МІНІСТЕРСТВО ОСВІТИ І НАУКИ УКРАЇНИ ЗАПОРІЗЬКИЙ ІНСТИТУТ ДЕРЖАВНОГО ТА МУНІЦИПАЛЬНОГО УПРАВЛІННЯ ЗІДМУ
ЕКОНОМІЧНА ТЕОРІЯ Рекомендовано Міністерством освіти і науки України як навчальний посібник для студентів вищих навчальних закладів
Киів – 2007
УДК 330(075.8) ББК 65.01я73 Е 45 Гриф надано Міністерством освіти і науки України (лист №14/18"Г"617 від 01.08.2007 р.) Рецензенти: Мельник Л.Ю. – доктор економічних наук, професор (Дніпропет? ровський державний аграрний університет); Чупіс А.В. – доктор економічних наук, професор (Сумський національ? ний аграрний університет); Малік М.Й. – доктор економічних наук, професор (Київський на? ціональний університет імені Тараса Шевченка).
Корецький М.Х., Дацій О.І., Кульнєва Г.М., Вініченко І.І., Алейнікова О.В., Щербакова Т.А., Афендікова Н.О., Скоробогатько С.В. Е 45 Економічна теорія. Навчальний посібник. – К.: Центр учбової літе? ратури, 2007. – 256 с. ISBN 978?966?364?425?7 У навчальному посібнику з економічної теорії розглянуто: основну проблематику політичної економії, мікроекономіки, макроекономіки, історії економічних вчень; проблеми, які насамперед розглядають відповідні розділи загальної економічної теорії і такі суміжні дисципл? іни, як економічна політика, теорія перехідної економіки, державне регулювання економіки. Для студентів економічних спеціальностей всіх форм навчання.
ISBN 978?966?364?425?7 © Корецький М.Х., Дацій О.І., Кульнєва Г.М., Вініченко І.І., Алейнікова О.В., Щербакова Т.А., Афендікова Н.О., Скоробогатько С.В., 2007 © Центр учбової літератури, 2007
.................................................................................. 5
. .......................................................................... 6 1.1. , , . ...................................... 6 1.2. . .................................................. 15 1.3. !. " , ! !.............................................. 24 1.4. # . ! $ .............................. 29 1.5. " $ $ . % . & ................................ 32 1.6. ! $'! ........................ 35 1.7. ( !,
.................................................... 40 1.8. &$ !,
....................................................... 53 1.9. # $) ! ’) $'! ................ 56 1.10. # $) $ . * ........................................................ 68
. .................................. 77 2.1. : $$ $$ ! ........................ 77 2.2. $$ $$ ............................ 79 2.3. + ! $ .......................................... 83 2.4. # $ . ( « – $!». ( - ! ................................................. 91 2.5. + ! $ ....................................... 96 2.6. / ............................... 107 2.7. &$ .................................................. 113 2.8. $ ........................ 119 2.9. % $ ........................................... 122 2.10. .................................. 126
3
. ............................. 135 3.1. # .......................................... 135 3.2. % $....................... 137 3.3. & : , !, ! ! .................. 142 3.4. : $ $$ $ $$ .............. 147 3.5. & . ( ..................... 151 3.6. $ ""#.............................................. 157 3.7. / '!............................................................... 162 3.8. & $ ................................. 166 3.9. ; $ )
$ ', . $ C , ) $. > – < $ ! $ !, $' '' ,
!, ! !. + « $ » ) ') $ ! . %! )! ' ') , $ ! $ , , ! $'' . , C ! $ ' $ ' )! !
$ ! , $! , $ , $ ( ) ! ! $ ! !. $ ) )'! . (#) ;*# – ! $ !, ! ' , !, $ ! ! . / ) < $ ') . )' ' " '", ' ' ! ') , ' , : 1. ; ') $ ) ! ,
') $! $ $), '0 – , $ !'! $ $! . # ! $ )! !, . % ') , $- , -
15
, $, - $ , $!, $ C. " !!) ' $ , ! ' $ ' ! $ $)
$ . / : $, '!, !, $ $ ( , , , C). K' $ , $!' $ C ' $ $ $' $ ! ! $ $ ($, $!' , !' ..). " ) #< – $ ! , $$ ! $ C) $$ . % !: C"'#8 >:">#< – '! $#< – ! , ! , )' ' , C $'! !C , ! $ $$, C $ ) ' ! < ' !. 4&'#*+ >:">#< – !, $'! ! , C $' $$ $$ ' ( $ ! $ , C $ $ ', $ .) / $!! !: ! ('F 0*44# () – , C ) $ ! ') . %') – $ ! $ $, , , , , . ', C
25
$ !' ! $, $ ) ! . " , . +, !C -$! , -$ , $)! $ , $$ $ !. # $' , ' , $'! $ !, $! !, !, ! $)! ! ,
!. " , C ' ') ') , ' ! ') ') , ') $ $ ! . ;! $ '! ') ') , ! , , ! , C $ !' ' , $ . *-#< – ', , , , < , $$ , $ . # !) ! ' $ $ ') . " ! ') ) $ , $ ') $! ! ! $ ! $ ')! $, ! )!, ), ! !, $ . +, $, , ' ( ) ), $' . " ' $' ( , $ ) , '
, $'', ' $ .
