ ﺑِﻤَ ْ‬ ‫ﻋﻠَ ُ‬ ‫ﻢ أَ ْ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻞ ﻋَﻠَﻰ ﺷَﺎآِﻠَﺘِﻪِ ﻓَﺮَﺑﱡ ُ‬ ‫ﻞ ُآﻞﱞ ﻳَ ْﻌﻤَ ُ‬ ‫»‪ُ «٨٤‬ﻗ ْ‬ ‫هﺪَى ﺳَﺒِﻴﻼً‬ ‫ﺑﮕﻮ‪ :‬هﺮ آﺲ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺧُﻠﻖ و ﺧﻮى ﺧﻮﻳﺶ ﻋﻤﻞ ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ آﺴﻰ‬ ‫آﻪ ﺑﻪ هﺪاﻳﺖ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم در ﺑﺤﺚ از ﻧﻴّﺖ واﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴّﺖ از ﻋﻤﻞ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪرا ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮد‪).‬‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫»ﺷﺎآﻠﻪ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺑﺎﻓﺖ روﺣﻰ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ آﻪ در اﺛﺮ وراﺛﺖ و ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﻓﺮهﻨﮓ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﺮاى اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺪا ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﻰ »ﺷﺎآﻠﻪ« را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻓﻄﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ آﻪ‬ ‫ﻓﻄﺮتهﺎ هﻤﻪ ﻳﻜﺪﺳﺖ و ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﺁﻧﭽﻪ در اﻧﺴﺎنهﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰﻩهﺎ‪ ،‬ﺧُﻠﻖ و ﺧﻮى‪،‬‬ ‫ﻋﺎدات و ﺑﺎﻓﺖ ﻓﻜﺮى و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ اﻓﺮاد اﺳﺖ و ﻋﻤﻞ هﺮ آﺲ هﻢ در ﮔﺮو ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻓﺮﻗﺎن(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺷﺨﺼﻴّﺖ ﻓﻜﺮى و روﺣﻰ و اﺧﻼﻗﻰ اوﺳﺖ‪» .‬ﻳﻌﻤﻞ ﻋﻠﻰ ﺷﺎآﻠﺘﻪ« )از‬ ‫آﻮزﻩ هﻤﺎن ﺑﺮون ﺗﺮاود آﻪ در اوﺳﺖ‪(.‬‬ ‫‪ -٢‬ﭼﻮن رﻓﺘﺎرهﺎ رﻳﺸﻪ در ﺣﺎﻻت و ﻋﺎدات دارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از اﻧﮕﻴﺰﻩهﺎ وﺧﻮﮔﺮﻓﺘﻦهﺎى ﻧﺎﺑﺠﺎ ﭘﺮهﻴﺰ آﺮد ﺗﺎ‬ ‫اﻋﻤﺎل ﻧﺎﺑﺠﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻠﻜﻪ در ﻧﻴﺎﻳﺪ‪» .‬آ ّ‬ ‫ﻞ ﻳَﻌﻤﻞ ﻋﻠﻰ ﺷﺎآﻠﺘﻪ«‬ ‫‪ -٣‬راهﻬﺎى هﺪاﻳﺖ ﻧﻴﺰ درﺟﺎت و ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ دارد‪» .‬أهﺪى«‬

‫‪ -٤‬هﺮ آﺲ ﻧﻴّﺖ ﺑﻬﺘﺮى داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﺪاﻳﺖ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ اﺳﺖ‪» .‬أهﺪى ﺳﺒﻴﻼً«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٨٥‬‬ ‫ﻣﺮِ رَﺑﱢﻰ وَﻣَﺂ أُوﺗِﻴﺘُﻢ ﻣﱢﻦَ ا ْﻟﻌِ ْﻠﻢِ إِﻟﱠﺎ ﻗَﻠِﻴﻼً‬ ‫ﻦ أَ ْ‬ ‫ح ﻣِ ْ‬ ‫ﺴﺌَﻠُﻮﻧَﻚَ ﻋَﻦِ اﻟﺮﱡوحِ ُﻗﻞِ اﻟﺮﱡو ُ‬ ‫»‪ «٨٥‬وَﻳَ ْ‬ ‫و از ﺗﻮ درﺑﺎرﻩى روح ﻣﻰﭘﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬روح از اﻣﻮر ﭘﺮوردﮔﺎرم )و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ او( اﺳﺖ و ﺟﺰ اﻧﺪآﻰ از‬ ‫داﻧﺶ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺪادﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫آﻠﻤﻪى »روح«‪ ٢١ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻪ در ﻗﺮﺁن ﺁﻣﺪﻩ و در ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬روﺣﻰ آﻪ در آﺎﻟﺒﺪ اﻧﺴﺎن دﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ُ » .‬ﻧﻔِﺦ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ روﺣﻪ«) ﺳﺠﺪﻩ‪(٩ ،‬‬ ‫ب‪ :‬وﺣﻰ‪» .‬ﻳُﻠﻘﻰ اﻟﺮّوح ﻣﻦ أﻣﺮﻩ ﻋﻠﻰ ﻣَﻦ ﻳﺸﺎء ﻣﻦ ﻋﺒﺎدﻩ ﻟﻴﻨﺬر ﻳﻮم اﻟﺘﻼق«) ﻏﺎﻓﺮ‪(١٥ ،‬‬ ‫ج‪ :‬ﻗﺮﺁن‪» .‬آﺬﻟﻚ اَوﺣﻴﻨﺎ اﻟﻴﻚ روﺣﺎً ﻣﻦ أﻣﺮﻧﺎ«) ﺷﻮرى‪(٥٢ ،‬‬ ‫د‪ :‬روح اﻟﻘﺪس‪» .‬اﻳّﺪﻧﺎﻩ ﺑﺮوح اﻟﻘﺪس«) ﺑﻘﺮﻩ‪(٨٧ ،‬‬ ‫ﻩ‪ :‬ﺑﺰرگ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪» .‬ﺗﻨﺰّل اﻟﻤﻼﺋﻜﺔ واﻟﺮوّح«) ﻗﺪر‪(٤ ،‬‬ ‫وﻟﻰ ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل روح ﺑﺸﺮ‪ ،‬اﻣﺮى ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻧﻔﺨﻪاى اﻟﻬﻰ و داراى ﺑﻌﺪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ اﺳﺖ و‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁن را ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﺪ‪» .‬ﻗﻞ اﻟﺮّوح ﻣﻦ اﻣﺮ رﺑّﻰ«‬ ‫اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم آﻠﻤﻪى »ﻗﻠﻴﻞ« را ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻗﻠﻴﻞ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى اﻓﺮاد ﻗﻠﻴﻞ‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ( ﻳﻌﻨﻰ ﻋﻠﻢ آﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺪآﻰ از ﻣﺮدم دادﻩ ﺷﺪﻩ وﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ‬ ‫روح ﺁﮔﺎهﻰ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﻣﺮﺟﻊ ﭘﺮﺳﺶهﺎى ﻣﺮدم ﺑﻮدﻧﺪ‪» .‬ﻳﺴﺌﻠﻮﻧﻚ«‬ ‫‪ -٢‬ﺣﻘﻴﻘﺖ روح‪ ،‬ﻓﻮق ﻓﻬﻢ وداﻧﺶ ﺑﺸﺮ وﺳﺮّى از اﺳﺮار اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻣﻦ أﻣﺮ رﺑّﻰ«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻮم ﺑﺸﺮى‪ ،‬هﺪﻳﻪى اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬اوﺗﻴﺘﻢ«‬ ‫‪ -٤‬داﻧﺶ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺪود و ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك اﺳﺖ‪» .‬ﻣﺎ اوﺗﻴﺘﻢ ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻢ اﻻّ ﻗﻠﻴﻼً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪ ٨٦‬و ‪(٨٧‬‬ ‫ﺪ ﻟَﻚَ ﺑِﻪِ ﻋَﻠَ ْﻴﻨَﺎ وَآِﻴﻼً‬ ‫ﺬهَﺒَﻦﱠ ﺑِﺎﻟﱠﺬِى أَ ْوﺣَ ْﻴﻨَﺂ إِﻟَ ْﻴﻚَ ُﺛﻢﱠ ﻟَﺎ ﺗَﺠِ ُ‬ ‫»‪ «٨٦‬وَﻟَﺌِﻦ ﺷِ ْﺌﻨَﺎ ﻟَﻨَ ْ‬

‫واﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ‪ ،‬هﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﺁﻧﭽﻪ را ﺑﻪ ﺗﻮ وﺣﻰ آﺮدﻩاﻳﻢ‪) ،‬از ﻳﺎدت( ﻣﻰﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ آﺴﻰ را ﻧﻤﻰﻳﺎﺑﻰ‬ ‫آﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎ از ﺗﻮ دﻓﺎع آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻪ آَﺎنَ ﻋَﻠَ ْﻴﻚَ آَﺒِﻴﺮاً‬ ‫ﻀﻠَ ُ‬ ‫ﺣﻤَﺔً ﻣﱢﻦ رﱠﺑﱢﻚَ إِنﱠ ﻓَ ْ‬ ‫»‪ «٨٧‬إِﻟﱠﺎ رَ ْ‬ ‫ﺟﺰ رﺣﻤﺖ از ﭘﺮوردﮔﺎرت )ﻣﺪاﻓﻌﻰ ﻧﺨﻮاهﻰ ﻳﺎﻓﺖ(‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﻓﻀﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺁﻳﻪى ‪ ،٨٦‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻬﺪﻳﺪﺁﻣﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دارد آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن آﻪ ﻋﻄﺎ ﻣﻰآﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﺪ‬ ‫ﺑﺎزﭘﺲ ﻣﻰﮔﻴﺮد‪ ).‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ »ﺧﻠﻘﻜﻢ«‪» ،‬ﻳﺬهﺒﻜﻢ«‪.‬‬ ‫هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ »ﻳﻌﺰّ«‪» ،‬ﻳﺬلّ«‪ ،‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ »ﻳﻬﺪى«‪» ،‬ﻳﻀﻞّ«‪ ،‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ »اﺣﻴﺎآﻢ«‪» ،‬ﻳﻤﻴﺘﻜﻢ«‪،‬‬ ‫هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ »ﻳﻨﺼﺮآﻢ«‪» ،‬ﻳﺨﺬﻟﻜﻢ«‪ .‬ﺁرى‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﺪن و ﺑﺮدن‪ ،‬ﻋﺰّت و ذﻟّﺖ‪ ،‬هﺪاﻳﺖ و ﺿﻼﻟﺖ‪ ،‬ﺣﻴﺎت و‬ ‫ﻣﺮگ‪ ،‬ﻳﺎرى و ﺧﻮارى ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ اوﺳﺖ( و ﺁﻳﻪى ‪ ،٨٧‬ﻟﺤﻦ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺁﻣﻴﺰى دارد‪.‬‬ ‫ﻗﺮﺁن‪ ،‬وﺣﻰ‪ ،‬ﻧﺒﻮّت‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﻴّﺖ وﺷﻔﺎﻋﺖ‪ ،‬هﻤﻪ از ﺗﻔﻀّﻼت اﻟﻬﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻩ واز ﻣﻘﺎم رﺑﻮﺑﻴّﺖ ﺧﺪا ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻰﮔﻴﺮد وﺧﺪا ﻋﻄﺎهﺎﻳﺶ را از او ﺑﺎزﭘﺲ ﻧﻤﻰﮔﻴﺮد‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ‬ ‫دﺳﺘﺶ ﺑﺎز‪ ،‬ﻗﺪرﺗﺶ اﺳﺘﻮار و ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ هﻤﻪ را ﺑﺎزﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻧﻌﻤﺖهﺎ را از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ و ﻣﻐﺮور ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻘﺎ و زوال ﻧﻌﻤﺖهﺎ ﺑﻪ ارادﻩى اوﺳﺖ‪» .‬ﻟﻨﺬهﺒﻦّ‬ ‫ﺑﺎﻟّﺬى اوﺣﻴﻨﺎ«‬ ‫‪ -٢‬هﻴﭻ آﺲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺸﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺛﻢّ ﻻﺗﺠﺪ«‬ ‫‪ -٣‬ﻧﺰول آﺘﺐ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ و وﺣﻰ‪ ،‬از ﺷﺌﻮن رﺑﻮﺑﻴّﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪» .‬اﻟّﺬى‬ ‫اوﺣﻴﻨﺎ‪ ...‬اﻻّ رﺣﻤﺔ ﻣﻦ رﺑّﻚ«‬ ‫‪ -٤‬ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﻓﻀﻞ ﺑﺰرگ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬اوﺣﻴﻨﺎ‪ ...‬آﺎن ﻓﻀﻠﻪ ﻋﻠﻴﻚ آﺒﻴﺮاً« ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرگ و واﻻﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻟﻄﻒ او ﻧﻴﺰ ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﻓﻀﻞ ﺑﺰرگ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮص ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٨٨‬‬ ‫ﻢ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻀُ‬ ‫ﻘ ْﺮءَانِ ﻟَﺎ ﻳَ ْﺄﺗُﻮنَ ﺑِﻤِ ْﺜﻠِﻪِ وَﻟَ ْﻮ آَﺎنَ ﺑَ ْﻌ ُ‬ ‫ﺲ وَا ْﻟﺠِﻦﱡ ﻋَﻠَﻰ أَن ﻳَ ْﺄﺗُﻮ ْا ﺑِﻤِ ْﺜﻞِ هَﺬَا ا ْﻟ ُ‬ ‫ﺟﺘَﻤَﻌَﺖِ ا ْﻟﺈِﻧ ُ‬ ‫»‪ «٨٨‬ﻗُﻞ ﻟﱠﺌِﻦِ ا ْ‬ ‫ﻟِﺒَ ْﻌﺾٍ ﻇَﻬِﻴﺮاً‬ ‫ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ )ﺗﻤﺎم( اﻧﺲ و ﺟﻦّ ﮔﺮد ﺁﻳﻨﺪ ﺗﺎ هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﻗﺮﺁن را ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﺁن را ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬هﺮ‬ ‫ﭼﻨﺪ آﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن و ﻳﺎور دﻳﮕﺮى ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﻇﻬﻴﺮ« از »ﻇَﻬﺮ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﻰ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ آﻔّﺎر آﻪ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻟﻮ ﻧﺸﺎء ﻟﻘﻠﻨﺎ ﻣﺜﻞ هﺬا«) اﻧﻔﺎل‪ (٣١ ،‬ﻣﺎ هﻢ اﮔﺮ‬ ‫ﺑﺨﻮاهﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺜﻞ ﻗﺮﺁن را ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪ .