Witamy w Berlinie
Aktualisierte Auflage
Polnische Fassung des Informationspakets für Zuwanderer „Willkommen in Berlin“
Die Übersetzung ins Polnische erfolgte durch: ABC-Global GmbH Dolmetscher- und Übersetzerbüro Berlin Übersetzer: Herr Wojciech Dobrowolski
Impressum Herausgeber: Der Beauftragte des Berliner Senats für Integration und Migration Potsdamer Straße 65 10785 Berlin - Mitte Telefon: (030) 9017-2351 Telefax: (030) 9017-2320 E-Mail:
[email protected] Internet: www.integrationsbeauftragter-berlin.de Konzeption und Text: Martina Gembus Übersetzung ins Polnische ABC-Global GmbH Dolmetscher- und Übersetzerbüro Berlin Übersetzer: Wojciech Dobrowolski Druck: MercedesDruck Berlin Berlin, Februar 2008 Copyright © 2008 Der Beauftragte des Senats von Berlin für Integration und Migration
ISBN: 978-3-938352-32-8
2
Spis treści I Witamy w Berlinie 1. 2. 3. 3.1 3.2 3.3 4. 4.1 4.2 5.
Powitanie przez Burmistrza Rządzącego Berlina, pani Senator ds. Integracji, Pracy i Spraw Społecznych oraz Pełnomocnika ds. Integracji Kraj związkowy Berlin i jego okręgi (podział administracyjny) Pierwszy raz w Berlinie Pierwsze kroki Oferta centrum doradztwa dla nowo przybyłych imigrantów Doradztwo migracyjne oraz placówka ds. migracji młodzieży Kurs integracyjny Pełnomocnik ds. Integracji Pełnomocnik ds. Integracji w Berlinie: zadania, oferta doradcza, public relations Okręgowi pełnomocnicy ds. integracji Urząd ds. Obcokrajowców
II Życie w Berlinie: mieszkanie, praca, oferty wychowawczo-oświatowe w Berlinie 6. 6.1 6.2 6.3 6.4
Mieszkać w Berlinie Poszukiwanie mieszkania Obliczanie wysokości czynszu Koszty dodatkowe: oszczędzanie energii Organizacje zrzeszające najemców Obowiązek meldunkowy
7. 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5
Praca w Berlinie Pośrednictwo pracy: agencje pośrednictwa pracy, Jobcenter Zezwolenie na podjęcie pracy Ubezpieczenie społeczne oraz podatki Związki zawodowe Samodzielna działalność gospodarcza
8. 8.1 8.2
Równouprawnienie mężczyzn i kobiet Równouprawnienie mężczyzn i kobiet Berlińska agencja ds. Równego Traktowania i Zwalczania Dyskryminacji (Agencja ds. Zwalczania Dyskryminacji)
9. 9.1 9.2 9.3 9.4
Działalność doradcza oraz pomoc świadczona rodzinom Doradztwo rodzinno-wychowawcze Dodatek rodzinny Paszport rodzinny (Familienpass) Publikacje
10.
10.5 10.6
Instytucje działające na rzecz dzieci oraz młodzieży, szkoła, kształcenie zawodowe oraz studia Przedszkole (niem. skrót Kita) Szkoła: od „zerówki” (niem. Vorklasse) do gimnazjum Oferty dla młodzieży Doradztwo zawodowe oraz doradztwo związane z wyborem studiów Kształcenie zawodowe Studia Uznawanie świadectw i dyplomów zdobytych za granicą
11. 11.1
Kształcenie ustawiczne Publikacje
10.1 10.2 10.3 10.4
3
11.2 11.3
Uniwersytet drugiego wieku (niem. Volkshochschule) Federalne centrum kształcenia politycznego
12.
Służba zdrowia Opieka medyczna w Berlinie
13. 13.1 13.2 13.3
Osoby niepełnosprawne Pomoc dla osób niepełnosprawnych Praca i niepełnosprawność Pełnomocnik ds. osób niepełnosprawnych dla kraju związkowego Berlin
14. 14.1 14.2 14.3
Pozostałe Ochrona praw konsumentów Samopomoc: Inicjatywy obywatelskie Poradnie dla osób zadłużonych (niem. Schuldnerberatungsstellen)
III Komunikacja, kultura, religie oraz możliwość spędzania wolnego czasu w Berlinie 15. 15.1 15.2
Komunikacja w Berlinie Publiczna komunikacja podmiejska Rower, samochód, taksówka
16. 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 16.6 16.7
Religie w Berlinie Organizacje chrześcijańskie Organizacje żydowskie Organizacje muzułmańskie Organizacje buddyjskie Organizacje hinduskie Religia Sikh Organizacje ponadreligijne
17.
Masmedia Prasa, radio telewizja Kultura oraz czas wolny Gastronomia: jedzenie i napoje w Berlinie Zakupy w Berlinie Muzea oraz teatry Berlin – miasto filmu, targów oraz kongresów Sport Pobliskie tereny rekreacyjne Ogrody zoologiczne („Tierpark“ i „Zoo“), akwarium
18. 18.1 18.2 18.3 18.4 18.5 18.6
IV. Trwała integracja 19. 19.1 19.2
Informacje prawne dotyczące Państwa dalszego pobytu w Berlinie Prawo do pobytu Uzyskanie obywatelstwa
V. Pomoc w nagłych wypadkach 20. 20.1 20.2 20.3 20.4
Sztaby kryzysowe Przemoc w domu Domy pobytu dla kobiet oraz instytucje podobnego typu Pogotowie opiekuńcze dla dzieci i młodzieży Na wszelki wypadek – telefony alarmowe oraz służby ratunkowe
4
I Witamy w Berlinie
1. Powitanie: Burmistrz Rządzący Berlina Klaus Wowereit Burmistrz Rządzący Berlina Szanowna Nowa Obywatelko, Szanowny Nowy Obywatelu, Berlin serdecznie Was wita! Gratuluję Wam: przyjechaliście do intrygującego miasta. Pod względem kultury stolica Niemiec ma dużo do zaoferowania: muzea i galerie, teatry i opery, kina i koncerty, kabarety i lokale gastronomiczne. Kto pierwszy raz przyjeżdża do Berlina jest zaskoczony otwartością na świat i międzynarodową mieszanką miasta, w którym mieszkają ludzie 180 narodowości. Wielu nowych obywateli jest zafascynowanych śladami poruszającej i wzruszającej przeszłości, którą spotykają na każdym kroku w mieście. Typowa atmosfera miejska i wielka chęć wypełnienia czasu wolnego współistnieją w Berlinie obok siebie. Przyjazd po raz pierwszy do takiego miasta jak Berlin, to zawsze jest przygoda i w gorączkowej nieprzejrzystości metropolii szybko może powstać uczucie przemęczenia. Właśnie takiemu wrażeniu chcemy zapobiec. Niniejsze wydawnictwo ma Państwu pomóc w orientacji przy pierwszych krokach w Berlinie. Wielu mieszkańców Berlina gotowych jest służyć Państwu radą i pomocą. Zwięzłą informacją chcemy Państwu ułatwić znalezienie tych miejsc, które Państwu pomogą odnaleźć się w nowym otoczeniu. Chcielibyśmy, aby Państwo się włączyli, aby Państwo mieli i brali udział w życiu miasta. Berlin może pochwalić się długą tradycją imigracyjną. W przeszłości przybysze wielokrotnie wzbogacali Berlin, czy to z innych regionów Niemiec, z krajów ościennych, czy też z odległych części świata. Jesteśmy dumni z tego, że pokojowa i równoprawna koegzystencja stała się w Berlinie codziennością. Chcemy, aby w przyszłości wszystkich mieszkańców Berlina cechowały szacunek i tolerancja – kobiety i mężczyzn, dzieci i dorosłych, ludzi różnych religii i pochodzenia. To jest podstawa autentycznej demokracji i odnosi się tak do zasiedziałych jak i do świeżo przybyłych berlińczyków. Kończąc życzę Państwu, aby dobrze zaaklimatyzowali się Państwo w Berlinie, szybko poznali zalety miasta, a przede wszystkim – szybko zapuścili tu korzenie, aby w Berlinie znaleźli Państwo przyjaciół i byli Państwo zadowoleni z uczestnictwa w życiu społecznym naszego miasta.
Klaus Wowereit Burmistrz Rządzący Berlina
5
Powitanie: Pani Senator ds. Integracji, Pracy i Spraw Socjalnych Dr Heidi Knake-Werner Pani Senator ds. Integracji, Pracy i Spraw Socjalnych
Pozdrawiam wszystkich nowo przybyłych migrantów i witam bardzo serdecznie w Berlinie! Niemiecka stolica jest „miastem rozmaitości”. Ponieważ duża część berlińskiej ludności pochodzi z innych krajów, i tym samym Berlin jest nierozłącznie związany z rozmaitością różnych kultur. Aby Państwu pomóc w pierwszej orientacji w dużym mieście stworzyliśmy dla Państwa ten oto segregator powitalny. Mam nadzieję, że pomoże Państwu szybko odnaleźć się w początkowo jeszcze nieznanej okolicy, zaaklimatyzować i możliwie szybko poczuć się u nas jak u siebie w domu. Otwartość i tolerancja Berlinek i Berlińczyków umożliwia udział wszystkich obywatelek i obywateli w życiu społecznym – niezależnie od pochodzenia, statusu i wieku. Cieszyłabym się, gdyby Państwo aktywnie się u nas zaangażowali. Jest wiele możliwości - na przykład komunalne centra dzielnic, grupy w sąsiedztwie, jak również samoorganizacje migrantów. Takie punkty zgłoszeń znajdą Państwo w tym segregatorze powitalnym. Skorzystajcie z tych ofert. Senat Berlina wspiera Wasz udział. Nasze duże zainteresowanie wyjaśniamy mottem: „Wspierać rozmaitość i wzmacniać poczucie wspólnej więzi”, które charakteryzuje naszą zorientowaną na integrację nowo przybyłych migrantów politykę. Berlin chce wspólnie z żyjącymi tu ludźmi obcego pochodzenia kształtować przyszłość miasta. Jesteście serdecznie zaproszeni do wzięcia w tym udziału. Cieszę się, że zdecydowali się Państwo na życie w niemieckiej metropolii, i życzę Państwu wielu sukcesów w naszym mieście.
Dr Heidi Knake-Werner Pani Senator ds. Integracji, Pracy i Spraw Socjalnych
7
Powitanie: Pełnomocnik ds. Integracji i Migracji Günter Piening Pełnomocnik ds. Integracji i Migracji Droga Nowa Obywatelko Berlina, Drogi Nowy Obywatelu Berlina, witamy nad Szprewą i Hawelą! Berlin – największe miasto Niemiec - oczekuje Was, Waszych idei, inicjatyw i doświadczeń, które z sobą przynosicie i wkomponujecie w życie miejskie. Dlatego też nowi obywatele są tu mile widziani i serdecznie witani! Mam nadzieję, że przyczynią się Państwo do kontynuowania budowy metropolii otwartej na świat i tolerancyjnej, gdzie obywatelki i obywatele chętnie mieszkają, bez względu na wzorce życia, jakie reprezentują, pochodzenie, praktykowane religie, o ile są z nimi związani, oraz światopogląd, jaki wyznają. Demokracja i równouprawnienie wszystkich są podstawą naszego współżycia, a takie podstawowe wartości, jak wzajemny szacunek oraz gwarancja osobistej swobody – stanowią o atrakcyjności naszej międzynarodowo ukształtowanej metropolii. Większa część mieszkańców Berlina nie jest tu urodzona, wielu przybyło później, czy to w poszukiwaniu pracy, awansu społecznego i sukcesu albo osobistego szczęścia czy też azylu przed prześladowaniem, wojną albo ekonomiczną biedą. Berlin stał się dla wielu z nich ojczyzną także właśnie dlatego, że miasto oferuje ogromne pola dla indywidualnej kreatywności i kształtowania własnego życia. Nic dziwnego, że przybysze wszędzie w mieście stawiają swoje całkiem indywidualne akcenty. Chciałbym, aby także Państwo docenili życie w takim otwartym społeczeństwie i przyczynili się do wzmocnienia swobodnego i pełnego wzajemnego szacunku współżycia. Jako nowa mieszkanka lub nowy mieszkaniec Berlina potrzebują Państwo najpierw oczywiście rady i pomocy. Senat Berlina chce Państwu to ułatwić. Informacje zawarte w niniejszej publikacji dają orientację i będą towarzyszyć Państwu przy pierwszych krokach w nowej ojczyźnie. Będę rad, jeżeli ten drogowskaz pomoże Państwu odnaleźć się w nie zawsze przejrzystym gąszczu ofert, jakimi Berlin dysponuje, oraz sprawi, że nie będą Państwo czuć się tutaj obco.
