Historia de rege Vladislao

ACADEMIA SCmNTlARLIM POUJNA INSTITUTUM .')TUDHS CLASSICIS PROMOVENDIS

PiJlLi

ACH]

j L

ISL

,'di,ht frmina U('hr)j)skil COIIlTl1C'ntari}:-. Ijistnrlci':l iHllstrnyit Thnrlrfaf'us }{nwalf'lVsh:i ill linguum PoJonam lraduxi! Annn Kr/nwrnicka

V ARS 0 V I A E PAN S T W 0 IV F:

l\lCMLXI

IV Y D 1\ W N jeT W ()

N A II K 0 IV E

ZAKLAD NAUK o KULTURZE ANTYCZNEJ PAN

�BLIOTHECA

LATINA MEDII ET RECENTIORIS AEVI

edita curante

c. F. Kumaniecki

voI. III

Copyright by Panstwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1961 Printed in Poland

Wroclawska Drukarnia Naukowa

Conspectus rerum

Prolegomena

7

Conspectus siglorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Historia de Rege Vladislao . . . . . . . . . . • . . • . . . . .

14

Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . 212

PROLEGOMENA Philippi Buonacorsi clarissimi scriptoris et poetae, qui nomen Callimachi sibi assumpsit, insigne opus quod est de Vladislao Poloniae atque Hungariae rege (postea Varnensi cognominato) edituris primum dicendum esse videtur huius historiae codicem manu scriptum ab ipso Callimacho exaratum incendio a. 1487 Cracoviae saeviente igne absumptum esse. Nihilominus tamen satis multa eiusdem apographa ad nostram aetatem pervenerunt. Opus hoc, quod nunc denuo in medium proferre animum induximus, primum Augustae Vindelicorum a. 1519 excusum est. Posteriores editiones, quae Basileae a. 1556, Francofurti a 1578 et 1584 in lumen emissae supt, editionem Augustanam sequuntur. Quibus successit editio Cracoviae a. 1582 publici iuris facta nec non editio Coloniae a. 1578 evulgata. Addendum est etiam XVII et XVIII saeculis plures editiones typis impressas esse, quas omnes aut editionis Augustanae aut Cracoviensis vestigia pressisse in propatulo est. Quod ad codices manu scriptos attinet, auctores qui de hac re tractant1, sex codices commemorant: duos Romanos in bibliotheca Vaticana asservatos (Ottobonianum et Reginae Sueciae), Venetianum, Vindobonensem, Varsoviensem (olim Petropolitanum), Monacensem. Prima atque unica adhuc operis de Vladislao rege critica ratione elaborata editio a Saturnino Kwiatkowski praeparata est sub titulo Philippi Callimachi Experientis Historia rerum gestarum in Hungaria et contra Turcos per Vladislaum Poloniae et Hungariae regem atque in libro q. i. Monumenta Poloniae Historica, ed. August Bielowski, Kraków 1893, vol. VI, p. 1-162, typis descripta. Attamen Saturnino Kwiatkowski non nisi Ven~tianus codex, ex editionibus autem non nisi Augustana et Cracoviensis praesto fuerunt. Codices Romani, Vindobonensis et Varsoviensis ei deerant atque paucas tantum eorum lectiones sub censum traxit. Monacensis vero codicis ne mentionem quidem fecit. Institutum Studiis Classicis Promovendis Academiae Scientiarum Polonae, quod hoc Callimachi opusculum critica ratione edendum sibi proposuit, imagines lucis ope pictas omnium qui exstant codicum manu scriptorum congerendas curavit. Praeter sex, quos iam enumeravimus, duo codices manu scripti praesto nobis fuerunt, qui hactenus prorsus ignorabantur: Budapestinensis et Olomucensis. Itaque editio nostra octo codicibus manu scriptis innititur. Quia tamen Augustanae et 1 Cf. Sebastiano Ciampi, Bibliografia critica, Firenze 1834, vol. 1, p. 35; Aleksander Przeź­ dziecki, Wiadomość bibliograficzna, Warszawa 1850, Wiad. 22; Zeno Apostolo, Disserta tiones Vossianae, vol. n, p. 33; Heinrich Zeissberg, Die polnische Geschichtsschreibung des Mittelalters, Leipzig 1873, p. 387, et Kleinere Geschichtsquellen Polens im Mittelalter, Wien 1877, p. 75; SaturDin Kwiatkowski, Monumenta Poloniae Historica, Kraków 1893, vol. VI, p. 2