26
"4&0< ) ! ') $ $ ! $ ' . " ! ! ' ')! '), '). %) ), C ! ’) ' $ . = $, ! ') , $ $ ' $ . % $ , ! $ , ') < . 0 / %: x :!*+"-& – ! $ !, ' ' $ ' ! $ ; x -"/0& – !, $ , , (. ( $ ' , < , C ' $ '' , $ , $, , !, , . ( , , $ , ! ' $ ', ')! . = $ , $! ! 29
$ ! ! $!, " – '! $ $ ) ! , $ $ . / $ ! ! -! . & !'! . ( ) ! ) , )' ! . - ), ! ' «F '» «#», «I » «( » .. % , , $ . HC ) «( », < ) , C $) $. " $ $ , $ ') ! , C ) $ ; ! ) $ , , $ $! , C < ! $ , $ .. , $ $ $ , - )' '. L $ $! $ ) '', < , . L , C, $ ' ', < ! – $ – !- ! $ , C $ < '. " )! $ , , $ $ ! ( , C ' $ !), ' $ !$ $ .. % , $ ! $ ) $ . " $ ' , ! ) % ! . > , $ $ ', $ $ ' , C ') $ , $ , ' )' ! ) $ ; , ! , , $ $) $ , ! ! $ $) . >! $ $) $ $. + $ $) , C ' !, $ $ $ $ (/A 0#-;0#-*+#4A – ) , $ , ! )! ; $ . (-( ) , ! , $! $' $ ', ') < , $ ! )! . K < ' ' $ ) '#" 0"40. ; '#< – $$ , ! $ $ ; $ ) $ $ ; ) $ ! $ ! $ . - ' $ : 0#-"! ;&, ! $''! $ $
64
$ '-$ ; :"! ;&, ! $'! < . - $'! ) $ : / – ') $ ! ! ; – $ $!) ' - $ ’! , $ ! !; – ! ) ' ' ! $ $), $ ! $ $ $ $). 5) ' -/ ( ! $ $) ) ' , 73
$$ -, - . $ ! $$ ) $'. " !'! < $ $$ , ! ! ) ! . " $ > "# $$ ", > $! $$ : ; $'! . ( '!! > – $$ $ '!, C C'! ' !, ' ! – $$ ')! – , $$ ! $. # $! ! , !. ' ( ) – >, ! $ ! , C C ' @, : 'QxMUx
'QyMUy
MRSxy
'Qy 'Qx
MUx MUy
# < ! $! $ ! $ < !, $$ !. L' ) . " $ $ $ , ' . D! – < , ! $ ! $ $ $ . / $ $
< ( ) ' ' ! $. HC $ ) $! @ >, C ) $$ C !, ) , $ (=) ' :
I
PxQx PyQy ,
– . Qy
N6 N5 N7
N4 N3 N8
N2
N1 Qx
F ! '
88
##< >A-/? >(/+ $) @ >, ! ' $ !) $. HC $ $ , C $ ) N7, ' , !C $! N8, . ; C ! ') ': MRS = 0, ! 0. L ). C $$ @ > ''! $!. 2.5. "#< ;0-# 0"> ">'0 – $ ! $ ($ ) $ ! ! $ $ ! $ . C" 0">'0 – $!, $ , ! ($ ) $ $) . ! $ $ )! )'. ?*!#< – $ ! $ $ $ $ . " )! , , $ , $ $ $ .