Günter Piening Pełnomocnik Senatu ds. Integracji i Migracji
9
2. Kraj związkowy Berlin i jego okręgi (podział administracyjny) Berlin jest stolicą, a dzięki swojej liczbie ludności wynoszącej około 3,4 miliona mieszkańców także i największym miastem Niemiec. Berlin jest równocześnie jednym z 16 krajów związkowych (tzw. „landów”), z jakich składa się Republika Federalna Niemiec. W kraju związkowym Berlin władzę sprawuje senat – z tzw. Burmistrzem Rządzącym (niem. Regierender Bürgermeister) oraz maksymalnie ośmioma senatorami. Senat wybierany jest przez sejmik krajowy, tzw. Berliner Abgeordnetenhaus, będący parlamentem tego kraju związkowego. Sejmik krajowy składa się z przynajmniej 130 członków reprezentujących różne partie polityczne. Mieszkańcy Berlina dokonują wyboru sejmiku krajowego, funkcjonującego w ramach pięcioletniej kadencji. W latach 1948 - 1990 Berlin podzielony był na Berlin Zachodni (488 km2) oraz Berlin Wschodni (403 km2). Kraj związkowy Berlin składa się z dwunastu okręgów administracyjnych. Na terenie każdego takiego okręgu znajduje się Urząd Okręgowy (niem. Bezirksamt) – gdzie władzę sprawuje pani lub pan burmistrz oraz radne i radni miejscy odpowiedzialni za poszczególne obszary działania tejże instytucji. Urzędy okręgowe cieszą się pełnym statusem demokratycznym. Możecie Państwo uczestniczyć w wyborach komunalnych (wybór tzw. Bezirksverordnetenversammlung, BVV) organizowanych w Państwa okręgu administracyjnym, o ile jesteście Państwo obywatelką lub obywatelem jednego z krajów Unii Europejskiej. Większość formalności urzędowych, z jakimi będą Państwo mieć do czynienia, załatwią Państwo w urzędzie o nazwie Bürgeramt (urząd spraw obywatelskich), znajdującym się na terenie Państwa okręgu administracyjnego. Otrzymają tam Państwo niezbędne wiadomości i porady w sprawach urzędowych oraz odpowiednie materiały informacyjne. W urzędzie tym mogą się Państwo zameldować, wymeldować, wyrobić lub zaktualizować paszport, dowód osobisty, kartę podatkową (niem. Lohnsteuerkarte), zdobyć poświadczenia urzędowe, złożyć podanie o wydanie zaświadczenia-opinii policji (niem. Polizeiliches Führungszeugnis) lub zażądać rozpatrzenia Państwa sprawy na jednym z posiedzeń nadzwyczajnych. Oprócz tego istnieje jeszcze Referat d/s Obywatelskich powołany przy Burmistrzu Rządzącym. Większość spraw będą jednak Państwo mogli załatwić w swoim urzędzie okręgowym. Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej na temat Berlina, to proszę odwiedzić strony internetowe: w języku niemieckim: www.berlin.de w języku angielskim: www.berlin.de/english/index.html lub portal turecki:: berlin-turkish.com.ekcon-it.de/index.php
Godziny otwarcia urzędów spraw obywatelskich znajdujących się w urzędach okręgowych to zazwyczaj: Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek
8.00 - 15.00 11.00 - 18.00 8.00 - 13.00 11.00 - 18.00 8.00 - 13.00
Istnieje także możliwość spotkania w ustalonym wcześniej terminie.
11
Liste der Bezirksämter von Berlin Bezirksamt Charlottenburg-Wilmersdorf Otto-Suhr-Allee 100, 10585 Berlin Tel 9029-10 Mail:
[email protected] Internet: www.charlottenburg-wilmersdorf.de Bezirksamt Friedrichshain-Kreuzberg von Berlin Frankfurter Allee 35/37, 10247 Berlin Telefonzentrale BA Friedrichshain-Kreuzberg 90298 – 0 Mail:
[email protected] Internet: www.friedrichshain-kreuzberg.de Bezirksamt Lichtenberg von Berlin Möllendorffstraße 6, 10367 Berlin Telefon 5504 - 0, Fax 55 04 – 3509 Mail:
[email protected] Internet: www.berlin.de/ba-lichtenberg Bezirksamt Marzahn-Hellersdorf von Berlin Alice-Salomon-Platz 3, 12627 Berlin Telefon: (030) 90293-0 Mail:
[email protected] Internet: www.berlin.de/marzahn-hellersdorf Bezirksamt Mitte von Berlin Karl-Marx-Allee 31, 10178 Berlin Tel.: 2009 – 3 1111, Fax: 2009 88 3 1111 Mail:
[email protected] Internet: www.berlin.de/mitte Bezirksamt Neukölln von Berlin Karl-Marx-Str. 83, 12040 Berlin, Telefon: 68 09-0 Mail:
[email protected] Internet: www.berlin.de/neukoelln Bezirksamt Pankow von Berlin Breite Str. 24A-26, 13187 Berlin Telefon: 030 90295-0, Telefax: 030 90295-2244 Mail:
[email protected] Internet: www.berlin.de/pankow Bezirksamt Reinickendorf von Berlin Eichborndamm 215 - 239, 13437 Berlin Tel: 4192-0, Fax: 4192-2215 Mail:
[email protected] Internet: www.berlin.de/reinickendorf Bezirksamt Spandau von Berlin Carl-Schurz-Str. 2 – 6, 13597 Berlin Tel. 33 03 - 23 02, Fax: 33 03 - 76 16 Mail:
[email protected] Internet: www.spandau.org
12
Bezirksamt Steglitz-Zehlendorf von Berlin Schloßstr. 80, 12165 Berlin Tel.: (030) 6321 – 0 Mail:
[email protected] Internet: www.steglitz-zehlendorf.de Bezirksamt Tempelhof-Schöneberg von Berlin John-F.-Kennedy-Platz 1, 10820 Berlin Tel: (030) 7560-0 Mail:
[email protected] Internet: www.berlin.de/tempelhof-schoeneberg Bezirksamt Treptow-Köpenick von Berlin Alt-Köpenick 21, 12555 Berlin Tel.: 6172-0, Fax: 6172-4515 Mail:
[email protected] Internet: www.berlin.de/bezirksaemter Bürgerreferat beim Regierenden Bürgermeister Berliner Rathaus Rathausstra ße 15 10178 Berlin Postanschrift: Berliner Rathaus 10871 Berlin Telefon: +49 30 9026-20 20 Telefax: +49 30 9026-2370
13
Sejmik Krajowy Berlina Od roku 1993 Sejmik Krajowy Berlina, parlament kraju związkowego Berlina, mieści się w budynku dawnego Parlamentu Pruskiego. Posiadający prawa wyborcze Niemcy, którzy są mieszkańcami Berlina, wybierają swój parlament, Sejmik Krajowy Berlina. Do wyborów stają partie polityczne. Obowiązuje je zasada pięcioprocentowego progu. Kadencja parlamentu trwa pięć lat, lecz większością dwóch trzecich głosów deputowanych lub przez referendum może być przedterminowo zakończona. Sejmik Krajowy jest władzą ustawodawczą. Zgodnie z zasadą podziału władzy, władza wykonawcza znajduje się w rękach rządu, Senatu i podporządkowanej mu administracji (organy władzy wykonawczej). Władza sądownicza (jurysdykcja albo orzecznictwo) znajduje się natomiast w rękach niezawisłych sądów. Sejmik krajowy liczy zgodnie z konstytucją przynajmniej 130 deputowanych, z których 60 procent wybieranych jest bezpośrednio w okręgach wyborczych, a 40 procent pośrednio z list okręgowych i krajowych. Deputowani, którzy są członkami tej samej partii, tworzą w parlamencie frakcję (klub). Parlament obecnej 16. Kadencji składa się ze 149 deputowanych: CDU (37), SPD (53), Die Linke (23), Bündnis 90/Die Grünen (23), FDP (13), 2 deputowanych niezależnych. Adresy internetowe poszczególnych frakcji:
[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] Sejmik Krajowy wybiera Burmistrza Rządzącego (tak nazywa się premier rządu krajowego w Berlinie – adres internetowy Senatu: www.berlin.de). Oprócz ustawodawstwa innym zasadniczym zadaniem parlamentu jest kontrola rządu krajowego i podległej mu administracji. Najważniejszym i największym prawem jest przy tym uchwalanie i kontrola realizacji budżetu. Tradycyjnym dniem posiedzeń Parlamentu Berlińskiego jest czwartek. Ta tradycja kontynuowana jest od posiedzenia rady miejskiej w 1809 roku. Od tego czasu posiedzenia plenarne, ogólne zgromadzenia parlamentarzystów, odbywają się w każdy drugi czwartek miesiąca. Wyjątek stanowi przerwa wakacyjna. Posiedzenia są ogólnodostępne. Karty wstępu można zamawiać poprzez Besucherdienst (Dział Obsługi Zwiedzających). Parlament Berliński utworzył dla mieszkańców miasta „skrzynkę wniosków”. Każdy, niezależnie od obywatelstwa, może pisemnie zwrócić się ze swoimi sprawami do przedstawicieli w parlamencie, jeżeli chce złożyć zażalenie na postępowanie Kraju Związkowego Berlina lub gdy czuje się ograniczony w swoich prawach przez organy administracyjne. Petycja musi jednakże być podpisana przez wnioskodawcę. W sprawie petycji decyzje podejmuje złożona z deputowanych Komisja ds. Petycji (Petitionsausschuss). Sprawy rozpatrywane przez Komisję mają charakter niejawny. Parlament Berliński znajdą Państwo tuż w pobliżu Potsdamer Platz. W holu wejściowym do Sejmiku Krajowego wyłożone są bezpłatne materiały informacyjne. Otrzymają tam Państwo również broszurę z życiorysami deputowanych.
Sejmik Krajowy Berlina Niederkirchnerstrasse 5, 10111 Berlin, Telefon: 030/2325-2325 (centrala) Stacja metra: Potsdamer Platz, Kochstraße, Stacja kolejki miejskiej: Anhalter Bahnhof, Potsdamer Platz Autobus linii: M 41, M 29, 123, 148, 200
14
3. Pierwszy raz w Berlinie 3.1 Pierwsze kroki Obowiązek meldunkowy Podobnie jak w całych Niemczech, także i w Berlinie obowiązuje obowiązek meldunkowy. Oznacza to, że każdy, kto wprowadza się do mieszkania na terenie Berlina, musi zameldować się w urzędzie meldunkowym. Zgodnie z § 11 ustawy o formalnościach meldunkowych dla Berlina (ustawa meldunkowa, niem. Meldegesetz) powinno to nastąpić w przeciągu jednego tygodnia. Odpowiedzialne za to są punkty meldunkowe działające na terenie każdego Urzędu Okręgowego – adresy urzędów okręgowych znajdą Państwo w rozdziale 3. Kraj związkowy Berlin i jego okręgi (podział administracyjny). Obowiązek szkolny W Niemczech obowiązuje powszechny dziesięcioletni obowiązek szkolny, jak również obowiązek uczęszczania do szkoły zawodowej w czasie zdobywania praktycznego wykształcenia zawodowego. Z chwilą rozpoczęcia roku szkolnego, czyli zawsze w dniu 1. sierpnia, dzieci, które ukończyły szósty rok życia lub ukończą go przed 31 grudnia danego roku, obejmowane są obowiązkiem szkolnym. Na wniosek rodziców/prawnych opiekunów, dzieci, które ukończą szósty rok życia w okresie pomiędzy 1 stycznia a 31 marca następnego roku kalendarzowego, mogą być także przyjęte do szkoły z chwilą rozpoczęcia bieżącego roku szkolnego. Z chwilą przyjęcia do szkoły rozpoczyna się obowiązek szkolny. Doradztwo Biuro Pełnomocnika d/s Integracji oraz Migracji jest także miejscem, gdzie z prośbą o udzielenie porady zwracają się osoby, borykające się z problemami dotyczącymi obcokrajowców, natury integracyjnej, prawnej, socjalnej oraz politycznej. Zadaniem centrum doradztwa jest bezpośrednie wyjaśnienie wątpliwości lub udzielenie pomocy w sytuacjach spornych oraz nadzwyczajnych. Der Beauftragte des Senats für Integration und Migration Günter Piening Potsdamer Straße 65, 10785 Berlin Tel.: (0 30) 9017-23 51 Fax: (0 30) 9017-23 20 E-Mail:
[email protected] Internet: www.integrationsbeauftragter-berlin.de Dodatek rodzinny (niem. Kindergeld) Rodzice otrzymują na swoje dzieci dodatek rodzinny, którego wysokość uzależniona jest od ilości dzieci. Dodatek na dzieci otrzymuje się także wtedy, kiedy się nie pracuje. Podanie o dodatek na dzieci musi być złożone w tzw. kasie rodzinnej (niem. Familienkasse) przy Agencji Pracy (niem. Arbeitsagentur) lub bezpośrednio u pracodawcy. Adresy poszczególnych Agencji Pracy znajdziecie Państwo w rozdziale 7.1
Publiczna komunikacja miejska i podmiejska Korzystajcie Państwo z publicznej komunikacji miejskiej i podmiejskiej! Do większości miejsc w obrębie miasta bez problemu dotrą Państwo podróżując środkami komunikacji publicznej.