‬اﻣّﺎ دﻋﻮت ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ )ﺗﺤّﺪى( و ﺁوردن ﻧﻤﻮﻧﻪاى ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺧﻮد‪ ،‬ﻗﺮنهﺎﺳﺖ آﻪ ﺑﻰﺟﻮاب ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ و ﺗﺎ آﻨﻮن ﻧﻴﺰ دﺷﻤﻨﺎن ﻋﺮب زﺑﺎن از اهﻞآﺘﺎب وﻣﻜﺘﺐهﺎى‬ ‫اﻟﺤﺎدى‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﻪى دﺷﻤﻨﻰهﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎ اﺳﻼم و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺪرتهﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻗﺮﺁن را‬ ‫ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻳﮋﮔﻰهﺎى ﺑﻰهﻤﺘﺎى ﻗﺮﺁن آﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻳﻨﻜﻪ‪ :‬هﻢ ﻣﻌﺠﺰﻩ اﺳﺖ‪ ،‬هﻢ روان و ﻣﺘﻨﻮّع‪ ،‬هﻢ‬ ‫ﺧﺒﺮ از ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﻰدهﺪ‪ ،‬هﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ داﺳﺘﺎنهﺎ را دارد‪ ،‬هﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩى دﻋﻮت را دارد‪ ،‬هﻢ ﺑﻴﺎن‬ ‫آﻨﻨﺪﻩى هﻤﻪى ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻧﻴﺎزهﺎى ﻓﺮدى و اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪ ،‬دﻧﻴﻮى و اﺧﺮوى در هﻤﻪى زﻣﻴﻨﻪهﺎ و در ﺗﻤﺎم‬ ‫زﻣﺎنهﺎ و ﺑﺮاى ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺟﻨّﻴﺎن ﻧﻴﺰ هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻧﺴﺎنهﺎ ﻣﻜﻠﻔﻨّﺪ و ﻗﺮﺁن‪ ،‬آﺘﺎب ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪» .‬اﺟﺘﻤﻌﺖ اﻻﻧﺲ و اﻟﺠﻦّ«‬ ‫‪ -٢‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ در ﺁوردن ﻧﻈﻴﺮِ ﻗﺮﺁن‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﻋﺠﺎز اﻳﻦ آﺘﺎب اﺳﺖ‪» .‬ﻻﻳﺄﺗﻮن ﺑﻤﺜﻠﻪ«‬ ‫‪ -٣‬ﺟﻦّ واﻧﺲ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ارﺗﺒﺎط وهﻤﻜﺎرى داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬وﻟﻮ آﺎن ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻟﺒﻌﺾ ﻇﻬﻴﺮا«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٨٩‬‬ ‫ﻘ ْﺮءَانِ ﻣِﻦ ُآﻞﱢ ﻣَﺜَﻞٍ ﻓَﺄَﺑَﻰ أَ ْآﺜَ ُﺮ اﻟﻨﱠﺎسِ إِﻟﱠﺎ ُآﻔُﻮراً‬ ‫ﺪ ﺻَﺮﱠ ْﻓﻨَﺎ ﻟِﻠﻨﱠﺎسِ ﻓِﻰ هَﺬَا ا ْﻟ ُ‬ ‫»‪ «٨٩‬وَﻟَﻘَ ْ‬ ‫و هﻤﺎﻧﺎ در اﻳﻦ ﻗﺮﺁن‪ ،‬از هﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺜﺎل ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﺁوردﻳﻢ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺳﺮﺑﺎززدﻩ‪ ،‬و ﺟﺰ اﻧﻜﺎر آﺎرى‬ ‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ!‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺗﻨﻮّع ودﮔﺮﮔﻮﻧﻰهﺎى ﺑﻴﺎﻧﻰ ﻗﺮﺁن‪ ،‬از اﺑﻌﺎد اﻋﺠﺎز ﻗﺮﺁن اﺳﺖ‪» .‬ﺻﺮّﻓﻨﺎ«‬ ‫‪ -٢‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن ﺣﺠّﺖ را ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺗﻤﺎم آﺮدﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻟﻘﺪ ﺻﺮّﻓﻨﺎ ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻰ ﺧﺴﺘﮕﻰﺁور اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎم دﻋﻮت ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﻮّع ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺻﺮّﻓﻨﺎ«‬ ‫‪ -٤‬آﺘﺎب هﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در دﺳﺘﺮس هﻤﮕﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬هﺬا اﻟﻘﺮﺁن«‬ ‫‪ - ٥‬ﻳﻜﻰ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩهﺎى ﺗﻌﻠﻴﻢ وﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺿﺮباﻟﻤﺜﻞ وﺑﻴﺎن ﺗﻤﺜﻴﻠﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﺻﺮّﻓﻨﺎ‬ ‫ﻟﻠﻨّﺎس‪ ...‬ﻣﻦ آﻞّ ﻣﺜﻞ«‬ ‫‪ -٦‬ﻣﺮدم ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ وﻣﺜﺎلهﺎى ﻣﺘﻨﻮّع‪ ،‬هﺮ آﺪام ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاى ﮔﺮوهﻰ روﺷﻨﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺻﺮّﻓﻨﺎ ﻟﻠﻨّﺎس‪...‬‬ ‫ﻣﻦ آﻞّ ﻣﺜﻞ«‬ ‫‪ -٧‬دﻟﻴﻞ اﻧﻜﺎر ﻣﺮدم‪ ،‬ﻟﺠﺎﺟﺖ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﺣﺠّﺖ ﺑﺮاى ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﺄﺑﻰ اآﺜﺮ اﻟﻨﺎس‪«...‬‬

‫‪ - ٨‬اآﺜﺮﻳّﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺣﻘّﺎﻧﻴﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﻓﺄﺑﻰ اآﺜﺮ اﻟﻨﺎس«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪ ٩٠‬و ‪(٩١‬‬ ‫ﺠﺮَ ﻟَﻨَﺎ ﻣِﻦَ ا ْﻟﺄَ ْرضِ ﻳَﻨﺒُﻮﻋﺎً‬ ‫ﻔ ُ‬ ‫»‪ «٩٠‬وَ ﻗَﺎﻟُﻮ ْا ﻟَﻦ ﻧﱡ ْﺆﻣِﻦَ ﻟَﻚَ ﺣَﺘﱠﻰ ﺗَ ْ‬ ‫وﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﻮ اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻰﺁورﻳﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮاى ﻣﺎ ﭼﺸﻤﻪاى از زﻣﻴﻦ ﺟﺎرى ﺳﺎزى‪،‬‬ ‫ﻔﺠِﻴﺮاً‬ ‫»‪ «٩١‬أَ ْو ﺗَﻜُﻮنَ ﻟَﻚَ ﺟَﻨﱠﺔٌ ﻣﱢﻦ ﻧﱠﺨِﻴﻞٍ وَﻋِﻨَﺐٍ ﻓَ ُﺘﻔَﺠﱢﺮَ ا ْﻟﺄَ ْﻧﻬَﺮَ ﺧِﻠَﻠَﻬَﺎ ﺗَ ْ‬ ‫ﻳﺎ ﺑﺮاى ﺗﻮ ﺑﺎﻏﻰ از ﺧﺮﻣﺎ واﻧﮕﻮر ﺑﺎﺷﺪ آﻪ از ﻣﻴﺎن ﺁن‪ ،‬ﻧﻬﺮهﺎ ﺟﺎرى ﮔﺮداﻧﻰ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﻳَﻨﺒﻮع«‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪاى ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد آﻪ ﺧﺸﻚ ﻧﺸﻮدو هﻤﻮارﻩ ﺑﺠﻮﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺮآﺎن آﻪ ﻣﻨﻜﺮ اﻋﺠﺎز ﻗﺮﺁن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮط اﻳﻤﺎن ﺁوردن ﺧﻮد را رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺎدّﻳﺎت ﻗﺮار دادﻩ و ﺗﻮﻗّﻌﺎت‬ ‫ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﻰ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از ﺁﻧﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮاى اﺛﺒﺎت ﻧﺒﻮّت ﺧﻮد ﻣﻌﺠﺰﻩ اﻧﺠﺎم ﻣﻰدهﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاى‬ ‫اِﺷﺒﺎع هﻮﺳﻬﺎى ﻣﺮدم ﻟﺠﻮج‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﺮﮔﺮﻣﻰ وﺗﻔﺮﻳﺢ‪ ،‬ﻳﺎ ﻓﺮار از آﺎر وﺗﻼش‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ ﺗﻮﻗّﻊ ﻧﺎﺑﺠﺎ‪ ،‬ﻗﺴﺎوت‪ ،‬ﻟﺠﺎﺟﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺎﻧﻪﮔﻴﺮى‪ ،‬ﻧﺎﺁﮔﺎهﻰ ﺑﻪ هﺪف و ﺑﻰادﺑﻰ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ هﻢ‬ ‫ﻣﻰداد و ﺳﺒﺐ ﻣﻰﺷﺪ آﻪ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ درﺧﻮاﺳﺖهﺎى ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫از ﻗﺒﻴﻞ‪ :‬ﭼﺸﻤﻪى ﺁب‪ ،‬ﺑﺎغ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﺁﺳﻤﺎن‪ ،‬اﺣﻀﺎر ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪى ﻃﻼ‪ ،‬ﭘﺮواز ﺑﻪ‬ ‫ﺁﺳﻤﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪى ﺧﺼﻮﺻﻰ از ﺳﻮى ﺧﺪا‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬هﺮ آﺲ ﺑﻪ ﻗﺪر ﻓﻜﺮش درﺧﻮاﺳﺖ دارد‪ ،‬ﻣﻼك ﻧﺒﻮّت در دﻳﺪ ﻣﺸﺮآﺎن ﺑﺎغ و ﭼﺸﻤﻪ و ﻣﺎدّﻳﺎت ﺑﻮد‪.‬‬ ‫»ﻟﻦ ﻧﺆﻣﻦ ﻟﻚ ﺣﺘّﻰ ﺗﻔﺠﺮ‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬هﺪف ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ارﺷﺎد ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻰ ﮔﺮوهﻰ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺑﺎغ و ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪» .‬ﻟﻦ ﻧﺆﻣﻦ‬ ‫ﻟﻚ ﺣﺘّﻰ ﺗﻔﺠﺮ ﻟﻨﺎ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬هﺮ درﺧﻮاﺳﺖ و ﺗﻮﻗّﻌﻰ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﻣﺒﻠﻐﺎن ﻣﻜﺘﺒﻰ‪ ،‬ﺗﻮﻗّﻌﺎت ﻧﺎﺑﺠﺎ زﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﺣﺘّﻰ ﺗﻔﺠﺮ‪«...‬‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪ ٩٢‬و ‪(٩٣‬‬ ‫ﻤﺖَ ﻋَﻠَ ْﻴﻨَﺎ آِﺴَﻔﺎً أَ ْو ﺗَ ْﺄﺗِﻰَ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ وَ ا ْﻟﻤَﻠَﺌِﻜَﺔِ ﻗَﺒِﻴﻼ‬ ‫ﺴﻘِﻂَ اﻟﺴﱠﻤَﺂءَ آَﻤَﺎ زَﻋَ ْ‬ ‫»‪ «٩٢‬أَ ْو ُﺗ ْ‬ ‫ﻳﺎ ﺁﺳﻤﺎن را هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ آﻪ ﻣﻰﭘﻨﺪارى ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎرﻩهﺎﻳﻰ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﻴﻔﻜﻨﻰ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎ ﺑﻴﺎورى‪.‬‬

