ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
® Εκδόσεις θεμέλιο ΕΠΕ, 1980 Ακαδημίας 63, τηλ. 360 81 80, Αθήνα
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ
ΠΟΛΙΤΙΚΑ •...
408 downloads
1139 Views
8MB Size
Report
This content was uploaded by our users and we assume good faith they have the permission to share this book. If you own the copyright to this book and it is wrongfully on our website, we offer a simple DMCA procedure to remove your content from our site. Start by pressing the button below!
Report copyright / DMCA form
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
® Εκδόσεις θεμέλιο ΕΠΕ, 1980 Ακαδημίας 63, τηλ. 360 81 80, Αθήνα
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ
ΠΟΛΙΤΙΚΑ •
·
1975 - 1976
ΘΕΜΕΛΙΟ
« . . . Ε ι δε μη λέγω φίλα, ουχ ήδομαι, το δ ’ ορΟόν ε ζ είρ η χ ' όμω ς» [ . . . κι αν δε λέω πράγματα ευχάριστα, λυπάμαι, είπα όμω ς το σω στό] Σοφοκλής, Τραχίνιαι, στ. 273
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρό/Λγος
13
1975 ΛΑΟΦΟΒΙΑ; Ανοιχτό γράμμα στον κ. Πρωθυπουργό
17
«ΚΑΘΑΡΟΝ ΥΔΩΡ»... Αξιοι «θεράποντες» και ανάξιοι θεράποντες
24
ΟΙ ΣΦΙΓΓΕΣ Δημοκρατική παρρησία και αφασία
30
Η ΣΥΝΤΑΓΗ θεωρία και πρακτική των πραξικοπημάτων
36
Η ΑΡΑΧΝΗ Κοινά μυστικά των μυστικών υπηρεσιών
44
ΔΗΜΟΙ ΚΑΙ ΜΙΣΟΔΗΜΟΙ Ένα «θεμέλιο της Δημοκρατίας» χωρίς θεμέλια
51
ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΞΙΣ ΚΑΙ «ΝΕΑ ΤΑΞΙΣ» Οι γέφυρες του ολοκληρωτισμού
55
ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΔΕΣΜΗ
66
ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ όταν παίζουν με τη φωτιά αριστεριστές και κράτος
81
ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΚΑΙ ΤΟ ΝΑΡΚΟΠΕΔΙΟ Συζυγία μοναρχίας - δικτατορίας και ευλογία της προστασίας
87
Ο «Ι.Δ.Ε.Α.» ΑΠΟ ΜΕΣΑ Αυτοπροσωπογραφία ενός «ιερού» εσμού
94
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
10
Η ΚΕΡΚΟΠΟΡΤΑ Για να εισβάλει η βασιλική καμαρίλα
103
Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ Αντιδημοκρατικοί νόμοι και θεσμοί
110
Η «ΣΤΙΓΜΗ» 'Οταν η Δικαιοσύνη δικαιώνει τους αδικητές
127
Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΟΧΟΣ Του κύκλου τα γυρίσματα...
133
ΤΑ «ΣΥΝ» ΚΑΙ ΤΑ «ΠΛΗΝ» Συγκομιδή ενός χρόνου
138
Η «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ» Κριτήρια δύο εγκλημάτων
143
ΒΙΒΛΟΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ Απριλιανών μύθων αποκαλύψεις
IS2
Ο ΛΑΚΚΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΚΟΡΠΙΟΥΣ Βασανιστήρια - το οξυγόνο της τυραννίας
158
ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΟΥ Η «δήλωση» και η αυτοδιάψευση
166
ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ Ο μετριασμός και το «μέτρον»
176
Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ Η αλυσίδα των ενοχών
183
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΠΑΙΖΕΙ
209
Ο «ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ» Δεξιάς και Δικτατορίας
216
1976 ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑΤΑ Μπρος στο τελευταίο τέταρτο του αιώνα-μας
225
ΤΑ ΑΡΓΥΡΙΑ «Αντιαμερικανισμός» και αμερικανικόν υθρεολόγιον και ανθολόγιον
230
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ Και «παιδικές αρρώστιες»
239
ΟΙ ^ΠΟΥΛΗΜΕΝΟΙ» ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΡΩΜΕΝΟΙ Τά κίνητρα της εκστρατείας
243
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΧΑΣΜΟΥ;
252
ΤΟΥ '2 1 ... Μύθοι και αντι-μύθοι
260
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
II
ΟΙ ΑΓΧΟΝΕΣ Μικροί τίμιοι και μεγάλοι δήμιοι
269
ΗΓΕΤΕΣ. . . . Οδηγοί ή σφαγείς λαών;
276
ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ θεριά και Γιάννηδες
282
ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ Καταστροφή του λόγου και του Λόγου
289
Ο ΘΕΡΙΣΜΟΣ Η «πολιτική της δολοφονίας» και η δολοφονία της πολιτικής
294
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ Μνημεία και μνήμες
299
Η ΟΜΠΡΕΛΑ Οι «Σωματοφύλακες» μετά είκοσιν έτη
307
ΝΗΣΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ Προστασίες, συμμαχίες και συμπαιγνίες
315
ΟΙ «ΜΠΡΑΒΟΙ» Ολιγαρχικές «εταιρίες» και αμαρτωλές «σωτήριες»
322
Ο ΚΛΕΨΑΣ ΤΟΥ ΚΛΕΨΑΝΤΟΣ Σχόλιο στην κυπριακή τραγωδία
328
ΠΥΡ, ΚΕΡΔΟΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ Οι Ερινύες του Ποσειδώνα
339
ΟΙ ΒΕΡΝΑΡΔΟΙ Πορφύρες και χρυσοθήρες
345
«ΚΡΙΣΕΙΣ» ΚΑΙ ΥΠΟΚΡΙΣΙΕΣ Αποκατάσταση των διωκτών και διωγμός των διωγμένων
358
Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ-ΤΗΣ Τί είδους πολίτες θέλουμε να «κατασκευάσουμε»;
370
ΤΑ «ΙΔΑΝΙΚΑ» Νέοι Πρόεδροι και παλιά προβλήματα
374
ΤΑ ΠΛΗΘΗ ΚΑΙ ΤΑ ΟΠΛΑ Δυνάμεις και αντι-δυνάμεις της Δημοκρατίας
380
Π Ο Σ Η « δ ι ά ρ κ ε ι α » μ π ο ρ εί να έχει η π ο λιτική αρθρογραφία, που αναλύει, σχολιάζει, κρίνει την ε π ι κ α ι ρ ό τ η τ α ; Και μά λιστα, σ τη ν εποχή-μας, μ ε την καθημερινή, καταρρα κτώ δη αλλη λο διαδοχή τω ν γεγονότω ν, που κάνει τόσο γρήγορα το επίκαιρο ανε πίκαιρο. «παλιό» το «νέο», πριν καν προφ τάσει να ολοκληρω θεί; Α υτό το σχεδό ν ακαριαίο «γέρασμα» του Π αρόντος, αντιστρατεύεται, φυσικά, τη συγκέντρω ση π ο λιτικώ ν άρθρων σε β ιβ λ ίο -π ο υ αναπότρεπτα κυκλο φ ο ρ εί πολύν καιρό αφού τα γεγονότα έχουν γίνει μακρινή πια μνήμη. Κι ω στό σ ο , η «επιστροφή» σε κείμενα αυτού του είδους δεν είναι ίσω ς άχρηστη. Π ρώ τα-π ρώ τα, επειδή η αρθρογραφία καθρεφτίζει και α πηχεί το κλίμα τη ς επ οχής, τις συνθήκες και το «σφ υγμό»-της - που προεκτείνονται και πέρα α π ' την επικαιρότητα . Α π ο τελ εί, μ ’ άλλα λόγια, την «άμεση ιστορία» του καιρού-της - αν ιστορία είναι όχι η χρονογραφία, αλλά η ανατομία τω ν αιτίω ν που κινούν τις αν θρώ πινες πράξεις . . . Κι έπειτα - τ ο ση μ α ν τικό τερ ο - αναζητεί (π ρ έ πει ν ’ αναζητεί) τις γενικότερες « συνιστώ σες» τη ς διαχρονικής ζω ής και πορείας του τόπου, που α υ τ έ ς καθορίζουν τη διαμόρ φωση τω ν διαφόρω ν φάσεων του ιστορικού γίγνεσθαι. Χ ω ρίς ετούτη την πλατύτερη και βαθύτερη θεώ ρηση, το Σ ή μερα μένει ανερμήνευτο και το Α ύριο ανεξιχνίαστο. Κι οι πο λίτες «απορούν» για το π ρώ το και βρίσκονται απαράσκευοι για το δεύτερο. Τα άρθρα του τόμου αυτού πρω τοδημοσιεύτηκαν σ το «Βήμα», το 1975 κ α ί 1976 την περίοδο όπου θεμελιω νόταν η μ ετα δ ικτα τορική πολιτεία-μας. Σ ’ έναν άλλον τό μο , θα συγκεντρω θούν άρθρα του 1977-1979 - τ η ς περιόδου όπου διαμορφώ θηκε, θετικά και αρνητικά, η πολιτεία αυτή. Έ νας ακόμα τό μο ς -χ ρο ν ο λο γικά πρώ τος τη ς σει ράς α υ τή ς - θα περιλάβει άρθρα του 1965-1967 - τ ο υ «προπαρα
14
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
σκευα στικο ύ σταδίου» τη ς απριλιανής δ ικ τα το ρ ία ς- καθώ ς και του 1974, που σημαδεύεται α π ’ την κατάρρευσή-της και τη «μεταπολί τευση». Κίνητρο τω ν άρθρων αυτώ ν ήταν, και είναι, να συμβάλουν -ό σ ο μπ ο ρο ύ ν - σ τη ν προσπάθεια για την οικοδόμηση σ ω στής π ο λ ι τικής Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς στο ν τόπο-μας - μ ε απώ τερο, όμω ς, σ τό χο την πρα γμάτω ση γνήσιας κ ο ι ν ω ν ι κ ή ς Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς . Α ν δεν προηγηθεί η πρώ τη, η δεύτερη μένει ανέφικτη. Α ν δεν ακολουθήσει η δεύτερη, ακόμα κι η πρώ τη νοθεύεται α π ' τις αντίρροπες δυνάμεις, που μ άχονται για να διατηρηθεί η ακινησία και η καθυστέρηση, όπου εδράζεται η δική-τους ύπαρξη. Η προσπάθεια τούτη, όμω ς, δεν μ π ο ρ εί να καρπίσει, αν δεν συν ειδητοποιήσει ο καθένας-μας τις π ο λλαπλές « δ ο υ λ ε ί ε ς » , που μας βαραίνουν σαν τό πο , λαό και άτομα. Δουλείες, που μας έχουν επιβάλει όχι μόνο οι ιστο ρικές συνθήκες, η θέση και οι πολύμορφες εξαρτήσ εις τη ς χώ ρας-μα ς, αλλά και οι «μύθοι», οι σ κ οταδισμοί, η έλλειψ η αυτογνω σίας και αλληλογνω σίας, που πονηρότατα κα λλ ι έργησαν και καλλιεργούν όσοι ψ ω μίζονται α π ' την άγνοια, τις αυ ταπάτες, την αβουλία τω ν λαών. Α λ λ ά και πάρα πέρα: κανενός τόπου η απαλλαγή α π ' όποιες «δου/χίες» δεν είναι αληθινά απο τελεσ ματικ ή και ασφαλισμένη, αν ό λ ο ι οι άνθρωποι δεν λυτρω θούν απ ’ τη δυναστεία του φόβου, τη ς ανάγκης και της αμοιβαίας δυσπιστίας. Η έφεση τω ν άρθρων αυτώ ν να βοηθήσουν σε μιά τέτοια συνείδητοποίηση, δικαιο λο γεί -ελ π ίζ ο υ μ ε - την τω ρινή έκδοσή-τους. Μ .Π Α .
1975
Λ Α Ο Φ Ο Β Ι A; Ανοιχτό γράμμα στον κ. Πρωθυπουργό «Στο λαό απόθεσα την πια τη-μου και στις αρετές που είχαν τα μάτια-μου δει». W. WORDSWORTH, The Prelude, βιΗλ. X, στ. 11. Κύριε Πρόεδρε, ΧΕΙ ακόμα στ’ αυτιά-μας η τόσο εύστοχη, αποφθεγματική-σας φράση, μετά τον πρώτο προς Θεσσαλονικείς λόγο-σας, της 31 Αυγούστου 1974: «Η ηγεσία συνήθως οδηγεί. Αυτή τη φορά, όμως, ακο λουθεί τον λαό». Κι από τότε, δεν πάψατε να εξαίρετε την «αξιοθαύμα στη πολιτική ωριμότητα του λαού-μας», όπως θυμάστε και θυμόμαστε. Ούτε, βέβαια, μετανιώσατε γΓ αυτή την απότιση φόρου τιμής. Οι Έ λ ληνες σας έδωσαν «μεγάλη και ενθουσιώδη πλχιοψηφία» -τη μεγαλύτε ρη, μάλιστα, που πήρε ποτέ κόμμα σ' ελεύθερες εκλογές- και σεις ο ίδιος, πριν 20 μέρες, τονίσατε πως ό,τι κατορθώσατε «το επετύχατε με την αμέριστη συμπαράσταση του λαού... για την οποία και τον ευγνωμονεί τε». ΓΓ αυτό ακριβώς, α π ο ρ ο ύ μ ε . Απορούμε πώς, ύστερ’ από τόσες, δικαιότατες, εκδηλώσεις θαυμασμού κι ευγνωμοσύνης, το Σχέδιο Συν τάγματος που η κυβέρνησή σας έχει υποβάλει στη Βουλή, αποπνέει τόση δ υ σ π ι σ τ ί α στο λαό ή, απλούστερα, τόση λ α ο φ ο θ ί α. Για τί μόνον έ τ σ ι μπορούμε να χαραχτηρίσουμε -δυστυχώς!- και πάμπολλες επιμέρους διατάξεις και το όλο πνεύμα του Σχεδίου και τη στάση γενικά της κυβέρνησης στο μέγα τούτο θέμα.
Η
Δ ε ν είναι, τάχα, λαοφοβία η κυβερνητική επιμονή να χαραχτηρίζει τη σημερινή Βουλή αναθεωρητική κι όχι συντακτική; Ύ στερ’από τό σες δοκιμασίες και περιπέτειες, οι Έ λληνες προσδοκούσαν, απ' το πρώτο ελεύθερο Κοινοθούλιό-τους, ένα Σύνταγμα πραγματικά κι από κάθε άποψη κ α ι ν ο ύ ρ ι ο -ένα Σύνταγμα που θ' αποτελούσε α π ό 2
18
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛίΙΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
σ τ α γ μ α της πολύχρονης μη πολυώδυνης πείρας τού τόπου... α ν τ ί δ ο τ ο για τις αιτίες που προκάλεσαν όλ’ αυτά τα δεινά... θ ώ ρ α κ α τ ακόμα. Που οι τεράστιες εξαιτίας-του πληγές χαίνουν ακόμα. Που οι εγκληματίες μένουν ακόμα ατιμώρητοι. Που (χάρη στην ατιμωρησία) υψώνουν θρασύτατα το κεφάλι - οι ίδιοι και τα φερέφωνά-τους. Που προσπαθούν (με συνωμοσίες, σκευωρίες και συκοφαντίες) να ναρκοθε τήσουν τα θεμέλια της Δημοκρατίας, για ν’ αναστήσουν τη βασιλεία της τυραννίας, της ατασθαλίας και της προδοσίας...
Ο
ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ
67
Ο ,Τ Ι , προπάντων, διακρίνει την απριλιανή «εθνεγερσία» (κι ολό κληρη τη δικτατορική επταετία) είναι το π ο ι ό ν -της. Κάθε-της πρά ξη, κι όλες μαζί, στοιχειοθετούν ένα πελώριο «κατ’ εξακολούθησιν και κατά συρροήν» κ α κ ο ύ ρ γ η μ α , όχι μόνο ε θ ν ι κ ό και π ο λ ι τ ι κ ό , αλλά και καθαυτό π ο ι ν ι κ ό . Τα σκοτεινά «έργα»-της κι οι ανήλιαγες «μέρες»-της είναι πασί γνωστα. Ωστόσο («χάριν μνήμης και παραδείγματος»), θ’ ανθολογή σουμε εδώ μερικά απ’ τα πιο κατάφωρα «αδικήματά»-της (τί φτωχές που ’ναι ώρες-ώρες, οι λέξεις!), καρυκεύοντάς-τα, όχι τόσο με των «εμπαθών» Ελλήνων τις μαρτυρίες, όσο με των «απαθών» ξένων (ή «Ανθελλήνων») τις κρίσεις, αλλά και με των ίδιων των «συμπαθών» πρωταιτίων τις ομολογίες.