15
3.2 Oferta centrum doradztwa dla nowo przybyłych imigrantów Mogą Państwo oczywiście tak jak pozostali obywatele Berlina korzystać z wszystkich centrów doradztwa – np. urzędów spraw obywatelskich (niem. Bürgerämter) w Urzędzie Okręgowym (ratuszu) na terenie Państwa okręgu administracyjnego. Dla nowych imigrantów obecne są ponadto specjalne centra doradztwa: centrum doradztwa migracyjnego dla dorosłych centrum doradztwa migracyjnego opiekujące się młodzieżą oraz opieką nad młodymi imigrantami w wieku do 27 roku życia. Doradztwem zajmują się stowarzyszenia charytatywne oraz związki wypędzonych. MEB - Migrationserstberatung – doradztwo migracyjne pierwszego kontaktu Obsługuje dorosłych imigrantów w wieku powyżej 27 lat z perspektywą stałego pobytu: późni przesiedleńcy wraz z małżonkami oraz dziećmi, przebywający od chwili przyjazdu na terenie Niemiec przez okres do 3 lat, obcokrajowcy, przebywający na stałe na terenie Niemiec przez okres do 3 lat od chwili przyjazdu lub posiadający prawo stałego pobytu, obcokrajowcy oraz późni przesiedleńcy mieszkający już od dłuższego czasu na terenie Niemiec, znajdujący się w konkretnych sytuacjach kryzysowych w ramach tzw. wolnych mocy przerobowych centrum doradztwa. Centrum doradztwa MEB służy Państwu radą stosowną do Państwa potrzeb i wsparciem integracyjnym. W ramach doradztwa zostanie dla Państwa sporządzony plan pomocy. Otrzymają Państwo przy tym także wskazówki, w jaki sposób korzystać z wsparcia innych instytucji. Centrum doradztwa MEB odpowiedzialne jest także za pomoc i opiekę w czasie trwania kursów integracyjnych i w razie potrzeby służy Państwu pomocą jako pośrednik w zapewnieniu opieki nad dziećmi w czasie, kiedy będziecie Państwo uczestniczyć w kursach integracyjnych. Mogą się Państwo zwracać do pracowników MEB z wszystkimi pytaniami oraz kwestiami, które dotyczą Państwa integracji! JMD – Jugendmigrationsdienste – doradztwo migracyjne dla młodzieży Powyższe centrum doradztwa obsługuje: młodzież nowo przybyłą na teren Niemiec oraz młodzież przybyłą wcześniej, a także modych dorosłych w wieku do lat 27, nie objętych już aktualnie pełnym obowiązkiem szkolnym (Obowiązek szkolny, rozdział 10.2). Doradztwo adresowane jest do młodzieży oraz młodych dorosłych, którzy na stałe pozostaną w Niemczech oraz powinien rozpocząć się wkrótce po ich przybyciu na teren Republiki Federalnej Niemiec oraz dzieci, młodzież oraz młodych dorosłych mieszkających dłużej na terenie Niemiec z przyczyn migracyjnych oraz będących w wieku od 12 do maksymalnie 27 lat, o ile zaistnieje potrzeba otoczenia ich dalszą opieką integracyjną. -
-
Jako nowo przybyły imigrant możecie tu Państwo skorzystać z: indywidualnej porady stosownie do Państwa potrzeb na wszystkich etapach Państwa procesu integracyjnego; centrum JMD wspólnie z Państwem przygotuje indywidualny plan integracji; pośrednictwa stosownego do potrzeb, polegającego na skontaktowaniu z dalszymi instytucjami jak np. organami pomocy dla dzieci i młodzieży oraz młodzieży dokonującej wyboru zawodu, organami prowadzącymi poradnie dla młodzieży oraz osób uzależnionych od narkotyków, poradni zdrowia oraz poradni dla kobiet ciężarnych; ofert w ramach Państwa indywidualnego procesu integracyjnego jak kursy językowe, działania przysposabiające do zawodu, kształcenie, działania w czasie wolnym, działania prewencyjne, praktyki itd., a także wsparcia i doradztwa w czasie kursu językowego; ofert grupowych jak orientacja w ramach zdobywania wykształcenia, planowania kariery zawodowej, wykorzystania technologii informacyjnej oraz korzystania z ofert tzw. pedagogiki wykorzystania czasu wolnego; pomocy w szczególnych sytuacjach kryzysowych. Korzystajcie Państwo z tych ofert i kształtujcie aktywnie swój proces integracyjny!
16
Zestawienie adresów placówek doradztwa migracyjnego dla nowo przybyłych migrantów (doradztwo migracyjne pierwszego kontaktu MEB oraz doradztwa migracyjnego dla młodzieży JMD) znajdą Państwo w broszurze berlińskich związków działalności dobroczynnej, którą otrzymają Państwo na przykład w Clearingstelle Urzędu ds. Obcokrajowców
17
3.3 Kurs integracyjny (niem. Integrationskurs) Jako nowo przybyli imigranci w zależności od okoliczności mogą Państwo wziąć udział w kursie integracyjnym. Proszę poważnie potraktować niniejszą ofertę! Kursy integracyjne adresowane są do imigrantów, którzy nie chodzą już do szkoły. Ich celem jest zdobycie umiejętności językowych – ponieważ dobra znajomość niemieckiego jest kluczem do integracji. Równocześnie nieodzowna jest także wiedza z obszaru życia społecznego, kulturalnego oraz gospodarczego, gwarantująca odniesienie sukcesu w swoim nowym środowisku życia. Zatem kurs integracyjny łączy w sobie kurs językowy oraz kurs orientacyjny w celu przekazania wiedzy o życiu w Niemczech oraz o normach i wartościach, jakimi kieruje się nasze społeczeństwo. Urząd ds. obcokrajowców (niem. Ausländerbehörde) powiadomi Państwa o możliwości lub nawet obowiązku wzięcia udziału w kursie integracyjnym. Lista, zawierająca aktualne instytucje prowadzące kursy integracyjne, została udostępniona Państwu w ramach tego pakietu powitalnego. Mogą Państwo sami wybrać z listy organizatora kursu. Bliższe informacje znajdą Państwo w ulotce informacyjnej Federalnego Urzędu d/s Migracji i Uchodźców, która także jest częścią składową pakietu powitalnego. Dalszych informacji udziela: Bundesamt für Migration und Flüchtlinge – Regionalstelle Integration Berlin Streitstr. 86, 13587 Berlin, Tel: 35582-301 www.bamf.de Wymagania prawne Komu wolno wziąć udział w kursie integracyjnym? Wymienione poniżej grupy osób są uprawnione do jednorazowego wzięcia udziału w kursie integracyjnym: Obcokrajowcy, którzy na stałe przebywają na terytorium Niemiec, legitymujący się pozwoleniem na pobyt, wydanym: w celu podjęcia pracy, w związku z akcją łączenia rodzin lub dla osób uprawnionych do długoterminowego pobytu lub osób, które otrzymały pozwolenie na osiedlenie się z powodu przyjęcia ze względu na wyjątkowe korzyści dla Republiki Związkowej (Niederlassungserlaubnis). Pojęcie stałego pobytu na terenie Niemiec oznacza, że obcokrajowiec otrzymał pozwolenie na pobyt na ponad rok (niem. Aufenthaltserlaubnis). Prawa do wzięcia udziału w kursie integracyjnym nie mają: dzieci, młodzież oraz młodzi dorośli, którzy pobierają wykształcenie szkolne lub kontynuują jego zdobywanie na terenie Niemiec, osoby o znikomych potrzebach wspierania ich integracji. Za uczestnictwo w kursie integracyjnym pobierane będą koszty na rozsądnym poziomie, uwzględniającym jednak skuteczność samego kursu. Późni przesiedleńcy (niem. Spätaussiedler), jak również ich małżonkowie lub potomstwo mają prawo do bezpłatnego uczestnictwa w kursie integracyjnym (§ 9 ustęp 1 federalnej ustawy o wypędzonych w jej nowym brzmieniu).
18
Powyższe uprawnienia nie obejmują jednak dzieci, młodzieży oraz młodych dorosłych, pobierających naukę szkolną lub kontynuujących swoje dotychczasowe kształcenie na terenie Niemiec. Jeśli to konieczne, kurs integracyjny zostanie poszerzony o opiekę socjopedagogiczną oraz oferty bezpośredniej opieki nad dziećmi. Obcokrajowcy mogą zostać zobowiązani do wzięcia udziału w kursie integracyjnym, jeśli: - przysługuje im prawo do wzięcia udziału w kursie integracyjnym i nie potrafią nadal w prostym zakresie komunikować się ustnie w języku niemieckim, - dysponujący wolnymi miejscami w ramach kursu Urząd d/s Obcokrajowców wezwie ich do wzięcia udziału w kursie oraz jeśli pobierają świadczenia socjalne a placówka, która przyznała świadczenia socjalne wystąpi z takim wnioskiem, - w szczególny sposób potrzebują udziału w kursie integracyjnym. Z obowiązku wzięcia udziału w kursie integracyjnym zwolnieni są obcokrajowcy, - którzy pobierają na terenie Niemiec wykształcenie zawodowe lub inne, - którzy udokumentują wzięcie udziału w podobnym kursie na terenie Niemiec , - których regularne uczestnictwo w kursie nie byłoby możliwe lub gdyby należałoby się spodziewać nieregularnego uczestnictwa w kursie. Obcokrajowcy, którzy nie posiadają prawa do wzięcia udziału w kursie integracyjnym, lub którzy takie prawo już utracili, mogą złożyć wniosek w Federalnym Urzędzie d/s Migracji i Uchodźców z prośbą o przydzielenie im miejsca na kursach, którymi dysponuje dany urząd. To samo dotyczy także nowo przybyłych obywateli Unii Europejskiej oraz członków ich rodzin.
19
4. Pełnomocnik ds. Integracji 4.1. Pełnomocnik ds. Integracji w Berlinie: zadania, oferta doradcza, public relations Pełnomocnik Senatu ds. Integracji i Migracji zajmuje się integracją imigrantek i imigrantów na szczeblu międzyresortowym. W chwili powołania do życia w roku 1981 była to pierwsza tego rodzaju placówka w ówczesnych Niemczech. Od roku 2003 funkcję pełnomocnika sprawuje Günter Piening. Zadania międzyresortowe Głównym zadaniem pełnomocnika senatu Berlina ds. integracji jest ustosunkowywanie się do kwestii podstawowych w zakresie polityki ds. obcokrajowców oraz polityki integracyjnej senatu Berlina oraz koordynowanie wiążących się z tym poczynań z innymi urzędami kraju związkowego Berlin. Kolejnym ważnym zadaniem jest analizowanie oraz tworzenie koncepcji działań mających na celu zmniejszenie przeszkód integracyjnych natury prawnej, administracyjnej i socjalnej, które mogłyby w sposób trwały utrudnić pokojowe współistnienie ludzi różnego pochodzenia, narodowości i wyznania. Szczególne znaczenie ma tu otwartość międzykulturowa, orientacja administracji oraz usuwanie dyskryminacji. Tutaj Pełnomocnik ds. Integracji ściśle współpracuje z Berlińską Agencją ds. Równego Traktowania i Zwalczania Dyskryminacji (Agencja ds. Zwalczania Dyskryminacji). (zob. 8.2). Biuro pełnomocnika ds. integracji jest placówką podlegającą utworzonej w roku 2003 Radzie Kraju Związkowego Berlin ds. Integracji oraz Migracji, w której przedstawicielki i przedstawiciele organizacji imigrantów, przedstawiciele administracji senatu, instytucji gospodarczych i charytatywnych w sposób krytyczny kształtują politykę migracyjną senatu. Rada ta przyznaje rokroczną „Nagrodę integracyjną”. Do dalszych zadań międzyresortowych należy sporządzanie przez pełnomocnika zleconych mu przez senat sprawozdań dotyczących sytuacji ludności napływowej. W zakresie wszystkich obszarów działania pełnomocnik ds. integracji współpracuje ściśle z komunalnymi pełnomocnikami ds. migrantów oraz ich przedstawicielstwami, stowarzyszeniami, organizacjami, inicjatywami oraz placówkami dyplomatycznymi. Infrastruktura społeczna dla imigrantów Senat Berlina wspiera poprzez swój szeroki wachlarz działań prointegracyjnych uzyskanie prawnego oraz społecznego równouprawnienia grup imigrantów, którymi opiekują się różne instytucje z ramienia administracji senatu. Pełnomocnik ds. integracji w szczególny sposób wspiera organizacje imigrantów, których sfera działania obejmuje cały Berlin, w celu zwiększenia udziału imigrantów w procesie decyzyjnym. Należy do tego także wspieranie zrzeszeń działających na rzecz migrantów oraz związków wraz z udzielaniem im pomocy finansowej. Doradztwo Biuro pełnomocnika ds. integracji oraz migracji jest miejscem bezpośredniego udzielania pomocy osobom zwracającym się z problemami natury integracyjnej i związanymi z polityką ds. obcokrajowców oraz kwestiami natury prawnej i socjalnej. Oferta doradcza służy bezpośredniemu wyjaśnieniu wątpliwości lub udzieleniu pomocy w sytuacjach problematycznych oraz stanach zagrożenia. Szczególnie trudne przypadki indywidualne mogą być przedkładane do rozpatrzenia Berlińskiej Komisji ds. Szczególnych Przypadków Nadzwyczajnych, której to członkiem jest pełnomocnik.