‫ﻘﺮَ ُؤ ُﻩ‬ ‫ﺧ ُﺮفٍ أَ ْو ﺗَ ْﺮﻗَﻰ ﻓِﻰ اﻟﺴﱠﻤَﺂءِ وَﻟَﻦ ﻧﱡ ْﺆﻣِﻦَ ﻟِ ُﺮﻗِﻴﱢﻚَ ﺣَﺘﱠﻰ ُﺗﻨَﺰﱢلَ ﻋَﻠَ ْﻴﻨَﺎ آِﺘَﺒﺎً ﻧﱠ ْ‬ ‫»‪ «٩٣‬أَ ْو ﻳَﻜُﻮنَ ﻟَﻚَ ﺑَ ْﻴﺖٌ ﻣﱢﻦ ُز ْ‬ ‫ﺖ إِﻟﱠﺎ ﺑَﺸَﺮاً رﱠﺳُﻮﻻً‬ ‫ﻞ آُﻨ ُ‬ ‫ﺳ ْﺒﺤَﺎنَ رَﺑﱢﻰ هَ ْ‬ ‫ﻞ ُ‬ ‫ُﻗ ْ‬ ‫ﻳﺎ ﺑﺮاى ﺗﻮ ﺧﺎﻧﻪاى از زر و زﻳﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در ﺁﺳﻤﺎن ﭘﺮواز آﻨﻰ و ﺑﻪ ﭘﺮواز و ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺗﻮ )ﻧﻴﺰ( اﻳﻤﺎن‬ ‫ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﺁورد ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ آﺘﺎﺑﻰ ﺑﺮﻣﺎ ﻓﺮودﺁورى آﻪ ﺁن را ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ ﻣﻨﺰّﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺟﺰ اﻳﻦ‬ ‫اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ ﺑﺸﺮى ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪﻩام!‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»آﻤﺎ زَﻋَﻤﺖ« اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ و وﻋﺪﻩى ﻋﺬاﺑﻰ اﺳﺖ آﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ در ﺁﻳﻪ ‪٩‬‬ ‫ﺳﻮرﻩى ﺳﺒﺄ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» .‬أو ﻧُﺴﻘِﻂ ﻋﻠﻴﻬﻢ ِآﺴَﻔﺎً ﻣﻦ اﻟﺴﻤﺎء«‬ ‫ﻣﻌﺠﺰﻩ‪ ،‬از ﺷﺌﻮن رﺑﻮﺑﻴّﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪى ﺁن ارادﻩ و ﺣﻜﻤﺖ اﻟﻬﻰ اﺳﺖ و از ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁن‬ ‫اﺳﺖ آﻪ ﺑﻰهﺪف و ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﻳﺎ ﻣﺤﺎل ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖهﺎى آﻔّﺎر از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اآﺮمﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﻴﻬﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﻗﻂ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﺁﺳﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدى هﻤﻪ ﻣﻰاﻧﺠﺎﻣﺪ و آﺴﻰ ﻧﻤﻰﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻤﺎن ﺁورد‪ .‬اﺣﻀﺎر ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن هﻢ ﻣﺤﺎل‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺟﺴﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﺣﻀﺎر ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺎ ﺁﻧﺎن را ﻣﺸﺎهﺪﻩ آﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬آﻔّﺎر‪ ،‬ﻟﺠﻮج و ﺑﻰادﺑﻨﺪ‪ .‬در ﺗﻌﺒﻴﺮ »ﻟﻦ ﻧﺆﻣﻦ« و »آﻤﺎ زَﻋَﻤﺖ« ﻧﻮﻋﻰ ﺑﻰادﺑﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬آﻔّﺎر‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪات اﻧﺒﻴﺎ را ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪» .‬آﻤﺎ زَﻋﻤﺖَ«‬ ‫‪ -٣‬درﺧﻮاﺳﺖهﺎى ﻣﺤﺎل و ﺑﻴﻬﻮدﻩ از آﺴﻰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻰﺷﻮد‪» .‬ﺗﺄﺗﻰ ﺑﺎﻟﻠّﻪ«‬ ‫‪ -٤‬ﺣﺲﮔﺮاﻳﻰ ﻣﺸﺮآﺎن‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺗﻮﻗّﻌﺎت ﻧﺎﺑﺠﺎى ﺁﻧﺎن ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺗُﺴﻘِﻂ‪ ...‬ﺗﺄﺗﻰ«‬ ‫‪ - ٥‬اراﺋﻪ ﻣﻌﺠﺰات وﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ارادﻩ و ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﻧﺒﻴﺎ‪» .‬هﻞ آﻨﺖ اﻻّ ﺑﺸﺮا«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(٩٤‬‬ ‫ﻪ ﺑَﺸَﺮاً رﱠﺳُﻮﻻً‬ ‫ﻬﺪَى إِﻟﱠﺎ أَن ﻗَﺎﻟُﻮ ْا أَﺑَﻌَﺚَ اﻟﻠﱠ ُ‬ ‫ﻢ ا ْﻟ ُ‬ ‫ه ُ‬ ‫»‪ «٩٤‬وَﻣَﺎ ﻣَﻨَﻊَ اﻟﻨﱠﺎسَ أَن ُﻳ ْﺆﻣِﻨُﻮ ْا إِ ْذ ﺟَﺂءَ ُ‬ ‫و ﺁﻧﮕﺎﻩ آﻪ هﺪاﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺮدم ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰى ﻣﺮدم را از اﻳﻤﺎن ﺁوردن ﺑﺎزﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺟﺰ ﺁﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺸﺮى را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ؟‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫آﺴﺎﻧﻰ آﻪ داراى ﻣﻨﻄﻖ درﺳﺘﻰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪى ﻗﻮّت را ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ ﻣﻰﭘﻨﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﻮدنِ‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻘﻄﻪى ﻗﻮّت اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺿﻌﻒ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ ﻏﺮاﺋﺰ و اﻣﻴﺎل و ﻣﺸﻜﻼت‪ ،‬درد اﻧﺴﺎنهﺎ را‬ ‫درك ﻣﻰآﻨﺪ و ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ اﻟﮕﻮى ﻋﻤﻠﻰ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺴﺨﻪى ﻣﻔﻴﺪى اراﺋﻪ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺑﻬﺎﻧﻪهﺎى آﻔّﺎر ﺑﺮاى اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎوردن‪ ،‬از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﭼﺮا اﻧﺒﻴﺎ اﻧﺴﺎنهﺎﻳﻰ هﻤﭽﻮن ﻣﺎ هﺴﺘﻨﺪ؟‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺁن اﺳﺖ آﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪى ﻋﻤﻠﻰ و اراﺋﻪ اﻟﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻨﺎﺳﺖ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻓﻼﻧﻰ از ﻓﻼن ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻳﺎ ﻓﻼن ﺷﻬﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﻣﺮدم ﺑﺮاﺳﺎس ﺧﻴﺎل و ﻣﻌﻴﺎرهﺎى ﻣﺎدّى اﺳﺖ‪ ،‬اﻣّﺎ ﻧﺰول و درﻳﺎﻓﺖ وﺣﻰ ﻟﻴﺎﻗﺖ‬ ‫ﻣﻰﺧﻮاهﺪ‪.‬‬ ‫ج‪ :‬ﭼﺮا ﺧﻮد ﻣﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ؟‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺒﻮّت ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺑﺲ واﻻ‪ ،‬ﺣﺘّﻰ ﺑﺮﺗﺮ از ﻣﻘﺎم ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﺳﺖ و هﺮ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﺎ هﺮ ﺳﺎﺑﻘﻪاى‬ ‫ﺳﺰاوار ﭘﻴﺎﻣﺒﺮى ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫د‪ :‬ﭼﺮا ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮﺧﻮد ﻣﺎ ﻓﺮود ﻧﻤﻰﺁﻳﻨﺪ؟‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﺰول ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺮ آﺴﺎﻧﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻧﺤﺮاف و ﮔﻨﺎهﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﮔﺮﻧﻪ هﺮ روز دروغ‬ ‫و اﻧﺤﺮاﻓﻰ را ﺑﻪ ﻧﺎم وﺣﻰ ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﻣﻰﺁورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬آﻔّﺎر‪ ،‬ﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮ و ﺑﻰﻣﻨﻄﻘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎﻧﻪى آﻔّﺎر اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﭼﺮا ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺸﺮى هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪» .‬ﻣﺎ‬ ‫ﻣﻨﻊ‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺑﺮاى هﺪاﻳﺖ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺁﻧﺎن ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ‪» .‬ﺟﺎﺋﻬﻢ اﻟﻬُﺪى«‬ ‫‪ -٣‬ﺷﺨﺼﻴّﺖ و آﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮاى اﻧﺴﺎن ﺟﺎهﻠﻰ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻰﭘﻨﺪاﺷﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن ﻻﻳﻖ‬ ‫ﻧﺒﻮّت ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﺑَﺸَﺮاً رﺳﻮﻻ«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٩٥‬‬ ‫ﻄﻤَﺌِﻨﱢﻴﻦَ ﻟَﻨَﺰﱠ ْﻟﻨَﺎ ﻋَﻠَ ْﻴﻬِﻢ ﻣﱢﻦَ ا ْﻟﺴﱠﻤَﺂءِ ﻣَﻠَﻜﺎً رﱠﺳُﻮﻻً‬ ‫ﻣ ْ‬ ‫ﻤﺸُﻮنَ ُ‬ ‫»‪ «٩٥‬ﻗُﻞ ﻟﱠ ْﻮ آَﺎنَ ﻓِﻰ ا ْﻟﺄَ ْرضِ ﻣَﻠَﺌِﻜَﺔٌ ﻳَ ْ‬ ‫ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ در زﻣﻴﻦ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﺁراﻣﺶ راﻩ ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬هﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﻣﺎ از ﺁﺳﻤﺎن‬ ‫ﻓﺮﺷﺘﻪاى را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺁﻳﻪ‪ ،‬در ردّ دﻳﺪﮔﺎﻩ ﺁﻧﺎن آﻪ ﺑﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﻮدن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻋﺘﺮاض داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺳﻨّﺖ‬ ‫اﻟﻬﻰ وﺿﺮورت دﻳﻨﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘّﻰ اﮔﺮ هﻤﻪ اهﻞ زﻣﻴﻦ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﺰاع و آﺸﻤﻜﺸﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن‬ ‫ﻧﺒﻮد و هﻤﻪ در ﺁراﻣﺶ و رﻓﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩاى از ﺟﻨﺲ ﺁﻧﺎن از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻰﺁﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬ ‫وﻇﻴﻔﻪى اﻧﺒﻴﺎ‪ ،‬ﺗﻜﺎﻣﻞ و رﺷﺪ ﻣﻌﻨﻮى و اﻟﮕﻮ دادن اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ رﻓﻊ ﺧﺼﻮﻣﺖ و دﺷﻤﻨﻰ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬

‫‪ -١‬هﻤﮕﻮﻧﻰ رهﺒﺮان ﺑﺎ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻻزﻣﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ واﻟﮕﻮﭘﺬﻳﺮى ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﺮاى اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺮاى‬ ‫ﻓﺮﺷﺘﻪ‪» .‬ﻣﻼﺋﻜﺔ‪ ،‬ﻣﻠﻜﺎً«‬ ‫‪ -٢‬رﺳﺎﻟﺖ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮى از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاﺳﺖ و اﻧﺘﺨﺎﺑﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﻟﻨﺰّﻟﻨﺎ‪ ...‬رﺳﻮﻻ«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٩٦‬‬ ‫»‪ُ «٩٦‬ﻗ ْ‬ ‫ﻪ آَﺎنَ ﺑِﻌِﺒَﺎدِﻩِ ﺧَﺒِﻴﺮَا ﺑَﺼِﻴﺮاً‬ ‫ﻢ إِﻧﱠ ُ‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﻞ آَﻔَﻰ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪِ ﺷَﻬِﻴﺪاً ﺑَ ْﻴﻨِﻰ وَﺑَ ْﻴﻨَ ُ‬ ‫ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﻴﺎن ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ ﺧﺪا ﺑﺮاى ﮔﻮاهﻰ آﺎﻓﻰ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﺎﻧﺎ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺁﮔﺎﻩ و ﺑﻴﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﮔﻮاﻩ ﺑﻮدن وﻋﻠﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮردهﺎى ﺑﻰﻣﻨﻄﻖ آﻔّﺎر‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را دﻟﺪارى ﻣﻰدهﺪ‪.‬‬ ‫»ﻗﻞ آﻔﻰ ﺑﺎﻟﻠّﻪ«‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻜﻴﻪﮔﺎﻩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻗﺎﻃﻌﻴّﺖ دارﻧﺪ وﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻰ ﻧﺪارﻧﺪ‪» .‬آﻔﻰﺑﺎﻟﻠّﻪ«‬ ‫‪ -٣‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮآﺎن اﺗﻤﺎم ﺣﺠّﺖ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺠﺎدﻻت ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﻳﺎن داد‪» .‬آﻔﻰ ﺑﺎﻟﻠّﻪ‬ ‫ﺷﻬﻴﺪاً«‬ ‫‪ -٤‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﺁﮔﺎهﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺒﺐ دورى از اﻧﺤﺮاف وﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮﻳﻰ اﺳﺖ‪» .