بازگشت انقلاب: اورول، فوکویاما، ژیژک

‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻧﻘﻼب‪ :‬اورول‪ ،‬ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ‪ ،‬ژﯾﮋك‬

‫‪1‬‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ‪ :‬ﺑﺨﺘﯿﺎر ﻋﻠﯽ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدان از ﮐﺮدي‪ :‬ﻣﻨﺼﻮر ﺗﯿﻔﻮري‬

‫‪2‬‬

‫ﻓﯿﻠﺴﻮف آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻓﺮاﻧﺴﯿﺲ ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ در درآﻣﺪ ﻓﺼﻞ اول ﮐﺘﺎب "ﭘﺎﯾﺎن اﻧﺴﺎن" ﺑﻪ دو رﻣﺎن ﻣﻌﺮوف‬ ‫اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ "1984" ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪي ﺟﻮرج ارول و" دﻧﯿﺎي ﻗﺸﻨﮓ ﻧﻮ" از آﻟﺪوس ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ‪ .‬از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ ﺗﺤﻮﻻت ﻋﻠﻤﯽ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه در اﯾﻦ دو رﻣﺎن ﺗﺎ ﺣﺪ ﺗﺮﺳﻨﺎﮐﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ او‬ ‫ﻫﻢزﻣﺎن ﯾﺎدآور ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﻮرج اورول در رﻣﺎن ‪ 1984‬درﺳﺖ از آب‬ ‫درﻧﯿﺎﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ‪ ،‬ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪرن ﺑﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﺣﯽ در دﺳﺖ ﺑﺮادر ﺑﺰرگ – ﺳﻠﻄﻪ ‪ −‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮدم ﺑﺪل ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻼﺣﯽ در دﺳﺖ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺑﺮادر ﺑﺰرگ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در رﻣﺎن اورول‪ ،‬ﺳﻠﻄﻪ از ﻃﺮﯾﻖ دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻞاﺳﮑﺮﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﻣﺎ را‬ ‫ﺗﺤﺖﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻧﻈﺎرهﻣﺎن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻫﺸﺪار و ﭘﯿﺎم ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و ﯾﺎدآور ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ :‬ﮐﻨﺘﺮل و‬

‫‪3‬‬

‫ﻫﺸﺪار ﻣﺪاوم‪.‬‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ ﻗﺪري از ﺣﻘﯿﻘﺖ در ﺧﻮد دارد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪرن‬ ‫ﻗﺪرﺗﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻪ ﺑﺮادرﺑﺰرگ ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺒﻮﻫﯽ اﻣﮑﺎن و ﺳﻼح ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ در دﺳﺖ‬ ‫ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﻗﺮار دادهاﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺮاي ﻧﻈﺎرت اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﮑﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮي‬ ‫ﺑﺮاي ﻧﻈﺎرت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﯿﺰ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻨﺎد وﯾﮑﯿﻠﯿﮑﺲ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪي ﻧﺴﺒﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي و اﻧﻘﻼب در ﻓﻀﺎي ﻓﮑﺮي ﻏﺮب دوﺑﺎره ﺑﻪ‬ ‫ﻣﯿﺎن ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪهي زﯾﺎدي از ﻣﺘﻔﮑﺮان ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺮف آﺷﮑﺎرﺳﺎﺧﺘﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺿﺮورﺗﺂً‬ ‫ﺣﺎﻣﻞ دﻻﻟﺘﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ و ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي اﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ در‬ ‫ﺣﻮزهي ﻋﻤﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺑﺰرﮔﯽ ﭼﻮن ژﯾﮋك‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان او را ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﺪاﻓﻊ اﯾﺪهي اﻧﻘﻼب‬ ‫در ﻓﻠﺴﻔﻪي ﻣﻌﺎﺻﺮ داﻧﺴﺖ‪ ،‬در ﯾﮑﯽ از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﯾﺶ در "ﻟﻨﺪن روﯾﻮ ﺑﻮﮐﺲ"‪ ،‬ﺿﻤﻦ اذﻋﺎن ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ‬ ‫اﺳﻨﺎد وﯾﮑﯿﻠﯿﮑﺲ‪ ،‬ارزش رﻫﺎﯾﯽﺑﺨﺶ ﭼﻨﺪاﻧﯽ در اﯾﻦ اﺳﻨﺎد ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ژﯾﮋك ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬اﺷﺘﺒﺎه‬