96
#$, C ! $) < $' ' ' ! $ . & $ !'! $: #'! ! $. > ! $ '! $ ! . L )! $ , , $ $ C. -$$ ! . & – < ! $ $ ! !121
$ . " ')! $ . =' ! , $ . : 1. ! $ ) $ . 2. (' ! $ ) $ . /! ' $: x P ###< 0W ;""-! 1%, %)8 >4
u 100% , 71 7 – $ ; 144
7-1 – . !)! . K , ! ! ! ' ! (078) 078 078 1 ; , 078 1 078 – $ $ ; 078–1 – $ $$ . :#%* $ , $ '! ""#. HC < w, , C !) $ < , ) $ $$. + ! $ ! $ , C $)! < ! $ $ $ $ (+8'). $ $) '!!)! ! Y, ) ' , C $)! $ < ! $ (-8’) ! $ $) $ ' < ! ! $$, ! ) ! ! . K $ ' ' . ! ! $ ( r 8’) ""#: Y E r I ' . E Y=E Er I' I'>0
T2
E2
T1
E1
K $ $ ! $
T3 E3
K $ ! $
I' $C , ! ) $ $, ! ''! $ C , ') – $ . 158
, ) !: S=8, 8 – $ . * , ! $, !'! $ $ '' 8 r 8'. S S2
S2S2
I’>0 S1
S1S1 S3S3
= I’0. Y3 < , C ! C < $ S1I, Y >, C $ ) ' 2- ! ""#. $ ! $ $ ! : ! . L $ < ! $ $ ""#. = ) , $ $ ""#. 159
H, $, $ ) ! $ $ ""# $ C' . # 2,, ""# $ C) $ ""#: Y > Y *. L !C « ! ». ; ! ) ' $ ! 1 2. ( ! – , ! $ !, C $ < ! ""# $ ! ! . /! ! ! ), C ! < ! ) ""# :
'Y
m 'I an ,
C ! ""# $ C) $ ""# . % ,
161
Y = Y *·7 'Y Y * Y , 'Y
'8
Y * Y * 7 Y * (1 7) , 'Y Y * (1 7) , 'Y m'8 , Y * (1 7) – ! . m
3.7. "/0 0 44(# ("(#)! "!&*A0
! : s' 1 cc 1 c m < 1. b ; s ' c ct s ' c ct s ' c ct s ' c ct 0() %#4*+ ;*# – $ , ! $! . # 2- : $ $ ($ , $ , '). / ! ($ !, $ !). + $ '! . % $ ! !! . / $ !!: $ $ !, $ $ $ $), #/", .. " !! . +, $ '! !
mb =
169
'! $ ! $ ) – ! < . ) $ C ! $
$! ) ! $ $ $ !)! .
174
" $ C ! ! ! ) % + – ! ! $ $ ! $ ' ( )! '! < ). & ! ' '! ! , $$ ! < , $ , ') : 185
" s = 0 + 5, 0 – . # $$ < !)! $C . " $) 2- < , C ! : 1. "$ $ ! ; 2. " ! , C ! $ $ . $$ ! < !) < :
'M s
'H mm ,
> – $ $ 8S $ ' $ , ! $ cc , $ . ( L" – 70- XIX . $ , , ', ! ! ! $ , ! ' . % $ ! «=$ ! C ! $ » (1917). # $! $ , ! $ , !, < $ $ ) F . ! $ ) ! , C ! $ ' $ . # )! $ ! . % ! )! ! $ $ ! $ $ , ! ! ! ' , $ . > $ , ! $ , $ $ M! . >! ! $ ". F $ ' «/ ' !» «/$ ' $ $ », ! $ $ ! $ .
222
4.5. 0*< *4)$ "-'#$ 0 (#)#8 "#$. "/*#:( 04"#84+ N* !")$ "44#. ")# ;!* 1871 $ «% $ », $< ! ' ! ! $ . & ! ! (. & ! . - «% $ » , C $ $ '! , ! '!. #$ , C )!, ), C ( ) -! )! )' &&. / – $, ) – . / )! C , . > 0' *(1857-1929). K , ) ' )' '. > !)! , )! $ ' !, !. $ ! ' , $ ($ , $ ! $ ..) # , $ !, . " $ $ ! ') , , $ ! '! $ , $$ , $ $ , ')! $ $) , . N ! ! . K $ < $ !! $ $) , C $ !'! $ . / $ ) , $$ . > $ . # ! $ (! ) $ , C $ , $ $ – $! ' . &% %
(1862-1945) $ ! $!, ! «$ » (1893), «# $ » (1924), «= ,
$ » (1934), ! » (1950). ( $ – ' , $ . " ) ' : '!, $ , $$ , C; ) , $! '! . " $ XX . $ $ ) , ' ! $ # $ < ' !. ( !, 2003. – 341 . 4. D 7. # ! Y!: " 3 . – &., & < !, 1994. 5. D '.8., ;.., "% #.0. # !: # . ! . (., 2000. 6. ;$ ".&. . &Y. – #, 1994. 7. ; -.., WC #.., # .=. % . K. $ . (., "C 7.". . ( : > ! Y $ . – &.: "# , 2000. 11. ' 5!. C : # . . – &.: # , 1976. 12. 5 &.., '.;. %C! Y ! !. ( : > . $. ! ". – #., 2002. 13. 5 . 5!., 6 7. 5!. / , - ! $. – &., 1991. 14. 5 7., ( 0. &Y. – &.: - &;+>, K*--&, 1997.