‬آﻔﻰ ﺑﺎﻟﻠّﻪ ﺷﻬﻴﺪاً«‬ ‫‪ - ٥‬ﺷﺎهﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬دﻗﻴﻖ و ﺑﺼﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺷﻬﻴﺪاً‪ ...‬ﺧﺒﻴﺮاً ﺑﺼﻴﺮاً«‬ ‫‪ -٦‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ﺷﺎهﺪ ﺁن اﺳﺖ آﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ وﻇﻴﻔﻪاش ﻋﻤﻞ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬هﻢ از ﻟﺠﺎﺟﺖ و‬ ‫ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ ﻳﺎ اﻳﻤﺎن و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ‪» .‬آﻔﻰ ﺑﺎﻟﻠّﻪ ﺷﻬﻴﺪاً‪ ...‬اﻧّﻪ آﺎن ﺑﻌﺒﺎدﻩ ﺧﺒﻴﺮاً ﺑﺼﻴﺮاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٩٧‬‬ ‫ﻪ ﻓَ ُ‬ ‫ﻬﺪِ اﻟﻠﱠ ُ‬ ‫»‪ «٩٧‬وَﻣَﻦ ﻳَ ْ‬ ‫ﻢ ﻳَ ْﻮمَ ا ْﻟﻘِﻴَﻤَﺔِ ﻋَﻠَﻰ‬ ‫ه ْ‬ ‫ﺸ ُﺮ ُ‬ ‫ﺤ ُ‬ ‫ﻢ أَ ْوﻟِﻴَﺂءَ ﻣِﻦ دُوﻧِﻪِ وَﻧَ ْ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻞ ﻓَﻠَﻦ ﺗَﺠِﺪَ ﻟَ ُ‬ ‫ﻀﻠِ ْ‬ ‫ﻬﺘَﺪِ وَﻣَﻦ ُﻳ ْ‬ ‫ﻤْ‬ ‫ﻬﻮَ ا ْﻟ ُ‬ ‫ﻢ ﺳَﻌِﻴﺮاً‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺖ زِ ْدﻧَ ُ‬ ‫ﻢ ُآﻠﱠﻤَﺎ ﺧَﺒَ ْ‬ ‫ﻢ ﺟَﻬَﻨﱠ ُ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺻﻤّﺎً ﻣﱠ ْﺄوَﻳ ُ‬ ‫ﻋﻤْﻴﺎً وَ ُﺑﻜْﻤﺎً وَ ُ‬ ‫ﻢ ُ‬ ‫ُوﺟُﻮهِﻬِ ْ‬ ‫و هﺮ آﻪ را ﺧﺪا هﺪاﻳﺖ آﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ هﻤﻮ هﺪاﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و هﺮ آﻪ را ﮔﻤﺮاﻩ ﺳﺎزد‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﻳﺎوراﻧﻰ ﺟﺰ‬ ‫ﺧﺪا ﺑﺮاى ﺁﻧﺎن ﻧﺨﻮاهﻰ ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﺎ در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را واژﮔﻮن )ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺰﻧﺪﻩ( آﻮر و آﺮ و ﻻل‬ ‫ﻣﺤﺸﻮر ﻣﻰآﻨﻴﻢ و ﺟﺎﻳﮕﺎهﺸﺎن دوزخ اﺳﺖ‪ ،‬آﻪ هﺮﮔﺎﻩ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﻮد‪ ،‬ﺁﺗﺶ ﺁﻧﺎن را ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﺧَﺒﺖ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻓﺮوآﺶ آﺮدن ﺷﻌﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬و »ﺳَﻌﻴﺮ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪن ﺁﺗﺶ و از‬ ‫ﻧﺎمهﺎى ﺟﻬﻨّﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬اﮔﺮ ﮔﻤﺮاهﺎن در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬آﺮ و آﻮر و ﻻﻟﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﺁﻳﺎت دﻳﮕﺮ‪ ،‬از دﻳﺪن ﺁﺗﺶ؛ »رأى‬ ‫اﻟﻤﺠﺮﻣﻮن اﻟﻨّﺎر«) آﻬﻒ‪ ،(٥٣ ،‬ﻳﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاى دوزخ؛ »ﺳَﻤﻌﻮا ﻟﻬﺎ ﺗﻐﻴّﻀﺎً و زﻓﻴﺮاً«) ﻓﺮﻗﺎن‪ ،(١٢ ،‬ﻳﺎ‬ ‫ﻓﺮﻳﺎد و ﺷﻴﻮن ﺁﻧﺎن؛ »دﻋﻮا هﻨﺎﻟﻚ ﺛﺒﻮراً«) ﻓﺮﻗﺎن‪ (١٣ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻮاﻗﻒ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﺘﻌﺪّد اﺳﺖ‪ .‬در هﺮ ﻣﻮﻗﻔﻰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺁن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺗﺒﻴﺎن(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬هﺪاﻳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻋﻘﻞ واﺳﺘﺪﻻل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻓﻴﻖ اﻟﻬﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺧﻮاهﺪ‪» .‬و ﻣَﻦ ﻳَﻬﺪى اﻟﻠّﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻤﻬﺘﺪ«‬ ‫‪ -٢‬ﮔﻤﺮاهﺎن را ﻧﺠﺎتﺑﺨﺸﻰ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﻣَﻦ ﻳُﻀﻠِﻞ ﻓﻠﻦ ﺗَﺠِﺪ‪«...‬‬ ‫‪ -٣‬آﺴﻰ آﻪ از ﮔﻮش‪ ،‬ﭼﺸﻢ و زﺑﺎن ﺧﻮد در ﻣﺴﻴﺮ ﺣﻖّ ﻳﺎﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺣﻖّ ﮔﻔﺘﻦ و ﺣﻖّ دﻳﺪن ﺑﻬﺮﻩ ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬در‬ ‫ﻗﻴﺎﻣﺖ آﻮر‪ ،‬آﺮ‪ ،‬ﻻل و واژﮔﻮن ﻣﺤﺸﻮر ﻣﻰﺷﻮد‪) .‬اﻳﻦ در واﻗﻊ ﻧﻮﻋﻰ ﺗﺠﺴّﻢ ﻋﻤﻞ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ!(‬ ‫»ﻧﺤﺸﺮهﻢ‪ ...‬ﻋﻠﻰ وﺟﻮهﻬﻢ ﻋﻤﻴﺎً و ﺑﻜﻤﺎً وﺻﻤّﺎً«‬ ‫‪ -٤‬ﺁﺗﺶ دوزخ‪ ،‬ﺑﺮاى ﻣﺠﺮﻣﺎن و ﻣﻨﺤﺮﻓﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺷﻌﻠﻪورﺗﺮ ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬آﻠﻤّﺎ ﺧَﺒﺖ زدﻧﺎهﻢ ﺳﻌﻴﺮاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٩٨‬‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫»‪ «٩٨‬ذَ ﻟِﻚَ ﺟَﺰَﺁ ُؤهُﻢ ﺑِﺄَﻧﱠ ُ‬ ‫ﻢ آَﻔَﺮُو ْا ﺑَِﺎﻳَﺘِﻨَﺎ وَ ﻗَﺎﻟُﻮ ْا أَءِذَا ُآﻨﱠﺎ ﻋِﻈَﻤﺎً وَ ُرﻓَﺘﺎً أَءِﻧﱠﺎ ﻟَﻤَ ْﺒﻌُﻮﺛُﻮنَ ﺧَﻠْﻘﺎً ﺟَﺪِﻳﺪاً‬ ‫ﺁن )دوزخ( آﻴﻔﺮ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪان ﺟﻬﺖ آﻪ آﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﭘﺲ از ﺁﻧﻜﻪ )ﻣﺮدﻳﻢ و ﺑﻪ ﺻﻮرت(‬ ‫اﺳﺘﺨﻮان و )ﻣﺜﻞ آﺎﻩ( رﻳﺰرﻳﺰ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺁﻳﺎ واﻗﻌﺎً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺁﻓﺮﻳﺪﻩى ﺟﺪﻳﺪى ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺷﺪ؟‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»رُﻓﺎت«‪ ،‬ذرّات آﺎﻩ اﺳﺖ آﻪ ﭼﻨﺎن رﻳﺰ ﺷﺪﻩ آﻪ دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ).‬ﻣﻔﺮدات راﻏﺐ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻗﻬﺮ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﺎﻓﺮان‪ ،‬ﺑﻰدﻟﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮدﺷﺎن اﺳﺖ‪» .‬ذﻟﻚ ﺟﺰاﺋﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎَﻧّﻬﻢ«‬ ‫‪ -٢‬آﺎﻓﺮان ﺑﺮ اﻧﻜﺎر ﻣﻌﺎد دﻟﻴﻞ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻳﺎ از روى اﺳﺘﻬﺰا‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻌﺠّﺐ و ﻳﺎ اﺳﺘﺒﻌﺎد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ءاِﻧّﺎ«‬ ‫‪ -٣‬ﺑﺎورﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻗﻴﺎﻣﺖ و اﻧﻜﺎر ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺑﺪﺑﺨﺘﻰ و دوزﺧﻰ ﺷﺪن اﻧﺴﺎن ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ذﻟﻚ ﺟﺰاﺋﻬﻢ‪...‬‬ ‫ءاﻧّﺎ ﻟﻤﺒﻌﻮﺛﻮن ﺧﻠﻘﺎً ﺟﺪﻳﺪاً«‬ ‫‪ -٤‬ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪» .‬ﻋِﻈﺎﻣﺎً و رُﻓﺎﺗﺎً‪ ،‬ﺧَﻠﻘﺎً ﺟﺪﻳﺪاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(٩٩‬‬ ‫»‪ «٩٩‬أَوَﻟَ ْ‬ ‫ﻢ أَﺟَﻼً ﻟﱠﺎ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﻢ وَﺟَﻌَﻞَ ﻟَ ُ‬ ‫ﻬ ْ‬ ‫ﺨ ُﻠﻖَ ﻣِ ْﺜﻠَ ُ‬ ‫ﻢ ﻳَﺮَ ْو ْا أَنﱠ اﻟﻠﱠﻪَ اﻟﱠﺬِى ﺧَﻠَﻖَ اﻟﺴﱠﻤَﻮَ تِ وَ ا ْﻟﺄَ ْرضَ ﻗَﺎدِرٌ ﻋَﻠَﻰ أَن ﻳَ ْ‬ ‫رَ ْﻳﺐَ ﻓِﻴﻪِ ﻓَﺄَﺑَﻰ اﻟﻈﱠﻠِﻤُﻮنَ إِﻟﱠﺎ ُآﻔُﻮراً‬

‫ﺁﻳﺎ ﻧﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩاﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪى آﻪ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و زﻣﻴﻦ را ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺁﻓﺮﻳﺪن ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ؟ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاى ﺁﻧﺎن ﻣﺪّﺗﻰ ﻣﻌﻴّﻦ آﺮدﻩ آﻪ ﺷﻜّﻰ در ﺁن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣّﺎ ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻩ و‬ ‫ﺟﺰ ﺑﻪ آﻔﺮ ﺑﻪ ﭼﻴﺰى ﺗﻦ ﻧﻤﻰدهﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت »ﻻرﻳﺐ ﻓﻴﻪ«‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺟﺎى هﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪى در ﻗﺮﺁن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁﻧﻜﻪ هﻴﭻ آﺲ ﺗﺮدﻳﺪى در ﺁن‬ ‫ﻧﻤﻰآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺮﺁن ﺑﺎرهﺎ ﺑﺮاى ﺷﻚزداﻳﻰ از ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و زﻣﻴﻦ و ﻋﻈﻤﺖ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻠﻘﺖ و ﻗﺪرت‬ ‫اﻟﻬﻰ ﺑﺮ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ‪ ،‬اﺷﺎرﻩ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪» .‬ءاﻧﺘﻢ اَﺷﺪّ ﺧَﻠﻘﺎً أم اﻟﺴﻤﺎء ﺑَﻨﺎهﺎ«) ﻧﺎزﻋﺎت‪ (٢٧ ،‬ﺁﻳﺎ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺳﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺁﺳﻤﺎن آﻪ ﺁن را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد؟ ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ اﻣﻜﺎن وﺟﻮد ﻳﻚ ﭼﻴﺰ‪،‬‬ ‫واﻗﻊﺷﺪن و ﺑﻮدن ﺁن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮانهﺎى ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ هﻤﺎن اﺳﺘﺨﻮانهﺎى دﻧﻴﻮى و روح ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ هﻤﺎن روح‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣّﺎ ﻗﺮﺁن »ﻣِﺜﻠَﻬﻢ« ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺸﺘﻰ آﻪ اﮔﺮ در هﻢ آﻮﺑﻴﺪﻩ و دوﺑﺎرﻩ از هﻤﺎن ﮔﻞ ﺧﺸﺘﻰ‬ ‫ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺜﻞ اوّﻟﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻴﻦ ﺁن‪ .‬ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻮادّش هﻤﺎن ﻣﻮاد اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‬ ‫ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ( »ﻣِﺜﻠَﻬﻢ«‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ اﻣﻜﺎن ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت اﻟﻬﻰ در ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ‪» .‬أوَﻟَﻢ ﻳَﺮوا«‬ ‫‪ -٢‬زﻧﺪﮔﻰ دﻧﻴﺎ ﭼﻨﺪ روزى ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬آﺎﻓﺮان اﻳﻦ هﻤﻪ ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺮﮔﺸﺎن ﻣﻰرﺳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬ ‫ﻗﻴﺎﻣﺖ‪» .‬ﺟَﻌﻞ ﻟﻬﻢ اﺟﻼً«‬ ‫‪ -٣‬ﺑﻰﺗﻮﺟّﻬﻰ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﺪاوﻧﺪ و اﺳﺘﺒﻌﺎد ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻰ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪» ،‬ﻓﺄﺑﻰ اﻟﻈﺎﻟﻤﻮن« و ﻇﻠﻢ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪى آﻔﺮ اﺳﺖ‪» .‬اﻻّ آُﻔﻮرا«‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(١٠٠‬‬ ‫ﻢ ﺗَ ْ‬ ‫»‪ «١٠٠‬ﻗُﻞ ﻟﱠ ْﻮ أَﻧ ُﺘ ْ‬ ‫ﻦ ﻗَﺘُﻮراً‬ ‫ﺸﻴَﺔَ ا ْﻟﺈِﻧﻔَﺎقِ وَ آَﺎنَ ا ْﻟﺈِﻧﺴَ ُ‬ ‫ﻢ ﺧَ ْ‬ ‫ﻜ ُﺘ ْ‬ ‫ﻣﺴَ ْ‬ ‫ﺣﻤَﺔِ رَﺑﱢﻰ إِذاً ﻟﱠﺄَ ْ‬ ‫ﻤﻠِﻜُﻮنَ ﺧَﺰَﺁﺋِﻦَ رَ ْ‬ ‫ﺑﮕﻮ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﺰاﻧﻪدار رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرم ﺑﻮدﻳﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً از ﺗﺮس اﻧﻔﺎق )و ﺗﻬﻰدﺳﺘﻰ‪ (،‬ﭼﻴﺰى ﺑﻪ آﺴﻰ‬ ‫ﻧﻤﻰدادﻳﺪ‪ .‬و اﻧﺴﺎن ﺗﻨﮓﻧﻈﺮ و ﺑﺨﻴﻞ اﺳﺖ!‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬

‫»ﻗَﺘﻮر« از »ﻗِﺘﺮ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺑﺨﻞ واﻣﺴﺎك از ﺑﺨﺸﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬آﺜﺮت ﻣﺎل‪ ،‬اﺛﺮى در ﺳﺨﺎوتِ اﻓﺮاد ﺣﺮﻳﺺ و ﺑﺨﻴﻞ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻌﻀﻰ ﺳﻴﺮى ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و هﺮﭼﻪ ﺑﻴﻨﺪوزﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎز ﻧﮕﺮان آﻢﺷﺪن ﺁﻧﻨﺪ‪».‬ﻟﻮاﻧﺘﻢﺗﻤﻠﻜﻮنﺧﺰاﺋﻦ‪...‬ﻷﻣﺴﻜﺘﻢ«‬ ‫‪ -٢‬ﺗﺮس از ﺗﻬﻰدﺳﺘﻰ ﻳﻜﻰ از رﻳﺸﻪهﺎى ﺑﺨﻞ اﺳﺖ‪» .‬اَﻣﺴﻜﺘﻢ ﺧَﺸﻴﺔ اﻻﻧﻔﺎق«‬ ‫‪ -٣‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ رﻓﺘﺎر ﺑﺸﺮ‪ ،‬روﺣﻴّﻪ وﺧﺼﻠﺖهﺎى اوﺳﺖ‪» .‬اَﻣﺴﻜﺘﻢ‪ ...‬آﺎن اﻻﻧﺴﺎن ﻗَﺘﻮرا«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٠١‬‬ ‫ن إِﻧﱢﻰ‬ ‫ﻪ ﻓِ ْﺮﻋَ ْﻮ ُ‬ ‫ﻢ ﻓَﻘَﺎلَ ﻟَ ُ‬ ‫ه ْ‬ ‫ﺳﺮَ ءِﻳﻞَ إِ ْذ ﺟَﺂءَ ُ‬ ‫ﺪ ءَاﺗَ ْﻴﻨَﺎ ﻣُﻮﺳَﻰ ﺗِ ْ‬ ‫ﻞ ﺑَﻨِﻰ إِ ْ‬ ‫ﺴﺌَ ْ‬ ‫ﺖ ﺑَﻴﱢﻨَﺖٍ ﻓَ ْ‬ ‫ﺴﻊَ ءَاﻳَ ِ‬ ‫»‪ «١٠١‬وَ ﻟَﻘَ ْ‬ ‫ﺴﺤُﻮراً‬ ‫ﻇﻨﱡﻚَ ﻳَﻤُﻮﺳَﻰ ﻣَ ْ‬ ‫ﻟَﺄَ ُ‬ ‫هﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻰ ﻧُﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩى روﺷﻦ دادﻳﻢ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬از ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺁﻧﮕﺎﻩ آﻪ )ﻣﻮﺳﻰ( ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺸﺎن‬ ‫ﺁﻣﺪ ﺳﺆال آﻦ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻋﻮن )ﺑﺎ دﻳﺪن ﺁن هﻤﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ( ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اىﻣﻮﺳﻰ! ﻣﻦ ﺗﻮ را ﻗﻄﻌﺎً اﻓﺴﻮن‬ ‫ﺷﺪﻩ ﻣﻰﭘﻨﺪارم‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﻣﻌﺠﺰات ﻧﻪﮔﺎﻧﻪى ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از‪:‬‬ ‫‪ -١‬اژدهﺎ ﺷﺪن ﻋﺼﺎ‪ -٢ .‬ﺳﻔﻴﺪى آﻒ دﺳﺖ‪ -٣ .‬ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ درﻳﺎ ﺑﺎ ﻋﺼﺎ‪ -٤ .‬ﻃﻮﻓﺎن‪ - ٥ .‬هﺠﻮم ﻣﻠﺦ‪- ٦ .‬‬ ‫هﺠﻮم ﺷﭙﺶ‪ -٧ .‬هﺠﻮم ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ‪ - ٨ .‬ﺧﻮن ﺷﺪن ﺁﺑﻬﺎ‪ -٩ .‬ﺟﺎرى ﺷﺪن دوازدﻩ ﭼﺸﻤﻪ از ﺳﻨﮓ ﺑﺎ ﻳﻚ‬ ‫ﻋﺼﺎ زدن‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘّﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻌﺠﺰات ﺁن ﺣﻀﺮت هﻴﺠﺪﻩ ﺗﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎزﮔﺸﺖ هﺮ ﻳﻚ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫اوّل ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺠﺰﻩاى دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬ﻗﺮﺁن ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﻧﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰات دﻳﮕﺮى هﻢ ﺑﺮاى ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻴﺎن آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫آﻨﺪﻩ ﺷﺪن آﻮﻩ و ﺑﺎﻻى ﺳﺮ ﻳﻬﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁن‪ ،‬ﻧﺰول ﻃﻌﺎمِ ﻣَﻦّ و ﺳَﻠﻮى‪ ،‬ﮔﺎو ذﺑﺢ ﺷﺪﻩاى آﻪ ﻣﺮدﻩ‬ ‫را زﻧﺪﻩ آﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻧﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ذآﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ‪ ٩‬ﻣﻌﺠﺰﻩ درﺑﺎرﻩى ﺧﻮد ﻓﺮﻋﻮن ﺑﻮد آﻪ ﺑﺎ دﻳﺪن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎز هﻢ اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎورد‪ .‬ﻣﻌﺠﺰات دﻳﮕﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻋﻮن ارﺗﺒﺎط ﻧﺪاﺷﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان‪ ،‬ﻓﺮﻗﺎن(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ دادن ﻣﻌﺠﺰات ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺗﻤﺎم ﺣﺠّﺖ ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬ﻟﻘﺪﺁﺗﻴﻨﺎ«‬ ‫‪ -٢‬ﺁﻧﺎن آﻪ ﺳﺮﺳﺨﺖﺗﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻل و ﻣﻌﺠﺰﻩى ﺑﻴﺸﺘﺮى دارﻧﺪ‪» .‬ﺗِﺴﻊَ ﺁﻳﺎتٍ«‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻌﺠﺰﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ روﺷﻦ و ﺑﻰﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺑﻴّﻨﺎت«‬

‫‪ -٤‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﭘﺰﺷﻜﺎﻧﻰاﻧﺪ آﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺮدم ﻣﻰروﻧﺪ‪ ).‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم در ﻣﻌﺮّﻓﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻃﺒﻴﺐٌ دوّارٌ ﺑﻄّﺒﻪ«‪ .‬ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ‪» (١٠٨ ،‬ﺟﺎءهﻢ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﺴﺘﻜﺒﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻌﺠﺰات و ﺑﺮهﺎنهﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﺗﻮهﻴﻦ ﻣﻰزﻧﻨﺪ‪» .‬ﻷﻇﻨّﻚ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﻰ‬ ‫ﻣَﺴﺤﻮراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٠٢‬‬ ‫ن ﻣَ ْﺜﺒُﻮراً‬ ‫ﻇﻨﱡﻚَ ﻳَﻔِ ْﺮﻋَ ْﻮ ُ‬ ‫ﻤﺖَ ﻣَﺂ أَﻧﺰَلَ هَ ُﺆﻟَﺎ ءِ إِﻟﱠﺎ رَبﱡ اﻟﺴﱠﻤَﻮَ تِ وَ ا ْﻟﺄَ ْرضِ ﺑَﺼَﺂﺋِﺮَ وَإِﻧﱢﻰ ﻟَﺄَ ُ‬ ‫ﺪ ﻋَﻠِ ْ‬ ‫»‪ «١٠٢‬ﻗَﺎلَ ﻟَﻘَ ْ‬ ‫ﻣﻮﺳﻰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﻄﻌﺎً ﻣﻰداﻧﻰ آﻪ اﻳﻦ )ﻣﻌﺠﺰات( را ﺟﺰ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺁﺳﻤﺎنهﺎ و زﻣﻴﻦ ﺑﺮاى ﺑﺼﻴﺮت ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدﻩ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺗﻮ را اى ﻓﺮﻋﻮن! هﻼك ﺷﺪﻩ ﻣﻰﭘﻨﺪارم‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻮﺳﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﻪ هﻼك ﺷﺪن ﻓﺮﻋﻮن ﻳﻘﻴﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻷﻇﻨّﻚ«‬ ‫ﮔﻤﺎن دارم؟‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اوّﻻً‪ :‬ﻇﻦّ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﮔﻤﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺑﺎور وﻳﻘﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ :‬ﺷﺎﻳﺪ اﻣﻴﺪى ﺑﻪ هﺪاﻳﺘﺶ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ :‬وﻗﺘﻰ دﺷﻤﻦ ﭘﺮدﻩدرى ﻧﻤﻰآﻨﺪ‪ ،‬ادب در ﺑﺤﺚ و ﻣﻨﺎﻇﺮﻩ اﻗﺘﻀﺎ دارد ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺣﺮﻳﻢ را ﻧﮕﻪ دارﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻋﻮن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻﻇﻨّﻚ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﻰ ﻣﺴﺤﻮرًا« ﻣﻮﺳﻰ ﻧﻴﺰ در ﺟﻮاب او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻﻇﻨّﻚ ﻳﺎﻓﺮﻋﻮن ﻣﺜﺒﻮراً«‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﮔﺎهﻰ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺣﻖّ را ﻣﻰداﻧﺪ‪ ،‬اﻣّﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻟﺖ ﻣﻰزﻧﺪ‪» .‬ﻟﻘﺪ ﻋَﻠِﻤﺖَ‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ در هﺪاﻳﺖ و راهﻴﺎﺑﻰ اﻧﺴﺎن آﺎﻓﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻤﺎن و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ‬ ‫ﻓﺮﻋﻮن هﻢ ﻋﻠﻢ داﺷﺖ‪» .‬ﻋَﻠِﻤﺖَ«‬ ‫‪ -٣‬ﻣﻌﺠﺰات ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻪ ﻗﺪرى روﺷﻦ ﺑﻮد آﻪ ﻓﺮﻋﻮن هﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﻮدن ﺁن ﻋﻠﻢ داﺷﺖ‪» .‬ﻋَﻠِﻤﺖَ«‬ ‫‪ -٤‬ﻣﻌﺠﺰات ﺑﺮاى ﺑﺼﻴﺮت ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ در ﺳﺤﺮ و ﺟﺎدو ﺑﺼﻴﺮت ﻧﻴﺴﺖ‪» .‬ﺑﺼﺎﺋﺮ«‬ ‫‪ - ٥‬در ﻧﻈﺎمهﺎى ﺣﻜﻮﻣﺘﻰ ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى هﺪاﻳﺖ ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ رﺋﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ رﻓﺖ‪» .‬ﻳﺎ ﻓﺮﻋﻮن«‬ ‫‪ -٦‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﺑﻪ راﻩ ﺧﻮد ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻪ ﻃﺎﻏﻮتهﺎ اﺧﻄﺎر ﻣﻰآﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫»ﻷﻇﻨّﻚ ﻳﺎ ﻓﺮﻋﻮن ﻣﺜﺒﻮراً«‬ ‫‪ -٧‬هﺮآﻪ ﺣﻖّ را ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ ،‬اﻣّﺎ ﻟﺠﺎﺟﺖ وآﺒﺮ ورزد‪ ،‬هﻼك ﻣﻰﺷﻮد‪» .‬ﻋَﻠِﻤﺖَ‪...‬ﻣﺜﺒﻮراً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪ ١٠٣‬و ‪(١٠٤‬‬ ‫ﻪ ﺟَﻤِﻴﻌﺎً‬ ‫ﻪ وَ ﻣَﻦ ﻣﱠﻌَ ُ‬ ‫ﻏﺮَ ْﻗﻨَ ُ‬ ‫ﺴﺘَﻔِﺰﱠهُﻢ ﻣﱢﻦَ ا ْﻟﺄَ ْرضِ ﻓَﺄَ ْ‬ ‫»‪ «١٠٣‬ﻓَﺄَرَادَ أَن ﻳَ ْ‬