21
Późni przesiedleńcy W czerwcu 2002 roku spektrum działań tej placówki poszerzone zostało o obsługę podstawowych problemów integracji socjalnej i społecznej późnych przesiedleńców. Również ta grupa imigrantów boryka się w ramach swojego procesu integracji ze znacznymi problemami. Public relations Pełnomocnik ds. integracji oraz migracji propaguje publicznie otwartość oraz gotowość do zrozumienia sytuacji niemieckich oraz nie niemieckich mieszkanek i mieszkańców Berlina. Celem public relations jest przedstawianie podstaw oraz decyzji polityki imigracyjnej oraz informowanie o ich podstawach prawnych. Osiągane jest to poprzez imprezy oraz kampanie propagujące i przybliżające społeczeństwu oczywistość współistnienia niemieckich oraz nie niemieckich mieszkanek i mieszkańców Berlina dzięki stworzeniu możliwości dyskutowania na aktualne tematy oraz omawiania sytuacji konfliktowych w ramach oferowanego forum dyskusyjnego. Na powyższe działania składa się seria imprez Under construction – Berlin jako miasto imigrantów, zajmująca się takimi tematami jak „Islam oraz szkoła“, budowa nowych meczetów na terenie okręgu lub perspektywami dziewcząt przybywających do Berlina jako imigrantki. Grupy odwiedzających mają możliwość poinformowania się na terenie biura pełnomocnika na temat aktualnych kwestii wiążących się z polityką integracyjną oraz sytuacją berlińskiej społeczności imigracyjnej. Aktualne zestawienie podejmowanych akcji można znaleźć na stronie internetowej pełnomocnika ds. integracji: www.integrationsbeauftragter-berlin.de Comiesięczny bezpłatny informator „Top – Berlin international“ wysyłany jest pocztą elektroniczną do wszystkich zainteresowanych. Można go zamówić pod adresem:
[email protected] Der Beauftragte des Senats für Integration und Migration Günter Piening Potsdamer Straße 65, 10785 Berlin Tel.: (0 30) 9017-23 51 Fax: (0 30) 9017-23 20 E-Mail:
[email protected] Internet: www.integrationsbeauftragter-berlin.de Doradztwo: Godziny pracy: Pn., Wt., Cz. 09.00 - 13.00 Cz. 15.00 - 18.00 Śr, Pt. nie udziela się porad Porady telefoniczne: 9017-23 72 Dział public relations: Tel.: 9017-23 57 lub 9017 2322 Informator: tel.:9017 2374, e-mail:
[email protected] Pracownice oraz pracownicy biura mówią po angielsku, arabsku, chorwacku, francusku, grecku, hiszpańsku, polsku, rosyjsku, rumuńsku, turecku, wietnamsku i włosku.
22
Publikacje berlińskiego pełnomocnika ds. integracji i migracji ONZ zrzesza 191 państw członkowskich. Obywatele niemal wszystkich z nich mieszkają w Berlinie. Niektórzy tylko przez krótki czas w związku z podjęciem tu studiów, inni są już dawno osiadłymi mieszkańcami Berlina. Wiele mniejszości narodowych może pochwalić się długą historią. Berliński pełnomocnik ds. integracji i migracji wydaje serię publikacji na temat historii i teraźniejszości przybyłych tu mniejszości. Obok tematyki interdyscyplinarnej dotyczącej imigracji, życia interkulturowego czy religii wspomniana seria wydawnicza przedstawia żyjące tu narodowości. Oczywiście nie wszystkie żyjące tu mniejszości przedstawione zostały w odrębnej publikacji, jednak seria wydawnicza jest sukcesywnie uzupełniana. Te zeszyty wydawane są z określoną motywacją: celem ich publikacji jest chęć ukazania zakorzenienia w Berlinie ludzi o różnym pochodzeniu, różnej narodowości oraz różnym wyznaniu. Imigracja nie jest przecież tematem nowym. Cała historia Berlina naznaczona jest pojawianiem się grup imigrantów, którzy współkształtowali i współtworzyli to miasto. Wspomniana seria zeszytów usiłuje odświeżyć te często zapomniane ślady wielokulturowej przeszłości miasta. Historia Berlina ma już swoje amerykańskie, arabskie, bułgarskie, angielskie, francuskie, polskie, rosyjskie czy tureckie ślady, a tylko kilka z nich mogliśmy tu wymienić. Celem tej serii wydawniczej jest silniejsze zakorzenienie ich w świadomości społecznej. Dla żyjących tu mniejszości zeszyty te są kluczem do historii ich obecności w Berlinie, wzmacniają więź z ich miastem. Stanowią one ponadto możliwość nawiązania kontaktu z żyjącymi tu mniejszościami, ponieważ znajdują się w nich także adresy odpowiednich punktów kontaktowych. Seria obejmuje ponad 40 zeszytów. Można je otrzymać wpłacając symboliczną opłatę w biurze pełnomocnika ds. integracji. O pojawieniu się nowych publikacji informuje strona internetowa pełnomocnika: www.berlin.de/Ib/intmig/publikationen/index.html
4.2.
Okręgowi pełnomocnicy ds. integracji W każdym urzędzie okręgowym Berlina pracuje pełnomocnik ds. integracji. Okręgowi pełnomocnicy ds. integracji chętnie służą Państwu radą i czynem. BA Friedrichshain-Kreuzberg Pani Regina Reinke Frankfurter Allee 35-37 10247 Berlin Tel.: 049 (030) 902983133 Fax: 049 (030) 902982515 Email:
[email protected] BA Lichtenberg-Hohenschönhausen Pani Heike Marquardt Möllendorffstr. 6 10360 Berlin Tel.: 049 (030) 55043907 Fax: 049 (030) 55043309 Email:
[email protected] BA Marzahn-Hellersdorff Pani Elena Marburg Alice-Salomon-Platz 3 12591 Berlin
23
Tel.: 049 (030) 902932060 Fax: 049 (030) 902932055 Email:
[email protected] BA Mitte Pan Mustafa Turgut Cakmakoglu Mathilde-Jacob-Platz 1 10551 Berlin Tel.: 049 (030) 200932198 Fax: 049 (030) 200932021 Email:
[email protected] BA Neuköln Pani Karin Korte Karl-Marx-Straβe 83 12040 Berlin Tel.: 049 (030) 68092951 Fax: 049 (030) 68093742 Email:
[email protected] BA Pankow Pani Karin Wüsten Breite Straβe 24A-26 13062 Berlin Tel.: 049 (030) 48832524 Fax: 049 (030) 48832230 Email:
[email protected] BA Reinickendorf Pani Regine Bouédibéla-Barro Eichborndamm 215-239 13437 Berlin Tel.: 049 (030) 41922024 Fax: 049 (030) 41922341 Email:
[email protected] BA Spandau Pani Doris Ducke Carl-Schurz-Str. 2/6 13597 Berlin Tel.: 049 (030) 33033940 Fax: 049 (030) 33032700 Email:
[email protected] BA Tempelhof-Schöneberg Pani Gün Tank John-F.-Kennedy-Platz 10820 Berlin Tel.: 049 (030) 75606263 Fax: 049 (030) 75606344 Email:
[email protected] 24
BA Treptow-Köpenick Pani Violetta Tobias Alt-Köpenick 21 12555 Berlin Tel.: 049 (030) 61722211 Fax: 049 (030) 61722040 Email:
[email protected] BA Charlottenburg-Wilmersdorf Pani Azize Tank Otto-Suhr-Allee 100 10585 Berlin Tel.: 049 (030) 9092913329 Fax: 049 (030) 902912647 Email:
[email protected] 5. Urząd do spraw obcokrajowców (Ausländerbehörde) Z wszystkimi pytaniami dotyczącymi Państwa prawa do pobytu na terenie Niemiec mogą się Państwo zgłosić do Wydziału IV – Urzędu ds. Obcokrajowców / Referatu ds. migracji – Urzędu ds. Obywatelskich i Migracji: Landesamt für Bürger- und Ordnungsangelegenheiten Ausländerbehörde – Referat Zuwanderung Friedrich – Krause – Ufer 24 13353 Berlin Godziny otwarcia: poniedziałek, wtorek: 07.00 – 14.00 czwartek: 10.00 – 18.00 Informacja telefoniczna: środa i piątek: 09.00 – 12.00 Aby uniknąć długiego czasu oczekiwania skorzystajcie Państwo z możliwości telefonicznego uzgodnienia terminu. Serwis telefoniczny z informacją ogólną: 90269 - 4000"
25
II Życie w Berlinie: mieszkanie, praca, wychowanie dzieci, kształcenie oraz oferta oświatowa Berlina 6. Mieszkać w Berlinie Mieszkania czynszowe w Berlinie W Berlinie znajdą Państwo szeroką ofertę mieszkań we wszystkich dzielnicach oraz we wszelkich przedziałach cenowych. W porównaniu z wieloma innymi niemieckimi i przede wszystkim europejskimi metropoliami wysokość czynszu jest tu niższa. 6.1 Poszukiwanie mieszkania Poszukiwanie w działach ogłoszeniowych dotyczących nieruchomości w dużych berlińskich gazetach codziennych jest wygodną drogą znalezienia dogodnego obiektu. Większość ofert znaleźć można w wydaniach weekendowych. Oprócz tego istnieją publikacje poświęcone wyłącznie ofertom oraz poszukiwaniu nieruchomości. W internecie uzyskać można również informacje o rynku nieruchomości oraz przejrzeć oferty mieszkaniowe. Gazety codzienne, niezależnie od wydań specjalnych posiadają również na swoich stronach internetowych oferty mieszkaniowe lub dają możliwość umieszczenia ogłoszenia. Oprócz tego wolne mieszkania oferują pośrednicy. Pośrednicy nieruchomości to prywatne firmy, które pośredniczą w wynajmie mieszkań. Ich adresy można znaleźć w książce telefonicznej na „Żółtych stronach” („Gelbe Seiten”) (hasło: Makler lub Immobilienmakler) Najczęściej firmy te za swoją pracę żądają prowizji. Szukając mieszkania odpowiednie informacje można uzyskać od okręgowych urzędów mieszkaniowych (adresy w rozdziale Urzędy Okręgowe 3). Urzędy udzielają informacji o wspólnotach mieszkaniowych w mieście i oferują mieszkania do wynajęcia. 6.2 Obliczanie wysokości czynszu Czynsz to kwota, jaką lokator musi płacić wynajmującemu każdego miesiąca za mieszkanie. Do tego dochodzą jeszcze koszty dodatkowe np. za wywóz śmieci, sprzątanie posesji, ogrzewanie i dostawę wody. Niektóre koszty dodatkowe jak koszty za ogrzewanie zależą od indywidualnego zużycia, inne zostają przeliczane w zależności od wielkości mieszkania na liczbę lokatorów. Koszty za energię, telefon i z reguły za gaz płacone są nie wynajmującemu lecz bezpośrednio usługodawcom. W tym celu najemca zawiera zwykle umowy z odpowiednimi usługodawcami. Dodatkowe koszty czynszowe i koszty za gaz i energię obliczane są ryczałtowo. Raz w roku najemca otrzymuje dokładne rozliczenie roczne. Koszty dodatkowe: oszczędzanie energii Na dodatkowych kosztach, zależnych od indywidualnego zużycia jak koszty za ogrzewanie, prąd i gaz, można zaoszczędzić dużo poprzez oszczędne gospodarowanie. Wskazówki dotyczące oszczędnego używania prądu i gazu można otrzymać od przedsiębiorstw zaopatrzenia takich jak Vattenfall (www.Vattenfall.de) i GASAG. Bezpłatnych informacji na temat ogrzewania, ciepłej wody, energii cieplnej, oszczędzania energii itd. udzielą inżynierzy z „Gesellschaft für Rationelle Energieverwendung e.V.“ Na osobistą konsultację można umówić się pod numerem tel. 030 7872-1130. Wykaz mieszkań do wynajęcia Berliner Mietspiegel Wykaz mieszkań zawiera zestawienie cen mieszkań w podobnym budownictwie w różnych częściach miasta o porównywalnym metrażu, wyposażeniu i standardzie. Wykaz mieszkań dotyczy tylko mieszkań w domach wielorodzinnych bez wiążących cen, które do 30. września 1999 zostały oddane do użytku.
27
Opłata za mieszkanie podawana jest w comiesięcznym czynszu bez ogrzewania – netto „Netto-Kaltmiete“ w €/m². • bez kosztów za centralne ogrzewanie i zaopatrzenie w ciepłą wodę • bez kosztów eksploatacyjnych • bez dopłat za ewentualne umeblowanie i podnajem • bez dopłat za używanie pomieszczeń mieszkalnych do innych celów niż mieszkaniowe Wykaz mieszkań do wynajęcia otrzymają Państwo u: Senatsverwaltung für Stadtentwicklung Herr Berke Württembergische Straße 6 10707 Berlin Tel.: +49 30 9020-5555, Fax: +49 30 9012-3501 E-Mail:
[email protected], Internet: www.stadtentwicklung.berlin.de 6.3 Organizacje zrzeszające najemców Porad związanych z najmem udzielają organizacje zrzeszające najemców: Berliner MieterGemeinschaft e.V. Möckernstraße 92 10963 Berlin Tel: 030 / 216 80 01 Fax: 030 / 216 85 15 www.bmgev.de Berliner Mieterverein e.V. Landesverband Berlin im Deutschen Mieterbund e.V. Hauptgeschäftsstelle: Wilhelmstraße 74 (nahe Brandenburger Tor) Eingang Behrenstrasse 10117 Berlin Tel: 030 / 22 62 6-0 Fax: 030 / 22 62 61 61 www.berliner-mieterverein.de Mieterschutzbund Berlin e.V. Konstanzer Straße 61 10707 Berlin Tel: 030 / 882 30 85 Fax: 030 / 882 77 00 Filiale Torstraße 25 10119 Berlin Tel: 030 / 2 01 15 27 Fax: 030 / 2 01 15 96
Filiale Sonnenallee 95 12045 Berlin Tel: 030 / 6 87 01 21 Fax: 030 / 6 82 11 47
6.4 Obowiązek meldunkowy Podobnie jak w całych Niemczech, także i w Berlinie istnieje obowiązek meldunkowy. Oznacza to, że każdy, kto wprowadza się do mieszkania lub domu na terenie Berlina, musi zameldować się w urzędzie meldunkowym. Zgodnie z § 11 ustawy o formalnościach meldunkowych dla Berlina (ustawa meldunkowa, niem. Meldegesetz) powinno to nastąpić w przeciągu jednego tygodnia. Odbywa się to w punktach meldunkowych działających na terenie każdego Urzędu Okręgowego – adresy urzędów okręgowych znajdziecie Państwo w rozdziale 3.