7

Cracoviensis editioIlis lectiones omnino discrepantes esse comperimus, eas quoque sub censum trahendas esse nobis duximus. Exstat etiam codex manu scriptus Basileensis, quem proinde ac ceteros inquirere non supersedimus. Quem tamen, cum merum sit apographon editionis Augustanae, sec1udendum putavimus. Sequitur, ut ad ipsos codices manu scriptos perlustrandos transeamus. R Codex Vat. Reg. Lat. 681, XV saec., apud nos littera R indicatus. Opus Callimachi foliis 5-98 una atque eadem manu perscriptum continetur. In marginibus notae conspiciuntur. F. 1 titulus manu posteriore scriptus legitur: Phillippi Callimachi libri tres de rebus gestis in Hungaria contra Turcos, per Vladislaum Poloniae et Hungariae regem. Textus in libros non est divisus. F. 98 notula alia manu scripta exstat: 12 August 92 zu Wien per 1 fI, qua codicem hunc die 12 Augusti anno 1592 Vindobonae pro uno floreno emptum esse indicatur. Notandum est correctorem quendam recentiorem hic illic textum emendavisse verba a scriba omissa supplendo, nonnulla etiam ex aliis codicibus sumpta inter lineas, in marginibus vel in rasuris adscribendo. O Codex Ottob. Lat. 2280, littera O apud nos insiguitus, primo in folio hanc notulam exhibet: ex codicibus Ioannis Angeli Ducis ab AItaemps. Quem codicem saec. XVI exaratum verisirnile est. Opus Callimachi ff. 5-105 una manu conscriptum continetur. Scribae nomen in codice indicafur: Io(annes) Arigius FIorentinus. Notae marginales eaedem fere atque in codice Reginae Sueciae. B Codex Budapestinensis, Cod. Lat. 368, XV( - XVI) saec., apud nos littera B notatus, totum opus Callimachi ff. 78-193 (f. 144 excepto) una manu exaratum continet. Notis marginalibus caret. p Codex BibI. Nationalis Varsoviensis, IV 3037, apud nos littera P insignitus, qui antea Petropoli (sub siglo Lat. F. XVII. 43) asservabatur. Primo folio nota legitur: Serenissimo Principi ac Domino Sźgismundo Augusto Regi Poloniae, Magno Duci Lituaniae Domino suo subditus Stanislaus Gorski Canonicus obtulit. Opus Callimachi ff. 33-170 una eademque manu conscriptum continetur. Nonnullis in locis notiuncu1ae in marginibus alia manu scriptae occurrunt, e. g. f. 33: est impressum Cracoviae 1582 in 40; f. 85 Liber 2-dus, f. 130 Liber 3-tius, f. 170 Hucusque extat impressum. ,Parvae correcturae cum 1ectionibus editionis Cracoviensis congruere videntur. Notae marginales desunt. C Codex Marc. Lat. CI. 10. Nr. 125, saec. XV, apud nos littera C insiguitus. H. Zeissberg2 codicem hunc XVI saecu10 confectum opinatur. Opus Callimachi ff. 142-288 una manu diligenter conscriptum. Notae marginales eaedem fere atque in duobus codicibus Romanis. F. 197 manus posterior II Liber, f. 246 III Liber et iuxta alia manus Lib. II (Aug. Vindelic.) adscripsit, quia in ed. Augustana historia haec in duos libros dividitur. Adnotandum est correctorem quendam lectiones iam scriptas multis in locis delevisse in locum eorum recentiores quasdam coniecturas vel correcturas substituendo. Nonnumquam coniecturae istae in marginibus adscriptae sunt. 2 ef. Die polnische Geschichtsschreibung des Mittelalters, LeipZ1g 1873, p. 387