‫ﭘﺲ )ﻓﺮﻋﻮن( ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ آﻪ ﺁﻧﺎن را از ﺁن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﺒﻌﻴﺪ آﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎ او و هﻤﻪى هﻤﺮاهﺎﻧﺶ را‬ ‫ﻏﺮق آﺮدﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻢ ﻟَﻔِﻴﻔﺎً‬ ‫ﻜ ْ‬ ‫ﺪ ا ْﻟﺄَﺧِﺮَةِ ﺟِ ْﺌﻨَﺎ ﺑِ ُ‬ ‫ﻋُ‬ ‫ﻜﻨُﻮ ْا ا ْﻟﺄَ ْرضَ ﻓَﺈِذَا ﺟَﺂءَ وَ ْ‬ ‫ﺳُ‬ ‫ﺳﺮَ ءِﻳﻞَ ا ْ‬ ‫»‪ «١٠٤‬وَ ُﻗ ْﻠﻨَﺎ ﻣِﻦ ﺑَ ْﻌﺪِﻩِ ﻟِﺒَﻨِﻰ إِ ْ‬ ‫و ﭘﺲ از ﺁن )ﻏﺮق ﻓﺮﻋﻮن( ﺑﻪ ﺑﻨﻰاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺴﺘﻘﺮّ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﻣﻮﻋﺪ‬ ‫ﺁﺧﺮت ﻓﺮارﺳﺪ‪ ،‬هﻤﻪى ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ هﻢ ﮔﺮد ﺧﻮاهﻴﻢ ﺁورد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»اِﺳﺘﻔﺰاز« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺑﻴﺮون آﺮدن ﺑﺎ زور اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﺁن ﺑﺎرهﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩى ﻇﺎﻟﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اوﻟﻴﺎى‬ ‫اﻟﻬﻰ و ﻧﺎآﺎم ﻣﺎﻧﺪﻧﺸﺎن اﺷﺎرﻩ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺮاهﻴﻢ را در ﺁﺗﺶ اﻓﻜﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺁﺗﺶ را ﺳﺮد آﺮد‪ ،‬ﻳﻮﺳﻒ‬ ‫را ﺑﻪ ﭼﺎﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺼﺮش آﺮد‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را از ﻣﻜّﻪ ﺑﻴﺮون آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖِ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم را ﺑﻪ‬ ‫او ﻋﻄﺎ آﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻨّﺖ و ﻗﺎﻧﻮن اﻟﻬﻰ اﺳﺖ آﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻜﺮ اهﻞ ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ دارد‪.‬‬ ‫»ﻟَﻔﻴﻒ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﮔﺮوﻩهﺎى ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ واﻧﺒﻮﻩ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﻣﻨﻄﻖ ﻃﺎﻏﻮت‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ وﺗﺒﻌﻴﺪ اﺳﺖ وﻣﺮدان ﺣﻖّ را ﺗﺤﻤّﻞ ﻧﻤﻰآﻨﻨﺪ‪» .‬ﻓﺄراد«‬ ‫‪ -٢‬در ﺑﺮاﺑﺮ ارادﻩى ﻃﺎﻏﻮت‪ ،‬ارادﻩ و ﻗﻬﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﺄراد‪ ...‬ﻓﺎَﻏﺮﻗﻨﺎﻩ«‬ ‫‪ -٣‬هﺮﭼﻨﺪ ﻓﻜﺮ ﮔﻨﺎﻩ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣّﺎ ارادﻩى ﺟﺪّى و ﺧﻄﺮﻧﺎآﻰ هﻤﭽﻮن ﺗﺒﻌﻴﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﻗﻬﺮ اﻟﻬﻰ را‬ ‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪» .‬ﻓﺄراد‪ ...‬ﻓﺎَﻏﺮﻗﻨﺎﻩ«‬ ‫‪ -٤‬هﻤﻪى ﻗﺪرت ﻧﻤﺎﻳﻰ ﻃﺎﻏﻮتهﺎ‪ ،‬در زﻣﻴﻦ وﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻰاﻻرض«‬ ‫‪ - ٥‬ﻋﺬاب اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﺣﺠّﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁﻣﺪن ﻣﻌﺠﺰات و اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎوردن ﻣﺮدم‪ ،‬هﻼآﺖ‬ ‫ﺣﺘﻤﻰ اﺳﺖ‪» .‬اَﻏﺮﻗﻨﺎﻩ«‬ ‫‪ -٦‬ﭘﺎﻳﺎن آﺎر ﻃﺎﻏﻮتهﺎ و هﻤﻜﺎراﻧﺸﺎن‪ ،‬هﻼآﺖ و ﻧﺎﺑﻮدى اﺳﺖ‪» .‬اَﻏﺮﻗﻨﺎﻩ و ﻣَﻦ ﻣﻌﻪ ﺟﻤﻌﻴﺎً«‬ ‫‪ -٧‬آﻤﻚ ﺑﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺳﺒﺐ ﺷﺮﻳﻚ ﺷﺪن در هﻼآﺖ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪» .‬ﻣَﻦ ﻣﻌﻪ«‬ ‫‪ - ٨‬رهﺒﺮان ﻓﺎﺳﺪ در هﻼآﺖ ﻣﺮدم ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ‪» .‬اَﻏﺮﻗﻨﺎﻩ و ﻣَﻦ ﻣﻌﻪ«‬ ‫‪ -٩‬ﺁﻧﺎن آﻪ ﭼﻨﺪ روزى ﺑﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺣﺎآﻢ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮى ﺧﺪا در ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬اُﺳﻜﻨﻮا‬ ‫اﻻرض‪ ...‬ﺟِﺌﻨﺎ ﺑﻜﻢ ﻟَﻔﻴﻔﺎً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٠٥‬‬ ‫ﻣ َﺒﺸﱢﺮاً وَﻧَﺬِﻳﺮاً‬ ‫ﻪ وَﺑِﺎ ْﻟﺤَﻖﱢ ﻧَﺰَلَ وَﻣَﺂ أَ ْرﺳَ ْﻠﻨَﻚَ إِﻟﱠﺎ ُ‬ ‫»‪ «١٠٥‬وَﺑِﺎ ْﻟﺤَﻖﱢ أَﻧﺰَ ْﻟﻨَ ُ‬ ‫و ﻣﺎ ﻗﺮﺁن را ﺑﻪ ﺣﻖّ ﻧﺎزل آﺮدﻳﻢ و ﺑﻪ ﺣﻖّ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻣﺎﺗﻮرا ﺟﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺸﺎرت دهﻨﺪﻩ و ﺑﻴﻢرﺳﺎن‬ ‫ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺳﻼﻣﺖ ﻗﺮﺁن ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮﺁن را ﺑﻪ ﺣﻖّ ﻧﺎزل آﺮد‪ ،‬هﻢ وﺣﻰ اﻟﻬﻰ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻼﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ رﺳﻴﺪ و ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺁﺳﻴﺒﻰ ﺑﻪ ﺁن رﺳﺎﻧﻨﺪ‪» .‬ﺑﺎﻟﺤﻖ اﻧﺰﻟﻨﺎﻩ و ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻧﺰل«‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺤﻮر آﺎر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺑﺸﺎرت و اﻧﺬار اﺳﺖ و ﺣﻖﱢ آﺎﺳﺘﻦ و اﻓﺰودن ﺑﺮ وﺣﻰ را ﻧﺪارﻧﺪ‪» .‬ﺑﺸﻴﺮاً و‬ ‫ﻧﺬﻳﺮاً«‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ ﭘﺬﻳﺮش ﻳﺎ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻴﺴﺖ و آﺴﻰ ﺣﻖّ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺮ دﻳﮕﺮان را‬ ‫ﻧﺪارد‪» .‬ﻣﺎ ارﺳﻠﻨﺎك اﻻّ ﻣﺒﺸّﺮا و ﻧﺬﻳﺮا«‬ ‫‪ -٤‬ﺑﺸﺎرت و اﻧﺬار در آﻨﺎر هﻢ ﻣﺆﺛّﺮ اﺳﺖ‪» .‬ﻣﺒﺸّﺮاً و ﻧﺬﻳﺮاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٠٦‬‬ ‫ﻪ ﺗَﻨﺰِﻳﻼً‬ ‫ﻜﺚٍ وَﻧَﺰﱠ ْﻟﻨَ ُ‬ ‫ﻣْ‬ ‫ﻘﺮَأَ ُﻩ ﻋَﻠَﻰ اﻟﻨﱠﺎسِ ﻋَﻠَﻰ ُ‬ ‫ﻪ ﻟِﺘَ ْ‬ ‫»‪ «١٠٦‬وَ ُﻗ ْﺮءَاﻧﺎً ﻓَﺮَ ْﻗﻨَ ُ‬ ‫و ﻗﺮﺁﻧﻰ آﻪ ﺁن را ﺑﺨﺶ ﺑﺨﺶ آﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺁن را ﺑﺎ ﺗﺄﻧّﻰ و درﻧﮓ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﺨﻮاﻧﻰ و ﺁن را ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻧﺎزل آﺮدﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﻳﻜﻰ از اﻋﺘﺮاضهﺎى آﻔّﺎر اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﭼﺮا ﻗﺮﺁن ﻳﻜﺒﺎرﻩ ﻧﺎزل ﻧﻤﻰﺷﻮد‪» ،‬ﻟﻮﻻ ُﻧﺰّل اﻟﻘﺮﺁن ﺟُﻤﻠﺔً‬ ‫واﺣﺪة«) ﻓﺮﻗﺎن‪ (٣٢ ،‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﭘﺎﺳﺨﻰ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن ﭼﻮن ﺑﺎ ﺣﻮادث ﻣﺨﺘﻠﻒ ارﺗﺒﺎط دارد و ﺑﺮاى رﻓﻊ ﻧﻴﺎز هﻤﻪى ﻃﺒﻘﺎت در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺑﺨﺶ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺑﺎ روﻳﺪادهﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺗﻄﺒﻴﻖ داﺷﺘﻪ و ﺑﺮاى ﻣﻨﺘﻈﺮان دﻟﭽﺴﺐﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﺁﻳﺎت ﺟﻬﺎد در زﻣﺎن ﺻﻠﺢ ﻧﺎزل ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬در ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ واﻗﻌﻰ ﺧﻮد ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﺪرﻳﺞ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﺳﻨّﺖهﺎى اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ در ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ‪ ،‬آﻪ ﺟﻬﺎن را در ﺷﺶ روز ﺁﻓﺮﻳﺪ و ﭼﻪ در ﻧﺰول‬ ‫ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻳﻜﺒﺎرﻩ ﻧﺎزل آﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺰول ﺗﺪرﻳﺠﻰ ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن ﺑﺮاى ﺁن ﺑﻮد آﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺁن ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘّﻪ از ﻧﺰول ﺗﺪرﻳﺠﻰ‬ ‫ﻗﺮﺁن‪ ،‬ارﺗﺒﺎط داﺋﻤﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺪأ وﺣﻰ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﺨﺶ ﺑﺨﺶ ﺷﺪن ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺑﻪ ارادﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪» .‬ﻓَﺮَﻗﻨﺎﻩ«‬ ‫‪ -٢‬ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ و ارﺷﺎد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺪرﻳﺠﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﻓﺮﻗﻨﺎﻩ‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﻣُﻜﺚٍ«‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻼوت ﺗﺪرﻳﺠﻰ ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ را ﺑﺮاى ﺁﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﺗﺸﻨﻪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻰآﻨﺪ‪» .‬ﻋﻠﻰ ﻣُﻜﺚٍ«‬ ‫‪ -٤‬ﻳﻚ ﻣﺮﺑّﻰ و ﻣﺼﻠﺢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاى دراز ﻣﺪّت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از زﻣﺎن و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪىهﺎى ﺟﺪﻳﺪ ﻏﺎﻓﻞ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪» .‬ﻋﻠﻰ ﻣُﻜﺚٍ«‬ ‫‪ - ٥‬ﮔﺮﭼﻪ روح ﺑﺰرگ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻇﺮﻓﻴّﺖ درﻳﺎﻓﺖ هﻤﻪى وﺣﻰ را ﻳﻜﺠﺎ دارد‪ ،‬اﻣّﺎ ﻣﺮدم آﻢ ﻇﺮﻓﻴّﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺪرﻳﺞ ﺁن را درﻳﺎﺑﻨﺪ‪» .‬ﻟﺘﻘﺮأﻩ ﻋﻠﻰ اﻟﻨّﺎس ﻋﻠﻰ ﻣُﻜﺚٍ«‬