Το
ΚΥΡΙΟ χαρακτηριστικό και όπλο της δικτατορίας, απ’ την πρώτη ώς την ύστατη ώρα-της (μα και τώρα, ακόμα) ήταν κι είναι η ΑΠΑΤΗ. Είχαν, άλλωστε, προπονηθεί, χρόνια και χρόνια, σ’ αυτό το άθλημα οι «σωτήρες»-μας, με τους ΙΔΕΑ και τις Σίες, με τις «πρεσβεί ες» της Αεροπορίας και τους ΑΣΠΙΔΕΣ, με τις πλαστές δολιοφθορές στον Εβρο και τους δόλιους εμπρησμούς στην Ομόνοια... Ετσι, συν επέστατα, η πρώτη-τους εκδήλωση, που πάνω-της στηρίχτηκε ολό κληρο το ειδεχθές οικοδόμημα του πραξικοπήματος, ήταν μιά πολλα πλή α π ά τ η και π λ α σ τ ο γ ρ α φ ί α : Στις 2 το πρωί της 21.4., όλες οι μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων έπαιρναν επείγον σήμα από το Γενικό Επιτελείο, με τη διαταγή να τεθεί αμέσως σ’ εφαρμογή το Σχέδιο «Προμηθεύς», επειδή «κατάστασις πολιορκίας εκηρύχθη κ α τ ’ ε ν τ ο λ ή ν του Β α ο ι λ έ ω ς και του Υ π ο υ ρ γ ι κ ο ύ Σ υ μ β ο υ λ ί ο υ » . Τέσσερις ώρες αργότερα -όπω ς θυμούνται όλοι οι Ελληνες- το ρα διόφωνο έφερνε το χαρμόσυνο άγγελμα: «Λάγω τής δημιουργηΟείσης έκρυθμου καταστάσεως, αι Ε ν ο π λ ο ι Δ υ ν ά μ ε ι ς ανέλαβον από του μεσονυκτίου την διακυβέρνησιν της χώ ρας». Παράλληλα -και υπό τους ήχους στρατιωτικών εμβατηρίων και της «Ρεζεντά»- μεταδιδόταν «Βασιλικόν Διάταγμα», που εκήρυττε το Στρατιωτικό Νόμο, «λόγω των απειλούντων την δημοσίαν τάζιν και την ασφάλειαν της χώρας κινδύνων». Κι από κάτω: «Κωνσταντίνος - Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως - Τα μέλη». Μόνο που, τόσο το σήμα, όσο και το «Βασιλικόν Διάταγμα» ήταν μιά καθαρή (που λέει ο λόγος) π λ α σ τ ο γ ρ α φ ί α : ούτε ο Κωνσταν τίνος, ούτε κανένας Πρόεδρος και κανένα «μέλος», το είχαν υπογρά ψει:
68
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΓΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος είπε ρητά αργότερα (στο διάγγελμά-του της 13.12.1967) πώς «... η κατάστασις της 21ης Απριλίου ε π λ α σ τ ο γ ρ ά φ η σ ε ακόμη και το όνομά-μου». Κι ένας από τους «πρωταιτίους» ομολόγησε: «Εχρησιμοποιήσαμε το όνομα του βασιλέως, δια να έχομεν όλα τα Σώ ματα Στρατού με το μέρος-μας...»'. Ά λ λο τόσο «γνήσιες» ήταν κι οι υπογραφές του «Προέδρου της Κυθερνήσεως» και των «Μελών». Αφού -απλούστατα- όταν μεταδιδό ταν τό «Β.Δ.», κυβέρνηση δ ε ν υ π ή ρ χ ε : Ο πρωθυπουργός της προηγουμένης Π. Κανελλόπουλος και πολλοί υπουργοί-του είχαν σ υ λ λ η φ θ ε ί. Και η καινούρια, «Εθνική Κυβέρνηση» Κάλλια και Σία δεν ορκίστηκε παρά στις 4 μ.μ. της μέρας εκείνης - δηλαδή ο χ τ ώ ώ ρ ε ς μ ε τ ά την πρώτη μετάδοση του «Β.Δ.» απ’ το ραδιόφωνο... Ετσι, οι συνωμότες ε ξ α π ά τ η σ α ν τ ο Σ τ ρ α τ ό , παρουσιάζον τας το παράνομο πραξικόπημά-τους σαν «νόμιμο» έργο του Κωνσταν τίνου και της κυβέρνησης Κανελλοπούλου, κι ε ξ α π ά τ η σ α ν τ ο λ α ό , σερβίροντας το ληστρικό εγχείρημά-τους σαν «πατριωτικό» έργο των Ενόπλων Δυνάμεων, με την έγκριση βασιλιά και κυβέρνησης! Αυτής της ολκής η απάτη ήταν το «εν-δυό, εν-δυό» (όπως θά ’λεγε ο Παττακός), που θα ρύθμιζε όλα τα βήματα της «Ελλάδος Ελλήνων Ουτιδανών»... Φ Υ Σ ΙΚ Α , το ίδιο απατηλά ήταν και τα π ρ ο σ χ ή μ α τ α που επι στράτευσε το «συνδικάτο του πραξικοπήματος», για να δικαιώσει την αρπαγή. Τρία ήταν, βασικά, τα προσχήματα αυτά: Α) Η «αναρχία», το «χάος» και η «διαφθορά» της Δημοκρατίας «Κλίμα αναρχίας και χάους... μας ωδήγησεν εις το χείλος της καταστρο φής». ισχυριζόταν ο αδαμάντινος εκείνος θεμιστοπόλος Κ. Κάλλιας στο διάγγελμά-του της 21.4. Και, πέντε μέρες αργότερα, προσφωνών τας το πρώτο «υπουργικό συμβούλιο» της χούντας, τον σιγοντάριζε -ποιός άλλος;- ο Κωνσταντίνος: « Π ρ ά γ μ α τ ι , η Ελλάς κατά τον τελευταίον καιρόν εδοκιμάσθη σκλη ρότατα. Οι δημοκρατικοί θεσμοί του πολιτεύματος είχον υ π ο σ κ α φθή...» Και ξεχνούσε», βέβαια, πως ο «υποσκάψας» το δημοκρατικό πολί τευμα ήταν ε κ ε ί ν ο ς ο ί δ ι ο ς ! (Παρένθεση: Σχετικά με τις «αντιρρήσεις» του Κωνσταντίνου στο πραξικόπημα και με τη λιγόωρη «δυστροπία»-του, υπάρχει μια χαραI. -S iA lntschtZ titm f. 24.4.1967.
ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ
69
χτηριστική μαρτυρία: του λαλίστατου Παττακού, που λέει: «Είναι φανερό όχι ο βασιλεύς δεν ήταν ότι δεν ήθελε την επανάστασιν αλλ'απλώ ς ή θ ε λ ε τ η ν ε π α ν ά σ τ α σ ι ν να τ η ν κ ά ν η α υ τ ό ς » 2. Αυτά για τον «δημοκράτη βασιλέα» απ’ τον δημοκρατικότατο ταξίαρχο...). Κ ά π ω ς διαφορετική γνώμη απ’ τον εστεμμένο και τους προστατευομένους-του, είχαν μερικοί άλλοι. Στην πρώτη μεταπριλιανή δήλωσή-του (27.9.67), ο κ. Π. Κανελλόπουλος έλεγε: «θεωρώ αβάσιμον τον ισχυρισμόν ότι με το πραξικόπημα της 21.4. εξήλθεν η χώρα από το χάος. Τούτο δεν είναι αληθές, διότι απλούστατα δ ε ν υ π ή ρ χ ε χά ος». Ακόμα πιό αδιάβλητος μάρτυρας, η «Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Δι καιωμάτων του Ανθρώπου» (σ’ έκθεσή-της, το Νοέμβριο 1969) δεχό ταν πως «μία περίοδος πολιτικής αστάθειας είχε ακολουθήσει την κρίση του Ιου λίου 1965, αλλά κ α ν έ ν α ς κ ί ν δ υ ν ο ς δεν α π ε ι λ ο ύ σ ε τη ζ ω ή τ ο υ έ θ ν ο υ ς . Το επιχείρημα ότι οι απεργίες και οι διαδηλώσεις είχαν διαταράξει την δημοσία τάξη, είναι επίσης α β ά σ ιμ ο . Η κατάσταση δεν ήταν διαφορετική, στο σημείο αυτό, απ' ό,τι α ' άλλες χώρες της Ευρώπης, στην ίδια περίοδο... Δεν υπάρχει κ α μ μ ι ά α π ο λ ύ τ ω ς έ ν δ ε ι ξ η ότι κάποια σοβαρή αναταραχή απειλούσε την ασφάλεια του κράτους». Απ’ την άλλη, ο Βρεταννός βουλευτής Robert Edwards, δήλωνε στο Συμβούλιο της Ευρώπης (30.1.1969): «Είναι ψ έ μ α ότι η ελληνική κοινωνία είχε διαφθαρεί. Αντίθετα, μιά α ν α γ έ ν ν η σ η χάραζε στην Ελλάδα, πριν απ ’ το πραξικόπημα. Η λογο τεχνία, η τέχνη, το θέατρο βρίσκονταν σε πλήρη άνθιση... Ένα μεγάλο ρεύμα ενθουσιασμού διέτρεχε τη νεολαία, που πίστευε, όλο και πιό πολύ, στους δημοκρατικούς θεσμούς και στις πολιτιστικές αξίες...» Γιατί, τότε, το «επιχείρημα» περί «χρεωκοπίας της Δημοκρατίας»; Την εξήγηση δίνει η έκθεση του Αγγλου βουλευτή Siegman, απεσταλ μένου του Συμβουλίου της Ευρώπης (22.1.1968, §90): «Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι περισσότερες δικτατορίες... δικαιολόγη σαν την ύπαρξή-τους με τις δήθεν αδυναμίες και την δήθεν ανικανότητα του δημοκρατικού και κοινοβουλευτικού συστήματος ». Και ο δεύτερος απεσταλμένος του Συμβουλίου Ευρώπης, ο Ολλαν δός βουλευτής (και τώρα υπουργός των Εξωτερικών) Van der Stoel, διευκρίνιζε στην πρώτη έκθεσή-του (7.5.1968, §29): «Δεν μπορούμε να μην συγκρίνουμε την εκστρατεία κατά του κοινοβου λευτισμού. που έχουν εξαπολύσει (οι στασιαστές), με τις ανάλογες εκ 2. Βλ. Σολ. Γρητοριάβη, Ιστορία της Δικτατορίας (1967-1974), Αθήνα, Καχόκουλος, 1975, σ*λ. 87. Και του ίδιου. Ιστορία της συγχρόνου ΕΜάΙος (1941-1974). Αθήνα, Κακό βουλος, 1975. τομ. Ε σβΛ.. 96.
70
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
στρατείες του φασισμού στην Ιταλία, πριν και μετά την κατάλυση του κοι νοβουλευτικού καθεστώτος το 1922, και του νατσισμού στη Γ tρ μανία, πριν και μετα την πτώση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης το 1933». Γ ιατί α υ τ ό ακριβώς ήταν το «κάρφος εις τον οφθαλμόν» των συν ωμοτών και των εμπνευστών-τους: η άνοδος της Δημοκρατίας κι η πο λίτικο - πνευματική «αναγέννηση». Α υ τ ή ν έπρεπε να «θέσουν εκπο δών» με κάθε μέσο, αρχίζοντας με το ψ έ μ α . Και το ψέμα τούτο το αναμάσησαν ανεξάντλητα (και το αναμασούν ακόμα τα κύμβαλάτους), πιστεύοντας -όπω ς λέει ο Siegman στην έκθεσή-του- πως «ένα ψέμα φτάνει ώς την άκρη του κόσμου πριν η αλήθεια προφτάαει καν να φορέσει τις μπότες-της»... Β) Ο «κομμουνιστικός κίνδυνος» Προσφωνώντας τον Κωνσταντίνο στις 26.4.1967, ο εθναμύντωρ Κόλλιας έλεγε: «Από μακρού χρόνου... προητοιμάζετο σατανικώς υπό των εχθρών της Ελλάδος... μία επανάστασις κατά του κρατούντος πολιτειακού και κοινω νικού καθεστώτος... Εις τα άντρα της αναρχίας ανευρέθησαν και κατεσχέθησαν προ δύο ημερών επιτελικά σχέδια της τοιαύτης επαναστάσεως, ήτις επέκειτο να εκραγή με αιματηρός συνεπείας...». Ακριβέστερος -ή αφελέστερος- ο Παπαδόπουλος έφτασε να καθο ρίσει, την άλλη μέρα, και τον όγκο του «κομμουνιστικού οπλοστασί ου»: «Πρόκειται περί υλικού, το οποίον δια να μεταφερθή από τους χώρους όπου ευρέθη, εχρειάσθησαν 70 ο χ ή μ α τ α των τριών τόννων»... Περιεργότατα, οχτώ μήνες αργότερα, ο ίδιος ο Κωνσταντίνος (σέ δηλώσεις-του στη Ρώμη, μετά το «αντιπραξικόπημά»-του) δ ι έ ψ ε υ δ ε τον «πρωθυπουργό»-του και τον «υπουργό»-του: «Παρά τους ισχυρισμούς της, η στρατιωτική κυβέρνησις δεν κατόρθωσε να προσκομίση κ α μ μ ί α ν α π ό δ ε ι ξ ι ν περί υπάρζεως κάποιας παρα νόμου ενόπλου ομάδος, η οποία ήτο έτοιμη να επαναστατήση». (Φυσικά: αφού η μ ό ν η «παράνομος ένοπλος ομάς» ήταν ε κ ε ί ν η η ίδ ια ! ) . Πώς, όμως,καλλιεργήθηκε ο φόβος του «κομμουνιστικού κινδύνου», που οι «εθνοσωτήρες» τον εκμεταλλεύθηκαν κατά κόρον, πριν και μετά το πραξικόπημα; Το εξήγησε ο κ. Π. Κανελλόπουλος, που την «κομμουνιστοφοθία»-του (όπως εκδηλώθηκε στο Συμβούλιο του Στέμ ματος της 1.9.1965) δεν έκαναν, και δεν παύουν, να επικαλούνται οι πατριδοκάπηλοι: «Αισθάνομαι την υποχρέωσιν να δηλώσω ότι γρήγορα επληροφορήθην πώς ε χ α λ κ ε ύ ο ν τ ο και πώς δ ι ω χ ε τ ε ύ ο ν τ ο εις τον Βασιλέα και εις εμέ και εις άλλους, αι ψ ε υ δ ε ί ς πληροφορίαι περί συγκεντρώσεως
ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ
71
όπλων εις χείρας των κομμουνιστών. Υπάρχουν κείμενά-μου (υπόμνημα προς τον Βασιλέα και μία μακρά επιστολή προς τον κ. Καραμανλή), που καταδεικνύουν ότι μόνον δια βραχύ χρονικόν διάστημα ε ί χ α π έ σ ε ι κ α ι ε γ ώ θ ύ μ α των “εγκύρων" π λ η ρ ο φ ο ρ ι ο δ ο τ ώ ν , των οποίων οι σκοποί απεκαλύφθησαν αργότερα»\ Ποιοί ήταν οι «πληροφοριοδότες» που χάλκευαν τις ψευδείς ειδή σεις, και π ο ι ο ί οι σκοποί-τους, το μάθαμε και το αποστηθίσαμε εφτά ολόκληρα χρόνια... Αλλά και ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως στην αποστατική κυβέρ νηση Στεφανοπούλου (1965 - 66), Α. Αποστολάκος, δήλωνε στις αγ γλικές εφημερίδες (5.2.1969): «Κατά τους 18 μήνες της υπουργίας-μου, έγιναν λεπτομερείς έρευνες για την ανεύρεση όπλων μεταξύ των κομμουνιστών και των συνοδοιπόρωντους. Οι έρευνες αυτές είχαν επεκταθεί ώς τα βουνά της Ελλάδος. Αλλά δ ε ν β ρ έ θ η κ ε ο ύ τ ε έ ν α ό π λ ο . Αντίθετα με όσα ισχυρίζεται η χούν τα, δεν υπήρχε κ α ν έ ν α ς κ ί ν δ υ ν ο ς να καταληφθή η εξουσία από τους κομμουνιστάς». Ταυτόσημη είναι και η άποψη του τότε αρχηγού της ΚΎΠ, αντιστρατήγου Κ. Παπαγεωργόπουλου : «Ο ισχυρισμός-των ότι έσωσαν την πατρίδα από την κομμουνιστικών επικράτησιν, νομίζω ότι δ ε ν ε υ σ τ α θ ε ί . .. » 4. Ενας ακόμη μάρτυρας, ένας ακόμα τότε (και τώρα) υπουργός, ανασκεύασε (10.3.1969) τα ψεύδη των «πληροφοριοδοτών»: ο κ. Ε. Αβέρωφ: « Δ ε ν υ π ή ρ χ ε κομμουνιστικός κίνδυνος τον οποίον η τότε κυβέρνησις (Κανελλοπούλου) δεν ήτο εις θέσιν ν’ αντιμετώπιση. Το υπουργικόν συμβούλιον είχε συμφωνήσει π α μ ψ η φ ε ί ότι παρόμοιος κίνδυνος ήτο ανύ παρκτος - και το υπ' αριθ. 2 πρόσωπον εις την κυβέρνησιν εκείνην ήτο ο κ. Π ι π ι ν έ λ η ς , ο σημερινός υπουργός των Εξωτερικών (της δικτατο ρίας)». Και ακριβώς ο ίδιος ο Πιπινέλης -τηλαυγής αστήρ της αυλικής «καμαρίλας» και της δικτατορικής «ιδεολογίας»- δεν μπόρεσε ν’ απο κρύψει πόσο «αχαμνό» ήταν το «κομμουνιστικό επιχείρημα» των πατρώνων-του. Μιλώντας, λίγο μετά την υπουργοποίησή-του, με τον απεσταλμένο του *Monde», Michel Tatu, ομολόγησε πως η χούντα «ενεργήσασα την κατάλληλον στιγμήν (sic), ευρίσκεται ταυτοχρόνως ε ι ς α δ υ ν α μ ί α ν ν' απόδειξη ότι η παρέμβασΐς-της ήτο αναγκαία»6! Κατηγορηματική είναι, και στο σημείο αυτό, η έκθεση της «Ευρω παϊκής Επιτροπής των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου»: 3. 'Βήμα.. 22.12.1972. 4. Γράμμα-του, 19.12.1972. 5. -Le Monde·. 17.12.1967.
72
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
«Το γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν κατόρθωσε, για να στηρίξει τους ισχυρισμούς-της, να παρουσιάσει παρά ι σ χ ν ό τ α τ ε ς ε ν δ ε ί ξ ε ι ς . . . αποτελεί την καλύτερη απόδειξη ότι δ ε ν υ π ή ρ χ ε κίνδυνος "κομμουνι στικής ανατροπής” ή καταλήψεως της εξουσίας με βίαια μέσα». Φυσικά, τα «70 οχήματα» του πρωτοστάτη των πρωταιτίων, ούτε τα είδε, ούτε τα ξανάκουσε κανένας. Και προσφυέστατα, οι *Times» του Λονδίνου παρατηρούσαν: «Είναι βέβαιο πως ο κίνδυνος μιάς κομμουνιστικής επανάστασης ήταν α π α τ η λ ό ς . Ετσι, τ ο κ α θ ε σ τ ώ ς θ ε μ ε λ ι ώ θ η κ ε π ά ν ω σ ’ έ ν α ψ έ μ α . Κ α ι σ υ ν ε χ ί ζ ε ι ό π ω ς α κ ρ ι β ώ ς ά ρ χ ι σ ε » 9... Γ) Η «κατάρρευση της οικονομίας» Οι διαπρεπείς οικονομολόγοι της δικτατορίας διατείνονταν πως το πραξικόπημα έσωσε την Ελλάδα απ’ την οικονομική καταβαράθρωση. Ο διαπρεπέστερος απ’ όλους, ο Παπαδόπουλος, έλεγε λ.χ. στο «μήνυμά»-του της 31.12.1967: «Ενεκα της επικρατησάσης κατά τα τελευταία έτη πολιτικής ασυναρτη σίας, η Ελλάς είχε περιέλΟει ας τοιαύτην κατάστασιν από οικονομικής απόψεως ώστε ν' α π ε ι λ ή τ α ι α μ έ σ ω ς η υ π ό σ τ α σ ί ς - τ η ς » . Περιεργότατα, οι ξένοι «συνάδελφοί»-του τον δ ι α ψ ε ύ δ ο υ ν ρ η τ ό τ α τ α . Η έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας για το 1966, διαπίστωνε: «Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδος παρουσίασε α ξ ι ο σ η μ ε ί ω τ η ά ν ο δ ο ... Τα δημόσια οικονομικά βελτιώθηκαν αισθητά και επιτρέ πουν σημαντική αύξηση των δαπανών για δημόσιες επενδύσεις. Η αύξηση του εθνικού εισοδήματος ξεπερνά το 8%, το γενικό ισοζύγιο παρουσιάζει ελαφρό π λ ε ό ν α σ μ α .. .» 7. Ακόμα πιο κατηγορηματικός είναι ο κορυφαίος Αμερικανός οικο νομολόγος καθηγητής Paul Samuelson (βραβείο Νομπέλ): «Η απάντηση (στο ερώτημα αν η ελληνική οικονομία βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού) είναι α π ό λ υ τ α α ρ ν η τ ι κ ή . Οι στατιστικές απο καλύπτουν ότι: Ο ρυθμός αυξήσεως του εθνικού εισοδήματος ήταν τ α χ ύ τ ε ρ ο ς από κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης... Το κατά κεφαλήν εισόδημα υ ψ ώ θ η κ ε γρηγορότερα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες... Ο ρυθμός οικο νομικής αναπτύξεοις αφήνει πίσω τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ, και φθάνει στο επίπεδο της Ιαπωνίας και του Ισραήλ... Η πρόοδος αυτή δεν έφερε πληθω ρισμό. Οι τιμές έμειναν σταθερές»9. Απ’ α υ τ ή την «οικονομική καταστροφή» έσωσαν την Ελλάδα οι 6. .Times., 4.7.1969. 7. O.C.D.E., Eludes iconomiques: Grice (Αχρίλιος 1967), σελ. ί. 8. .Newsweek.. 22.5.1967.
ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ
73
απριλιανοί λαμπηδόνες - γιά να την οδηγήσουν στο «θαύμα», που όλοι ξέρουμε κι όλοι πληρώνουμε πολυειδώς και πολυτρόπως... Π ο ι α , λοιπόν, ήταν η π ρ α γ μ α τ ι κ ή αιτία π ο ι ό ς ο α λ η θ ι ν ό ς στόχος του πραξικοπήματος; Ο μεγάλαυχος Παττακός το αποκάλυψε ωμά στις 9.5.1967: «Εκάναμε την επανάστασιν δ ι ά να ε μ π ο δ ί σ ω μ ε ν τ α ς ε κ λ ο γά ς» ! Ακόμα ωμότερα ξεκαθάρισε τις πατριωτικές προθέσεις της 21.4. ο μεγάτιμος Πιπινέλης, μιλώντας στους Ελληνες πρεσβευτές στη Δυ τική Ευρώπη (26.8.1969): «Η επανάστασις δεν εγένετο μόνον δια να εμποδισθή ο κομμουνισμός, αλλά δ ι ά ν ' α π ο φ ε υ χ Ο ή ο έ λ ε γ χ ο ς τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς α π ο τ η ν λ .■ϊ κ ή ν Ο έ λ η σ ιν » ! Λπλά και καθαρά: η «επανάστασις» δεν έγινε για να σωθεί ή Ε λ λάδα απ’ τους εχθρούς-της, αλλά για να σωθεί απ’ τους Ε λ λ η ν ε ς !
2. Η βία και ο τρόμος «... θα συνεχίσωμεν με απόλυτον προσήλωσιν εις τας αρχάς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας του ατόμου, της αξίας της ελευθερίας-του και της εν ειρήνη ζωής-του...». Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ (14.12.1968) «Οποιος ασχολείται με τα δικαιώματα του ανθρώπου και με την αξι οπρέπειαν του ανθρώπου εις την Ελλάδα, είναι κομμουνιστής». ΣΤ. ΠΑΤΤΑΚΟΣ, στον άγγλο βουλευτή Μ. Rose (Σεπτ. 1968).
Σ’
ΑΥΤΗΣ της λογής τους «εθνεγέρτες», σ’ αυτής της ποιότητας τους «εθναγύρτες» και σ ’ αυτού του είδους τα καθεστώτα, σύντροφος της απάτης αναπόσπαστος κι αναπότρεπτος είναι πάντα η β ί α και η τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ί α . Ακραία χρήση του δίπτυχου αυτού έκανε, όπως ήταν απόλυτα φυσικό, η απριλιανή δικτατορία - τυπικό δείγμα της τυραννίας,όπου «η βία βρίσκει το μοναδικό της καταφύγιο στό ψέμα, και το ψέμα το μόνο-του στήριγμα στη βία»... Π ρ α ΞΗ βίας ωμής, το πραξικόπημα της 21 Απριλίου, δεν μπορούσε να επιζήσει παρά ανάγοντας τη βία σέ καθεστώς. Τα δ ι κ α ι ώ μ α τ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ κ α ι τ ο υ π ο λ ί τ η ήταν, φυσικά, ο πρώτος στό χος των σφετεριστών - και κ α τ α ρ γ ή θ η κ α ν με το πρώτο «Διάταγμά»-τους, που κήρυξε το Στρατιωτικό Νόμο. Για την π λ α σ τ ό τ η τ α του Διατάγματος αυτού, μιλήσαμε πιο πάνω. Αλλά η
74
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
απάτη δεν τελείωσε εκεί. Η Β' Συντακτική Πράξη (5.5.67), που κήρυξε και «επίσημα» τη χώρα σε κατάσταση πολιορκίας, όριζε στο 5ο άρθρο-της: «Η ισχύς της παρούσης... π α ύ ε ι άμα τη δ η μ ο σ ι ε ύ σ ε ι τ ο υ νέο υ Σ υ ν τά γ μ α το ς » . Το «νέο Σύνταγμα» (τό «δημοκρατικώς ανεπίληπτον», κατά τον τότε και τώρα «θεωρητικό» της δικτατορίας0) δημοσιεύτηκε μετά το «αδι άβλητο» εκείνο δημοψήφισμα της 29.9.1968, όπου το 91,87% των Ελ λήνων «παρέσχε την ανεπιφύλακτον υποστήριξίν-του προς την Επανάστασιν» (κατά τον τότε και τώρα μισθοδοτούμενον απ’ το ΕΙΡΤ κεκράκτην της δικτατορίας10). Και όμως: ο Σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ό ς Νόμος δ ι α τ η ρ ή θ η κ ε αμετακίνητος π έ ν τ ε ο λ ό κ λ η ρ α χ ρ ό ν ι α - κατά π α ρ ά β α σ η της Συντακτικής Πράξης του ί δ ι ο υ του καθεστώτος!... Εκτός αν δεχτούμε την «ερμηνεία» του έγκριτου νομομαθούς I. Λαδά, που δήλωνε, απ’ τις 26.4.1968, στον κ. Van der Stoel: «Δεν δέχομαι την άποψη ότι υπάρχει στρατιωτικός νόμος: δεν υπάρχουν τάνκς στους δρόμους και τα πάντα είναι ήρεμα και γαλήνια. Ποτέ η Ελλάδα δεν γνώρισε παρόμοια ηρεμία»! Και πώς να μην επικρατεί ηρεμία σ’ ένα κράτος, όπου «δεν υπάρχουν πολίτες, αλλά υπήκοοι»", σ ’ ένα καθεστώς που «χλευάζει τη δικαιοσύνη και όπου βασιλεύει η τυραννία»'2; Ειδικοί, ωστόσο, στις μακάβριες φάρσες, οι κινηματίες έφτασαν να διορίσουν (1.7.1969) έναν Κυβερνητικό Επίτροπο, που αποστολή-του -λ έε ι- ήταν «η π ρ ο ά σ π ι σ ι ς τ ω ν π ο λ ι τ ι κ ώ ν δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν » . Κι ο επίτροπος αυτός δεν ήταν άλλος απ’ τον στρατηγό Σ. Βελλιανίτη, τον άλλοτε αρχηγό της ΓΔΕΑ, που « ε ίχ ε δ ι α τ ά ζ ε ι π λ ή θ ο ς σ υ λ λ ή ψ ε ω ν » '3'.... Ο ίΟ Μ Α Δ ΙΚ Ε Σ κ αι αυθαίρετες σ υ λ λ ή ψ ε ι ς .άλλωστε, ήταν η πρώ τη εκδήλωση βίας των απριλιανών κατά των πολιτών και των πολιτι κών. Ο ίδιος Λαδάς (διοικητής, τότε, της ΕΣΑ) διηγήθηκε στό “Spiegel’': «Εφήρμοσα ένα σχέδιο πολυ απλό, διαβολικό ('sic)... Εντός 20 λεπτών, όλοι οι πολιτικοί, στρατιωτικοί και αναρχικοί είχαν συλληφθεί»'4. Ακόμα πιο διαφωτιστική, όμως, ήταν μιά πρόσθετη δήλωσή-του, στην ίδια συνέντευξη: «Σαν διοικητής της Ε ΣΑ, ανέλαβα την προετοιμασία των συλλήψεων α π ό το τ έ λ ο ς τ ο υ 1966»... 9. 'Ελάθιρας Κόσμος». 18.7.1968. 10. Δηλώσεις Βυρ. Σταματόκουλσυ, 30.9.1968. 11. Jean Meyniud, Rapport sur /’ abolition de lademocratie en Crier. Montreal. 1967,σελ. 98. 12. .Observer., 20.8.1967. 13. -New York Times., 18.9.1969. 14. -Spiegel.. 30.9.1968.
ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ
75
Τόσο «αυθόρμητο» ήταν το πραξικόπημα, ώστε τα «διαβολικά» πλάνα-του είχαν καταστρωθεί, σ ’ όλες τις λεπτομέρειές-τους, π έ ν τ ε μ ή ν ε ς ν ω ρ ίτ ε ρ α ! . .. Πόσα κύματα συλλήψεων ακολούθησαν από τότε, το γνωρίζουν οι Ελληνες οδυνηρά. Φυσικά, το «έντιμον καθεστώς» (ο κ. Γκίκας έφη) αμφισβητούσε πάντα τους αριθμούς των συλλήψεων, όταν δεν διέψευδε τις ίδιες τις συλλήψεις16. Αλλά την πιο παταγώδη αυτοδιάψευση την πρόσφερε ο «καθαρός» Λαδάς, μιλώντας, δυό χρόνια αργότερα, σε ξένους δημοσιογράφους: «Γνωρίζετε, κύριοι, ότι ο αριθμός των (μέχρι τούδε) συλληφθέντων, δεν υπερβαίνει το 1% του πληθυσμού της Ελλάδος;». Και αφού ο πληθυσμός της Ελλάδας είναι 8.500.000, ο αριθμός των συλληφθέντων -κατά την αγγελικήν ομολογία του συνταγματάρχη χειροπεδάρχη- έφτασε μ ό λ ι ς τις 85.000... Μ ο ν α δ ι κ ή πόρτα εξόδου απ’ τις φυλακές και τα στρατόπεδα εκτοπίσεων ήταν, πάντα, η επαίσχυντη εκείνη « δ ή λ ω σ ι ς μ ε τ α ν ο ί α ς » -που δεν είχε,βέβαια, επινοηθεί απ’ την απριλιανή δικτατορία, αλλ’ απ' την πρεσβύτερη κι αντάξια αδελφή-της, την δικτατορία της 4ης Αυγούστου, και είχε -αλίμονο!- χρησιμοποιηθεί και «επί δη μοκρατικών κυβερνήσεων»... Τις «δηλώσεις» αυτές, η «Διεθνής Αμνηστία» τις στηλίτευε σαν την « π ιο α π ά ν θ ρ ω π η μέθοδο του κα θεστώτος... που σκοπός-τους ήταν να σ υ ν τ ρ ί ψ ο υ ν το η θ ι κ ό του κρατούμενου»™. Αλλά τον πιο ανελέητο χαρακτηρισμό-τους περιέχει ένα παλιότερο -ελληνικό, αυτό- κείμενο: «Χιβάδες πολιτών ε τ α π ε ί ν ω σ ε (η δικτατορία του Μεταξά) με τας διαβοήτους εκείνος "δη/χύσεις μετανοίας", τους μετέβαλεν εις η θ ι κ ά ρ ά κ η και εκαλλιέργησεν εις αυτούς την ψυχολογίαν ανθρώπου, ο οποίος διά να εξαγνισθή απο μίαν λιποψυχίαν, μεταβάλλεται εις α ν τ ι κ ο ι ν ω ν ικ ό ν κ α ι μ η δ έ ν ισ τ ι κ ό ν σ τ ο ιχ ε ίο ν » . Και τα έγραφε αυτά (3.2.1945) ο τότε αρθρογράφος της «Ε/χυθερίας», ου μην αλλά και, πρόσφατα, «υφυπουργός» Προεδρίας και έπειτα «υπουργός» Παιδείας της απριλιανής δικτατορίας -που ίνδαλμά-της, ιδεατό και ανδριαντοποιημένο, ήταν ο Μεταξάς17!... Κ α ι τ’ όνομα μόνο του πρώτου, και ύστατου, τόπου εξορίας -τη ς Γ υ ά ρ ο υ - φτάνει για να φέρει ρίγος φρίκης σε χιλιάδες Ελλήνων. Άφθονες, και πολύ γνωστές, είναι οι εφιαλτικές μαρτυρίες για τον τόπο και για τις συνθήκες διαβίωσης, απο εκείνους που τα γνώρισαν 15. Βλ. έκθεση Siegman κλκ. 16. Amnesty laernaional. έκθεση της 27.1.1968. 17. Βλ. θεοφ. Παπακωνσταντίνου, Εναντίον του ράματος, Αθήναι, Αετός 1949. σελ. 147.
76
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
και ά λ λ ο τ ε και π ρ ό σ φ α τ α , θ α περιοριστούμε, λοιπόν, σε μιάν αδιάβλητη ξένη περιγραφή: της γνωστής Αμερικανίδας συγγραφέως Edita Morris: «Την εποχή των Ρωμαίων, οι κατάδικοι σε θάνατο στέλνονταν στη Γ ι>άρο, an' όπου δεν ζαναγύριζαν ποτέ. Ο Τιβέριος -ένας απ’ τους σκληρότε ρους Ρωμαίους αυτοκράτορες- αποφάσισε, απο ανθρωπισμό, να καταργή σει αυτό το κάτεργο... Στο νησί εκείνο, που το δέρνουν οι άνεμοι και τα κύματα, δεν υπάρχει ίχνος έμψυχης ή φυτικής ζωής, μόνο βράχια που ψή νονται α π’ τις ακτίνες ενός θανατερού ήλιου...»'6. (Και μια «χαρίεσσα» σ υ μ μ α χ ι κ ή νότα: ο αξιωματικός του Πο λεμικού Ναυτικού Κ. Μαρώτης-Λάνας, καταθέτοντας στο Στρα σβούργο στις 28.11.1968, βεβαίωσε: «Για τη μεταφορά 7.000 προσώπων στο στρατόπεδο της Γυάρου, που χωρά μόλις 2.000, χρησιμοποιήθηκαν π λ ο ί α τ ο υ Ν Α Τ Ο » ...). Φυσικά, η «επιεικής και μεγαλόψυχος Επανάστασις» (κατά τον τότε και τώρα «θεωρητικό» της1·) είχε διαφορετικές «αισθητικές» απόψεις απ’ τον Τιβέριο, την Μόρρις και τους άλλους «ανθέλληνες». Ο Παττακός λ.χ. δήλωνε στις 19.10.1967: «Επιστρέφω από την Γυάρο. Το τοπίον είναι ειδυλλιακόν (sic)... Οι εξ όριστοι διάγουν γενικώς ευχάριστον ζωήν...». Και ο αδέκαστος δικαστικός και «πρωθυπουργός» Κάλλιας υπερθε μάτιζε (19.10.1967): «Οι εκτοπισθέντες χαίρουν αρίστων συνθηκών διαβιώσεως, καλυτέρων εκείνων που είχαν εις τας οικίας-των»!... ( Α υ τ έ ς , φαίνεται, τις «άριστες συνθήκες» που εξασφάλισαν στους αιχμαλώτους-τους, θα είχαν κατα νουν οι Ελληνοχριστιανοί του Κο ρυδαλλού, όταν αξίωναν, πριν δυό μήνες, να τους *διασφαλισθούν όροι ανάλογοι προς τον εν ελευθερία βίον-των»20. Δηλαδή, θωρακισμένα αυ τοκίνητα και κάστρα στο Λαγονήσι;). Α λ λ α το ψευδολόγο θράσος των βιαστών έφτανε στο σημείο ν’ αμφισβητούν ακόμα και αυτή την ύ π α ρ ξ η π ο λ ι τ ι κ ώ ν κ ρ α του μ ένω ν: «Δεν υπάρχουν πολιτικοί κρατούμενοι στην Ελλάδα -βεβαίωνε, στις 29.5.1967, ο Παττακός, που «ο λόγος αυτού η αλήθεια εστί»-. Υπάρ χουν μόνον κομμούνιαταί, φυλακισμένοι δ«' εγκλήματα κατά των νόμων του κράτους». Διαφωνώντας με τον ταξίαρχό-του σχετικά με τον όρο «πολιτικοί κρατούμενοι», ο αιώνιος Λαδάς συμφωνούσε μαζί-του στην ουσία, μι λώντας με τον κ. Van der Stoel (26.4.1968): 18. 'L t Monde.. 3.6.1976. 19. · Ελεύθερος Κόσμος», 18.7.1969 20. Ο.*., 23.3.1975.
ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ
77
«Οι πολιτικοί κρατούμενοι είναι κομμουνισταί, οι οποίοι διέπραξαν εγ κλήματα και εσκότωσαν ανθρώπους...». Αλλά και τους δύο τους δ ι έ ψ ε υ δ ε, λίγο αργότερα ( 11.7.1968), ο αρχηγός τους και αρχιχειρουργός Παπαδόπουλος: «Τα υπ’ όψιν άτομα ο ύ τ ε υ π ό κ α τ α δ ί κ η ν , ο ύ τ ε υ π ό δ ι κ α σ τ ι κ ή ν δ ί ω ζ ι ν διατελούν. Διατελούν απ/.ιύς υπό ένα διοικητικόν περι ορισμόν, προκειμένου να μη πέσουν και "σπάσουν το πόδι-των"». Τ ί ήταν, όμως, οι πολιτικοί κρατούμενοι και γ ι α τ ί κινδύνευαν να «σπάσουν το πόδι των#; Ο πρόεδρος του αυστριακού Σοσιαλιστικού Κόμματος και άλλοτε πρωθυπουργός, Bruno Pittermann, είχε την περι έργεια και την ευκαιρία να ερευνήσει το θέμα, μιλώντας, στις 3.5.1967, με τον «υπουργό» Εσωτερικών: «-Αλλά είστε Χριστιανός- είπε στον Παττακό - ανήκετε στην ορθό δοξη εκκλησία, που δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ των ανθρ. 29.5.1975.
Η ΚΕΡΚΟΠΟΡΤΑ
109
οψηφία της πλειοψηφίας!), σ’ αυτό το θέμα και σ’ άλλα όχι λιγότερο καίρια, έτσι ώστε ν’ ανατρέπονται, α σ υ ζ η τ η τ ί και απνευστί, ακόμα και άρθρα που η ίδια η Συμπολίτευση είχε ψηφίσει... Ο ΐ Ελληνες απολάκτισαν τη μοναρχία απ’ τη μεγάλη πύλη του μόνου αδιάβλητου Δημοψηφίσματος της ιστορίας-μας. Οι θρονοδιάκονοι κατάφεραν, με μιά διαβλητή ψηφοφορία, ν’ ανοίξουν στα τείχη της Δημοκρατίας μια Κερκόπορτα για να περάσει ο «Παλαιολόγος»τους... Οι Ελληνες τον έδιωξαν με το καταυγάζον φως της μέρας. Οι Εφιάλτες της «Νέας Δημοκρατίας» έδρασαν στο σκότος της νύχτας «κλεπτών yap η νυζ, της αλήθειας δε το φως»'*. Αυτή η αλήθεια πρέπει να ξανάρθει στο φως. Αν η Βουλή, τα κόμ ματα, η κυβέρνηση έχουν κάποιον αυτοσεβασμό και κάποιο σεβασμό στο λαό που τους τίμησε, πρέπει με κάθε τρόπο ν’ ακυρώσουν το «πραξικόπημα» υπέρ της δυναστείας που τόσο μας ατίμωσε... [8.6.1975].
16. Ευριπίδης, Ifiyeraa ev Ταύρον;, σι. 1026.
Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ Αντιδημοκρατικοί νόμοι και θεσμοί «Προς τας πολιτείας τους νόμους δει τίΟεσθαι... αλλ' ου τας πολιτείας προς τ ους νόμους» [«Πρέπει να προσαρμόζονται οι νόμοι στα πολιτεύματα, κι όχι τα πολιτεύματα στους νόμους»]· ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά, 1298α, 15 «Ο νόμος έχει χρέος να διαφεντεύη την κοινήν ελευθερίαν όλου του έθνους και εκείνην του κάθε ανθρώπου... εναντίον της καταθλίψεως (.καταπιέσεως) και της δυναστείας των διοικητών». ΡΗ ΓΑ£, Τα Δίκαια του ανθρώπου, άρΟρ. 9 I ΕΛΛΗΝΕΣ φορολογούμενοι λένε πολύ συχνά και πολύ δί καια: «Ετσι και μπεί ένας έκτακτος φόρος δεν καταργείται πια, ακόμα κι όταν έχει περάσει η έκτακτη περίσταση που τον είχε επιβά λει» (σεισμοί λ.χ., λιμοί, πόλεμοι ή άλλες καταστροφές κι αφαιμάξεις τύπου «βασιλικής πρόνοιας»)· Το ίδιο -και χειρότερο- μπορείς να πεις και για έναν άλλον, ακόμα πιο σοβαρό, τομέα: τους α ν τ ι λ α ϊ κ ο ύ ς , α ν τ ι δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ο ύ ς , κ α τ α π ι ε σ τ ι κ ο ύ ς θεσμούς, νόμους και διατάξεις. Ετσι κι επιβληθούν, σε κάποιαν «ιστορική» στιγμή, για ν’ αντιμετωπίσουν μιάν «έκτακτη ανάγκη», όχι μόνο μ έ ν ο υ ν (κι όταν έχει π ε ρ ά σ ε ι η «ανάγκη» και χ ω ρ ί ς ανάγκη), αλλά και πληθαίνουν, αυξαίνουν, παίρνουν όλο και μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η δ ύ ν α μ η κ ι έ κ τ α σ η . . . απο απλοί νόμοι, γίνονται Ψηφίσματα, Συνταγματικές διατάξεις, θεσμοί κ α τ ά κ τ η σ η αμετακίνητη των κρατούντων και « σ υ ν ε ί δ η σ η » των κρατούμενων...
Τ Ο ΦΑΙΝΟΜ ΕΝΟ δεν αποτελεί ελληνικό
μονοπώλιο. Αφού, αιώνες κι αιώνες, οι λαοί όλου του κόσμου πάλαιψαν για ν’ αποσπάσουν απ’ τους μονάρχες και τους δυνάστες δικαιώματα κι ελευθερίες (τα περι λάλητα «δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη»), τώρα, τα τελευ ταία προπάντων πενήντα χρόνια, παρουσιάζεται μιά ολότελα αντίρ
ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ
III
ροπη στροφή του ρεύματος, που καταντά διαστροφή, αν όχι κατα στροφή, αυτών των κατακτήσεων: το κράτος ψαλιδίζει, όλο και πιό πολύ, τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, για ν’ αμυνθεί εναντίον κ ά π ο ι ω ν κινδύνων, που προέρχονται απο κ ά π ο ι ε ς κατηγορίες πολιτών, που κατά κ ά π ο ι ο ν τρόπο το «απειλούν» - είτε με τις (τε τελεσμένες ή εικαζόμενες) πράξεις-τους, είτε με τις (μαντευόμενες) προθέσεις-τους, είτε και μόνο με την ιδεολογία-τους. Αναπότρεπτη συνέπεια: τα μέτρα, που το κράτος παίρνει εναντίον αυτών των «ειδι κών κατηγοριών» στο όνομα του «κοινωνικού συνόλου» και του «εθνικού συμφέροντος», πλήττουν, αργά ή γρήγορα, το σ ύ ν ο λ ο τ ω ν π ο λ ι τ ώ ν και ζ η μ ι ώ ν ο υ ν το εθνικόν συμφέρον. Και φτάσαμε, σήμερα, στο σημείο, οι πολίτες, που άλλοτε αγωνίζονταν για να κ ε ρ δ ί σ ο υ ν δικαιώματα, να μάχονται για ν α μ η χ ά σ ο υ ν δικαι ώματα κερδισμένα... Μιάν αληθινή ανθοφορία τέτοιων διατάξεων, που παγιώνονται και θεμελιώνονται εσαεί, γνώρισαν και γνωρίζουν όλες, λίγο-πολύ, οι χώ ρες του καιρού-μας. Τα «έκτακτα μέτρα» και τα στρατοδικεία, οι εκτο πίσεις και τα «στρατόπεδα συγκεντρώσεως», οι «ανακριτικές» βαναυ σότητες και τα βασανιστήρια, οι τροχοπέδες στις συνδικαλιστικές ελευθερίες και τα φίμωτρα στην ελευθερία γνώμης, γνώσης κι έκφρα σης, η πολιτική κατασκοπεία κι η κατάχρηση της πολιτικής επιβο λής, η επίταση της κοινωνικής ανισότητας κι η επέκταση των προνο μίων του χρήματος... είναι οι πιο χτυπητές α ν τ ι φ ά σ ε ι ς των δημο κρατιών που, ώρες - ώρες, φτάνουν ώς την α ν α ί ρ ε σ η της Δημο κρατίας. Α Υ Τ Η η « π α ρ α κ μ ή τ ω ν ε λ ε υ θ ε ρ ι ώ ν » δεν είναι ανεξήγητη. Αποτελεί καρπό της αδιάκοπης αλλαγής του «συσχετισμού των κοι νωνικών δυνάμεων», που σφραγίζει τις διάφορες φάσεις του ιστορικού γίγνεσθαι, κι όπου οι άλλοτε «αδύνατοι» κατορθώνουν να εκτοπίσουν τους ώς τότε «δυνατούς», για ν’ αντιμετωπίσουν κι αυτοί με τη σειράτους την απειλή των καινούριων «αδύνατων». Η απόσπαση όλο και περισσότερων ελευθεριών και διακαιωμάτων ήταν (και είναι) ο στόχος αυτής της παμπάλαιης πάλης. Οι « ε υ γ ε ν ε ί ς » αγωνίζονταν να πάρουν προνόμια απ’ τον α π ό λ υ τ ο μ ο ν ό ρ χ η (παράδειγμα, η αγγλική Magna Carta του 1215), αλλά, όταν το πέτυχαν, είδαν μιάν άλλη, «κατώτερη», τάξη, την α σ τ ι κ ή, να διεκδικεί τα ίδια δικαιώματα στο όνομα των ίδιων «ιδανικών» και συμφε ρόντων. Κι όταν η α σ τ ι κ ή τάξη κατάφερε ν’ αποχτήσει τα δικαι ώματα αυτά (με τη Γαλλική Επανάσταση και τις άλλες που ακολούθη σαν), βρέθηκε μπροστά σ ’ άλλες «κατώτερες» τάξεις, την ε ρ γ α τ ι κ ή και την α γ ρ ο τ ι κ ή , που αξίωναν κι εκείνες το δίκιο-τους στο όνομα του Δίκιου... Τα όπλα που οι εκάστοτε «κρατούμενοι» χρησι
112
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
μοποιούν εναντίον των κρατούντων, περνάνε στα χέρια ν έ ω ν « κ ρ α τού μ εν ον», μόλις οι παλιοί «κρατούμενοι» γίνουν, αυτοί, κρα τούντες... Ολα όσα ονομάζουμε «δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη» (και που διατυπώθηκαν σε Διακηρύξεις και Καταστατικούς Χάρτες, απο δω και 200 χρόνια) είναι, βασικά, τρόπαια της αστικής τάξης στον αγώνα-της κατά της μοναρχίας και της «αριστοκρατίας». Μ’ αυτά και χάρη σ’ αυτά, τη θέση της « φ ω τ ι σ μ έ ν η ς (φιλελεύθερης, τάχα) μ ο ν α ρ χ ί α ς » , πήρε η φ ι λ ε λ ε ύ θ ε ρ η , π ο λ ι τ ι κ ή , δ η μ ο κ ρ α τ ί α . Μια δημοκρατία, όμως, όπου «δήμος» ήταν μ ό ν ο η αστική τάξη κι όπου μ ό ν ο αυτή είχε πραγματικές ελευθερίες κι ουσιαστικά δικαιώματα. Το μέγα πλήθος των αποχειροθίωτων εργαζό μενων έμενε έ ξ ω απ’ τη Χαναάν, έξω απ’ τη «γη της επαγγελίας» του πολιτικού, κοινωνικού κι οικονομικού βίου. Και φυσικά, άρχισε ευθύς αγώνα, για να εκπορθήσει το «νυμφώνα» -γ ια να μετατρέψει τη φιλε λεύθερη, πολιτική δημοκρατία σε κ ο ι ν ω ν ι κ ή , π ρ α γ μ α τ ι κ ά δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή , δ η μ ο κ ρ α τ ί α , όπου «δήμος» θα ήταν ό λ ο ι οι εργαζόμενοι, κι όχι μόνο οι έμπορευόμενοι, οι επιχειρηματίες κι οι εισοδηματίες. Η αντίδραση των καινούριων κρατούντων ήταν (κι είναι) βίαιη. Παλιός ο νόμος: «είναι πάντα σκληρός ο κάθε καινούριος αφέντης» [«άπας δε τραχύς όστις αν νέον κρατή»'], επειδή ίσα - ίσα μόλις έχει με μόχθους καταχτήσει τα προνόμιά-του και θέλει με κάθε τρόπο να τα διαφυλάξει απ’ τους «επιδρομείς». Οσο περισσότερο ύψωναν ετούτοι τη φωνή, τόσο πιο πολύ χαμήλωνε ο «νέος αφέντης» το λάβαρο των «ελευθεριών»... κι όσο περισσότερο δυνάμωναν ετούτοι τον αγώνα, τόσο πιο πολύ αποδυνάμωνε εκείνος το τείχος των «δικαιωμάτων» που προστατεύουν τον πολίτη απ’ τις αυθαιρεσίες του κράτους και των κρατούντων. Οι «ελευθερίες» δεν εξυπηρετούσαν πια τους «καινούρι ους αφέντες» -τις είχαν καταχτήσει... τα «δικαιώματα» δεν αποτελούσαν πια αίτημά-τους- τα είχαν αποχτήσει. Αντίθετα, τώρα, γίνονταν όπλο κι αίτημα των ά λ λ ω ν , που διεκδικούσαν κι απειλούσαν τα «κεκτημένα» -γΓ αυτό κι έπρεπε να πολεμηθούν και ν’ αφοπλισθούν. Πόλεμοι εξωτερικοί ή εμφύλιοι, θερμοί ή ψυχροί, κατοχές κι επα,το έδειξε η εγκλημα τική τραγωδία της Κύπρου και η τραγελαφική ιλαροτραγωδία της επιστράτευσης... ΛΟΓΟΣ: «Το διαρρεύσαν έτος (1974 - 75, υπήρξεν έτος) εκθεμελιώσεων και οπιοθοδρομήσεως». Α Ν ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: Ενώ, βέβαια, η επταετία ήταν η χρυσή εποχή της «θεμελιώσεως και εμπροσθοδρομήσεως» -μ ε τα κολοσσιαία ελείμματα και τα αβυσσαλέα σκάνδαλα, με τα πελώρια υπερκέρδη μερικών προ νομιούχων τεχνικών εταιριών, με την «κολυμθήθρα του Σηλωάμ» των «κοσμοϊστορικών» συμβάσεων (Litton, Macdonald, Ωνάσης κλπ.), που έγιναν καταθόθρα δισεκατομμυρίων, με το όργιο των «χαριστικών και επισφαλών δανείων, διά τα οποία είχον ενδιαφερθεί κυβερνητικοί παράγον τες ή πρόσωπα συνδεόμενα με αυτούς» (Μ. ΡΟΥΦΟΓΑΛΗΣ32). ΛΟΓΟΣ: «Απεβ/χψαμεν εις την α ν α μ ό ρ φ ω σ ι ν τ η ς πολιτικής ζω ής...» Α ΝΤΙΛΟ ΓΟ Σ: Κ αιτην«αναμόρφωσιν»αυτήθα τή πραγματοποιούσαν «ευγονιστές» όπως ο Ιωαννίδης, που «έχει νοοτροπίαν δ ε ο μ ο φ ύ λ α κ α» και «π ρ ό δ ω σ ε τους πάντας και τα πάντα» (Μ. ΜΠΑΛΟΠΟΥΛΟΣ33), που δίδασκε τους νεοσύλλεκτους ΕΣΑτζήδες πως «η β ία είναι η Ψυχή της Ελλάδος» και πως «η ΕΣΑ είναι για την Επανάσταση ό,τι είναι για το σώμα η ψυχή και το πνεύμα»3*... ο Ρουφογάλης που υπήρξε «α ισ χ ρ ό ς ο ρόλος-του -καθώς και της Κ Υ Π - εις την πο^τικήν, δημοσίαν
29. 30. 31. 32. 33. 34.
Ο.π. Συνέντευξη στον Eric Rouleau, -Le Monde·, 13.10.1973. Ο.π. Εκθεση ΚΥΠ. «Ταχοδρόμος», 29.8 και 12.9.1974. Απολογία-του στη δίκη των κρεάτων, 14.6.1975. Συνέντευξη του βασανιστή Μ. Στάικου, · New York Times·, 11.1.1975.
ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ TOY ΠΑΡΘΟΥ
173
και ιδιωτικήν ζωήν της χώρας-μας» (ΠΑΝ. ΜΑΚΑΡΕΖΟΣ3*)... ο Ανδρουτσόπουλος, ο Ασλανίδης, ο Τοτόμης, ο Ματθαίου, ο Τσάκωνας, ο θάνος, που κατηγορούνται για καταχρήσεις, υπεξαιρέσεις, απάτες, και πλαστογραφίες υπαρκτών και ανύπαρκτων διπλωμάτων... Ο Σ Ο ΓΙΑ την περαιτέρω « π ο ρ ε ί α ν » του «εγχειρήματος», υπήρχαν και εκεί πανέτοιμα και πανέντιμα σχέδια: ΛΟΓΟΣ: «Σκοπός-μας ήτο να παραδώσωμεν το ταχύτερον δυνατόν την εξουσίαν εις τον Λαόν... Εμμονος (και ειλικρινής) πρόθεσίς-μας ήτο η μετάβασις εις την ομαλότητα». ΑΝ ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Λεν θα ημπορούσα να σας πω αν τα ελατήριά-του (του Παπαδόπουλου), απορρέουν από δημοκρατικός πεποιθήσεις ή από πολιτικήν υ σ τ ε ρ ο β ο υ λ ί α ν » (Σπ. ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ3·). «Μπορεί να αποβλέπη εις δ ι α ι ώ ν ι σ ι ν του καθεστώτος-του. Μπορεί, αφού είναι Πρόεδρος να επωφεληθεί...» (Σπ. ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ37). Αλλωστε, πόσο ομαλή θα ήταν αυτή η «ομαλότης» το είχε πει ο ίδιος ο «αρχηγός»: «H Επανάστασις επιθυμεί να αποτε/χσει ο ρ γ α ν ι κ ό ν κ α ν ό ν α της δημοσίας ζωής και εις το μέ'/J.ov»**... «Οργανικόν κανόνα» με τα κ α ν ό ν ι α , βέβαια... ΛΟΓΟΣ: « Ο υ δ έ π ο τ ε ετάξαμεν ως σκοπόν-μας την εγκαΟίδρυσιν τ υ ρ α ν ν ί α ς...». ΑΝ ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Πρέπει να δίδωμεν εις τας καταστάσεις το πραγματικόν-των όνομα: Λεν έχομεν δημοκρατίαν. Εχομεν δ ι κ τ α τ ο ρ ί α ν » (Θ. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ3·). Και τ ί ε ί ν α ι δικτατορία, το εξηγεί ο ίδιος: «Ουσιώδη γνωρίσματα της δικτατορίας είναι ότι δεν λογοδοτεί εις κα νένα και ότι δεν υπάρχει αντικειμενικός περιορισμός της χρονικής διαρκείας-της»*0. Οπως, ακριβώς, και το καθεστώς-«του»... Ο ίδιος πάλι έχει δώσει την πιστότερη εικόνα της «ιδανικής» δικτα τορίας -τη ς μεταξικής-, που στάθηκε το πρότυπο και το ίνδαλμα των πατρώνων-του: «... Εσκότωσε την ψυχήν του λαού με σατανικήν μεθοδικότητα... Εξηυτέλισεν ολόκληρον το έθνος... Χιλιάδας ανθρώπων υπεχρέωσε να τον χει ροκροτούν... Χιλιάδας πολιτών εταπείνωσε με τας διαβοήτους εκείνος "δη λώσεις μετανοίας”.... Χιλαάδας Ελλήνων διέφθειρε με το τεράστιον δίκτυον 35. 36. 37. 38. 39. 40.
Γράμμα-του στο «Βήμα». 1.9.1974. Συνέντευξη σε Ε. Rouleau, ο.π. Συνέντευξη στο -Spiegel*. Βλ. «Ακρόπολις». 28.10.1973. Διάγγελμα 21.4.1973. Βλ. «Βραδονή». 5.5.1973. Πολιτική Αγιογή. Αθήναι, 1970, σελ. 120.