‫‪4‬‬

‫اﺳﺖ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ اﻧﮕﺎر آﺷﮑﺎرﺳﺎﺧﺘﻦ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﺳﺮار رﺳﺘﮕﺎرﻣﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ رﺳﺘﮕﺎرﻣﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ»‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ دﻏﺪﻏﻪي ژﯾﮋك ﮐﻪ واﻗﻌﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ دوﺑﺎره اﯾﻦ اﯾﺪه را از ﻧﻮ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ ﯾﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺧﻮد او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬در ﺑﺎزار ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﺎدهي ﺧﺎم‪ ،‬ﮐﺘﺎب و‬ ‫اﺳﻨﺎد ﺿﺪﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري ﯾﺎ ﺑﺮادﺑﺰرگﻫﺎ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﺎ اﯾﻦ داﻧﺶ ﭼﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﺳﻠﻄﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻘﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺘﺎً ﺑﺎ ﻧﻘﺪ ﭼﻮن ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﯿﺴﺘﻢ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻮن‬ ‫ﺑ‪‬ﻌﺪي از ﺑﺎزي ﺳﯿﺴﺘﻢ »ﻟﯿﺒﺮال دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ«‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺣﻖ ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري را داري‪،‬‬ ‫اﻣﺎ اﺟﺎزه ﻧﺪاري ﮐﻞ ﻧﻈﺎم را در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ آﻟﺘﺮﻧﺎﺗﯿﻮي رادﯾﮑﺎل ﻗﺮار دﻫﯽ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﺑﺎ وﯾﮑﯿﻠﯿﮑﺲ دﯾﺪﯾﻢ و ژﯾﮋك ﻧﯿﺰ آن را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آﺷﮑﺎرﺳﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎزي ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺎزي ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎزي ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ از ﻣﺴﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد آﻧﻬﺎ را ﻣﺠﺎز ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺎزي ﯾﺎ در ﻗﻮاﻋﺪ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺑﺎزي‬

‫‪5‬‬

‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﺑﻌﺎد ﺧﻼﻗﻪي اﯾﻦ ﻧﮕﺮش و وراي رﯾﺰهﮐﺎريﻫﺎي ﻣﻘﺎﻟﻪي ﻣﺬﮐﻮر از ژﯾﮋك‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮕﺮش‬ ‫ﭼﯿﺰي از ﺗﻘﻠﯿﻞ ارزش اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪرن در ﺧﻮد دارد ‪.‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‬ ‫در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و در اﯾﺮان و آﻟﻤﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﮐﻨﻮن در ﺷﮑﻞ و ﻣﻌﻨﺎي ﮐﻼﺳﯿﮑﺶ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﺎ‬ ‫ﭼﺎﻟﺶ روﺑﻪروﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ راﺑﻄﻪي آدﻣﯿﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﺨﻮش‬ ‫ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻨﯿﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در رﻣﺎنﻫﺎي اورول و ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺮم ﯾﺎ ﺷﮑﻞ ارﺗﺒﺎط ﻓﺮد و ﺳﻠﻄﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬در ﺷﮑﻞ‬ ‫ﮐﻼﺳﯿﮏ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﮑﻞ ﺣﺎد ﺑﺮﻗﺮاري راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن ﮔﺮوه ﮐﺎرﮔﺰار اﻧﻘﻼب ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي‬ ‫ﮐﻨﻮﻧﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ و از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﺒﺰ در اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻧﻘﻼبﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﻪﺷﺪه در ﺷﺮق اﻧﻘﻼب‬ ‫ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺪارك و ارﺗﺒﺎطﮔﯿﺮي‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات‪ ،‬رادﯾﻮ و ﺗﺠﻤﻌﺎت ﻣﺨﻔﯽ و زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ اﻟﮕﻮي ﮐﺎر‬ ‫ﺑﻮده‪ ،‬و وﻇﯿﻔﻪي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﺸﻒ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﻣﺨﻔﯽ‪ .‬ﺑﺎ‬

‫‪6‬‬

‫ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ درﮐﻨﺎر ﻇﻬﻮر ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﻬﯿﺐ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪرن در دﺳﺖ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﮐﻮدﺗﺎﭼﯽ‪ ،‬ﺳﻮﯾﻪاي ﻧﻮﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد را ﻣﯽﺷﮑﺎﻓﺪ‪ ،‬ﺳﻮﯾﻪاي ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺮون از ﺗﺼﻮر ﻣﺎ‬ ‫ﻗﺮار داﺷﺖ‪ :‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﯿﺲﺑﻮك و ﺗﻮﯾﺘﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي دلدادن و ﻗﻠﻮهﺳﺘﺎﻧﺪن و‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي اﻧﻘﻼباﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻓﯿﺲﺑﻮك و ﺗﻮﯾﺘﺮ و ﯾﻮﺗﻮب ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي اﺑﺰاري ﻣﻬﻢ در دﺳﺖ ﻣﺮدم ﻣﻌﺘﺮض در ﺗﻮﻧﺲ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﺸﺨﺺﺗﺮ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس ﻧﯿﺰ ﻋﺠﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﺮوع اﻧﻘﻼب‬ ‫در ﻣﺼﺮ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ واﮐﻨﺶ دوﻟﺖ ﻗﻄﻊ ﺷﺒﮑﻪي اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﻮد و ﺑﺎز دور از اﻧﺘﻈﺎر ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻠﯿﺎردر‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﻣﺼﺮي ﻧﺠﯿﺐ ﺳﺎﯾﺮوس ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺒﮑﻪي اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ و ﻣﻮﺑﺎﯾﻞ ﻣﺼﺮ‪ ،‬در ﺻﻒ اول ﺗﻈﺎﻫﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﻣﯿﺪان آزادي ﻗﺎﻫﺮه ﻗﺮار داﺷﺖ و ﺧﻮد ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ رادﯾﻮي ﻣﯿﺪان آزادي ﻗﺎﻫﺮه را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ دو ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮد اﺷﺎرهاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻧﻮﯾﻨﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي ﻣﻮﺿﻊ ﺳﺎﯾﺮوس ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﭼﻨﺪي از روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل روﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﻌﺮوف و‬