28
7.
Praca w Berlinie
7.1 Pośrednictwo pracy: agencje pośrednictwa pracy (niem. Arbeitsagenturen) Szukają Państwo pracy lub chcą się Państwo przekwalifikować? Agencje pośrednictwa pracy pomagają w znalezieniu miejsca pracy i miejsca na szkolenia zawodowe, doradzają pracodawcom i osobom szukającym pracy oraz oferują pomoc przy podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, poprzez np. wspieranie kształcenia zawodowego i przekwalifikowanie, co zwiększa szansę na zatrudnienie. Oferty pracy i wnioski o pracę z całego kraju są ogólnodostępne. Osoby, które w celu znalezienia pracy przeprowadzają się, mają dokładny przegląd ofert rynku pracy w całym kraju. Szukają Państwo pomocy i wsparcia przy wyborze odpowiedniego zawodu lub kierunku studiów? W agencjach pośrednictwa pracy istnieją centra poradnictwa zawodowego. Uzyskać można w nich również informacje związane z miejscami szkoleń zawodowych. Z poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy może skorzystać każdy, niezależnie od tego, czy płacił wcześniej składki. Agencje mogą również udzielić pomocy finansowej na szkolenia zawodowe. W agencjach pracy znajdą Państwo wyczerpujące informacje na pytania związane z pracą. Agencje pośrednictwa pracy oferują również pomoc socjalną w przypadkach takich jak: utrata pracy, niewypłacalność pracodawcy, brak możliwości pracy w pełnym wymiarze godzin. W każdym z tych przypadków otrzymają Państwo od agencji zasiłek dla bezrobotnych (Arbeitslosengeld), zasiłek w przypadku niewypłacalności pracodawcy (Insolvenzausfallgeld) lub wyrównanie za pracę w niepełnym wymiarze godzin Kurzarbeitergeld. Specjalne regulacje dotyczą branży budowlanej (wpieranie budownictwa w okresie zimowym). Oprócz tego agencje pośrednictwa pracy wspierają osoby niepełnosprawne w poszukiwaniu miejsc zatrudnienia i kształceniu zawodowym oraz prowadzą działania w celu utrzymania i tworzenia nowych miejsc pracy. Ponadto mogą Państwo w kasach rodzinnych agencji wnioskować o dodatek rodzinny. Poniżej znajdą Państwo adresy i godziny otwarcia regionalnych agencji pośrednictwa pracy w Berlinie Agentur für Arbeit Berlin Mitte Geschäftsstelle Friedrichshain-Kreuzberg Charlottenstraße 97 - 90, 10969 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber, Fax: (030) 5555 994 060:
[email protected] Geschäftsstelle Müllerstraße Müllerstraße 16, 13353 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber, Fax: (030) 5555 844040, E- Mail: Muellerstraß
[email protected] Geschäftsstelle Lichtenberg Gotlindestraße 93, Haus 2, 10365 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: 030 / 5555 88 4999, :E-Mail:
[email protected] Geschäftsstelle Marzahn-Hellersdorf Janusz-Korcak-Straße 32, 12627 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: 030 / 5555 89 1599, E-Mail:
[email protected] 29
Öffnungszeiten: Mo, Di, 08.00 - 16.00 Uhr Do 08.00 - 18.00 Uhr Mi, Fr 08.00 - 12.00 Uhr Zusätzliche Beratungszeiten für Arbeit Suchende innerhalb der Kündigungsfrist: Mo und Di 12.00 - 16.00 Uhr oder nach vorheriger Terminabsprache Agentur für Arbeit Berlin Nord Geschäftsstelle Charlottenburg – Wilmersdorf Königin-Elisabeth-Str. 49, 14059 Berlin, Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 704 444, E-Mail:
[email protected] Geschäftsstelle Pankow Storkower Str. 118/120, 10407 Berlin, Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 851 596, E-Mail:
[email protected] Geschäftsstelle Reinickendorf An der Mühle 5 - 9; 13507 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 86399, E-Mail:
[email protected] Geschäftsstelle Spandau Brunsbütteler Damm 75-77, 13581 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 712 444, E-Mail:
[email protected] Öffnungszeiten: Montag-Dienstag, 08.00 - 16.00 Uhr Mittwoch 08.00 – 12.00 Uhr Donnerstag 08.00 - 18.00 Uhr Freitag 08.00 - 12.00 Uhr Agentur für Arbeit Berlin Süd Geschäftsstelle Neukölln Sonnenallee 282, 12057 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 774 444, E-Mail:
[email protected] Geschäftsstelle Treptow-Köpenick Hans-Schmidt-Straße 12, 12489 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 781 505, E-Mail:
[email protected] Geschäftsstelle Tempelhof-Schöneberg Gottlieb-Dunkel-Straße 43-44, 12099 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 833 333, E-Mail:
[email protected] Geschäftsstelle Steglitz-Zehlendorf Händelplatz 1, 12203 Berlin Telefon: 01801 / 555111 Arbeitnehmer, 01801 / 664466 Arbeitgeber Fax: (030) 5555 814 999, E-Mail:
[email protected] Öffnungszeiten: Montag 08:00 - 16:00 Uhr Dienstag 08:00 - 16:00 Uhr, Mittwoch 08:00 - 12:00 Uhr Donnerstag 08:00 - 18:00 Uhr Freitag 08:00 - 12:00 Uhr
30
Jobcenter Jobcenter są kolektywem pracowników okręgowych urzędów pracy i agencji pośrednictwa pracy. Świadczenia rozliczane są wspólnie zgodnie z kodeksem społecznym (SGB II).
Jobcenter Charlottenburg-Wilmersdorf Bundesallee 206, 10717 Berlin Tel.: 0180/100309302601*, Fax: 030/5555326993 JobcenterFriedrichshain-Kreuzberg Kochstraße 30-31, 10969 Berlin Tel.: 0180/100259203807* Jobcenter Lichtenberg Gotlindestraße 93, 10365 Berlin Tel.: 0180/100260116001*, Fax: 030/5555883999 Jobcenter Marzahn-Hellersdorf Allee der Kosmonauten 29, 12681 Berlin Tel.: 0180/100259916001*, Fax: 030/5555486666 Jobcentern Berlin Mitte Sickingenstraße 70, 10553 Berlin Tel.: 0180/100259303807*, Fax: 030/5555456602 Jobcenter Neukölln Lahnstraße 56, 12055 Berlin Tel.: 01801/002511406666*, Fax: 030/5555747777 Jobcenter Pankow Storkower Straße 133, 10407 Berlin Tel.: 0180/100309506666*, Fax: 01801/00309506899* Jobcenter Reinickendorf Miraustraße 54, 13509 Berlin Tel.: 0180/100309401000*, Fax: 01801/00309406978* Jobcenter Spandau Brunsbütteler Damm 75-77, 13581 Berlin Tel.: 0180/100251302513* Jobcenter Steglitz-Zehlendorf Birkbuschstraße 10, 12167 Berlin Tel.: 0180/100258206666*, Fax: 01801/00258207777* Jobcenter Tempelhof-Schöneberg Wolframstraße 89-92, 12105 Berlin Tel.: 0180/100258306666*, 01801/00258307777 Jobcenter Treptow-Köpenick Groß-Berliner-Damm 73a-e, 12487 Berlin Tel.: 0180/100251506666*, Fax: 01801/00251506669*
*Bitte beachten Sie die Tarife Ihres Telefonanbieters
31
7.2 Zezwolenie na podjęcie pracy Obywatele krajów spoza Unii Europejskiej chcący podjąć pracę w Niemczech potrzebują zezwolenia na pobyt (niem. Aufenthaltserlaubnis), uprawniającego do podjęcia pracy lub zezwolenia na osiedlenie (niem. Niederlassungserlaubnis). Zezwolenie na pobyt uprawnia do wykonywania działalności zarobkowej (zatrudnienie lub własna działalność), gdy zostało to wyraźnie przewidziane w zezwoleniu na pobyt. Zasadniczo obowiązuje następująca procedura: wielu migrantom od razu zezwala się na wykonywanie czynności zarobkowych na podstawie przepisów z prawa o pobycie bez udziału agencji pracy wraz z przyznaniem zezwolenia na pobyt; niektórym migrantom natomiast przyznawane jest wprawdzie po zbadaniu ogólnych warunków prawa o obcokrajowcach zezwolenie na pobyt, ale bez natychmiastowego zezwolenia na podjęcie pracy. W tym przypadku Urząd ds. Obcokrajowców stara się o zgodę Federalnej Agencji Pracy na podjęcie zatrudnienia. Zgoda taka wydawana jest zasadniczo tylko wówczas, jeżeli na danym stanowisku pracy nie można zatrudnić Niemca, obywatela UE lub innego pracownika posiadającego prawo do uprzywilejowanego zatrudnienia (obywatele państw trzecich przebywający w Niemczech od dłuższego czasu – zasada pierwszeństwa). Obywatele UE mogą przyjeżdżać do Niemiec w celu podjęcia pracy. Urzędy wydają im oraz członkom ich rodzin, jeżeli są obywatelami UE, zaświadczenie o prawie do pobytu. Obywatele UE mają prawo bez dodatkowej zgody Federalnej Agencji Pracy na podjęcie działalności zarobkowej. Dla obywateli UE z Europy Środkowej i Wschodniej istnieją pewne ograniczenia (więcej informacji w rozdziale IV 19.1)
32
7.3 Ubezpieczenie społeczne i podatki Każdy pracownik zatrudniony w Niemczech musi posiadać kartę podatkową i legitymację ubezpieczenia społecznego (niem. Sozialversicherunsausweis). Karta podatkowa jest wydawana przez urząd spraw obywatelskich okręgu administracyjnego, w którym są Państwo zameldowani. Legitymację ubezpieczenia społecznego wydają agencje ubezpieczeń emerytalnych. Przy podjęciu pierwszej pracy z reguły pracodawca rejestruje osobę zatrudnioną, która otrzymuje numer ubezpieczenia społecznego i legitymację ubezpieczenia społecznego. W umowie o pracę podawane są z reguły dochody brutto. Od tej kwoty odliczany jest podatek i składki na ubezpieczenie społeczne, które odprowadza bezpośrednio pracodawca. Wypłacany jest dochód netto. Przychody netto i brutto wykazywane są w comiesięcznym rozliczeniu płac. Prawo do ochrony z tytułu ubezpieczenia w przypadkach chorób, wypadku, bezrobocia, wieku, potrzeby długotrwałej opieki i z inwalidztwa wynika z płacenia składek ubezpieczeniowych przez pracownika i pracodawcę. Składki płacone comiesięcznie na ubezpieczenie zdrowotne, ubezpieczenie na wypadek bezrobocia, ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia od potrzeby długotrwałej opieki nazywane są ubezpieczeniami społecznymi. Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne związana jest z wielkością dochodów. Każdorazowo stawka ta dzielona jest równo pomiędzy pracownika i pracodawcę. Ta część składek, jaką płaci pracownik odciągana jest bezpośrednio z pensji a pracodawca musi przekazywać składki do ubezpieczycieli. Opodatkowane są dochody brutto. Wysokość podatków zależy od dochodów. Oprócz tego istnieje podział zależnie od stanu rodzinnego na sześć tzw. progów podatkowych (I-VI) Przynależność do danego progu podatkowego zależy od stanu cywilnego, posiadania dzieci, a także od tego, czy dana osoba jest drugą osobą zarabiającą w danym gospodarstwie domowym. W rodzinach, w których oboje małżonkowie objęci są obowiązkiem płacenia podatków, można stosować różne kombinacje progów podatkowych. Dane dotyczące progu podatkowego i dzieci umieszczone są na karcie podatkowej, którą wydaje urząd spraw obywatelskich. Karta podatkowa przechowywana jest u pracodawcy, który wpisuje w nią dane i informacje o dochodach. Podatek jest automatycznie odciągany każdego miesiąca od dochodów brutto. Później można wnioskować w każdym przypadku o zwrot podatku. Na ten temat uzyskać mogą Państwo informacje w stowarzyszeniach podatkowych lub u doradcy podatkowego. Niezbędnych porad udziela także urząd skarbowy. Więcej informacji otrzymają Państwo w miejscowych urzędach skarbowych, u doradcy podatkowego lub na stronach internetowych www.finanzamt.de. Ministerstwo finansów przygotowało również broszurę „Podatek od A do Z” na stronach www.bundesfinanzministerium.de.