174
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
χαφιεδισμού, το οποίον ήπλωαεν εφ ’ ολοκλήρου της χώρας... Ε νέκρωσε την πολιτικήν ζωήν της Ελλάδος. Εσταμάτησε την φυσιολογικήν κυκλοφο ρίαν των αξιών, η οποία αποτελεί προϋπόθεσιν κάθε υγιούς κοινωνίας. Κατεδίωξε τας ιδέας. Εσάρκασε την έννοιαν της ελευθερίας με πλαδαρά αναμααήματα μουσολινικής επιχειρηματολογίας...»41. Το «πορτραίτο» τούτο του μεταξικού «πολιτισμού» ισχύει, φυσικά, κατά γράμμα, και για τον απριλιανόν τοιούτον. Αν, τώρα, αυτά όλα δ ε ν είναι τυραννία, τότε σίγουρα και ο Παπαδόπουλος είναι Δημο σθένης μαζί και Π ερικλής και Αριστείδης ο δίκαιος... Κ.ΑΙ ΑΦΟΥ, αδίστακτα, έπαιξε τό ρόλο του ψευδομάρτυρα για το παρελθόν, ο «αρχηγός» δεν διστάζει να υποδυθεί αδιάντροπα και τον ο σ ι ο μ ά ρ τ υ ρ α του παρόντος: Σπεύδει, πρώτα, να κομπάσει πως «το έργον-του ζη εις την μνήμην ό/Μν των Ελλήνων» -και, πραγματικά, ζει και θα ζει εσαεί, όπως ακρι βώς η χολέρα του 1854, το «αίσχος» του 1897 ή η φρίκη της Κατο
χής-
Οδύρεται, έπειτα, για την απόπειρα «εξοντώσεώς-των (των απριλι ανών) ως πολιτικών αντιπάλων» -αλλά, τότε, γιατί δεν τόλμησε να κά νει εκλογές, τον καιρό της «παντοδυναμίας»-του, ώστε να εξοντώσει α υ τ ό ς τους αντιπάλους-του;... Φρίττει, ύστερα, για το «πρωτοφανές κύμα ύβρεων, χλευασμών, χυδαι οτήτων και συκοφαντιών» που «εξαπελύθη εναντίον-των» - τ ό σ ο πρω τοφανές, ώστε δεν φτάνει ούτε το «εν δεκάκις χιλιοστόν» των όσων εξήμεσε, α υ τ ό ς και οι συν αυτώ, κατά των πολιτικών και κατά του ελληνικού λαού ολόκληρου... Κατηγορεί, ακόμα, τον πρωθυπουργό ότι «υπηγόρευσε την ετυμηγο ρίαν της δικαιοσύνης» και «μετέτρεψε την Βουλήν εις "λαϊκόν δικαστήριον", διά πρωτοφανούς παραβιάσεως γραπτών και αγράφων κανόνων δικαί ου» - α υ τ ό ς , που είχε μετατρέψει τα Στρατοδικεία-του σε «αντι λαϊκά δικαστήρια» και τη Δικαιοσύνη σε «στυγνόν όργανον της τυραννίας-του»... Θρηνεί, επιπλέον, για την «απάνΟρωπον, άδικον και αυθαίρετον αυτήν μεταχείρισιν» - α υ τ ό ς , που στάθηκε η Μούσα και η Ηγερία της τόσο ανθρωπιστικής, δίκαιης και νομότυπης μεταχείρισης των Ελλήνων από τους θηριόμορφους και θηριόψυχους σμπίρους-του της Ασφά λειας και της ΕΣΑ... Απειλεί, τέλος, πως: «θα ηδυνάμεθα, διά προσκομίσεως συγκλονιστι κών στοιχείων, τα οποία διαθέτομεν, να ανατρέψωμεν άρδην ολόκληρον το οικοδόμημα των διωκτών-μας». Αλλά ΔΕΝ τα προσκομίζει - όχι βέ βαια, για να μην «διασπάση το Εθνος ανεπανορθώτως», όπως λέει ο μέ41. 'EUoBipioM, 3.2.1945.
ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ TOY ΠΑΡΘΟΥ
175
γας εθνοθάπτης -, αλλά επειδή, απλούστατα, τα στοιχεία αυτά είναι τ ό σ ο υ π α ρ κ τ ά , όσο και τα «70 οχήματα των τριών τόννων» με τα εξίσου «συγκλονιστικά» στοιχεία για την «επικειμένην (το 1967) κομ μουνιστική ν εξέγερσιν» - που κ α ν έ ν α ς δεν τα είδε και κανένας δεν τα ξανάκουσε π ο τ έ πιά... Α Λ Λ Α το πιο «γκροτέσκο» μέρος του μεγαλειώδους αυτού κειμένου είναι ο Επίλογός-του: «Ανήσυχοι διά τα μελανά νέφη. τα οποία έχουν συσσωρευΰεί εις τον ΕλΜ/νικόν ουρανόν, απευΟυνόμεΟα προς τον Ελληνικόν Λαόν και τον καλούμεν εις συναγερμόν διά την υπεράσπισιν των τιθεμένων υπό αμφισβήτησιν απαραγράπτων δικαίων της Ελλάδος, διά την διάσωσιν του φιλελευθέρου αστικού καθεστώτος, το οποίον οδηγείται βαθμιαίας εις κατάλυσιν υπό του εκτραχηλισθέντος κομμουνισμού, και διά την κατάπνιζιν των δημιουργηθέντων ήδη, λόγω της κομματικής εμπαθείας, σπερμάτων ενός νέου ολέ θριου διχασμού». Είναι αληθινά συγκινητικό να τα λέει αυτά ο άνθρωπος που α π ε μ π ό λ η σ ε τα «απαράγραπτα δίκαιά»-μας με τις απανωτές προδοσίες-του (αφοπλισμός Κύπρου κλπ.).·. που οργίασε επιβάλλον τας το πιο α ν ε λ ε ύ θ ε ρ ο κι ε κ τ ρ α χ η λ ι σ μ έ ν ο καθεστώς της Ιστορίας-μας... που συσσώρευσε όχι νέφη αλλά κ α τ α ι γ ί δ ε ς ολέ θρου στον ελληνικό ουρνό... και που μόνο έ ν α κατόρθωσε: να ε ν ώ σ ε ι όλους τους Ελληνες - ε ν α ν τ ί ο ν - τ ο υ... [24.8.1975]
ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ Ο μετριασμός και το «μέτρον» «Νομίζω τε δύο τα εναντιώτατα εοβοολία είναι, τάχος τε και οργήν, ων το μεν μετά ανοίας φιλεί γίγνεσθαι, το δε μετά απαιδευσίας και βραχύτητος γνώμης» [«Και νομίζω πως δύο πράγματα, πάνω απ' όλα, εμποδίζουν να πάρεις σωστήν απόφαση, η σ π ο υ δ ή και η ο ρ γ ή : την πρώτη συνοδεύει συν ήθως η απερισκεψία, τη δεύτερη η αμάθεια και η στενή αντίληψη»]. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, Γ', 42 Ο ΡΑΠΙΣΜΑ kcu ο γρίφος εξακολουθούν να ερεθίζουν και να ταλανίζουν τους Ελληνες μιά βδομάδα τώρα: ρ ά π ι σ μ α κατά της Δικαιοσύνης, που η απόφασή-της κονιορτοποιήθηκε, πριν καν γί νει τελεσίδικη... ρ ά π ι σ μ α κατά του ελληνικού λαού, που την ιερή αξίωσή-του για κολασμό των απριλιανών ενόχων, είχε περίτρανα δι καιώσει κι επικυρώσει το Εφετείο. Και γ ρ ί φ ο ς για την στάση της Κυβέρνησης, που, όχι «έσπευσε», αλλά ε κ ά λ π α σ ε να δώσει χάρη στους θανατοποινίτες του Κορυδαλλού, υποσκελίζοντας τις νόμιμες διαδικασίες κι υποκαθιστώντας τα αρμόδια δικαστικά όργανα, «κατ' ανεπίτρεπτον παράβασιν του Συντάγματος»'. Κι είναι τόσο σκοτεινός κι άλυτος αυτός ο γρίφος, ώστε παραμερί ζει και το άλλο ερώτημα: «πρέπει ή όχι να ε κ τ ε λ ε σ θ ο ύ ν ο ι θανα τικές ποινές;». Η πρώτη αστραπιαία κυβερνητική ανακοίνωση προκάλεσε, το ίδιο αστραπιαία, μετάθεση βάρους και μετάβαση ενδιαφέρον τος: από κείνη τη στιγμή, το μέγα π ο λ ι τ ι κ ό π ρ ό β λ η μ α , για τους Ελληνες, δεν αποτελούν πια οι αχρείαστες κεφαλές των αρχιπρω-
Τ
I. Σύμφωνα με την υχ- αριθμ. 14)4.10.1965 γνωμοδότηση του τότε Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, η χορήγηση χάρης κ ρ ι ν γίνει η αχόφαση τ ε λ ε σ ί δ ι κ η (κριν. δη λαδή κρίνει ο Αρειος Πάγος τις τυχόν αναιρέσεις) αχοτελεί ιαηκίτρατον αύμβασιν της ικτιϊιοτικής ίζουσίας ος το έργον της όικαατικής· και ·παράβαοιν του Συντάγματος». Κι ο εισαγγελέας χου γνωμοδότησε έτσι. δεν ήταν άλλος - ώ της ειρωνίας!- αχ’ τον Κ. Κόλλια. τον χρώτο «χρωθυχουργό» της δικτατορίας! (Βλ. *Βήμα·. 26.8.75).
ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ
177
ταίτιων, αλλά οι ανεξιχνίαστες β ο υ λ έ ς και π ρ ο θ έ σ ε ι ς που εμ φωλεύουν στις κεφαλές της εξουσίας -και που δίνουν λαβή σε μύριες όσες υποθέσεις, εικασίες κι ανησυχίες. Ολες οι ανακοινώσεις που μας επιδαψιλέυσαν οι «κυβερνητικοί κύκλοι»2 δεν μπόρεσαν να προσφέ ρουν κ α μ ι ά πειστική απάντηση στην αρχική απορία, καμιάν αποτε λεσματική εκτόνωση στη «διαρκή» δυσφορία. Ολες οι «καθησυχαστικές» εξηγήσεις δημιουργούσαν, κάθε φορά, καινούριες, ακόμα πιο ανησυχαστικές, «παρεξηγήσεις»· Και οι Ελληνες -σα ν άλλοι Φάουστ-, ύστερ’ από «τόσα φώτα», μείναμε αφώτιστοι «ωσάν και πρώΕτσι, οι πολίτες που «φύσει ορέγονται του ειδέναι», επιδόθηκαν σε ατέρμονες ιχνηλασίες, για να θρούν το «μίτο» του μυστηρίου. Κι έτσι, είδαν το φώς ένα πλήθος «ερμηνείες», που τις «επικρατέστερες» μπο ρούμε να τις «βασανίσουμε» με τη λογική-μας - όπως οι κυβερνητικές ανακοινώσεις μας βασάνισαν με τη Σολομωνική-τους.
Η ΕΚΔΟΧΗ ΤΩΝ «ΔΕΣΜΕΥΣΕΩΝ»: Ο Κ. Καραμανλής - λ έε ι- είχε αναλάθει την υποχρέωση να μην διωχθούν οι απριλιανοί εγκληματίες ή, τουλάχιστο, να μην τους επιβληθούν θανατικές ποινές. Η Κυβέρ νηση αποκρούει, φυσικά, σαν «αβάσιμον και συκοφαντικόν», ακόμα και τον «υπαινιγμόν» για οποιεσδήποτε «υποχρεώσεις και όρους». Κι έχουμε κάθε λόγο να το πιστέψουμε, γιατί οι κυβερνώντες-μας «είναι, όλοι, τίμιοι πολίτες». θυμόμαστε, ωστόσο, κάποιον υπαινιγμό του κ. Π. Κανελλόπουλου σε μιά συνέντευξη που έδωσε πέρσι στην Oriana Fallaci3. Εξηγώντας την ανάθεση της πρωθυπουργίας στον κ. Καραμανλή κι όχι στον ίδι ον, ο κ. Κανελλόπουλος είπε τότε: «Εγώ έθεσα π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο υ ς ό ρ ο υ ς από εκείνον». Κι ότι «κάποιος» όρος είχε σχέση με τη δίωξη των πραξικοπηματιών, καταφαίνεται απ’ τη συνέχεια: «Λέγεται πως ένας απ’ τους λόγους που οι στρατιωτικοί προτίμησαν τον κ. Καραμανλή από σας, είναι ότι εσείς αγωνιζόσαστε σκληρά για την τ ι μ ω ρ ί α το ν στρατιωτικών», επιμένει η κ. Fallaci... «Για να βοηθήσω αυτό το δυσκολότατο πείραμα. δη/Λδή την κυβέρνηση, οφείλω... ναι, οφεί λω.. ν- αποφύγω ν' αποκριθώ σε παρόμοιες ερ(υτήσεις», απαντά ο κ. Κα νελλόπουλος, μη απαντώντας, αλλά κ α ι α π α ν τ ώ ν τ α ς . . . Θυμόμαστε, ακόμα, τί είπε ο Ιωαννίδης σ’ έναν επισκέπτη του Κο ρυδαλλού - σύμφωνα, τουλάχιστο, με το «Spiegel* του περ. Ιουνίου: «Παρέδκοσα την εξουσία στους πολ.ιτικούς έπειτα απ' τη δ ι α β ε β α ί 2. Βλ. τις κυβερνητικές ανακοινώσεις (23. 24. 25, 26.8.75) και την συνέντευξη Τύκου, κου έδωσαν ο υκουργός δικαιοσύνης κ. Κ. Στεφανάκης κι ο υφυκουργός Προεδρίας κ. Π. Λαμπρίας (25.Η.75). 3. · E uropeo 3.8.74 (και «Βήμα», 8.8.74). 12
178
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
ω σ η ότι οι μόνες μεταβολές στο στρατό, θα ήταν η μετάθεση τεσσάρων αξιωματικών, ότι θα δοθεί γ ε ν ι κ ή α μ ν η σ τ ί α και ότι δ ε ν θα δ ι · ω χ θ ε ί κ α ν έ ν α ς αξιωματικός της επαναστάσεως»*. Και με τον ισχυρισμό του Ιωαννίδη συντάσσεται -τί περίεργο!- το εν παντί φερέφωνο της δικτατορίας, που έγραφε, δυό μέρες πριν εκδοθεί η απόφαση, επιχειρώντας βέβαια να επηρεάσει(!) το δικαστήριο: «θα εθεωρείτο (:η επιβολή θανατικής ποινής) παράβασις α υ τ ο ν ο ή τ ο υ υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ω ς του κ. Καραμανλή να μ η η ρ ο β ή ε ι ς δ ι ώ ξ ε ι ς , εφ’ όσον η Εξουσία του παρεδόθη από τας Ενόπλους Δυνάμεις. Σ υ μ φ ω ν ί α ρ η τ ή δ ε ν υ π ή ρ ξ ε. Αλλά ε ξ υ π α κ ο ύ ε τ α ι»Λ... Φυσικά, η αξιοπιστία εκείνων που έχουν κάνει «πιστεύω»-τους τα βασανιστήρια και το ψεύδος, ή δόγμα-τους το «Πιστεύω» του πρωτοψευδολόγου Παπαδόπουλου, είναι λιγότερο από μηδαμινή. Αλλά η αξιοπιστία του κ. Κανελλόπουλου, που είναι, κι εκείνος, «τίμιος πολί της»:
Η ΕΚΔΟΧΗ ΤΩΝ «ΠΙΕΣΕΩΝ»: Η Κυβέρνηση -λ έε ι- πιέσθηκε επι τακτικά απ’ τους «ξένους» να μην εκτελέσει τους θανατοποινίτες. Η ίδια αποκρούει κι αυτή την εκδοχή, επειδή «είναι γνωστόν ότι ουδαμό9εν δέχεται πιέσεις και παρ' ουδενός επηρεάζεται». Κι έχουμε κάθε λόγο να το πιστέψουμε, γιατί οι κυθερνώντες-μας «είναι, όλοι, τίμιοι πολί τες». θυμόμαστε, ωστόσο, τις... σαμπάνιες που άνοιγαν στο στρατηγείο της C1A, γιορτάζοντας το ευφρόσυνο γεγονός ότι πρώτη φορά γινόταν πρωθυπουργός ευρωπαϊκής χώρας ένας πράκτοράς-τους, «και μάλιστα πράκτορας με τακτικό μηνιάτικο μισθό» (όπως βεβαιώνει ο αποστάτης συνάδελφός-του Philip Agee·)... θυμόμαστε, ακόμα (και χωρίς, φυσικά, ν’ αμφισβητούμε ούτε στιγμή «την προσωπικήν και εθνικήν φιλοτιμίαν του Προέδρου της Κυβερνήσεως») πόσο πεισματικά προστατεύουν οι «ξένοι» τους πειθήνιους πράκτορές-τους, ακόμα κι όταν «ατυχήσουν». Οχι, βέβαια, από ευγνωμοσύνη ή στοργή («δεν αγαπάνε το φαρμάκι όσοι το χρειάζονται»), αλλά από απλή π ρ ό ν ο ι α : η εγκατάλειψη ενός πράκτορα στην (κακή) τύχη-του, θα ψύχραινε το ζήλο των άλλων και θα δυσκόλευε τη στρατολογία καινούριων... θα έκανε επιφυλακτικούς και άθυμους τους πρώτους, διστακτικούς κι απρόθυμους τους δεύτε ρους. Η προστασία, λοιπόν, των πρακτόρων αποτελεί «υπαρξιακή» α ν ά γ κ η για τους πρακτορευόμενους. Κοινός ο τόπος: οι άγραφοι νόμοι του υποκόσμου είναι πολύ πιο άτεγκτοι απ’ τους γραφτούς νό μους του ευκόσμου κράτους... 4. ·Νέα*. 9.6.75. 5. · Ελεύθερος Κόσμος». 21.8.75. 6. Εε συνέντευξή-του.
ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ
Η
179
ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ «ΗΡΕΜΙΑΣ»; Η Κυβέρνηση -λέει (και, αυτή τη φορά, λέει η ίδια)- εμφορούμενη από «υψηλόν αίσθημα πολιτικής ευθύ νης»... «έσπευσε να λάβη Οέσιν... διά να διαφυλαχθή η ηρεμία των πολιτών» και να μην προκληθεί «σύγχυσις εις την κοινήν γνώμην και ποικίλοι αντι δράσεις. με περιεχόμενον είτε Οετικόν ειτε αρνητικόν». Κι έχουμε κάθε λόγο να το πιστέψουμε, γιατί οι κυθερνώντες-μας «είναι, όλοι, τίμιοι ποΜτες». Θυμόμαστε, ωστόσο, με πόσην ή ρ ε μ η ι κ α ν ο π ο ί η σ η δέχτη καν ό λ ο ι οι Ελληνες την απόφαση του Εφετείου. Κ α μ ι ά σύγχυση, καμιάν ανησυχία, καμιάν αναταραχή δεν προκάλεσε η γαλήνια, πανέντιμη, πεντακάθαρη φωνή τής Δικαιοσύνης, που ήχησε, στις 1.15' του Σαββάτου, ανάμεσα στους γυμνούς τοίχους του Κορυδαλλού. Εί χαν, όλοι, την ηρεμία της ήσυχης συνείδησης και της δικαίωσης. Οι μόνοι «ανήσυχοι» ήταν οι καταδικασμένοι - όχι βέβαια επειδή τους έτυπτε η συνείδηση, αλλά επειδή έτυπτε την πόρτα-τους ο αποσπασματάρχης... Αντίθετα, θ ύ ε λ λ α σύγχυσης, αντιδράσεων, ανησυχιών, φόβου ακόμα, εξαπέλυσε η ίδια η Κυβέρνηση, μιάν ώρα αργότερα, με την πρώτη ανακοίνωσή-της. Και θύελλα τόσο μεγάλη, ώστε η Αντιπολί τευση - έστω και «ανευθυνολογούσα»- να μιλά για «πολιτική κρίση», και η κοινή γνώμη - έστω και «μωρολογούσα»- να έχει αποδυθεί στις πιό βίαιες κρίσεις κι επικρίσεις. Π ο ι ό ς ά λ λ ο ς , όμως, ευθύνεται γι’ αυτή την «ανευθυνολογία», τη «μωρολογία» και την αναταραχή απ’ την ί δ ι α την Κυβέρνηση, που τις προκάλΐσε «εκ του μη όντος»; Οι μόνοι ήρεμοι, τώρα, είναι οι «συχωρεμένοι» κι όσοι ομόλογοί-τους ελπίζουν σε παρόμοια συχώρεση. Κάτι παραπάνω, μάλιστα: ο «μετριασμός» υποδαύλισε την αμετροέπεια, την προπέτεια, την ιταμότητα, τη χυδαιότητά-τους, και τους επιτρέπει να κομπάζουν πάλι ασύστολα, παρασταίνοντας τα «ηρωικά θύματα» στον Κορυδαλλό ή προπηλακί ζοντας τα μαρτυρικά θύματά-τους στο Στρατοδικείο... Α υ τ ώ ν , λοιπόν, τις «αρνητικές αντιδράσεις» φοβήθηκε η Κυβέρνη ση; Η μήπως των «στιγμιαίων» συνεργατών-τους, που είναι δ ι α ρ κ ώ ς υπόδικοι στο αόρατο δικαστήριο της εθνικής συνείδησης; Η των θαυμαστών, οραματιστών και διαφημιστών του απριλιανού παράδει σου, του καθαρτήριου των στρατοδικείων και του κολαστήριου της ΕΣΑ; Δεν ξέρει η Κυβέρνηση τι απειροελάχιστο ποσοστό της κοινής γνώμης αντιπροσωπεύουν όλοι αυτοί συλλήβδην; Κι αν αμφιβάλλει, δεν έχει παρά να ρίξει μιά ματιά στο Δελτίο Τύπου: απ’ τις S36.000 φύλλα της συνολικής κυκλοφορίας των αθηναϊκών εφημερίδων (στην Αθήνα και Πειραιά, 17 ώς 24.8.75), η αναλογία του μοναδικού, «δεδη λωμένου», φιλοχουντικού εντύπου μόλις ξεπερνά το 3 (τρία)%... Γιά να μην «στενοχωρήσει», λοιπόν, αυτό το 3% των «ακραιφνώς σκεπτομένων Ελ/jjvajv», προτίμησε η Κυβέρνηση να «δηλητηριάσει» (κατά τη δική-της έκφραση) το 97% των π ρ α γ μ α τ ι κ ά σ κ ε π τ ό μ ε ν ω ν Ελλήνων;
180
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΏΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Η
ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ «ΕΥΘΙΞΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ»: Η Κυβέρνηση -λ έε ι- δεν θέλησε να εκτελέσει αξιωματικούς για να μη «θιγεί» η ευ αισθησία των Ενόπλων Δυνάμεων. θυμόμαστε, ωστόσο, με πόσην έμφαση ο Πρωθυπουργός έκανε, στις 28.10.74, «σ α φ ή δ ι α χ ω ρ ι σ μ ό ν των Ενόπλων Δυνάμεων και των ελάχιστων εκείνων αξιωματικών, οι οποίοι κατέλυσαν τας ελευθερίας του λαού και (οδήγησαν την χώραν εις οδυνηράν περιπέτειαν». Και είχε, βέ βαια, πέρα για πέρα δίκιο, γιατί «είναι τίμιος πολίτης». Μπορεί, λοιπόν, σήμερα, η Κυβέρνηση να καταλύει αυτόν τον αυ τονόητο διαχωρισμό; Μπορεί να ταυτίζει, ε κ ε ί ν η, τις Ενοπλες Δυ νάμεις με τις δυνάμεις της τυραννίας και της προδοσίας; Μπορεί να παγιδεύεται και να παίζει, ε κ ε ί ν η , το παιχνίδι των σφετεριστών που, οχτώ χρόνια τώρα, κρώζουν, ψευδέστατα καί απατηλότατα, πως «η Επανάστααις εγκατεστάθη δια της ομογνώμου αποφάσεως των Εν όπλων Δυνάμεων»; θ α ήταν το ίδιο σαν να προσυπέγραφε την προχτεσινή συκοφαντική κι αναίσχυντη «δήλωση» του αρχιβασανιστή του Μ πογιατιού και άξιου αναστήματος της δικτατορίας, στο Στρατοδι κείο: «Ο Γ κ ό ρ ο ς ε ί ν α ι ό λ ο ι ο ι Ε λ λ η ν ε ς α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί » 7\ Αλλά είμαστε βέβαιοι πως ό λ ο ι οι αξιωματικοί θα το θεωρούσαν ύβρη βαρύτατη να θεωρούνται «συνάδελφοι» κι «αλληλέγγυου) με τον «υπόκοσμο των επιόρκων» και το βαρβαρόκοσμο των ανιεροεξεταστών.
Η ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ «ΦΟΒΟΥ»: Η Κυβέρνηση -λ έ ε ι- απειλήθηκε πως κάποια κατάλοιπα, κάποιοι τοποτη ρητές της χούντας στο Στρατό, θα ξεσηκώνονταν αν εκτελούσε τους αρχισυνωμότες. Εδώ πια το πέλαγος είναι βαθύ κι απέραντο. Γ ιατί, την εκδοχή αυτή, την τροφοδότησε, περιεργότατα, η ί δ ι α η κυβέρνηση, μιλώντας για «αντιφατικός, ίσως δε και ε π ι κ ι ν δ ύ ν ο υ ς δ ι ε ρ γ α σ ί α ς » , που θα προκαλούσε η «σύγχυσις», που προκάλεσε (τάχα) η απόφαση... Εξ ηγώντας τη γριφώδη αυτήν έκφραση, ο υφυπουργός Προεδρίας είπε πως «είναι ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο νά περιλαμβάνωνται και μ ε μ ο ν ω μ έ ν ο ι α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί και γενικώς α ν ε ύ θ υ ν α σ τ ο ι χ ε ί α » . . . Εξηγώντας, την άλλη μέρα, την εξήγηση, η κυβέρνηση «διευκρίνισε» πως «οι φράσεις αυτές ουδόλως αφορούν συγκεκριμένους ή -πολύ περισσότερο- εν τοπισμένους κινδύνους, που δήθεν προέκυφαν», πρόσθετε ωστόσο πως «φροντίζει, κατά την εξελικτικήν πορείαν της Δημοκρατίας, να μ η ν ε π α ν α δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί κ ι ν δ ύ ν ο υ ς » ... Κι εξηγώντας την εξήγηση της εξήγησης, ξαναεξηγούσε, την παράλλη, πως «έλαβεν υπ’ όψιν-της ό λ α τα ε ν δ ε χ ό μ ε ν α και την Οέσιν εις την οποίαν ευρίσκονται τα οξύτατα προβλήματα της χώρας, τελούντα εις εξελικτικήν π ο ρ ε ί α ν η οποία 7. «Παρέμβασή»-!» στη δικάσιμο της 29.8.75.
ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ
181
ς είναι να διορίση προωΟυπουργόν ακόμη και τον κ η π ο υ ρ ό ν τ ου»; ... Θεωρία που την εφάρμοσε, άλλωστε, κατά γράμμα ο γιόςτου, δέκα χρόνια αργότερα, χρίζοντας πρωθυπουργούς τους περιβολά ρηδες της αποστασίας...
22. « New York Times », 10.7.1967. 23. Σταυριανός, ο.κ.. σελ. 175. 24. Πυρομάγλου. ο.κ.. σελ. 263. 25. Φρήμαν, ο.κ., σελ. 66. 26. Ο.κ.. σελ. 210-211. 13
194
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Α Υ Τ Η ΤΗΝ ΠΑΓΚΥΡΙΑΡΧΙΑ φρόντισε το «πλέγμα» να τη θω ρακίσει με τα δ ό γ μ α τ α που σημειώσαμε πιο πάνω: ταύτιση του «Εθνους» με το ημεδαπό σκέλος του «πλέγματος» (σ’ αντίθεση με το Λαό) κι εθνική ανάγκη διεθνούς «αλληλεγγύης». Ετσι, τα δύο σκέλη του «πλέγματος» αναγορεύονταν σε «ταμπού», άχραντα και άμωμα, που κάθε προσβολή εναντίον-τους, ακόμα κι αμφισθήτησή-τους, ισοδυναμούσε με «εθνική προδοσία». Κι έτσι, φιλοτεχνήθηκαν τα περι βόητα εκείνα πλεγματικά «στεγανά» (θρόνου και «συμμάχων»), που κανένας λαϊκός βέβηλος δεν είχε το δικαίωμα, όχι να τα θίξει, αλλά ούτε να τ’ ακραγγίξει κάν. Για να είναι, όμως, ακόμα πιο κατοχυρωμένο το «πλέγμα», για να είναι ακόμα πιο αδιαπέραστα τα «στεγανά»-του, χρειάζονταν και δυό άλλα αγχέμαχα όπλα: ένα εθνικό δ υ ν α μ ι κ ό στήριγμα κι ένα «εθνικό ι δ ε ο λ ο γ ι κ ό » επιχείρημα. Το πρώτο, το πρόσφερε ο Σ τ ρ α τ ό ς , το δεύτερο ο Α ν τ ι κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ό ς . Στα τρία σημεία αιχμής και κρίσης προπάντων (1935-36, 1944-45, 1965-67), αλλά και σ’ όλη τη σαραντάχρονη περίοδο της ακμής-του, το «πλέγμα» χρησιμοποίησε τα δυο αυτά όπλα εξαντλητικά κι εξοντω τικά για τους αντιπάλους-του -κα ι για τον τόπο. Ο ΣΤΡΑΤΟΣ (ΚΑΙ ΤΑ ΣΩΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ) Τ ό σ ο οι δυο δικτατορίες, όσο και η μεταπολεμική βασιλεία του «πλέγματος» θα ήταν αδύνατο να επιβληθούν και να επιβιώσουν, αν δεν είχαν μεταβάλει τις Ενοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας σε ό ρ γ α ν α και φ ύ λ α κ ές-το υς. Κανένας δεν αγνοεί, βέβαια, πόσο μισητός ήταν στους Ελληνες ο τεταρταυγουστιανός «πολιτι σμός»: ακόμα κι οι εδώ εκπροσωποι της θρεταννικής τ ρ ο φ ο ύ-του δεν έπαυαν να τονίζουν την « α ν τ ι δ η μ ο τ ι κ ό τ η τ α του καθεστώτος... εξαιτίας της τυραννικής και αυταρχικής μεταχειρίσεως των αντιπάλων και επικριτών-του»27... Κανένας δεν αγνοεί πως, μετά την απελευθέρωση, το ημεδαπό σκέ λος του «πλέγματος» (η Δεξιά) αγκιστρώθηκε, δυο ολόκληρες δεκα ετίες, στην εξουσία, μόνο χάρη στην ξενική προστασία και σε προ εκλογικά και μετεκλογικά τεχνάσματα και μαγγανείες... Κανένας, τέ λος, δεν αγνοεί τα «ενθουσιώδη» αισθήματα, που έτρεφαν οι Ελληνες για την απριλιανή δικτατορία: ακόμα κι ο ίδιος ο Παττακός ομολο γούσε: « Δεν μας ακολουθεί ο Στρατός, 6εν μας ακολουθούν οι νέοι, δεν μας 27. Εκθέσεις κλκ. του Γενικού Προξένου της Αγγλίας στη Θεσσαλονίκη Howl (21.12.1939), του κρεσθευτή Palairct (20.1 και 20.2.1940), του στρατιωτικού ακολούθου Blood (19.2.1940) κ.α. Ap/tia Φορϋν Οφφις. σελ. 9. 29. 32. 36. 62).
Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ
195
ακολουθούν οι καθηγηταΐ, δεν μας ακολουθούν οι υπάλληλοι, δεν μας ακο λουθεί ο Λαός, δ ε ν μ α ς α κ ο λ ο υ θ ε ί κ α ν ε ί ς » 2*... Οση, λοιπόν, κι αν ήταν η « έ ξ ω θ ε ν καλή προστασία», αυτά τα λαομίσητα καθεστώτα και οι «λαοπρόβλητες» κυβερνήσεις είχαν απόλυτην ανάγκη κι ε σ ω τ ε ρ ι κ ο ύ προστάτη και προμάχου: του Στρατού, φυσικά, και των Σωμάτων Ασφαλείας. Αλλά Στρατού και Σωμάτων Ασφαλείας «δικών-τους», απαλλαγμένων από κάθε «ύποπτο» στοιχείο και από κάθε αντι-πλεγματική υποψία. Και σ’ αυτόν τον «εξ αγνισμό» επιδόθηκαν με μένος ιερό κι ακαταπόνητο. Τους βοήθησαν, άλλωστε, και τα λάθη των αντιπάλων-τους, που τό «πλέγμα» τ’ αξιοποίησε στο έπακρον: Τα θενιζελικά κινήματα του 1933 και 1935 έγιναν αφορμή να «σφαγιασθούν» 2.000 δημοκρατικοί αξιωματικοί, και να παραμεριστούν έτσι τα ένοπλα εμπόδια για την επιβολή και την επιβίωση της βασιλο-μεταξικής δικτατορίας. Κι ήταν τόσος ο φόβος του δεσποτικού καθεστώτος (και του «πλέγματος») για τους ένστολους αντιπάλους-του, ώστε όχι μόνο «εξόρισε τους κ α λ ύ τ ε ρ ο υ ς Ελληνες αξιωματικούς στα νησιά»**, αλλά και, όταν ξέσπασε ο πόλεμος, ο Μεταξάς «απέρριψε την προσφορά 600 δημοκρατικών αξι ωματικών» να πολεμήσουν στο αλβανικό μέτωπο, επειδή το «αντιμοναρχικό-τους παρελθόν τους έκανε α ν ε π ι θ ύ μ η τ ο υ ς », καθώς είπε ο ίδιος ανερυθρίαστα στον αρχηγό της αγγλικής στρατιωτικής αποστολής, στρατηγό Haywood30. Ετσι, έν’ απ' τα βαρύτερα εγκλήματα της «4ης Αυγούστου» ήταν ότι υποβίβασε το Στρατό από «Ενοπλο τμήμα του Λαού» σε έ ν ο π λ ο φ ύ λ α κ α τ ο υ « έ θ ν ο υ ς » -ταυτίζοντας, φυσικά, το τελευταίο με τον σατραπικό ε α υ τ ό-τ η ς. « Από της στιγμής εκείνης, ο κρατικός μηχανισμός και αι ένοπλοι δυνά μεις έπαυον να είναι ελληνικοί, υπό την ευρείαν αυτών έννοιαν, και μετεβάλλοντο εις καθαρώς κ α θ ε σ τ ω τ ι κ ό ς λ»31. • Για να διατηρήσει, όμως, τον «καθεστωτικό» χαρακτήρα τ ω ν Ενόπλων Δυνάμεων, για να τις εγκλωβίσει στον υπηρετικό ρόλο των πραιτωριανών ενός «ιδανικού» (δηλ. αντιδημοκρατικού) θρόνου κι ενός «εθνικού» (δηλ. αντιλαϊκού) καθεστώτος, η αυγουστιανή δικτα τορία έκανε ένα ακόμα βαρύτερο έγκλημα: όρθωσε τ ο Σ τ ρ α τ ό α ν τ ι μ έ τ ω π ο τ ο υ Λ α ο ύ , εμπνέοντας στον πρώτο π ε ρ ι φ ρ ό-
2H. Βλ. κατάθεση στρατηγού Κατσιιόήμα στη δίκη των «πρωταιτίων». 2.8.1975. Βλ. καί την προς «αδελφόν Γεώργιον» έκθεση του Παττακού, πιο πάνω σε).. 170. Τό πλήρες κεϊμενό-της. στην 7. Στ^ .-ιτηγού Ζαφβιρόκουλου, Ο αντισυμμοριακάς αγών, σελ. 153-155.
206
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
άγιους ιππότες του α ν τ ι κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ο ύ , στρατολογήθηκαν οι κατά καιρούς μ ά σ τ ι γ ε ς του τόπου-μας. Η πιο φαεινή ιθαγενής έκ φραση του «πλέγματος» - η άκρα Δεξιά, το «υγιέστερον», λέει, «τμήμα του έθνους» - ήταν εκείνη που μας χάρισε τους δικτάτορες και τους προβοκάτορες, τους πεμπτοφαλαγγίτες και τους συνθηκολόγους του 1941, τους δοσιλόγους και τους ταγματασφαλίτες της κατοχής, τους ληστοσυμμορίτες και τους οικονομικούς σαλταδόρους του μεταπολέμου, τους κινηματίες του 1951 και τους πραξικοπηματίες του 1967, τους τραμπούκους και τους βασανιστές, τους αυλοθεράποντες και τους ξενοθεράποντες, τούς δουλαγωγούς του λαού-μας και τους προαγωγούς του τόπου-μας... Ε κ ε ί και σ’ α υ τ ο ύ ς, άλλωστε, βρήκε μεταλλείο ανεξάντλητο η α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ή «προστασία» κι ο ψ υ χ ρ ό ς π ό λ ε μ ο ς -που στηριζόταν στην ίδιαν ακριβώς αντικομμουνιστική υστερία. Από τον Truman ώς τον McCarthy, κι απ’ τον Dulles ώς τον Kissinger, το ίδιο ερυθρό φόβητρο κραδαίνεται πάνω απ’ τα κεφάλια των λαών για να θεμελιώνεται, απαρασάλευτη, η αμερικανική και νατοϊκή «κηδεμο νία». Επιγραμματικά όσο και κυνικά, κατά τη συνήθειά-του, το διατύ πωσε πέρσι ακριβώς ο πολύς κ. Kissinger: «Λεν βλέπω διατί πρέπει να μένωμεν αδιάφοροι παρατηρηταί, όταν μία χώρα βαδίζει προς τον κομμούνιαμόν, εξ αιτίας της α ν ε υ θ υ ν ό τ η τ ο ς τ ο υ λ α ο ύ - τ η ς»*8! Για να «σώσει», λοιπόν, τις χώρες απ’ τους «ανεύθυνους λαούςτους, η Αμερική χρησιμοποιεί «τα πιο αντικομμουνιστικά στοιχεία, ακόμα και τα π ιο δ ι ε φ θ α ρ μ έ ν α » , γιατί α υ τ ά «θεωρεί πιο χρήσιμα στην αυτοκρατορία-τηςη". Και τέτοια στοιχεία -«χρήσιμα» όσο και «διεφθαρμένα»- είχε να προσφέρει άφθονα στους νέους αυθέντες η ελληνική «εθνικοφροσύνη». Μ’ α υ τ ά το «πλέγμα» συγκροτούσε πάντα το «παρακράτος»του, που θύει και απολύει -α π ’ το κοσμικό παρακράτος της Αυλής και των «υψηλών κύκλων» ώς το υποκοσμικό παρακράτος της «Καρφί τσας» και των τρικύκλων... Φυσικά, το παρακράτος μένει ταπεινό «π α ρ ά-» στις «ομαλές», κοινοβουλευτικές περιόδους. Οταν τα προσωπεία πέσουν και η τυραν νία επιβληθεί απερίφραστη, το παρακράτος γ ί ν ε τ α ι κ ρ ά τ ο ς , και τη θέση των «ανεπίσημων» Σούρληδων και Γκοτζαμάνηδων παίρνουν οι «επίσημου> Ιωαννίδηδες και Θεοφιλογιαννάκοι. Η μέθοδος, μιά φορά, μένει η ίδια: κινδυνολογία, συκοφαντία, τρο μοκράτηση, εξόντωση. Ο στόχος μένει ο ίδιος: να διχάσουν τους πο λίτες σε «υγιείς» και σε «μιάσματα», και να εντάξουν στα δεύτερα 68. «New York Times», 26.9.1974. 69. σ . Julien, L Empire amiricain, Παρίσι. Gnssd, 1968, sel. 342.