‫‪ -٦‬ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪى ﺗﻌﻠﻴﻤﻰ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪى اﺟﺮاﻳﻰ هﻢ دارد آﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬اﺟﺮاى‬ ‫ﺻﺪهﺎ دﺳﺘﻮر در ﺟﺎﻣﻌﻪاى آﻪ ﺻﺪهﺎ ﻓﺴﺎد دارد‪ ،‬ﻳﻜﺒﺎرﻩ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪» .‬ﻧﺰّﻟﻨﺎﻩ ﺗﻨﺰﻳﻼ«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١٠٧‬‬ ‫ﺳﺠﱠﺪاً‬ ‫ﻢ ﻳَﺨِﺮﱡونَ ﻟِ ْﻠﺄَ ْذﻗَﺎنِ ُ‬ ‫ﻢ ﻣِﻦ ﻗَ ْﺒﻠِﻪِ إِذَا ُﻳ ْﺘﻠَﻰ ﻋَﻠَ ْﻴﻬِ ْ‬ ‫ﻞ ءَاﻣِﻨُﻮ ْا ﺑِﻪِ أَ ْو ﻟَﺎ ُﺗ ْﺆﻣِﻨُﻮ ْا إِنﱠ اﻟﱠﺬِﻳﻦَ أُوﺗُﻮ ْا ا ْﻟﻌِ ْﻠ َ‬ ‫»‪ُ «١٠٧‬ﻗ ْ‬ ‫ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺑﻪ ﻗﺮﺁن اﻳﻤﺎن ﺁورﻳﺪ ﻳﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎورﻳﺪ )ﺑﺮاى ﺧﺪا ﻓﺮﻗﻰ ﻧﺪارد(‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺁﻧﺎن آﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻋﻠﻢ دادﻩ‬ ‫ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﺗﻼوت ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺠﺪﻩآﻨﺎن ﺑﺮ ﭼﺎﻧﻪهﺎ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻰاﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫»ﻳَﺨﺮّون«‪ ،‬از »ﺧَﺮﻳﺮ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺻﺪاى ﺁﺑﻰ اﺳﺖ آﻪ از ﺑﻠﻨﺪى ﺳﺮازﻳﺮ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ‬ ‫آﺴﺎﻧﻰ آﻪ ﺑﺮاى ﺧﺪا ﺑﻰاﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﺳﺠﺪﻩ ﻣﻰاﻓﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻰ آﻪ ﺻﺪاﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﭼﺎﻧﻪ اﻓﺘﺎدن‪ ،‬آﻨﺎﻳﻪ از ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻮاﺿﻊ و ﺗﺴﻠﻴﻢ اﺳﺖ آﻪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻰ‪ ،‬هﻤﻪى ﺻﻮرت و ﭼﺎﻧﻪ‬ ‫هﻢ ﺑﺮ روى ﺧﺎك ﻗﺮار ﻣﻰﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬اﻳﻤﺎن و آﻔﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬در ﺣﻘﺎﻧﻴّﺖ ﻗﺮﺁن اﺛﺮى ﻧﺪارد‪» .‬ﺁﻣﻨﻮا ﺑﻪ او ﻻ ﺗﺆﻣﻨﻮا«‬ ‫‪ -٢‬ﻋﻠﻢ‪ ،‬هﺪﻳﻪاى اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪» .‬اوﺗﻮا اﻟﻌﻠﻢ«‬ ‫‪ -٣‬ﺑﺮﺧﻼف ﺁﻧﺎن آﻪ ﺟﻬﻞ را ﻣﻨﺸﺄ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻣﺬهﺐ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮﺁن ﻋﻠﻢ و داﻧﺎﻳﻰ را رﻳﺸﻪى‬ ‫اﻳﻤﺎن ﻣﻰداﻧﺪ‪» .‬اوﺗﻮا اﻟﻌﻠﻢ‪ ...‬ﻳﺨﺮّون«‬ ‫‪ -٤‬ﺟﻤﻌﻰ از ﻋﻠﻤﺎى اهﻞ آﺘﺎب‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺮﺁن اﻳﻤﺎن ﺁوردﻧﺪ و ﻗﺮﺁن در روح ﺁﻧﺎن اﺛﺮى ﻋﻤﻴﻖ ﮔﺬاﺷﺖ‪» .‬اوﺗﻮا‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻪ‪ ...‬ﻳَﺨﺮّون«‬ ‫‪ - ٥‬ﻋﻠﻢ واﻗﻌﻰ ﺁن اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻀﻮع وادار آﻨﺪ‪» .‬اوﺗﻮا اﻟﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻳَﺨﺮّون ﻟﻼذﻗﺎن‬ ‫ﺳﺠّﺪاً«‬ ‫‪ -٦‬هﻨﮕﺎم ﻟﺠﺎﺟﺖِ ﮔﺮوهﻰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدﺁور ﮔﺮوهﻰ ﺷﺪ آﻪ اهﻞ اﻃﺎﻋﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن در روﺣﻴﻪى ﻣﺎ اﺛﺮ ﺑﺪى ﻧﮕﺬارد‪» .‬ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬ﻳَﺨﺮّون ﻟﻼذﻗﺎن ﺳﺠّﺪاً«‬ ‫‪ -٧‬ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﻗﺪرى ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪ و ﭘﺮ ﻣﺤﺘﻮاﺳﺖ آﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﻼوت ﺧﻀﻮع داﻧﺸﻤﻨﺪان را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪» .‬اذا‬ ‫ﻳُﺘﻠﻰ‪ ...‬ﻳﺨﺮّون ﻟﻼذﻗﺎن ﺳﺠّﺪاً«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪ ١٠٨‬و ‪(١٠٩‬‬ ‫ﻔﻌُﻮﻻً‬ ‫ﺪ رَﺑﱢﻨَﺎ ﻟَﻤَ ْ‬ ‫ﻋُ‬ ‫ﺳ ْﺒﺤَﻦَ رَﺑﱢﻨَﺂ إِن آَﺎنَ وَ ْ‬ ‫»‪ «١٠٨‬وَﻳَﻘُﻮﻟُﻮنَ ُ‬ ‫و ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن ﻣﻨﺰّﻩ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﺎﻧﺎ وﻋﺪﻩى ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ اﻧﺠﺎمﺷﺪﻧﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﺸُﻮﻋﺎً‬ ‫ﻢ ُ‬ ‫ه ْ‬ ‫ﺪ ُ‬ ‫»‪ «١٠٩‬وَﻳَﺨِﺮﱡونَ ﻟِ ْﻠﺄَ ْذﻗَﺎنِ ﻳَ ْﺒﻜُﻮنَ وَﻳَﺰِﻳ ُ‬ ‫و ﮔﺮﻳﻪآﻨﺎن ﺑﺮ ﭼﺎﻧﻪهﺎ )ﺑﻪ ﺳﺠﺪﻩ( ﻣﻰاﻓﺘﻨﺪ و هﻤﻮارﻩ ﺑﺮ ﺧﺸﻮﻋﺸﺎن اﻓﺰودﻩ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫ﺗﻜﺮار ﺗﻌﺒﻴﺮ »ﻳﺨﺮّون«؛ ﻳﺎ ﺑﺮاى ﺗﻜﺮار ﺳﺠﺪﻩى ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮاى ارج ﻧﻬﺎدن ﺑﻪ ﺁن آﻤﺎل‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﺮاى‬ ‫ﺁﻧﻜﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪى اوّل‪ ،‬ﺳﺠﻮدﺷﺎن ﺑﺮاى ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ وﻋﺪﻩى ﺗﻮرات و اﻧﺠﻴﻞ ﺑﻮدﻩ و‬ ‫در ﻣﺮﺣﻠﻪى دوّم‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺷﻚ و روﺣﻴّﻪى ﺧﺸﻮع ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺗﻮرات و اﻧﺠﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ وﻋﺪﻩى ﺁﻣﺪن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺎﺗﻢ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﺁن اﺳﺖ آﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﻰ اهﻞ آﺘﺎب‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺤﻘّﻖ وﻋﺪﻩى اﻟﻬﻰ را ﻣﻰدﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺧﺪا و ﺳﺠﻮد ﺧﺎﺷﻌﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﻰﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺑﺎزﮔﻮﻳﻰ ﮔﻔﺘﺎر و رﻓﺘﺎر ﺧﻮﺑﺎن و ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬در ﺗﺮﺑﻴﺖ دﻳﮕﺮان ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ »و ﻳﻘﻮﻟﻮن‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬ﻋﺎﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺪا را از هﺮ ﻋﻴﺒﻰ ﻣﻨﺰّﻩ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪» ،‬اوﺗﻮا اﻟﻌﻠﻢ‪ ...‬ﻳﻘﻮﻟﻮن ﺳﺒﺤﺎن رﺑّﻨﺎ« )ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﻧﻘﺺ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺟﻬﻞ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫‪ -٣‬ﺗﻼوت ﻗﺮﺁن‪ ،‬از ﭼﻨﺪ ﺟﻬﺖ در ﺑﺮﺧﻰ اﻓﺮاد ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻰﮔﺬارد‪ :‬ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﻴﺎن وﻗﻠﺐ‪» .‬ﺳﺠّﺪاً‪ ،‬ﻳﻘﻮﻟﻮن‪،‬‬ ‫ﻳَﺒﻜﻮن و ﻳَﺰﻳﺪهﻢ ﺧﺸﻮﻋﺎً«‬ ‫‪ -٤‬ﺗﻼوت ﻗﺮﺁن‪ ،‬اﻧﺴﺎن را داﺋﻤﺎً ﺑﺎﻻ ﻣﻰﺑﺮد‪» .‬اذا ﻳُﺘﻠﻰ‪ ،‬ﻳَﺰﻳﺪهﻢ ﺧﺸﻮﻋﺎ«‬ ‫‪ - ٥‬ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺧﺸﻮع‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳّﺘﻰ ﻧﺪارد‪ .‬هﺮﭼﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺸﻮع ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﻳﺰﻳﺪهﻢ ﺧﺸﻮﻋﺎً«‬ ‫‪ -٦‬ﮔﺮﻳﻪ در ﺣﺎل ﻋﺒﺎدت و ﺳﺠﻮد‪ ،‬ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪» .‬ﻳَﺨﺮّون ﻟﻸذﻗﺎن ﻳَﺒﻜﻮن«‬ ‫‪ -٧‬ذآﺮ ﺧﺪا در ﺳﺠﺪﻩ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩى ارزش ﺳﺠﺪﻩ اﺳﺖ‪» .‬ﻳَﺨﺮّون ﻟﻸذﻗﺎن ﺳﺠّﺪاً‪ ،‬ﻳﺨﺮّون ﻟﻸذﻗﺎن‬ ‫ﻳﺒﻜﻮن«‬ ‫‪ - ٨‬ﮔﺮﻳﻪ از ﺑﺮآﺎت و ﺁﺛﺎر ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪» .‬اوﺗﻮا اﻟﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻳَﺒﻜﻮن«‬ ‫‪ -٩‬اﺷﻜﻰ ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ آﻪ داﺋﻤﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻟﺤﻈﻪاى‪» .‬ﻳَﺒﻜﻮن«‬ ‫ﺁﻳﻪ )‪(١١٠‬‬ ‫ﺖ‬ ‫ﺠﻬَ ْﺮ ﺑِﺼَﻠَﺎﺗِﻚَ وَﻟَﺎ ُﺗﺨَﺎﻓِ ْ‬ ‫ﺴﻨَﻰ وَ ﻟَﺎﺗَ ْ‬ ‫ﺤ ْ‬ ‫ﺳﻤَﺂ ُء ا ْﻟ ُ‬ ‫ﻪ ا ْﻟﺄَ ْ‬ ‫ﺪﻋُﻮ ْا ﻓَﻠَ ُ‬ ‫ﺣﻤَﻦَ أَﻳّﺎً ﻣﱠﺎ ﺗَ ْ‬ ‫»‪ُ «١١٠‬ﻗﻞِ ا ْدﻋُﻮ ْا اﻟﻠﱠﻪَ أَوِ ا ْدﻋُﻮ ْا اﻟﺮﱠ ْ‬ ‫ﺑِﻬَﺎ وَا ْﺑﺘَﻎِ ﺑَ ْﻴﻦَ ذَ ﻟِﻚَ ﺳَﺒِﻴﻼً‬ ‫ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻧﺎم اﻟﻠّﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﻳﺎ ﻧﺎم رﺣﻤﺎن را‪ ،‬هﺮ آﺪام را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎ از ﺁن اوﺳﺖ‪ .‬وﻧﻤﺎزت‬ ‫را ﺧﻴﻠﻰ ﺑﻠﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﻠﻰ ﺁهﺴﺘﻪ ﻧﺨﻮان وﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو‪ ،‬راﻩِ )ﻣﻌﺘﺪﻟﻰ( را اﻧﺘﺨﺎب آﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬

‫در ﺑﻌﻀﻰ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام دﻋﺎ ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎاﻟﻠّﻪ‪ ،‬ﻳﺎرﺣﻤﺎن«‬ ‫ﻋﺪّﻩاى ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ آﻪ او دو ﺧﺪا را ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ آﻪ ﻳﻜﻰ »اﻟﻠّﻪ« اﺳﺖ و دﻳﮕﺮى »رﺣﻤﺎن«‪ .‬ﺁﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و‬ ‫اﻳﻦ ﺷﺒﻬﻪ را زدود‪ ).‬ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺗﺒﻴﺎن و ﻓﺮﻗﺎن(‬ ‫ﺑﻌﻀﻰ ﻧﺎمهﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻼﻣﺖ و ﻧﺸﺎن اﺳﺖ و آﺎرى ﺑﻪ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﻤّﻰ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ‬ ‫اﻓﺮاد از ﻃﺮﻳﻖ ﺻﺪا‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ آﺸﻮر ﻳﺎ ﻣﺆﺳﺴﻪاى از راﻩ ﺁرم و ﻧﺸﺎن‪ .‬اﻣّﺎ ﮔﺎهﻰ‬ ‫اﺳﺎﻣﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺁرم ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺤﺘﻮا و ﭘﻴﺎم دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻧﺎمهﺎى ﻣﺒﺎرك ﺧﺪا آﻪ هﺮ ﻳﻚ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎى آﻤﺎﻟﻰ‬ ‫از ذات اوﺳﺖ‪.‬‬ ‫هﺮﮔﺎﻩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬آﻔّﺎر ﺑﺎ ﺷﻌﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺰاﺣﻢ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و هﺮﮔﺎﻩ ﺁهﺴﺘﻪ‬ ‫ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﻧﻤﻰﺷﻨﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺰول اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﺘﻰ ﺑﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ و ﺁهﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‬ ‫اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازى(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺒﻬﺎت را ﺑﺮﻃﺮف آﻨﺪ‪» .‬ﻗﻞ«‬ ‫‪ -٢‬ﻧﺎمهﺎى ﺧﺪا‪ ،‬هﻤﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮﻣﻰﮔﺮدد و ﻋﻴﻦ ذات اوﺳﺖ‪» .‬اﻳّﺎًﻣﺎ ﺗﺪﻋﻮا«‬ ‫‪ -٣‬اﺳﻤﺎى ﺣُﺴﻨﻰ وﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﺻﻔﺎت‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻠﻪ اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﻰ«‬ ‫‪ -٤‬ﭼﻮن از ﺳﻮﻳﻰ ﺧﺪا و آﻤﺎﻻﺗﺶ ﺑﻰﻧﻬﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ ﻋﻘﻞ و آﻠﻤﺎت اﻧﺴﺎن ﻣﺤﺪود‪،‬‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راﻩ ﺁن اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﻧﺎمهﺎﻳﻰ ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ آﻪ از ﺧﻮد او و ﻗﺮﺁن ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف اﻓﺘﺪ واﺳﻢهﺎى ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاى ﺧﺪا ﺑﺘﺮاﺷﺪ‪» .