‫‪7‬‬

‫ﺟﺪي ﻣﺼﺮي‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﺟﺎﺑﺮ ﻋﺼﻔﻮر‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻪ ﺳﺎلﻫﺎﺳﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪهي ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﯾﺶ ﻫﺴﺘﻢ و ﺑﺮاي‬ ‫آﻧﻬﺎ ارزش ﺑﺴﯿﺎري ﻗﺎﯾﻠﻢ‪ ،‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﻣﺴﻨﺪ وزﯾﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﻧﺦﻧﻤﺎ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮده و در‬ ‫رأس ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ از ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ »ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ«‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﻮاﺿﻌﯽ ﺟﺎي ﺗﺎﺳﻒ دارد‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﯾﺎد داﺷﺖ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺿﺮورﺗﺎً روح‬ ‫ﻋﺼﺮ ﺧﻮﯾﺶ را درك ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد و ﺑﺴﯿﺎري اوﻗﺎت ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در دام ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ راﯾﺞ و ﮐﻼﺳﯿﮏ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺎﺳﯿﺮي ﮐﻪ ﻧﺴﻞ و ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ از آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﯾﻮﺗﯿﻮب‪ ،‬ﻓﯿﺲﺑﻮك‪ ،‬ﺗﻮﯾﺘﺮ و اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ‬ ‫دﺳﺖ ﻣﺤﺘﻮاﯾﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ آﯾﺎ ﺻﺮف اﯾﺠﺎد‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﺳﺮﯾﻊ و آزاد و ﺧﻠﻖ ﮐﺎﻧﺎﻟﯽ ﺧﺒﺮي وراي ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎي‬ ‫رﺳﻤﯽ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ؟ ﺑﯽﺷﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺟﻮاﺑﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻣﺤﺪود ﺷﻮد در‬ ‫ﺳﻄﺤﯽﮔﺮي ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﻘﻼب و ﻗﯿﺎم در وﻫﻠﻪي اول ﻧﯿﺎز ﺑﻪ روﺣﯽ ﺟﻤﻌﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪاي ﮐﻪ در آن ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻠﯽ‬