207
Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ
όλους όσοι δεν ενδίδουν και καταδίδουν τις «πλεγματικές σειρήνες». «// ελληνική κυβέρνηση - έγραφε πριν 29 χρόνια η «Herald Tribune» της Νέας Υ όρκης- έχει επιτρέψει να παρουσιάζεται η δημοκρατία σαν αδιαχώριστη απ' τον κομμουνισμό, και αυτός σαν συνώνυμος με κάτι μεταξύ βιασμού και ληστείας»70... Και το τέχνασμα τούτο δεν έπαψε να χρησιμοποιείται, τέσσερις δε καετίες τώρα, με την ίδια ζέση και την ίδιαν αποτελεσματικότητα. Τα μυθεύματα της απριλιανής και κάθε άλλης χούντας -γ ια κατασκοπεία στην Αεροπορία, για σαμποτάζ στόν Εβρο, για «ένοπλες κομμουνι στικές στρατιές», για χιλιάδες «ρωσικά όπλα» και για «επερχόμενα σοβιετικά υποβρύχια»- η ιθαγενής Δεξιά τα «πίστευε», επειδή ή θ ε λ ε να τα πιστεύει, επειδή είχε σ υ ν η θ ί σ ε ι να τα πιστεύει, επειδή τη θ ό λ ε υ ε να τα πιστεύει -όταν δεν τα κ α τ α σ κ ε ύ α ζ ε η ίδια. Κι όχι μόνο τα πίστευε, αλλά και τα έκανε φλογερό-της φ λ ά μ π ο υ ρ ο στον κομματικό-της αγώνα -πολύ δικαιολογημένα, άλλωστε, αφού, χωρίς τις αντικομμουνιστικές πυροβολαρχίες, δεν θα είχε ούτε σφεντόνα για να πολεμήσει τους αντιπάλους-της. Κι έχουμε τόσο πολύ διαποτιστεί απ’ την σκόπιμα καλλιεργημένη αντικομμουνιστική ιδεοληψία, ώστε ακόμα και οι πιο νηφάλιοι πέ φτουμε θύματα-της. Παράδειγμα, η δίκη των «πρωταιτίων», που κατα ναλώθηκε κυριότατα, όχι στο εθνικό έγκλημα της 21 Απριλίου, αλλά στη διακρίβωση αν υπήρχε πραγματικά «κομμουνιστικός κίνδυνος» το 1967. Λές και οποιοσδήποτε κίνδυνος, πραγματικός ή όχι, δίνει το δικαίωμα σε οποιονδήποτε, στρατηγό ή λοχία, ημιονηγό ή «ηγεμόνα», να καταλύει τις ελευθερίες του λαού για να τον «σώσει από τον εαυτόν-του»... Αν συνεχιστε'ί η εμμονή σε τέτοιες έμμονες ιδέες, θ’ ανοίξουν πάλι κάποια μέρα οι κερκόπορτες στους επίβουλους, μιά και θα τους έχει αναγνωριστεί το δικαίωμα να θεωρούν «επικίνδυνη» τη λαϊκή θέληση όταν αυτή δεν συμφωνεί με τη δική-τους βούληση, και να καταργούν την «αντεθνική» πρώτη για να επιβάλλουν την «εθνική» δεύτερη...
ΕΠΙΜΥΘΙΟ Ο ι απριλιανοί δικτάτορες είναι μύριες φορές ένοχοι για όλα σχεδόν τα εγκλήματα που προβλέπει (και που δ ε ν προβλέπει) ο Ποινικός Νόμος. Αλλά οι δικτάτορες κι οι δικτατορίες δεν είναι καρποί «παρθενογενεσίας». Γεννιούνται απ’ τις πολιτικές, κοινωνικές κι οικονομι κές συνθήκες, κατασκευάζονται (όταν χρειάζονται) απ’ τα τερατογόνα
70. . New York Herald Tribune.. 17.9.1944S.
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
«πλέγματα» των συμφερόντων, που αποτελούν τις εφτά πληγές κάθε λαού, καιρού και τόπου. Αν α λ η θ ι ν ά θέλουμε να μην ξαναγίνει «ποτέ πια δικτατορία» στη χώρα-μας, δεν φτάνει, βέβαια, να τιμωρήσουμε μερικούς αποδι οπομπαίους, όσο άξιοι για χίλιες τιμωρίες κι αν είναι. Γ ιατί σ ’ α υ τ ό ακριβώς αποβλέπει το «πλέγμα»: να κολασθούν οι χτεσινοί σμπίροιτου και να μείνει άθικτο κι ακόλαστο εκείνο. Πρέπει, λοιπόν, να συν ειδητοποιήσουμε πως ο μ έ γ α ς κ α ι μ ό ν ι μ ο ς έ ν ο χ ο ς είναι τα «πλέγματα» συμφερόντων που τόσα πλήγματα καταφέρνουν κατά του λαού-μας -κ ι α υ τ ά να χτυπήσουμε και ν’ αφανίσουμε. Αν το κατανοήσουμε αυτό κι αν καταπολεμήσουμε εκείνα, μπο ρούμε να ελπίσουμε πως θα βάλουμε «λαμπρό θεμέ^ο -φαεννάν κρηπίδ' ελευθερίας»7' . Αν όχι, δεν θά μας φταίει κ α ν έ ν α ς ά λ λ ο ς για τα όποια μελλοντικά παθήματά-μας, και δεν θα μας επομένει παρά να θρηνούμε, πλατωνικά, επειδή «ημείς αυτοί ημάς αυτούς και ενικήσαμεν και ηττήθημεν»72... [7,14. 21 και 28.9.1974]
71. Πίνδαρος, διθύραμβοι, ακοσκ. 63. 72. Πλάτην, MaHtroς, 24} CD.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΠΑΙΖΕΙ «Αλλο γλαύξ, άλλο κορώνη φθέγγεται...»
ΑΘΕ φορά που οι νέοι-μας ξεσηκώνονταν κατά της απριλιανής τυραννίας, κραύγαζαν σταθερά, μόνιμα, επίμονα: «Ψωμί - Παι δεία - Ελευθερία». Καίρια και δίκαια. Γιατί οι τρεις αυτές λέξεις περικλείνανε και περικλείνουν το « δ έ ο ν » για κάθε πολίτη και κάθε κοι νωνία: την ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή υπόσταση, την π ν ε υ μ α τ ι κ ή υπόστα ση, την π ο λ ι τ ι κ ή υπόσταση. Η εξασφάλιση της μιάς χωρίς τις άλλες, παράγει ή κατοικίδια ή τυφλοπόντικες ή υποζύγια. Και δεν είναι τυχαίο ότι η αρχή του τέλους της δικτατορίας σήμανε όταν το «καθεστώς» συγκρούσθηκε θίαια με το «σύνθημα» -στη Νο μική Σχολή πρώτα, στο Πολυτεχνείο έπειτα: ε κ ε ί απογυμνώθηκε, αποκαλύφθηκε κι αποκεφαλίσθηκε. Το δίδαγμα δεν έπρεπε να μείνει άγονο κι άχρηστο για κείνους που επωμίσθηκαν την αποκατάσταση της Δημοκρατίας μετά την ιουλιανή «αλλαγή». Κι είν’ αλήθεια πως το «υπουργείο των 70 ημερών» έκανε ό,τι μπορούσε, μέσα στα περιορισμένα περιθώρια που είχε. Αλλά το υπουργείο των 12 μηνών κάνει ό,τι μπορεί για το α ν τ ί θ ε τ ο , μέσα στην απεριόριστη ασυδοσία που έχει εξασφαλίσει. Δε χρειάζεται να θυμίσουμε την εργώδη δραστηριότητά-του ή τη σκανδαλώδη αδράνειά-του: απο τη διατήρηση όλου του χουντικού επιτελείου στο παρασκήνιο του υπουργείου και στο προσκήνιο της εκπαίδευσης, ώς τη διαφύλαξη όλου του αντιδημοκρατικού οπλοστα σίου στη δομή της Παιδείας και στη λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η προχτεσινή απειλή της Ο.Λ.Μ.Ε. πως «θα κλείσουν τα σχολεία αν δεν πραγματοποιηθεί ο εκσυγχρονισμός κι εκδημοκρατισμός της εκπαιδεύσαυς»' μαρτυρεί με πόσην ακηδία αντιμετωπίζει το υπουρ γείο την Παιδεία και τους λειτουργούς-της. Κι αν ήθελε κανένας να
Κ
1..Βήμα,. 4.12.1975. 14
210
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
συνοψίσει τα «πεπραγμένα»-του ενός χρόνου, θα μπορούσε να πει, χωρίς δόση υπερβολής, ότι δ ε ν α π ο τ ε λ ο ύ ν δ ρ ά σ η , α λ λ ά αντίδραση .
Τ Α ΔΥΟ νεότατα
«κατορθώματά»-του βεθαιούν του λόγου το ασφα λές: η α σ τ υ ν ό μ ε υ σ η των καθηγητών και μαθητών των γυμνασίων που ευαγγελίσθηκε ο υφυπουργός Παιδείας (Καραπιπέρης) και ή π α ρ α π ο μ π ή στο Πειθαρχικό Συμβούλιο ενός καθηγητή του Κολε γίου Αθηνών (Γερ. Βανδώρου), επειδή δ ε ν εξύμνησε το Μεταξά δηλαδή, επειδή είπε γ υ μ ν ή την ιστορική αλήθεια για τον πόλεμο του 1940 - 41*. Μπορεί τα «επεισόδια» αυτά ν' αποτελούν απλές «περιπτωσιακές περιπτώσεις» - όπως θά ’λεγε, με την απαράμιλλη σαφήνειά-του, ο παράκλητος πολλών σ η μ ε ρ ι ν ώ ν μανδαρίνων της Παιδείας-μας3. Είναι, ωστόσο, χαραχτηριστικά της ό λ η ς π ο λ ι τ ε ί α ς του υπουρ γείου και, ειδικότερα, του υφυπουργού-του: μιάς πολιτείας που, κα τρακυλώντας απο γκρεμό σ' άλλο γκρεμό, δε μπορούσε παρά να οδη γήσει στη φ ί μ ω σ η και στη σ π ί λ ω σ η της Παιδείας. Γιατί φιμώ νεται η Παιδεία όταν «χαφιεδίζεται» και σπιλώνεται όταν ευνουχίζε ται.
Το ΒΑΣΙΚΟ, λοιπόν, και γενικό ερώτημα, που αναπηδά -α π ’ αυτά κι απ’ όλα τ’ άλλα- είναι: τ ί σ τ ό χ ο υ ς έ χ ε ι τ ά ξ ε ι γ ι α τ η ν Π α ι δ ε ί α η κ υ θ έ ρ ν η σ ή - μ α ς ; Να παράγει έλλογα όντα ή άλογα καματερά; να κατασκευάζει συνειδητούς πολίτες ή ασύνειδους τερμίτες; να τους φορτίζει με γόνιμη μάθηση ή με άγονη ημιμάθεια; · Αν π ρ α γ μ α τ ι κ ά ήθελε τα πρώτα, θα θυμόταν πως η Παιδεία, και μάλιστα η Μέση, παίζει πρωταρχικό κι αποφασιστικό ρόλο στη δια μόρφωση σωστών, ελεύθερων κι υπεύθυνων πολιτών. Ε κ ε ί -αν η Παιδεία είναι η «πρέπουσα»- ο αυριανός πολίτης «εθίζεται» όχι μόνο να μαθαίνει αλλά και να κ ρ ί ν ε ι , όχι μόνο ν’ ακούει αλλά και να σ κ έ φ τ ε τ α ι , όχι μόνο να είναι άτομο αλλά και μ έ λ ο ς του κοινω νικού συνόλου και να ε ν δ ι α φ έ ρ ε τ α ι για το σύνολο. Αλλά -θα πουν οι απολογητές της αστυνόμευσης και των «πειθαρ χείων»- οι μαθητές των γυμνασίων δ ε ν είναι ακόμα ώ ρ ι μ ο ι να κρίνουν και να σταθμίζουν. Και «ξεχνάνε» οι αγαθοί-μας πως ε κ ε ί βρίσκεται η π α γ ί δ α : τη διακήρυξη της «ανωριμότητας των νέων» δεν τη χωρίζει παρά έ ν α θ ή μ α απ’ τη διακήρυξη της «ανωριμότη τας» ο λ ό κ λ η ρ ο υ τ ο υ λ α ο ύ . Και σ ’ α υ τ ή την «ανωριμότητα» στηρίχτηκαν πάντα οι εθνοσωτήρες κι οι εθνοκάπηλοι... κι α υ τ ή 2. -Βήμα». 5 και 9.12.1975. 3. Βλ. την αχολογία του Γ. Παχαδόκουλου στη δίκη για το Πολυτεχνείο, 11.12.1975.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΠΑΙΖΕΙ
211
στάθηκε το μέγα «πιστεύω» κι «επιχείρημα» των απριλιανών εθναγυρ τών. Χαρακτηρίζοντας αποφθεγματικά ανώριμους τους Ελληνες κι ανωριμότερους τους νέους, κρατούσαν για λογαριασμό-τους την εξ αποκαλύψεως αποστολή να «σώσουν» αυτούς -και να χρυσώσουν εαυ τούς. Μιά στιχομυθία απ’ την προχτεσινή απολογία του «πρώτου ανδρός της 21ης Απριλίου»- δίνει την πεμπτουσία αυτής της δόλιας επι χειρηματολογίας: - Ποιός σας ανέθεσε να σώσετε τον ελληνικό λαό; - Μ ό ν ο ς - μ ο υ το α π ε φ ά σ ισ α ! «Μόνος-του», γιατί αυτός ο «ώριμος» ή ξ ε ρ ε , ενω εμείς οι «ανώ ριμοι», οι «αεί παίδες», δ ε ν ξέραμε... Μ' ανάλογο τρόπο «αποφάσι σε» ο κ. Υφυπουργός να «σώσει» τη νεολαία-μας; «Ξεχνάνε», ακόμα, οι σοφοί κι οι δοκησίσοφοί-μας πως ή «άσκη ση» των πολιτών (αν π ο λ ί τ ε ς θέλουμε να φτιάξουμε) πρέπει ν’ αρ χίζει απ' τα π ι ο ν ε α ν ι κ ά χρόνια, για να καρπίσει στα πιο «ώρι μα»... «Ξεχνάνε» πως ο ι π ρ α γ μ α τ ι κ ά σοφοί τονίζουν, αιώνες τώ ρα: «Παιδεία είναι η διαπαιδαγώγηση απ' την παιδική ηλικία στην αρετή, που σε κάνει να επιθυμείς και ν’ αρέσκεσαι να γίνεις τέλειος πολίτης, και να ξέρεις να άρχεις και να άρχεσαι με δικαιοσύνη» [«την προς αρετήν εκ παί. 31.3.1976. 17. Ο.κ . τομ. Β . σελ. 189. 18. Αναφερόμαστε. φυσικά, στην κασίγνωστη ακάντηση του Ε. Βενιζέλου στον Γερμανό κρεσθευτή Κουάτ, κου, στις αρχές του κολέμου του 1914, ζητούσε ακ" τον Ελληνα κρωθυκουργό να μη σεβαστεί τη συνθήκη συμμαχίας Ελλάδας - Σερβίας: ·Το έθνος-μου. είκε ο Βενιζέλος, ί/και κολύ μικρόν 6ια να Λιαχράξη τόσον μτγά/^ν ατιμίαν·. Βλ. ΥποΟήκαι. ο.κ., τομ. Β . σελ. 135.
ΟΙ ΑΓΧΟΝΕΣ
275
πολιτική θα ήταν «ανήθικη» και «ανέντιμη». Α ν ή θ ι κ ο ε ί ν α ι y a ε ν δ ί δ ε ι ς σ τ η ν κ ρ α υ γ α λ έ α α ν η θ ι κ ό τ η τ α , και α ν έ ν τ ι μ ο ν α υ π ο χ ω ρ ε ί ς σ τ η ν κ α τ ά φ ω ρ η α τ ι μ ί α . Οταν, μά λιστα, έχεις μαζί-σου ό λ ο τ ο δ ί κ ι ο , κι όταν το δίκιο τούτο έχει πανηγυρικά αναγνωριστεί α π ’ ό λ ο υ ς . . . Με το δίκιο-μας αυτό, με τη θαυμαστή ε ν ό τ η τ α που πάντα δεί χνουν οι Ελληνες σε τέτοιες περιστάσεις αλλά, προπάντων, με την τ ό λ μ η στο χειρισμό, με την α π α λ λ α γ ή απ’ τις τροχοπέδες των ιδεοληψιών, και με την ο υ σ ι α σ τ ι κ ή εμμονή στις αρχές της ελευ θερίας και της δικαιοσύνης, που τόσο αναίσχυντα τις καταπατούν οι αυτοχειροτόνητοι πρόμαχοί-τους - ας αναζητήσουμε τους «συνεργά τες και συναγωνιστές-μας», καθώς έλεγε ο Βενιζέλος, εκεί όπου θα εξυπηρετηθούν καλύτερα « τ α ι δ ι κ ά - μ α ς σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α » . Και με απόλυτη, πάντα, επίγνωση πως, στη διεθνή ζούγκλα, κ α ν έ ν α ς δ ε χ α ρ ί ζ ε ι ούτε κόκκαλο «χάριν αρχών» και πως μόνο το « κ ο ι ν ό σ υ μ φ έ ρ ο ν » σώζει τα μικρά θηρία απ’ τα μεγάλα σαρκο βόρα. Ο Τ Α Ν οι επαναστατημένοι Ελληνες έμαθαν, το Φλεβάρη του 1830, πως το Πρωτόκολλο του Λονδίνου κατασκεύασε μιά καχεκτική και αβίωτη Ελλάδα, βρήκαν -ανάμεσα στ’ άλλα- κι έναν εύγλωττο τρόπο για να χλευάσουν την «απλοχεριά» των «Προστατών»-μας: άλλαξαν την ονομασία ενός καφενείου στο Ναύπλιο, κι από κει που λεγόταν «Les Trois Puissances» (Οι Τρεις Δυνάμεις), το βάφτισαν «Les Trois Ροtences» (Οι Τρείς Αγχόνες)1·. Τέτοιες αγχόνες γ ν ω ρ ί σ α μ ε π ά μ π ο λ λ ε ς , αιώνες τώρα. θ α εξακολουθήσουμε, α κ ό μ α κ α ι σ ή μ ε ρ α , ν' απλώνουμε αδιαμαρ τύρητα το λαιμό-μας στη θηλιά που μας περνούν ολοένα οι «φίλου>μας; Και δε θα τολμήσουμε ν’ αντιτάξουμε στους «δεδοκιμασμένους» λαοί πλήρωσαν και πληρώνουν για «προστασίες» που δ ε ν τις είχαν ζητήσει, και που οι ά λ λ ο ι τις είχαν σκόπιμα υποκινήσει.