‬اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﻰ«‬ ‫‪ - ٥‬در دﻋﺎ ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺁزاد اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ هﺮ ﻳﻚ از ﻧﺎمهﺎﻳﺶ آﻪ ﻣﻰﺧﻮاهﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪» .‬اﻳّﺎًﻣﺎ‬ ‫ﺗﺪﻋﻮا‪«...‬‬ ‫‪ -٦‬در هﻤﻪى ﻧﺎمهﺎى ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻰ و ﻣﻘﺪّسﺗﺮﻳﻦ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﺑﻪ آﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪» .‬ﻓﻠﻪ اﻻﺳﻤﺎء‬ ‫اﻟﺤﺴﻨﻰ«‬ ‫‪ -٧‬اﺳﻼم‪ ،‬دﻳﻨﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ و ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘّﻰ ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﺎزش ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬واﺑﺘﻎ ﺑﻴﻦ‬ ‫ذﻟﻚ ﺳﺒﻴﻼً«‬ ‫‪ - ٨‬اﺳﻼم‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﻧﻴّﺖ و ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ و آﻴﻔﻴّﺖ ﻋﻤﻞ هﻢ ﻧﻈﺮ دارد‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻳﺪ روى ﺁداب ﺧﺎصّ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﻮد‪» .‬ﻻﺗﺠﻬﺮ‪ ،‬ﻻﺗﺨﺎﻓﺖ‪ ،‬اِﺑﺘَﻎ ﺑﻴﻦ ذﻟﻚ«‬ ‫اﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﻰ ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫در رواﻳﺎت ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨّﻰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ داراى ﻧﻮدو ﻧﻪ اﺳﻢ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ آﻪ هﺮ آﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺎ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬دﻋﺎﻳﺶ ﻣﺴﺘﺠﺎب ﻣﻰﺷﻮد‪ ).‬ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﻃﺒﺮى‪ ،‬اﻟﻤﻴﺰان و ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻴﺎن(‬

‫در آﺘﺎب ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺻﺪوق از اﻣﺎم ﻋﻠﻰّﺑﻦ ﻣﻮﺳﻰاﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم از ﭘﺪراﻧﺶ از ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ آﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬انّ ﻟِﻠّﻪ ﻋﺰّوﺟﻞّ ﺗﺴﻌﺔ و ﺗﺴﺘﻌﻴﻦ اﺳﻤﺎً ﻣَﻦ دﻋﺎ اﻟﻠﱠﻪ ﺑﻬﺎ اﺳﺘﺠﺎب ﻟﻪ و ﻣﻦ‬ ‫اﺣﺼﺎهﺎ دﺧﻞ اﻟﺠﻨّﺔ«) ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان و ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻴﺎن و ﻧﻮر اﻟﺜﻘﻠﻴﻦ ذﻳﻞ ﺁﻳﻪ )‬ ‫در آﺘﺎب ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎرى و ﻣﺴﻠﻢ و ﺗﺮﻣﺬى و آﺘﺐ دﻳﮕﺮ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺪﻳﺚ اهﻞﺗﺴﻨﻦ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﻣﻀﻤﻮن‬ ‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﺳﻢهﺎى ﺧﺪاوﻧﺪ و اﻳﻨﻜﻪ هﺮ آﺲ ﺧﺪا را ﺑﺎ ﺁن ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬دﻋﺎى او ﻣﺴﺘﺠﺎب اﺳﺖ ﻳﺎ هﺮ آﺲ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ را اﺣﺼﺎ آﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرد‪ ،‬اهﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان‪،‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻊاﻟﺒﻴﺎن و ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫از ﭘﺎرﻩاى از اﻳﻦ اﺣﺎدﻳﺚ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻰﺷﻮد آﻪ اﻳﻦ اﺳﺎﻣﻰ در ﻗﺮﺁن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ رواﻳﺘﻰ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‬ ‫آﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻟِﻠّﻪ ﺗﺴﻌﺔ و ﺗﺴﻌﻮن اﺳﻤﺎء ﻣﻦ اﺣﺼﺎهﺎ دﺧﻞ اﻟﺠﻨّﺔ و‬ ‫هﻰ ﻓﻰ اﻟﻘﺮﺁن«) ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ(‬ ‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻌﻰ از داﻧﺸﻤﻨﺪان آﻮﺷﺶ آﺮدﻩاﻧﺪ آﻪ اﻳﻦ اﺳﺎﻣﻰ و ﺻﻔﺎت را از ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‬ ‫اﺳﺘﺨﺮاج آﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﻧﺎمهﺎﻳﻰ آﻪ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ ﺑﺮاى ﺧﺪا ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻧﻮد و ﻧﻪ ﻧﺎم اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺳﻤﺎى ﺣﺴﻨﻰ در ﻻﺑﻼى ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ در ﻗﺮﺁن ﺟﺰ ﻧﻮد و ﻧﻪ اﺳﻢ‪ ،‬ﻧﺎم‬ ‫دﻳﮕﺮى ﺑﺮاى ﺧﺪا وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﻌﻀﻰ از رواﻳﺎت اﻳﻦ ﻧﺎمهﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬آﻪ ﻣﺎ در ذﻳﻞ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از اﻳﻦ اﺣﺎدﻳﺚ را ﺑﻴﺎن ﻣﻰآﻨﻴﻢ‪) .‬اﻟﺒﺘّﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟّﻪ داﺷﺖ آﻪ ﺑﻌﻀﻰ از اﻳﻦ ﻧﺎمهﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻰ آﻪ در اﻳﻦ رواﻳﺎت ﺁﻣﺪﻩ در ﻣﺘﻦ ﻗﺮﺁن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣّﺎ‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن و ﻣﻔﻬﻮم ﺁن در ﻗﺮﺁن وﺟﻮد دارد(‪.‬‬ ‫در ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺻﺪوق از اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم از ﭘﺪر و اﺟﺪادش از ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم و از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺁﻟﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ آﻪ ﭘﺲ از اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ داراى ﻧﻮد و ﻧﻪ اﺳﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن‬ ‫ﺁن اﺳﺎﻣﻰ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»اﻟﻠﱠﻪ‪ ،‬اﻻﻟﻪ‪ ،‬اﻟﻮاﺣﺪ‪ ،‬اﻻﺣﺪ‪ ،‬اﻟﺼﻤﺪ‪ ،‬اﻻوّل‪ ،‬اﻵﺧﺮ‪ ،‬اﻟﺴﻤﻴﻊ‪ ،‬اﻟﺒﺼﻴﺮ‪ ،‬اﻟﻘﺪﻳﺮ‪ ،‬اﻟﻘﺎدر‪ ،‬اﻟﻌﻠﻰّ‪ ،‬اﻻﻋﻠﻰ‪،‬‬ ‫اﻟﺒﺎﻗﻰ‪ ،‬اﻟﺒﺪﻳﻊ‪ ،‬اﻟﺒﺎرىء‪ ،‬اﻻآﺮم‪ ،‬اﻟﺒﺎﻃﻦ‪ ،‬اﻟﺤﻰّ‪ ،‬اﻟﺤﻜﻴﻢ‪ ،‬اﻟﻌﻠﻴﻢ‪ ،‬اﻟﺤﻠﻴﻢ‪ ،‬اﻟﺤﻔﻴﻆ‪ ،‬اﻟﺤﻖّ‪ ،‬اﻟﺤﺴﻴﺐ‪،‬‬ ‫اﻟﺤﻤﻴﺪ‪ ،‬اﻟﺤَﻔﻰّ‪ ،‬اﻟﺮبّ‪ ،‬اﻟﺮّﺣﻤﻦ‪ ،‬اﻟﺮّﺣﻴﻢ‪ ،‬اﻟﺬارىء‪ ،‬اﻟﺮّزاق‪ ،‬اﻟﺮّﻗﻴﺐ‪ ،‬اﻟﺮّؤف‪ ،‬اﻟﺮّاﺋﻰ‪ ،‬اﻟﺴّﻼم‪ ،‬اﻟﻤﺆﻣﻦ‪،‬‬ ‫اﻟﻤﻬﻴﻤﻦ‪ ،‬اﻟﻌﺰﻳﺰ‪ ،‬اﻟﺠﺒّﺎر‪ ،‬اﻟﻤﺘﻜﺒّﺮ‪ ،‬اﻟﺴﻴّﺪ‪ ،‬اﻟﺴﺒّﻮح‪ ،‬اﻟﺸﻬﻴﺪ‪ ،‬اﻟﺼﺎدق‪ ،‬اﻟﺼﺎﻧﻊ‪ ،‬اﻟﻈﺎهﺮ‪ ،‬اﻟﻌﺪل‪ ،‬اﻟﻌﻔﻮ‪،‬‬ ‫اﻟﻐﻔﻮر‪ ،‬اﻟﻐﻨﻰّ‪ ،‬اﻟﻐﻴﺎث‪ ،‬اﻟﻔﺎﻃﺮ‪ ،‬اﻟﻔﺮد‪ ،‬اﻟﻔﺘّﺎح‪ ،‬اﻟﻔﺎﻟﻖ‪ ،‬اﻟﻘﺪﻳﻢ‪ ،‬اﻟﻤﻠﻚ‪ ،‬اﻟﻘﺪّوس‪ ،‬اﻟﻘﻮىّ‪ ،‬اﻟﻘﺮﻳﺐ‪ ،‬اﻟﻘﻴّﻮم‪،‬‬ ‫اﻟﻘﺎﺑﺾ‪ ،‬اﻟﺒﺎﺳﻂ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻰ اﻟﺤﺎﺟﺎت‪ ،‬اﻟﻤﺠﻴﺪ‪ ،‬اﻟﻤﻮﻟﻰ‪ ،‬اﻟﻤﻨّﺎن‪ ،‬اﻟﻤﺤﻴﻂ‪ ،‬اﻟﻤﺒﻴﻦ‪ ،‬اﻟﻤﻐﻴﺚ‪ ،‬اﻟﻤﺼﻮّر‪،‬‬ ‫اﻟﻜﺮﻳﻢ‪ ،‬اﻟﻜﺒﻴﺮ‪ ،‬اﻟﻜﺎﻓﻰ‪ ،‬آﺎﺷﻒ اﻟﻀﺮّ‪ ،‬اﻟﻮﺗﺮ‪ ،‬اﻟﻨّﻮر‪ ،‬اﻟﻮهّﺎب‪ ،‬اﻟﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬اﻟﻮاﺳﻊ‪ ،‬اﻟﻮدود‪ ،‬اﻟﻬﺎدى‪ ،‬اﻟﻮﻓﻰّ‪،‬‬ ‫اﻟﻮآﻴﻞ‪ ،‬اﻟﻮارث‪ ،‬اﻟﺒﺮّ‪ ،‬اﻟﺒﺎﻋﺚ‪ ،‬اﻟﺘﻮّاب‪ ،‬اﻟﺠﻠﻴﻞ‪ ،‬اﻟﺠﻮاد‪ ،‬اﻟﺨﺒﻴﺮ‪ ،‬اﻟﺨﺎﻟﻖ‪ ،‬ﺧﻴﺮاﻟﻨﺎﺻﺮﻳﻦ‪ ،‬اﻟﺪﻳّﺎن‪ ،‬اﻟﺸﻜﻮر‪،‬‬ ‫اﻟﻌﻈﻴﻢ‪ ،‬اﻟﻠﻄﻴﻒ‪ ،‬اﻟﺸﺎﻓﻰ«‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان‪ ،‬ج‪ ،٨‬ص‪(٣٧٦‬‬

‫ﺁﻳﻪ )‪(١١١‬‬ ‫ﻪ وَﻟِﻰﱞ ﻣﱢﻦَ اﻟﺬﱡلﱢ وَ‬ ‫ﻢ ﻳَﻜُﻦ ﻟﱠ ُ‬ ‫ﻤ ْﻠﻚِ وَﻟَ ْ‬ ‫ﻪ ﺷَﺮِﻳﻚٌ ﻓِﻰ ا ْﻟ ُ‬ ‫ﻢ ﻳَﻜُﻦ ﻟﱠ ُ‬ ‫ﺬ وَﻟَﺪاً وَﻟَ ْ‬ ‫ﻢ ﻳَﺘﱠﺨِ ْ‬ ‫ﺪ ﻟِﻠﱠﻪِ اﻟﱠﺬِى ﻟَ ْ‬ ‫ﻤُ‬ ‫ﻞ ا ْﻟﺤَ ْ‬ ‫»‪ «١١١‬وَ ُﻗ ْ‬ ‫ﻜﺒِﻴﺮاً‬ ‫آَﺒﱢ ْﺮ ُﻩ ﺗَ ْ‬ ‫و ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺳﺘﺎﻳﺶ از ﺁنِ ﺧﺪاوﻧﺪى اﺳﺖ آﻪ ﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪى ﺑﺮاى ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻪ در ﺣﺎآﻤﻴّﺖ‪،‬‬ ‫ﺷﺮﻳﻜﻰ ﺑﺮاى او ﺑﻮدﻩ و ﻧﻪ هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ذﻟّﺖ و ﺿﻌﻒ‪ ،‬ﻳﺎورى ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و او را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑﺸﻤﺎر‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪهﺎ‪:‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺣﻤﺪ و ﺗﻜﺒﻴﺮ او ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺳﻮرﻩى ﻣﺆﻣﻨﻮن ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺑﺎ رﺳﺘﮕﺎرى ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ‪» ،‬ﻗﺪ اﻓﻠﺢ اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن« و ﺑﺎ رﺳﺘﮕﺎر ﻧﺸﺪن آﻔّﺎر‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪» .‬ﻻ‬ ‫ﻳﻔﻠﺢ اﻟﻜﺎﻓﺮون«‬ ‫در رواﻳﺎت‪ ،‬ﺗﻼوت اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﺑﺮاى اداى دﻳﻦ و رﻓﻊ وﺳﻮﺳﻪ و ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪن ﻓﻘﺮ و ﺑﻴﻤﺎرى‪ ،‬ﻣﺆﺛّﺮ ﺷﻤﺮدﻩ‬ ‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻔﻰ ﻓﺮزﻧﺪ از ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻬﻮد و ﻣﺴﻴﺤﻴّﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻔﻰ ﺷﺮﻳﻚ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺮﻳﺶ و ﻧﻔﻰ وﻟﻰّ‬ ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﺠﻮﺳﺎن و ﺳﺘﺎرﻩﭘﺮﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪ ).‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺠﻤﻊاﻟﺒﻴﺎن وﻧﻤﻮﻧﻪ(‬ ‫ﭘﻴﺎمهﺎ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا را از ﺧﺪا ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﻢ‪» .‬ﻗﻞ اﻟﺤﻤﺪﻟﻠّﻪ‪«...‬‬ ‫‪ -٢‬دﻟﻴﻞ اﺧﺘﺼﺎص ﺳﺘﺎﻳﺶهﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻰﻧﻴﺎزى اوﺳﺖ‪» .‬اﻟﺤﻤﺪﻟﻠّﻪ اﻟّﺬى ﻟﻢﻳﺘّﺨﺪ وﻟﺪا«‬ ‫‪ -٣‬ﻋﻈﻤﺖ و ﺑﺰرﮔﻰ ﺧﺪا را ﻋﻈﻤﺘﻰ وﻳﮋﻩ داﻧﺴﺘﻪ و او را ﺑﻰﻧﻴﺎز ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪» .‬آﺒّﺮﻩ ﺗﻜﺒﻴﺮاً«‬ ‫» اﻟﺤﻤﺪﻟﻠّﻪ ربّ اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ «‬