‫‪8‬‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﻮل ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع ﯾﺎ اﻣﯿﺪ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻟﻤﺤﻪاي ﮐﻪ در آن اﻓﺮاد ﺟﺮأت ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺮاي دﯾﮕﺮان ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻘﺎط ﻣﺸﺘﺮك ﺗﻔﮑﺮ و اﻣﯿﺪﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪا ﺟﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻦ دﯾﻮاري ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺗﺎ ﮐﻨﻮن اﻟﮕﻮي دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ ﺟﺰاﯾﺮي ‪-‬‬ ‫ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬اﯾﺠﺎد دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯿﺎن ﻫﻮﯾﺖ و ﻫﻮﯾﺖ و ﻏﺎﻟﺐ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﯽﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻗﺸﺮﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪.‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪرن در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺴﻞﻫﺎي ﻧﻮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻖ اﻣﮑﺎن‬ ‫دﯾﺪن و ﺗﺼﺪﯾﻖ اﻣﯿﺪ و رﻧﺞﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻠﻖ زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﺮ روزه در ﺧﻠﻖ‬ ‫آن ﺷﺮﯾﮏاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي اﻟﺰاﻣﺎً در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ و در ﻫﺮ ﮐﺎرﺑﺮدي اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ اﺷﮑﺎل و‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺳﻠﻄﻪ در ﺷﺮق ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺸﺎن ﺑﺮ ﺧﻔﻘﺎن ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﻼﺣﯽ ﻣﻮﺛﺮ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫ﺟﻨﺒﺶ اﯾﺮان و اﻧﻘﻼب ﺗﻮﻧﺲ و ﻣﺼﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ و اﻧﺘﻘﺎل راﺑﻄﻪاي ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﻠﺘﯽ را ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽزﻧﺪ از دﻧﯿﺎي ﻣﺠﺎزي ﺑﻪ ﺣﯿﺎت واﻗﻌﯽ اﻣﺮي ﻣﺤﺎل ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﺮاً‪ :‬دﯾﻮارﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﻣﺮز و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ادﯾﺎن ﻣﯿﺎن آدﻣﯿﺎن ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﻬﺎن ﻣﺠﺎزي ﻓﺮو ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ‪ ،‬و ﺑ‪‬ﻌﺪ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﻓﺮورﯾﺰي از ﺷﮑﻞ ﻣﺠﺎزي ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ و در واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﮔﺮهزدن ﻣﺠﺎز و ﺣﯿﺎت واﻗﻌﯽ‪ ،‬روح اﻧﻘﻼﺑﯽ ارﺗﺒﺎط و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺟﻬﺎن اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ را آﺷﮑﺎر‬ ‫ﮐﺮده و ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ آدﻣﯽ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﺠﺎزي ﻧﯿﺴﺖ و آزادي ﻧﻤﺎدﯾﻨﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن‬ ‫اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﺪان دﺳﺖ ﭘﯿﺪاﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ اﻧﻌﮑﺎس ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺸﻖ دو ﻓﺮد در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ اﮔﺮ از راﺑﻄﻪاي اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ راﺑﻄﻪي دو ﻣﻮﺟﻮد واﻗﻌﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﺸﻮد‬ ‫راﺑﻄﻪاي ﻣﺮده ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ از ﻋﺸﻖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺸﻘﯽ در واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺸﻤﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺮﯾﻌﺎ از ﻓﻀﺎي ﻣﺠﺎزي ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪي ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ و واﻗﻌﯿﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻧﻔﺲ اﻣﮑﺎن ارﺗﺒﺎط‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﯾﻞ آزادي ﻣﺠﺎزي ﺑﻪ آزادي‬ ‫در ﻧﯿﻤﺮوز ﺧﯿﺎﺑﺎن اﺳﺖ‪ ،‬آزادي ﻋﯿﻨﯽ و ﻋﻤﻠﯽ‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ﮐﺎش ﻣﯽﺷﺪ از اورول ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ‪ :‬آﻗﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪرن ﺑﻌﺪي دارد ﮐﻪ در رﻣﺎﻧﺘﺎن ﻣﺘﺼﻮر‬ ‫ﻧﺸﺪه اﯾﺪ؟ اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬دوﺳﺖ دارم ﻧﻈﺮ ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ و ژﯾﮋك را ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﻣﺼﺮ ﺑﺪاﻧﻢ‪ .‬ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﭘﺪرﺧﻮاﻧﺪهي دﻓﺎع از ﻧﻈﺎم ﻟﯿﺒﺮال دﻣﮑﺮاﺳﯽ اﺳﺖ و ژﯾﮋك ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺘﻘﺪ ﮐﻨﻮﻧﯽ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﮐﺪاﻣﺸﺎن ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد؟ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﺮ دو دﻻﯾﻞ ﺑﺴﯿﺎري ﺑﺮاي اﻋﻼم‬ ‫ﺑﺮﻧﺪهﺷﺪن ﺟﺒﻬﻪي ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬دﯾﺪﯾﺪ ارزﺷﻬﺎي دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ و اﺑﺪياﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻠﻖ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪي ﻧﺪارد‪ ،‬اﯾﻦ ارزشﻫﺎ را ﻫﯿﭻ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺣﺘﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺴﺘﻪ و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎر را ﻧﯿﺰ از‬ ‫اﯾﻦ ارزشﻫﺎ ﮔﺰﯾﺮي ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺎل ﭘﯿﺮوزي ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺪل ﻟﯿﺒﺮال دﻣﮑﺮاﺳﯽ و »ﭘﺎﯾﺎن ﺗﺎرﯾﺦ« را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬ ‫ﺧﻮد دﯾﺪﯾﺪ؟‬

‫اﻣﺎ ﺑﯽﺷﮏ ژﯾﮋك ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪاﯾﺪهي اﻧﻘﻼب از ﺟﻬﺎن ﻣﺤﻮ ﻧﺸﺪه و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري‬ ‫در ﺣﺎﺷﯿﻪي ﺧﻮﯾﺶ ﺧﻠﻖ و ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﻮده ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽاﻧﺪ و ﻫﺮ ﺳﻼﺣﯽ راﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺧﻠﻖ ﮐﺮده‬

‫‪11‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻮد ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮﻧﺪهي اﯾﻦ ﻣﺒﺎرزه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻓﻮﮐﻮﯾﺎﻣﺎ ﯾﺎ ژﯾﮋك؟ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪان ﻫﻨﻮز ﺑﻪ زﻣﺎن ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ‪.‬‬

‫‪12‬‬