8

N Codex Olomucensis in Tabulario publico, Nr. 306, asservatus apud nos littera N insignitus, XV saeculo exaratus esse videtur. Opus Callimacm ff. 1-131 una manu conscriptum invenitur. F. 48 titulum P. Callimachi Experientis Historiarum fiber secundus, f. 90: P. Callimachi Tusci Historiarum liber tertius legimus . . Notae marginales eaedem atque in cod. Venetiano; alia manus aliquot novas addidit. M Codex Monacensis, Lat. 464, apud nos littera M insignitus. Historia CallimacIli ff. 6-136 una manu exarata continetur. F. 10 legitur L J,.f. 58 Philippi Callimachi Historiarum liber secundus, f. 102 Philippi Callimachi Tusci historiarum fiber tercius. F. 139 in fine nota exstat :Amen. Finitus is libellus Anno Salutis Millesimo Quingentesimo Primo, Pridie Kalendas Marcias. Jterum Amen. Notae marginales eaedem fere atque in cod. Olomucensi. Nonnullae novae additae. Notandum est codicem hunc pulcherrime exornatum, satis tamen mendosum esse. W Codex Vindob. 3522, XVI saec., apud nos littera W indicatus. Ff. 48-143 libeUus Callimachi una manu perscriptus legitur. F. 86 verba: Jncipit secundus liber, f. 116 Tertius liber posteriore manu adscripta conspiciuntur. Notae marginales desunt. Textus men dis scatet. Restat ut de editione Augustana atque de editione Cracoviensi nonnulla subiungamus. A Editio Augustana, quam littera A insignivimus, in operculo ita inscribitur: CaIlimachus, De rege Vladislao. In pagina sequenti titulum legimus : P. Callimachi Geminianensis historia de rege Vladislao seu clade Varnensi. MDXVIJ1. Brevis epistula dedicatoria: Sigismundus Scheufler D. D. D. Canonicus Frisingen suo Aegidio Remo V. 1. Doctori Canonico Pataviensi S. D. inscripta et tria epigrammata (unum ad lectorem, duo autem, quibus nomen CaI1imachi laudibus effertur) textum praecedunt. P. 3: P. Callimachi Experientis de Vladislao Rege sive clade Varnensi !ib. 1. P. 41: P. Callimachi Geminianensis de Vladislao Rege seu clade Varnensi !ib. II. In fine operis nota exstat: Augustae Vindeficorum excusa in ojJicina Sigismundi Grim Medici atque Marci Vuirsung, Anno virginei partus 1519. XXX die Mens. Maii. In marginibus notae inveniuntur ab iis, quae in codicibus occurrunt, prorsus discrepantes. G Editio Cracoviensis, littera G apud nos indicata, inscribitur: Philippi Callimachi De rebus gestis a Vladislao Polonorum atque Hungarorum Rege Libri Tres, Cracoviae in ojJicina Lazari Anno Domini MDLXXXJ1. In pag. prima praefatio editoris legitur: Andreae Sborovio in Poloniae regno Sacrae aulae praefecto, Ja. Michaelis Bruti in Philippi Callimachi novam historiae editionem, praefatio. Subsequitur: Philippi Callimachi vitae brevis descriptio nec non epitaphium, quod Cracoviae in eccIesia fratrum praedicatorum in Callimachi sepulcro incisum legitur. Titulus praefationis, quae Callimachi opusculo praefixa est, ab editore mutatus est: Philippi Callimachi in fibros tres de rebus gestis a Vladislao Polonorum atque Hungarorum rege ad Casimirum regem praefatio. Praeterea editor libro primo, secundo, tertio titulos addidit hos, p. 7: P. Callimachi de rebus a Vladislao Rege Polonorum atque Hungarorum gestis Liber primus; p. 69: Philippi Callimachi de rebus gestis a Vladislao Polonorum atque Hungarorum Rege. Liber secundus. P. 129: Philippi

Callimachi de rebus gestis a Vladislao Polonorum atque Hungarorum rege. Liber Tertius. Notae marginales desunt. Hactenus de codicibus manu scriptis atque editionibus. Etsi genuina inscriptio opusculi, cum archetypus nobis desit, restitui nequit, tamen e Benedicti Brognoli Veneti scriptoris n