33
7.4 Związki zawodowe We wszystkich zakładach zgodnie z prawem zorganizowanych przedsiębiorstw (np. spółek z.o.o., spółek akcyjnych) w których stałe zatrudnienie posiada minimum 5 osób, może zgodnie z ustawą o pracy zostać wybrana Rada zakładowa (Betriebsrat.) Rada zakładowa reprezentuje interesy pracobiorców wobec pracodawcy i współpracuje z reguły ze związkami zawodowymi i związkami pracowników. Rada zakładowa zostaje wybrana przez wszystkich pracowników zakładu, niezależnie od ich obywatelstwa. Rada zakładowa ma m.in. czuwać nad przestrzeganiem ustaw i zarządzeń dotyczących pracobiorców, przepisów zapobiegania wypadkom, aktualnych układów taryfowych i porozumień zakładowych oraz przestrzeganiem, czy pracownicy nie są dyskryminowani ze względu na pochodzenie, religię, narodowość, działalność polityczną i związkową lub ze względu na płeć i orientację seksualną. Kolejnym ważnym zadaniem rady zakładowej jest pomoc w budowaniu integracji i porozumienia pomiędzy pracownikami z zagranicy i pracownikami narodowości niemieckiej. Rada zakładowa może również podejmować inicjatywy przeciwko rasizmowi i wrogości skierowanej wobec obcokrajowców. Rada ma również prawo wnioskować o zwolnienie pracownika, który dopuścił się działań rasistowskich, oraz z podobnych powodów odmówić zatrudnieniu pracownika. Rada zakładowa ma prawo współdziałania w sprawach socjalnych, personalnych i gospodarczych. Prawo do współzarządzania obejmuje np. czas pracy w zakładzie łącznie z wprowadzeniem skróconego czasu pracy lub godzin nadliczbowych, wypowiedzenia pracy pracobiorcom, tworzenia planów socjalnych w przypadku unieruchomienia zakładu, czy innych zmian zakładowych. W wielu zakładach pracodawcy i Rada zakładowa zawierają umowy zakładowe w celu wspierania równouprawnienia i ochrony przed dyskryminacją.
34
7.5 Samodzielna działalność gospodarcza Migranci z zezwoleniem na pobyt mogą prowadzić własną działalność gospodarczą, jeśli zezwolenie na pobyt zawiera klauzulę „zezwala się na pracę zarobkową” lub zawiera wyraźne zezwolenie na określoną samodzielną działalność gospodarczą. Klauzula wykluczająca wykonywanie samodzielnej działalności gospodarczej może zostać zmieniona lub unieważniona na wniosek przez Urząd ds. Obcokrajowców. Może zostać przyznane zezwolenie na pobyt w celu prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej, o ile działalność ta będzie miała pozytywne skutki dla niemieckiej gospodarki. W przypadku inwestycji o minimalnej wartości pięćset tysięcy euro oraz stworzeniu pięciu miejsc pracy warunki te uznaje się za spełnione. Jeżeli suma inwestycji lub liczba miejsc pracy jest niższa, spełnienie warunków sprawdza się na podstawie szans powodzenia pomysłu na działalność, wysokości włożonego kapitału, doświadczeń cudzoziemca jako przedsiębiorcy włączając w to m.in. urzędy sprawujące nadzór nad prowadzeniem działalności gospodarczej i izby zawodowe. Cudzoziemcy w wieku ponad 45 lat, którzy chcą uzyskać zezwolenie na pobyt, powinni dysponować odpowiednim zabezpieczeniem na starość. Poradnie dla inwestorów z zagranicy Wirtschaftsförderung Berlin International GmbH Fasanenstr. 85, 10623 Berlin, Tel: +49 30 39980218 Zentrale Anlauf- und Koordinationsstelle für Unternehmen (ZAK) Martin-Luther-Str. 105, 10825 Berlin, Tel: +49 30 9013 - 7601 Poradnie izb gospodarczych: Industrie- und Handelskammer (IHK) Fasanenstraße 85, 10623 Berlin Tel.:+49 30 315 10-0, Fax: +49 30 315 10-278 Handwerkskammer zu Berlin (HWK) Blücherstraße 68, 10961 Berlin Tel.: +49 30 259 03-01, Fax: +49 30 259 03-235 Pozostałe: Beratungs- und Ausbildungszentrum für zugewanderte Gewerbetreibende Schliemannstraße 23, 10437 Berlin, Tel.: +49 30 44 65 10 65 Fax: +49 30 444 10 85 www.emz-berlin.de Email:
[email protected] Ogólnokrajowa Agencja Założycielska Centralna gorąca linia 0180 - 5 22 90 22 (poniedziałek – czwartek: 9.00 – 18.00 i piątek 9.00 – 16.00) oferuje informacje i wskazówki dotyczące bogatej oferty porad przez odpowiednich ekspertów Dalsze informacje: Email: bga@gründerinnenagentur.de Innovation und Bildung Hohenheim GmbH (IBH) Projektleitung: Ingrid Katz. M.A. Wollgrasweg 49, 70599 Stuttgart Tel: 0711/451017-206 / Fax: 0711/123-2556
35
8. Zwalczanie dyskryminacji i równouprawnienie 8.1 Równouprawnienie mężczyzn i kobiet W Niemczech równouprawnienie gwarantuje art. 3 Ustawy zasadniczej, który głosi: „mężczyźni i kobiety są równouprawnieni. Nikt nie może ze względu na płeć (...) być dyskryminowanym bądź faworyzowanym“. Konstytucyjne zalecenie równości zostało wprowadzone w życie „Ustawą o równouprawnieniu“ pierwszego lipca 1957 roku. W późniejszym czasie ustawa ulegała rozszerzeniu o np. w 1957 roku równouprawnienie kobiet w dziedzinie prawa małżeńskiego, majątkowego i prawa rodzinnego, w 1980 roku równouprawnienie kobiet w miejscu pracy, a w 1994 ustawa o ochronie miejsc pracy i wspieraniu kobiet. Mimo wielu inicjatyw do dziś kobiety ciągle jeszcze w wielu zawodach za tą samą pracę otrzymują mniejsze wynagrodzenie o ok. 25 procent niż mężczyźni. Oprócz tego często obowiązki rodzinne pozostawiane są często kobietom (kobiety samotnie wychowujące dzieci). Apelowanie o ustawę przeciwko dyskryminowaniu kobiet i ustaleniach mających podnieść liczbę kobiet w gremiach kierowniczych poprzez tzw. „kwotę dla kobiet“ jeszcze w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych pokazuje, jak powoli i stopniowo zmieniało się stereotypowe myślenie o miejscu i roli kobiet w życiu codziennym i społecznym. W ostatnim czasie nastąpił przełom w sytuacji kobiet. Odnoszą one coraz większe sukcesy w życiu zawodowym i społecznym. W podtrzymywaniu tego procesu organizowanych jest wiele inicjatyw, które wspierają kobiety w realizacji własnych celów. Federalne Ministerstwo ds. Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży na swoich stronach internetowych (www.bmfsfj.de) posiada bogatą ofertę różnych projektów i inicjatyw wspierających kobiety. I tak np. Rząd Federalny powołał Ogólnokrajową Agencję Założycielską, która jest sygnałem do dalszego wspierania kobiet w uzyskaniu niezależności zawodowej. Wspólnym projektem Federalnego Ministerstwa ds. Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży (BMFSFJ) i Federalnego Ministerstwa Gospodarki i Pracy (FBWA) ma być zwiększenie firm zakładanych przez kobiety oraz utworzenie przyjaznych do tego warunków. (patrz rozdział 7.5) Projekt „Kobiety na szczycie“ ma na celu zwiększenie liczby kobiet na stanowiskach kierowniczych w zrzeszeniach sportowych i narodowych związkach sportowych przy wykorzystaniu ich doświadczenia i kompetencji. Więcej informacji o projekcie znajdą Państwo na stronach internetowych pod adresem www.femtotop.de. Od marca 2005 roku powstaje portal internetowy www.frauenmachenkarriere.de, który oferuje szybki dostęp do informacji o przedsięwzięciach organizowanych przez kobiety. Oferuje on również dokładne informacje i porady na temat startu w życie zawodowe, kariery, potrzeb życiowych i powrotu do życia zawodowego. Aktualne informacje branżowe z krajów związkowych i całych Niemiec są ze sobą połączone i ogólnodostępne. Również kraj związkowy Berlin postrzega kobiety i mężczyzn jako równych sobie partnerów i wspiera kobiety w realizacji własnych celów oraz uzyskaniu równych szans na kształcenie i pracę. Wsparcie dla kobiet ma w Berlinie szczególne znaczenie i wartość, dlatego też istnieje wiele poradni ofert kształcenia i pomocy w sytuacjach kryzysowych. Porady i informacje o aktualnych ofertach w zakresie pomocy i wspierania kobiet w Berlinie otrzymają Państwo u pełnomocników do spraw kobiet Urzędów Okręgowych. Adresy znajdą Państwo na dalszych stronach.
36
Frauen- und Gleichstellungsbeauftragte der Bezirke Bezirksamt Charlottenburg- Wilmersdorf Büro der Frauenbeauftragten Otto-Suhr-Allee 100, 10585 Berlin, Zimmer 241 d
[email protected], Tel. 9029-12690, Fax 9029-12055/12055 Sprachkenntnisse: Englisch Bezirksamt Friedrichshain- Kreuzberg Gleichstellungsbeauftragte Frankfurter Allee 35 -37, 10216 Berlin, Zimmer 2915/16
[email protected], Tel. 2324 -4109/11, Fax 2324 - 4177 Sprachkenntnisse: Englisch Bezirksamt Lichtenberg Gleichstellungsbeauftragte Möllendorffstr. 6, 10360 Berlin 10360 Berlin (Postanschrift), Zimmer 10/11 Tel. 5504-3320/3321, Fax 5504-3309 Bezirksamt Marzahn- Hellersdorf Gleichstellungsbeauftragte Alice-Salomon-Platz 3, 12527 Berlin, Zimmer 452
[email protected], Tel. 90293-2050/1, Fax 90293-2055 Bezirksamt Mitte Amt für Gleichstellung, Frauenbeauftragte Mathilde-Jacob-Platz 1, 10551 Berlin, Zimmer 212
[email protected], Tel. 2009-32048/32168, Fax 2009-32101 Zimmer 126 Sprachkenntnisse: Englisch Bezirksamt Neukölln Frauenbeauftragte Karl-Marx-Str. 83-85 12043 Berlin, Zimmer KU 62
[email protected], Tel. 6809-3555/3554, Fax 6809-2445 Members.AOL.COM/Frauenamt Bezirksamt Pankow Gleichstellungsbeauftragte Breite Str. 24 A - 26, 13187 Berlin, Zimmer 137
[email protected], Tel. 4883-2305, Fax 4883-2318 Zimmer 106 Sprachkenntnisse: Russisch, Englisch Bezirksamt Reinickendorf Frauenbeauftragte Eichborndamm 215-239, 13437 Berlin, Zimmer 124 Tel. 4192-2309/2011, Fax 4192-2215 Bezirksamt Spandau Frauenbeauftragte Carl-Schurz-Str. 2-6, 13597 Berlin, Zimmer 1201 a-c Tel. 3303-3501/3602, Fax 3303-7614 Sprachkenntnisse: Englisch
37
Bezirksamt Steglitz- Zehlendorf Frauenbeauftragte Schloßstr. 80 (Kreisel), 12165 Berlin, Zimmer 301 Tel. 6321-3206/3354, Fax 6321-2670 Sprachkenntnisse: Englisch Bezirksamt Tempelhof- Schöneberg Frauenbeauftragtenbüro Rathaus Schöneberg, John-F.-Kennedy-Platz, 10820 Berlin, Zimmer 147 - 149
[email protected],
[email protected] Tel. 7560-6031/3642/8941, Fax 7560-2391 (Frauenbeauftragtenbüro) Sprachkenntnisse: Regelung nach Einzelfallabsprache Bezirksamt Treptow-Köpenick Gleichstellungsbeauftragte Rathaus Köpenick Alt Köpenick 21, 12555 Berlin
[email protected] Tel. 6172-2309, Fax 6172-2040 Sprachkenntnisse: Englisch
38
8.2 Agencja ds. Równego Traktowania i Zwalczania Dyskryminacji (Agencja ds. Zwalczania Dyskryminacji) Za różnorodnością przeciw dyskryminacji Berlin jest miastem wyróżniającym się rozmaitością kultur, form bycia i sposobu życia. Zachowanie jej i zapewnienie współżycia nacechowanego wzajemną tolerancją i szacunkiem jest podstawą polityki Berlińskiego Senatu. Oznacza to aktywne i konsekwentne wystąpienie przeciw dyskryminacji. W tym celu, na podstawie obowiązującego od niedawna ogólnego prawa o równym traktowaniu (AGG) – w Europejskim Roku Równych Szans - została założona centralna Agencja ds. Zwalczania Dyskryminacji. Do najważniejszych zadań nowej agencji należy jeszcze lepsze uświadomienie wszystkim ich praw w walce z dyskryminacją oraz dodawanie ludziom odwagi do obrony przeciwko dyskryminacji. Poza tym chodzi o uwrażliwienie społeczeństwa, gospodarki, administracji i polityki na równe traktowanie i nie dyskryminowanie, pracę z szeroką rzeszą ludzi zgodnie z ogólnym prawem o równym traktowaniu (AGG), inicjowanie i wspieranie środków prewencji (np. dokształcanie, materiały informacyjne), dalszy rozwój i kierowanie zorientowaną na działalność w sieci i odpowiednią do zapotrzebowania infrastrukturą samopomocy i doradztwa. Wsparcie poszczególnych administracji w przeprowadzeniu ogólnego prawa o równym traktowaniu (AGG) Zwalczanie dyskryminacji poprzez współdziałanie w inicjatywach ustawowych Polepszenie aktualnych danych na temat przypadków dyskryminacji w kraju związkowym Berlin Wspieranie kultury szacunku wobec wartości wynikających z różnorodności Senatsverwaltung für Integration, Arbeit und Soziales Antidiskriminierungsstelle Oranienstr. 106 10969 Berlin Telefon (030) 9028-2708, 9028-1767, 9028-1876, 9028-1791, 9028-2745 Email:
[email protected] Internet: www.berlin.de/lb/ads/
39
9. Działalność doradcza oraz pomoc świadczona rodzinom 9.1 Doradztwo rodzinno-wychowawcze Doradztwo rodzinno-wychowacze udziela porad i wszelkich informacji w przypadkach: • pytań na temat wychowania i partnerstwa, • sytuacjach konfliktowych w rodzinie, • rozwodu z partnerem/partnerką, • troski o dzieci, • problemów dzieci w szkole. Poradnie rodzinno-wychowawcze oferują Państwu pomoc psychologiczną, pedagogiczną i terapeutyczną. W zależności od pytań czy problemów oferta rozciąga się od rozmowy informacyjnej, poprzez fachowe doradztwo, objaśnienia diagnostyczne aż po psychoterapię. Poradnie rodzinno-wychowawcze w Berlinie udzielają bezpłatnych porad bez zbędnej biurokracji, podlegają obowiązkowi milczenia i udzielają porad anonimowo, jeśli sobie tego Państwo życzą. W poradniach otrzymają Państwo pomoc niezależnie od narodowości i wyznania. Możliwości kontaktu i wskazówki znajdą Państwo na stronach internetowych poradni rodzinno-wychowawczych: www.efb-berlin.de Więcej informacji oraz adresy poradni otrzymać można w urzędach spraw obywatelskich Urzędów Okręgowych. Adresy Urzędów Okręgowych znajdują się w rozdziale 3. 9.2 Dodatek rodzinny (niem. Kindergeld) Rodzice z prawem do pobytu otrzymują na swoje dzieci specjalny dodatek rodzinny, którego wysokość uzależniona jest od ilości dzieci. Dodatek na dzieci otrzymuje się także wtedy, kiedy się nie pracuje. Podanie o dodatek na dzieci musi być złożone w tzw. kasie rodzinnej (niem. Familienkasse) przy Agencji Pracy (niem. Arbeitsagentur) lub bezpośrednio u pracodawcy. Adresy poszczególnych agencji pracy znajdą Państwo w rozdziale 7.1. 9.3 Berliński paszport rodzinny (niem. FamilienPass) Dzięki berlińskiemu paszportowi rodzinnemu rodziny dostają przez cały rok atrakcyjne zniżki na basenach, torach łyżwiarskich, w teatrach, na wycieczki statkiem, na koncerty, muzea oraz w wielu innych miejscach w Berlinie i w okolicy. FamilienPass wydawany jest przez JugendKulturService z wsparciem finansowym Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań. Więcej na stronie www.berlin.de/sen/bwf/Familien/Politik lub www.jugendkulturservice.de 9.4 Publikacje: Poradnik dla rodzin w Berlinie Poradnik dla rodzin w Berlinie wydawany przez Administrację Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań (niem. Senatsverwaltung für Bildung Wissenschaft und Forschung) jest pomocnym przewodnikiem dla wszystkich szukających wsparcia rodzin. Informuje o finansowym wsparciu dla rodzin, możliwościach ulg podatkowych, ofertach opieki nad dziećmi, poradni i możliwościach spędzenia wolnego czasu w mieście. Obecnie poradnik jest aktualizowany. Później będzie do dyspozycji pod adresem internetowym: www.berlin.de/sen/familie/familienpolitik.index.html również jako plik do ściągnięcia. Pod tym adresem znajdą Państwo ponadto wiele różnych informacji dla rodzin.
40
10.
Instytucje działające na rzecz dzieci i młodzieży, szkoła, kształcenie zawodowe i studia
10.1 Przedszkola (niem. Kindertagesstätten , skrót Kitas) Jako rodzice mają Państwo we wszystkich okręgach Berlina różnorodną ofertę przedszkoli. Zadaniem przedszkoli jest jak najlepsze wspieranie rozwoju Państwa dzieci oraz umożliwienie Państwu jako rodzicom połączenie rodziny z zawodem. Przedszkola wspierają i opiekują się dziećmi od wieku niemowlęcego aż do rozpoczęcia nauki w szkole. Dzieci żyjące dotychczas w innym kraju, które będą dorastały w Niemczech i tu uczęszczały do szkoły, powinny jak najwcześniej rozpocząć uczęszczanie do przedszkola, ponieważ mają one tu możliwość nauczenia się języka niemieckiego, otrzymania różnorodnych impulsów do rozwoju, zabawy z innymi dziećmi i zdobycia przyjaciół. Przede wszystkim ważne jest opanowanie języka niemieckiego, aby później móc odnosić sukcesy w nauce w szkole. Jakie przedszkola istnieją w Berlinie? Wielu przedstawicieli, przede wszystkim niezależne związki opieki społecznej i okręgowe instytucje publiczne oferują miejsca w przedszkolach. Przedszkola pracują według różnych idei pedagogicznych. Niektóre kładą większy nacisk na ruch lub wychowanie muzyczne. Istnieje wiele przedszkoli o profilu dwujęzycznym. Tam rozmawia się z dziećmi nie tylko w języku niemieckim, ale też w ich języku ojczystym. Urząd ds. edukacji, młodzieży i sportu prowadzi listę wszystkich berlińskich przedszkoli. Na stronach internetowych Urzędu ds. Edukacji, Nauki i Badań ( www.berlin.de/sen/bwf ) mogą Państwo przejrzeć tę ofertę. Przede wszystkim dla dzieci poniżej trzech lat istnieją miejsca w tzw. dziennej opiece nad dziećmi (niem. Kindertagespflege). W dziennej opiece nad dziećmi opiekuje się tzw. dzienna mama (niem. Tagesmutter) we własnym domu pojedynczymi lub niewieloma dziećmi. Czas opieki nad dziećmi w dziennej opiece nad dziećmi można uzgodnić. Na przykład mogą Państwo oddać dziecko pod opiekę dziennej mamy również podczas weekendu. Jakie dzieci mogą otrzymać miejsce w przedszkolu lub w dziennej opiece nad dziećmi? Każde berlińskie dziecko powinno otrzymać opiekę i wsparcie w rozwoju w wieku przedszkolnym odpowiadającą jego osobistej sytuacji. Czas opieki nad dzieckiem powinien być tak obliczony, aby jego rodzice mogli pracować, kształcić się lub szukać pracy. Od momentu ukończenia trzech lat każde dziecko ma prawo do opieki w przedszkolu przez pół dnia (4-5 godz.), niezależnie od tego czy rodzice mogą się opiekować dzieckiem, czy nie. Jeśli rodzice np. z powodu pracy zarobkowej, kształcenia lub poszukiwania pracy potrzebują dla swojego dziecka dłuższej opieki, powinni otrzymać miejsce na czas im potrzebny. Dzieci poniżej trzech lat mają również prawo do miejsca w przedszkolu, jeśli istnieje zapotrzebowanie – np. z powodu pracy zarobkowej lub poszukiwania pracy przez rodziców. Dzieci poniżej trzech lat otrzymają również miejsce w przedszkolu, jeśli takie zapotrzebowanie z powodów pedagogicznych, społecznych lub rodzinnych zostanie stwierdzone. Takie szczególne warunki są badane przez właściwy Urząd ds. młodzieży. Ponadto dla dzieci nie niemieckojęzycznego pochodzenia (albo dla dzieci migrantek i migrantów) ważne jest: - dzieci, których rodzice biorą udział w kursie integracyjnym według prawa o migrantach albo odpowiednim kursie językowym, mają z tego powodu zawsze zapotrzebowanie (tzn. prawo do miejsca w przedszkolu), a mianowicie co najmniej na czas potrzebny do udziału w kursie, oraz
41
- dwuletnie dzieci, w których rodzinie nie mówi się po niemiecku („Dieci nieniemieckojęzycznego pochodzenia” - „Kinder nichtdeutscher Herkunftssprache”), mają na tej podstawie prawo do miejsca w przedszkolu, inne powody np. zatrudnienie rodziców nie są konieczne. Również jeśli rodzice nie są zatrudnieni i mogliby opiekować się dzieckiem w domu, powinny mieć wcześnie możliwość nauki języka niemieckiego. Dzieci od trzeciego roku życia mają prawo do miejsca w przedszkolu na co najmniej pół dnia (4-5 godz.), które może być stopniowo zwiększane, jeśli będzie tego wymagał udział w kursie. Tym samym zostanie zapewnione miejsce w przedszkolu wszystkim dzieciom uczestników kursu oraz dzieciom, które powinny zostać zintegrowane pod względem językowym, o ile rodzice tego sobie zażyczą lub złożą wniosek. Na jak długo mogą Państwo zostawić dziecko w przedszkolu? Berlińskie przedszkola mogą być zasadniczo otwarte między 6:00 a 19:30. W tym czasie oferują poszczególne przedszkola różne godziny otwarcia. Dzienny czas opieki nad dziećmi jest dostosowany do czasu pracy lub nauki rodziców. Oferowane są miejsca na pół dnia (4-5 godz.), na część dnia (5-7 godz.) lub na cały dzień (7-9 godz. lub dłużej, do 12-tu godz.). Jak można dostać miejsce w przedszkolu? Aby otrzymać miejsce w przedszkolu lub dziennej opiece nad dzieckiem, należy się zgłosić do urzędu ds. młodzieży (niem. Jugendamt) w okręgu, w którym Państwo mieszkają i są zameldowani. Adresy urzędów ds. młodzieży mogą Państwo znaleźć w broszurze informacyjnej dla rodziców „Bildung, Erziehung und Betreung in Kindertagesstätten Berlins”. Tą broszurę znajdą Państwo na stronie internetowej Administracji Urzędu ds. Edukacji, Nauki i Badań pod adresem: www.berlin.de/sen/familie/kindertagesbetreung/index.html. Tam należy złożyć podanie o opiekę nad dzieckiem w przedszkolu. Urząd ds. młodzieży zbada Państwa zapotrzebowanie na opiekę nad dzieckiem i wystawi Państwu odpowiednie zaświadczenie. Z tym zaświadczeniem mogą Państwo szukać miejsca w wybranym przez Państwa przedszkolu. Nie musi ono znajdować się w Państwa okręgu, to zaświadczenie jest ważne we wszystkich przedszkolach Berlina. Na Państwa życzenie urząd ds. młodzieży wskaże Państwu odpowiednie wolne miejsce. Ile kosztuje miejsce w przedszkolu? Udział rodziców w kosztach za miejsce jest jednolicie uregulowany dla wszystkich berlińskich przedszkoli i dziennych opiek nad dziećmi. Koszty dzielą się na opłaty za opiekę oraz wyżywienie. Opłaty za ciepły obiad wynoszą miesięcznie 23 Euro. Opłaty za opiekę obliczane są według Państwa dochodów, czasu opieki i innych prawnie uregulowanych zniżek, na przykład według ilości żyjących w Państwa rodzinie dzieci poniżej18-u lat. (Przykład: Przy miesięcznym dochodzie mniejszym niż 2.195 Euro i przy trojgu żyjących w rodzinie dzieci poniżej 18-u lat udział w kosztach za miejsce na pół dnia z obiadem wynosi 32 Euro.) Ważne: Ostatni rok przed rozpoczęciem regularnej nauki w szkole jest bezpłatny, pobierany jest tylko ryczałt za wyżywienie w wysokości 23 euro miesięcznie.. (Więcej informacji o udziale w kosztach za przedszkole znajdą Państwo na stronach internetowych: www.berlin.de/sen/familie/kindertagesbetreuung/index.html .)
42
Bezirkliche Jugendämter – Kontaktstellen für Kindertagesbetreuung
Bezirk
Tagesbetreuung Mitte
Karl-Marx-Allee 31, 10178 Berlin Tel: 2009 2 2233 Fax: 2009 2 3113
Raum: 601 / 606
Friedrichshain - Kreuzberg
Rathaus, Frankfurter Allee 35/37, 10247Berlin Tel: 90298 - 4382 , Fax: 90298 - 4227
Raum: 3713
Pankow
Fröbelstr. 17 (Kita-Gutschein Haus 5), 10405 Berlin Tel: 90295-5697, -5457, -5461, -6806, -5352, -5460, -5689, -5859, -5463, -5628, 5459, -5462, -5589, -5458 Fax: 90295 - 5841
Charlottenburg - Wilmersdorf
Rathaus Wilmersdorf, Fehrbelliner Platz 4, 10707 Berlin Raum: 2146 a - 2149 Tel: 9029-15234, -15238, -15248, -15249, -15241, -15224, -15223, -15245, -15244, -14638, -14627 Fax: 9029 - 15205
Spandau
Klosterstr. 36, 13581 Berlin Raum: 811 Tel: 3303-3994: A, L, P, V; -3798: B, J, T; -2795: M, S, St, -3778: D, E, F; -Grutze: G, N, R, Sch, Y; -3990: C, H, R, Q, X; -3833: I, K, O; -6505: U, W, Z Kita-Hotline: - 2337: allg. Anfragen etc.