252
15. , $ $) / F.. & , &.@. ( , ".&. % . – / $$ : , 2001. – 612 . 16. ! / # . W.&. " – @., 2003. 17. !: K. $ . / F.. & , -. &. ($ , &.@.( < . – / $$ : , 1998. – 579 . 18. @ &.$. & : ( $: K. $ – 3-) ., $. – (.: !, 2003. – 211 . 19. 8 / ".&. F : K. $ . – (.: LKF, 2003. – 220 . 20. 6 5!. ". %C! ! !, $ : # . . – &.: # , 1978. 21. 6 Y / # C. . &.K. P $, .-. ( . – (, 1998. 22. 6 9. ($, $ , $: # . . – &.: -, , 1998. 23. " 6.7., D 0.. : $$, $ , $: " 2 .: # . . – &.: $, 1992. 24. " / . -.;. , (.: "F ", 1994. 25. " / ".&. ;$ . – #.: ! .. & : K. $ . – 2- ., $. – (., 2004. – 394 .
253
31. "-, Y: # / # C. . .-. % . – #.:-% "F $'", "# % ", 1994. 32. " 5!. 0. % $ Y: # . . – +. 1-3. – &.: # , 1981. 33. " / +.+. ;. – 2- .: K. $ . – (.: LKF, 2004. – 272 . 34. " 0.#. !: # . – (., 2001. 35. " >.'. #$ Y. – #.: # , 1999. 36. > 7.". ( Y: > . ! . – &., K, 2001. – 572 . 37. $ : # . / . .". K . – (.: F , 1998. 38. $ : $ $ : # . / . ;.K. (, ".#. K . – (., "C ! / # . /.". " . – &., 2000. 43. 7 D.&. % Y: > . $. ! "> ( ! ""< ") – &., 2003. 44. 0 ;. : # . – F , , 1993. 45. ' #.-., K "./. & : # . . / # . .#. ! Y: $ !: # . .: " 2 . – &., * , 1992. 52. 9 5!. $: # . . / # . .&. . – &., # , > , 1993. 53. 9! 5!. ! ! : & Y : # . . – &., / , 2003. – 464 . 54. 6. ! Y. E ! . – &., 1991. 55. : > . / # . -.. I. – 3- ., $ . $. – &., , 2003. – 896 . 56. ! ($Y!): > . / # C. . ".."!$, ;.#. . – &., 2000. 57. !. , , / #. . -.. /, F.. +. – #.: # , 2001. – 448 . 58. ;.., ;.". = ! : K. $ . – 2- ., $. – (., !-# , 2001. – 514 . 59. 4 $.8., ' $.'. % . – (., !, 1998. – 674 .
255
НАВЧАЛЬНЕ ВИДАННЯ
М.Х. Корецький, О.І. Дацій, Г.М. Кульнєва, І.І. Вініченко, О.В. Алейнікова, Т.А. Щербакова, Н.О. Афендікова, С.В. Скоробогатько
ЕКОНОМІЧНА ТЕОРІЯ Навчальний посібник Керівник видавничих проектів – Б.А. Сладкевич Комп’ютерний набір і верстка – І.В. Авраменко Дизайн обкладинки – Б.В. Борисов
Підписано до друку 24.01.2007. Формат 60x84 1/16. Друк офсетний. Гарнітура PetersburgC. Умовн. друк. арк. 16. Видавництво “Центр учбової літератури” вул. Електриків, 23 м. Київ, 04176 тел./факс 425?01?34, тел. 451?65?95, 425?04?47, 425?20?63 8?800?501?68?00 (безкоштовно в межах України) e?mail:
[email protected] сайт: WWW.CUL.COM.UA Свідоцтво ДК №2458 від 30.03.2006