Steglitz - Zehlendorf
Schloßstr. 80, 12154 Berlin Tel: 90299 -1642/ -4582/ -1550
Tempelhof - Schöneberg
Strelitzstr. 15, 12105 Berlin Raum: 1 - 19 Tel: 7560 -3493/ -2813 Fax: 7560 -2863
Neukölln
Rathaus Neukölln, Karl-Marx-Str. 83, 12040 Berlin Raum: A 250 - A 260 (siehe Schaukasten) Telefon: 6809 -3436/ -4187, Fax: 6809 -3041
Treptow - Köpenick
Dienstgebäude: Zum großen Windkanal 4, Haus 9, 12489 Berlin-Adlershof Raum: 07
Raum: 1613 Fax: 90299 -4549
Postanschrift: Postfach 910240, 12414 Berlin Tel: 6172 -5329/ -5332
Fax: 6172 -5229
Marzahn - Hellerdorf
Riesaer Str. 94 , 12627 Berlin Raum: A214 / A217 Tel: 90293 -4552/ -4536 Fax: 90293 - 4587
Lichtenberg
Große-Leege-Str. 103, 13055 Berlin Raum: 200 bis 211 Tel: 90296 - 5065/ 6029/ 6033/ 6078/ 6719/ 6720 Fax: 90296 - 6009
Reinickendorf
Nimrodstraße 4 - 14, 13469 Berlin, Raum: 233 Aufgang A, zweite Etage, Geschäftszimmer Tel: 90294 - 6676 Fax: 90294 - 6726
43
10.2 Szkoła: od „zerówki” (Vorklasse) do gimnazjum W Niemczech obowiązuje powszechny dziesięcioletni obowiązek szkolny, jak również obowiązek uczęszczania do szkoły zawodowej w czasie zdobywania praktycznego wykształcenia zawodowego. Z chwilą rozpoczęcia roku szkolnego, czyli zawsze w dniu 1-ym sierpnia, dzieci, które ukończyły szósty rok życia lub ukończą go przed 31-ym grudnia danego roku, obejmowane są obowiązkiem szkolnym. Na wniosek rodziców/prawnych opiekunów, dzieci, które ukończą szósty rok życia w okresie pomiędzy 1-ym stycznia a 31-ym marca następnego roku kalendarzowego, mogą być także przyjęte do szkoły z chwilą rozpoczęcia bieżącego roku szkolnego. Z chwilą przyjęcia do szkoły rozpoczyna się obowiązek szkolny. Jakość niemieckiego systemu szkolnictwa – począwszy od szkoły podstawowej, aż po podwójny system kształcenia w przedsiębiorstwach i szkołach zawodowych (zobacz: kształcenie zawodowe) - znalazła się dzięki międzynarodowym studiom w centrum zainteresowania. Rozwój szkolnictwa podąża nowymi drogami. Różnorodność, otwartość i wielokulturowość odzwierciedla się w ofercie szkół i ich instytucji. Decydujące znaczenie w sukcesach szkolnych ma znajomość języka niemieckiego. W trakcie zapisywania do szkoły podstawowej sprawdzana jest u dzieci znajomość języka niemieckiego. Jeśli zostanie stwierdzone zapotrzebowanie, dzieci muszą przed rozpoczęciem roku szkolnego wziąć udział w kursie nauki języka niemieckiego, który trwa od sierpnia 2008 przez cały rok. Dzięki temu wszyscy uczniowie powinni otrzymać równe szanse na osiągnięcie sukcesów w szkole. Na podstawie własnego planu i wyposażone w ok. 700 dodatkowych nauczycieli wspierają szkoły podstawowe i ponadpodstawowe przede wszystkim uczennice i uczniów o pochodzeniu emigranckim w nauce języka niemieckiego. Berliński system szkolnictwa zapewnia gruntowne wykształcenie podstawowe i oferuje bogate możliwości dalszego kształcenia. Uczennice i uczniowie są również wspierani w zależności od uzdolnień w rozwoju muzycznym, językowym i nauk przyrodniczych. W Berlinie działa równo 850 szkół publicznych i prywatnych, posiadających szeroki wachlarz profili pedagogicznych. Dużym zainteresowaniem cieszą się specjalne oferty szkolne jak np. dwujęzyczne państwowe szkoły europejskie i niemiecko - tureckie szkoły podstawowe. Niemiecki system szkolnictwa składa się z różnych poziomów kształcenia. W Berlinie uczniowie najpierw uczęszczają do szkoły podstawowej, a następnie wybierają odpowiednią dla swych uzdolnień szkołę ponadpodstawową. W następujących broszurach mogą Państwo znaleźć więcej informacji: • Wohin nach der Grundschule – Wegweiser durch die weiterführenden Schulen - Dokąd po szkole podstawowej – przewodnik po szkołach ponadpodstawowych • Fremdsprachen in der Berliner Schule – Języki obce w szkołach berlińskich • Berufliche Bildung für Berlin – Kształcenie zawodowe w Berlinie Wszystkie broszury mogą Państwo otrzymać w punkcie informacyjnym dotyczącym ofert szkolnych. Szkoły Podstawowe (Grundschulen) Szkoły podstawowe obejmują zasadniczo klasy od pierwszej do szóstej. Wszystkie szkoły podstawowe, które nie należą do związku całodziennych szkół podstawowych, zapewniają godziny otwarcia od 7.30 do 13.30. Wszystkie szkoły podstawowe oferują ponadto opiekę poranną, popołudniową, późną oraz w czasie wolnym od nauki dla dzieci z udokumentowanym zapotrzebowaniem na opiekę. 64 szkoły podstawowe (łącznie z 18-oma państwowymi szkołami europejskimi) należy do związku całodziennych szkół podstawowych, które oferują obok obowiązkowego czasu nauki od 8-ej do 16-ej uzupełniające propozycje opieki przed i po lekcjach, jak również w czasie ferii dla dzieci z udokumentowanym zapotrzebowaniem na opiekę posiada specjalną ofertę opieki nad dziećmi. W Berlinie istnieje również wiele szkół z klasami integracyjnymi, w których wspólne zajęcia mają dzieci zdrowe i niepełnosprawne. Istnieje wiele szkół o specjalnym profilu, np. sport, muzyka, teatr, sztuka, pedagogika Montessori, języki obce, nowe media.
44
Szkoły ponadpodstawowe (Weiterführende Schulen) Podczas gdy w szkołach podstawowych wszyscy uczniowie wspólnie uczęszczają na zajęcia, rodzice mają wybór przy przejściu ze szkoły podstawowej do ponadpodstawowej czy dzieci będą dalej wspólnie i niezależnie od osiągnięć uczęszczały do tej samej zintegrowanej szkoły, czy też będą kontynuowały naukę w systemie podzielonym: w szkole głównej, realnej lub gimnazjum. Szkoły główne (Hauptschulen) Szkoła główna – klasy od 7 do 10 – przekazuje swoim uczennicom i uczniom podstawowe ogólne wykształcenie i umożliwia im zdobycie wszystkich zaliczeń poziomu drugiego I zgodnie z ich postępami. Nauka opiera się na orientacji w zawodzie i odwołaniu do praktyki w celu zdobycia kompetencji koniecznych do podjęcia kształcenia zawodowego. Szkoły realne (Realschulen) Szkoły realne obejmują klasy od siódmej do dziesiątej. Ich celem jest przekazanie podstaw do wykształcenia zawodowego z większymi wymaganiami. Wśród przedmiotów obowiązkowych należy wybrać profil. Czteroletnia nauka w szkole realnej kończy się średnim ukończeniem szkoły. Można je uzyskać w centralnym toku egzaminacyjnym. Średnie ukończenie szkoły jak i warunki uzupełniające (określone w § 7 VO-GO rozporządzenia o wyższych szczeblach gimnazjalnych) umożliwiają ewentualnie podjęcie nauki w wyższych szczeblach gimnazjalnych. Połączone szkoły główne i realne W połączonej szkole głównej i realnej toki nauczania szkoły głównej i realnej pokrywają się pod względem pedagogicznym i organizacyjnym. Lekcje udzielane są zasadniczo osobno zgodnie z tokiem nauczania. Gimnazja (Gymnasien) Gimnazja zaczynają się z reguły w klasie 7-ej, część o profilu szczególnym w klasie 5-ej. Do klasy 11-ej prowadzone są lekcje w grupach klasowych. Pod koniec 10-ej klasy uczniowie składają egzamin średniego ukończenia szkoły i zdobywają wraz z promocją do klasy 11-ej zezwolenie na rozpoczęcie nauki na wyższych szczeblach gimnazjalnych. Na wyższych szczeblach uczniowie wybierają kursy (kursy podstawowe i dodatkowe) z określonej, zorganizowanej oferty kursów. Pod koniec 13-ej klasy uczniowie kończą swoją naukę szkolną składając egzaminy maturalne, tzn. trzy pisemne i co najmniej jednego ustnego oraz egzaminu prezentacyjnego lub szczególnych osiągnięć w nauce. Uczniowie zdobywają wraz ze zdaniem egzaminów maturalnych świadectwo dojrzałości uprawniające do podjęcia studiów na wyższej uczelni. Od roku 2011 odpada klasa 11 (faza-E), tak że egzaminy maturalne można składać po 12-u latach. W niektórych tokach nauczania pozostaje faza wprowadzenia. Szkoły zintegrowane, Szkoły zintegrowane z wyższymi szczeblami (Gesamtschulen, Gesamtschulen mit gymnasialer Oberstufe) Szkoły zintegrowane obejmują z reguły klasy od 7-ej do 10-ej. W szkole zintegrowanej toki nauczania szkoły głównej, realnej i gimnazjum są ze sobą połączone. Umożliwia ona odpowiednio do zdolności uczennic i uczniów kształcenie podstawowe, poszerzone i pogłębione i umożliwia im kształcenie sprofilowane, które im umożliwia zgodnie z wynikami egzaminów końcowych kontynuować naukę w toku nauczania zawodowego lub studiów. Celem zajęć w szkole zintegrowanej jest wspólna nauka wszystkich uczniów, niezależnie od ich zdolności, opieka i indywidualne wsparcie za pomocą ukierunkowanych środków. Lekcje odbywają się częściowo w grupach klasowych, a część przedmiotów różnie w zależności od osiągnięć oraz w grupach obowiązkowych i fakultatywnych według upodobań. Zgodnie z uzyskanymi osiągnięciami uczennice i uczniowie mogą pod koniec 10-ej klasy uzyskać świadectwo ukończenia szkoły głównej, świadectwo ukończenia poszerzonej szkoły głównej, szkoły średniej lub świadectwo uprawniające do nauki na wyższych szczeblach
45
gimnazjalnych. Większość szkół zintegrowanych posiada własny wyższy szczebel gimnazjalny, niektóre również poziom podstawowy. Wszystkie szkoły zintegrowane oferują opiekę całodzienną połączoną z dodatkowymi ofertami pozalekcyjnymi, łącznie z pomocą w odrabianiu prac domowych. Szkoły zintegrowane kontynuują ideę „szkoły dla wszystkich”. Wsparcie uczniów ze szczególnymi wymaganiami pedagogicznymi Zadaniem edukacyjnym i dydaktycznym berlińskich szkół jest również pomoc i wsparcie uczniów ze szczególnymi wymaganiami pedagogicznymi. Po tym jak na wniosek prawnych opiekunów lub szkoły pedagodzy specjalni stwierdzą, że u Państwa dziecka istnieje zapotrzebowanie na specjalną opiekę pedagogiczną, mają Państwo jako prawni opiekunowie wybór, czy dziecko będzie brało udział we wspólnych zajęciach czy w szkole dla dzieci o specjalnych wymaganiach pedagogicznych. Szkoły berlińskie dysponują wieloletnim doświadczeniem w zajęciach wspólnych i należą do najlepszych w Niemczech. Dla dzieci o specjalnych wymaganiach pedagogicznych istnieją w Berlinie następujące szkoły specjalne / specjalne centra kształcące: • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „wzrok” • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „słuch” • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „rozwój ciała i motoryki” • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „język“ • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „nauka“ • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „rozwój umysłowy“ • Szkoły o specjalnym profilu pedagogicznym „autyzm“ Uczennice i uczniowie ze specjalnymi wymaganiami pedagogicznymi z zakresu „wzrok”, „słuch”, „język”, „rozwój ciała i motoryki”, „rozwój emocjonalny i społeczny” i ewentualnie „autyzm” mogą być nauczani przy odpowiednich zdolnościach w ramach aktualnego planu nauczania berlińskich szkół i mają tym samym możliwość zdobycia ukończenia wszystkich szkół. Miejsca informacji dla ofert szkolnych W punktach informacyjnych znajdą Państwo wszelkie broszury i informacje Administracji Senatu ds. Edukacji, Nauki i Badań. Mogą Państwo również osobiście, przez internet lub telefonicznie uzyskać wszelkie informacje dotyczące zadań Administracji Senatu. Jeżeli będzie to konieczne, fachowych rad udzielą również pracownicy biura. Informacje o ofercie szkół w okolicy Państwa miejsca zamieszkania otrzymają Państwo w urzędzie okręgowym, ew. w okręgowym oddziale Urzędu ds. Edukacji, Nauki i