Οΐ
« Α Γ Ν Ω Σ Τ Ο Ι Σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς » (και στρατιώτες άγνωστοι δεν είναι μόνο ά τ ο μ α , αλλά και κ ρ ά τ η ) ανακάλυπταν, έτσι, πως η μ ό ν η στιγμή όπου λογαριάζονται απ’ τους «γνωστούς», είναι όταν πρόκειται να προσφέρουν τη σάρκα-τους και τα κόκκαλά-τους βορά στο παιχνίδι των μεγάλων συμφερόντων. Ολες τις άλλες ώρες, όχι μόνο λόγος δεν τους πέφτει, αλλά πέφτει (απάνω-τους) και ράβδος... Ανακάλυπταν πως οι κήρυκες της «ελευθερίας των λαών και των κρατών», δεν διαφέρανε απ’ τους μεσαιωνικούς (και κατοπινούς) βασι λιάδες, που έδιναν επαρχίες και περιοχές ολόκληρες π ρ ο ί κ α στο γιό-τους ή την κόρη-τους - χ ω ρ ί ς , φυσικά και πάντα, να έχουν ιδέα τα ζωντανά «προικώα». Μόνο που, τώρα, αντί να προικίζουν οι «ηγε
278
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
μόνες» τους διαδόχους-τους, μοιράζουν την «προίκα» με τους συ νενόχους-τους... Ανακάλυπταν πως οι προφήτες της «Χαναάν του 20ού αιώνα», ήταν αντάξιοι μαθητές του Τσάρου Νικόλαου Α', που έλεγε (14.1.1853) στον Αγγλο πρεσβευτή Seymour: «Αν κατορΟώσωμεν να συνεννοηΟώμεν, η Αγγλία και εγώ (sic), δια τους λοιπούς ο λ ί γ ο ν μ ε μ έ λ ε ι , διότι θεωρώ α δ ιά φ ο ρ ο ν τ ίσ κ έ π τ ο ν τ α ι και σίοχάζονται οι άλλοι»'... Οτ^ν, μάλιστα, οι «άλλοι» δεν είναι καν «μεγάλοι»... Ανακάλυπταν πόσο δίκιο είχε ο Ugo Foscolo, όταν προειδοποιούσε τους λαούς, πριν ενάμιση κιόλας αιώνα: «Οι βασιλιάδες (κι οι αντάξιοί-τους ηγέτες, βέβαια), που για χάρη-τους αλληλσσκοτώνεστε, σφίγγουν τα χέρια-τους πάνω στο αποκορύφωμα της σφαγής, και μοιράζονται ατάραχα το πετσί-σας και τη γη-σας»2... Ανακάλυπταν, τέλος, πόσο πιστά ακολουθούν οι σημερινοί άρχον τες του κόσμου, τη «συμβουλή» που έδινε ο Diderot στις σαρκαστικές εκείνες «Αρχές πολιτικής των ηγεμόνων»: «Μην κάνετε σ υ μ μ α χ ί ε ς παρά μόνο γ ι α να σ π έ ρ ν ε τ ε μ ί σ η » 3... Α Υ Τ Α τα μίση είναι ό,τι -ό λ ο κι όλο - θέρισαν οι λαοί απ’ τις δικέςτους θυσίες κι απ’ τις επαγγελίες και συμμαχίες (θερμοπολεμικές και ψυχροπολεμικές) των Δυνατών. Μίση εσωτερικά και μίση «γειτονι κά»... μίση μ έ σ α στις κοινωνίες των κρατών και μέσα στη δ ι ε θ ν ή κοινωνία... που το παμπάλαιο «διαιρεί και βασίλευε» την έχει καταντή σει, περισσότερο παρά ποτέ, μιά «κοινωνία τερατώδη, που χαλκεύει το θάνατο με το ψέμα» (καθώς έλεγε ο Henri Baibusse4), για να χορταστούν οι βλέψεις κι οι ορέξεις του ακόρεστου ιμπεριαλιστικού Λεβιάθαν. Και -τριάντα χρόνια μετά το όραμα της «Νιρβάνας» που οι «μεγά λοι» ανέμιζαν για να διαθουκολήσουν τους «μικρούς»- ο κόσμος είναι μιά «αγία οικογένεια», όπου ο τρόμος και η πείνα, η καταπίεση κι η εκμετάλλευση, η βία και η σφαγή, η απιστία και η απάτη, αποτελούν την πράξη-της και την «τάξη»-της. Μια «αρμονική συμφωνία», πλου τισμένη με λαμπρούς Οργανισμούς και φανταχτερούς Συνεταιρι σμούς... όπου «αυτοδιάθεση των λαών» σημαίνει π α ρ ά δ ο σ ή-τους στη δ ι ά θ ε σ η των Ισχυρών... «διεθνής ασφάλεια» σημαίνει διεθνής α σ υ δ ο σ ί α των «Μεγάλων»... «διεθνής και κοινωνική δικαιοσύνη» σημαίνει αναίσχυντη επιβολή του « δ ί κ α ι ο υ τ ο υ ι σ χ υ ρ ό τ ε 1. Εκ. Κυριακίδη, Ιστορία too συγχρόνου Ελληνισμού, τομ. Α \ σελ. 634. 2. Γράμμα, 25.9.179*. 3. Principes de politique dessouverains, ΧΟΠ. 4. La lueur dans /’ abime. II. La rtvotie de la raison.
ΗΓΕΤΕΣ
279
ρ ο υ » . . . «άμυνα κατά των κινδύνων που απειλούν την ελευθερία και τον πολιτισμό», σημαίνει κ α τ α σ κ ε υ ή κ ι ν δ ύ ν ω ν , για να στραγγαλιστεί η ελευθερία και να διασυρθεί ο πολιτισμός... «δημο κρατικές αρχές» σημαίνουν υ π ο τ α γ ή σε αυθαίρετες και ανεξέλεγ κτες Αρχές... «διεθνείς συμφωνίες και εγγυήσεις» σημαίνουν ε υ θ ύ ν ε ς και π α γ ί δ ε ς για τους αφελείς, καί α ν ε υ θ υ ν ό τ η τ α καί π λ ε κ τ ά ν ε ς για τους «ευφ υείς··· «συντονισμένη προσπάθεια για τη διεθνή συνεννόηση και ειρήνη» σημαίνει συντονισμένη προσπά θεια ν' α λ λ η λ ο σ φ ά ζ ο ν τ α ι οι «μικροί» για να ψ ω μ ί ζ ο ν τ α ι οι «μεγάλοι»... Ετσι, ο «ωραίος νέος κόσμος», που έπλαθαν οι μάγοι - Πρόσπεροι του καιρού εκείνου, αποδείχτηκε, όπως λέει ο Geoge Santayana, «μιά ατέλειωτη γελοιογραφία του εαυτού-του: κάθε στιγμή κοροϊδεύει και διαψεύδει αυτό που ισχυρίζεται πως είναι»6. Ισως επειδή, μέσα στην απέραντη σοφία και φιλανθρωπία-τους, οι κραταιοί των ημερών-μας πιστεύουν, σαν τον Ρουμπάσοφ του Arthur Koestler, πο>ς «η Ιστορία μας έχει διδάξει ότι συχνά τα ψ ε ύ δ η την εξυπηρετούν κα λύτερα απ’ την αλήθεια... Γιατί ο άνθρωπος... πρέπει να οδηγηθεί, μέσα απο την έρημο, με φ ο β έ ρ ε ς και υ π ο σ χ έ σ ε ι ς για φανταστικά δεινά και φανταστικές παραμυθίες»β. Ο δηγείται, με το ψέμα, μ έ σ α α π ό την έρημο - ή οδηγείται σ τ η ν έρημο, που κατασκευάζουν η απάτη κι η απληστία; Α υ τ η την «όαση» είχαμε το ζηλευτό προνόμιο να τη ζήσουμε και να τη ζούμε, οι Ελληνες, όσο λίγοι άλλοι. Είχαμε, μάλιστα, την τύχη να βρεθούμε κάτω απ' τις φτερούγες μιάς μεγάλης χώρας, που τα με γάλα μέσα-της κι οι μεγάλοι ηγέτες-της, έδωσαν και σε μας κάποιες μερίδες απ’ τη μεγάλη ειρήνη, τη μεγάλη ελευθερία και τη «μεγάλη κοινωνία», που οι Προμηθείς αυτοί ε ξ α σ φ ά λ ι σ α ν στον κόσμο και στον τόπο-τους. Δεν ζηλεύουμε, βέβαια, τη δύναμη των «νονών»-μας, και δεν φθο νούμε τον πλούτο-τους. Ανησυχούμε, μόνο, μήπως η τόση-τους ευμά ρεια κι ευπραγία τους παρασύρει στην αλαζονεία, κι η αλαζονεία στην πλεονεξία, κι η πλεονεξία στην αδικία -μιά και ο πλούτος είναι (καταπώς έλεγε ο γέρο - Χίλων) «θησαυρός κακών, εφόδιον ατυχημάτων, χορηγία πονηριάς»1... Ανησυχούμε μήπως ο τόσος όλβος και δύναμή-τους, έχουν καταs. Soiiloques in England. 6. Darkness at noon. 1941. Μεταφρ. Αλ. Κοτζιά, To μηδέν και το asuipov. Γαλαξίας, I960, σελ. *9. 7. Orcllius I, σελ. 170 § 6. Opuscule Graeconim veiera. Λειψία. 1819.
280
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
στροφικές γ ι’ αυτούς συνέπειες, αν πέσουν (λέμε « α ν » , ο μή γένοιτο!) σε χέρια πονηρών κι αστόχαστων ηγετών. Επειδή, λέει, «η υπερβο/ακή αφθονία γεννά την έ π α ρ σ η . όταν αποχτούν πλούτο και δύναμη μεγάλη, άνθρωποι δ ο λ ε ρ ο ί και κ α κ ο κ έ φ α λ ο ι » [«ττικτει τοι κόρος ύβριν, όταν κακώ όλβος έπηται ανθρώπω, και ότω μη νόος άρτιος 17»·].
Ανησυχούμε, επειδή τέτοιοι δολεροί κι αστόχαστοι ηγέτες δε λεί πουν από καμιά χώρα κι από κανένα σπίτι (Λευκό ή όχι). Και φοβό μαστε μήπως κάποιοι μεγάλοι των Μεγάλων, αντί να συμμορφωθούν με την εντολή του Thomas Jefferson («Οταν κάποιος αναλάβει δημόσια θέση. πρέπει να θεωρεί τον εαυτό-του δημόσιο κτήμα»9), κάνουν το α ν τ ί θ ε τ ο : θεωρούν και τη θέση-τους και τη χώρα-τους, και το λαό-της και τους λαούς όλους, κ τ ή μ α π ρ ο σ ω π ι κ ό - τ ο υ ς . . . Ανησυχούμε, τέλος, επειδή αυτή η εγωπάθεια, η αλαζονεία, η έπαρ ση, η «ύβρις» «μεστώνοντας καρποφοράει ολέθρου στάχι, οπούθε ο πολυδάκρυτος τρυγιέται θέρος» [«ύβρις γαρ εζανϋούσ' εκάρπωσε στάχυν άτης, όθεν πάγκλαυτον εζαμά θέρος»'0]. Δεν θα θέλαμε, βέβαια, με κανένα τρόπο, να δούμε «πολυδάκρυτους» τους ευεργέτες-μας... που με τόσα δολλάρια σκούπισαν τα δ ι κ ά μ α ς δάκρυα -και, με πολύ περισσότερα, έθρεψαν τους καγχασμούς και τους σαλταδορισμούς των γ ε ι τ ό ν ω ν - μ α ς . . . Μόνο να, οι γεί τονες αυτοί μας θυμίζουν τον Churchill πάλι, που, στις 5.10.1938, έλεγε, κρίνοντας κι επικρίνοντας τη λεόντεια, για τον Hitler, συμφωνία του Μονάχου: «Βάζοντάς-μας το περίστροφο στο στήθος, μας ζήτησε εκατό λίρες. Του τις &>'>σαμε. Επειτα, μας ζήτησε 200, πάντα απειλιόντας-μας με το περί στροφο. Τελικά, ο δικτάτορας δέχτηκε να ικανοποιηθεί με 190, υπό τον όρο να του υποσχεθούμε πύτο έναρζιν των μορφωτικών ικόοσιών-της· δια του ·ίξαιρέτου τούτου κονήματος* - «ου μοιράστηκε και στά σχολεία για να «χαϊδεύσει» τους ελληνόχαιδες. Πρόεδρος της φωτισμένης και διαφωτιστικής αυτής εταιρείας ήταν ο καθηγητής Ιτ. Κορρές, και σύμβουλοι οι Γ. Κορμούλης, Ε. Φωτι&δης, θ. Κωνσταντίνου. Π. Γεωργούτζος, Λ. Κανελλάκος κ.α. 2. Σοφία Σαράχ. Κ , S. 3. Σοφοκλή. Αντιγόνη, στ, 707-709.
Ο ΘΕΡΙΣΜΟΣ Η «πολιτική της δολοφονίας» και η δολοφονία της πολιτικής «Γιατί δεν είναι η μοίρα χήρα κανενός Κι οι μάνες είναι για να κλαίν, οι άντρες για να παλεύουν... Κι η λευτεριά για ν' αστραφτογεννιέται αδιάκοπα!» ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, Ασμα ηροιικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθΟπολοχαγό της Αλβανίας, Ζ ' ίδαγμα και μ έ τ ρ ο ανθρώπινης στάσης έγινε κι έμεινε ο Αλέκος Παναγούλης, όσο ζούσε. Πάνω στο άπεφθο μέταλλο της αλκής-του, μετριόταν και κρινόταν η σ τ ά σ η ό λ ω ν - μ α ς απέναντι στο οριακό θέμα της ατομικής κι εθνικής Ελευθερίας κι Αξιοπρέπειας. Πάνω στο «χάρτη περηφάνειας του γυμνού-του στήθους όπου ζεσπούσαν λευτεριά και θάλασσαν 1, καταγραφόταν το «στίγμα» της δ ι κ ή ς - μ α ς πορείας και της δ ι κ ή ς - μ α ς συνείδησης... Μέτρο και δίδαγμα γίνεται, τώρα, κι ο θάνατός-του για τη στάση ό λ ω ν - μ α ς απέναντι σ’ ό,τι ο θάνατός-του συμβολίζει. Για τη στάση-μας απέναντι στην Ελευθερία και στην Αλήθεια, που είναι ταυ τόσημες και που απειλούνται απ’ όσους εκείνος πολέμησε.
Δ
ΔΙΔ Α ΓΜ Α ΤΑ , πρώτη απ’ όλους, πρέπει να πάρει η κυβέρνηση. Και θα της τα δώσουν, ελπίζουμε, μερικές διαπιστώσεις, που δύσκολα μπορεί ν’ αμφισβητηθούν. Οταν η σεισμική είδηση μαθεύτηκε στο Πανελλήνιο, κ α ν έ ν α ς (ή σχεδόν) δ ε ν πίστεψε την «επίσημη» εκδοχή πως ο Παναγούλης σκο τώθηκε σε «κλασικό τυχαίο τροχαίο δυστύχημα». Ο λ ο ι (ή περίπου) υποψιάστηκαν ε γ κ λ η μ α τ ι κ ή ενέργεια, όλοι είδαν μπροστά-τους το αποτρόπαιο φάσμα μιάς ακόμα π ο λ ι τ ι κ ή ς δ ο λ ο φ ο ν ί α ς . 1. Ελύτης, Ασμα..., E t.
Ο ΘΕΡΙΣΜΟΣ
295
Αυτή η δυσπιστία κι αυτές οι υποψίες κάθε άλλο παρά αδικαιολόγητες ήταν. Για λόγους πολλούς, που μπορούμε να τους συνοψίσουμε έτσι: Α) Ο ι ί δ ι ε ς οι Αρχές έχουν από καιρό υπονομεύσει μ ό ν ε ς τ ο υ ς την αξιοπιστία-τους. Ιδιαίτερα, οι Αρχές που φροντίζουν για την τάξη και την ασφάλειά-μας. Σε τέτοιο σημείο, μάλιστα, ώστε να γίνονται, συχνά, α υ τ έ ς υπαίτιες αταξίας και ανασφάλειας. Η πάγια μέθοδός-τους ν’ αρνιούνται τα ολοφάνερα, να διαψεύδουν τα πασίγνω στα και να υποστηρίζουν τα ανυπόστατα, έχει κ λ ο ν ί σ ε ι πρόριζα την πίστη που ο πολίτης πρέπει να έχει .στους «φύλακές»-του. Διόλου περίεργο, λοιπόν, ότι οι Ελληνες δ ε ν πίστεψαν την επί μονη «επίσημη» εκδοχή. Ακριβώς επειδή ήταν τ ό σ ο ε π ί μ ο ν η... Β) Το ίδιο το Κράτος έχει επιτρέψει να δημιουργηθεί ένα τέτοιο κ λ ί μ α στην πολιτική ζωή-μας, ώστε καμιά υπόνοια για πολιτικά εγ κλήματα ν α μ η μοιάζει «παράλογη». Εφτά χρόνια κυβερνούσε αυτή τη χώρα το Εγκλημα σ ’ όλες τις μορφές-του, απ' την πιο βάρβαρη ως την πιο χυδαία. Και, σήμερα, ύστερ’ από μιά διετία Δημοκρατίας, οι περισσότεροι εγκληματίες κι οι παραφυάδες-τους, όχι μόνο μένουν ατιμώρητοι, όχι μόνο παραμένουν ακλόνητοι ρ υ θ μ ι σ τ έ ς της ζωής-μας (σαν επίλεκτα όργανα του κράτους), αλλά και α π ε ι λ ο ύ ν τ η ζ ω ή - μ α ς (σαν επίζηλα εργα λεία του παρακράτους). Στον κάθε πολίτη έχει καλλιεργηθεί η πεποίθηση πως α υ τ ο ί, οι τυραννόφρονες και τυραννόδουλοι, παραμένουν και της Δημοκρατίας οι ε υ ν ο ο ύ μ ε ν ο ι - ενώ οι τυραννομάχοι έχουν γίνει της Δημοκρα τίας οι α π ο δ ι ο π ο μ π α ί ο ι 2 . Και καθώς η ε ύ ν ο ι α γεννά την α σ υ δ ο σ ί α , κι η ασυδοσία γεννά το θ ρ ά σ ο ς, οι πιο θρασύδειλοι «μαφιόζοι» δεν διστάζουν να κομπάζουν, επώνυμα ή ανώνυμα, πως θα εξοντώσουν τη Δημοκρατία -αφού πρωτύτερα έξοντώσουν τους πιο «ενοχλητικούς» δημοκράτες. Μυριόστομη κυριάρχησε στην κηδεία του Παλικαριού η κραυγή: «Ο Παναγούλης ζει». Φοβόμαστε, ωστόσο, πως πολύ πιό «ρεαλιστική» (και δραματική) ήταν η βουβή οιμωγή στο «πανώ» των μαυροντυμένων μανάδων που ακολουθούσαν την πομπή: «Τα παιδιά-μας δολοφονούνται Το παρακράτος ζει». Διόλου περίεργο, λοιπόν, ότι οι πολίτες δ ε ν πίστεψαν πως ο Πανα γούλης σκοτώθηκε. Αλλά πως τ ο ν σ κ ό τ ω σ α ν . Αυτοί ακριβώς που «ζ ο υ ν»... 2. Δείγμα μυριοστό και χτεσινό μόλις: Στη Θεσσαλονίκη γίνεται μιά ακόμα απόπειρα εναντίον ενός «προοδευτικού βιβλιοπωλείου». Και κ α ν έ ν α ς δεν πιάνεται... Αλλά πι άνεται α μ έ σ ω ς στο Αγρίνιο ένας πολίτης που έγραφε · 0 Παναγούλης ζα»... Οπως. άλ λωστε, πιάνονται α κ α ρ ι α ί α όσοι μοιράζουν δημοκρατικές προκηρύξεις, αλλά δεν πι άνονται π ο τ έ οι διανομείς νεοφασιστικών και θασιλοχουντικών φληναφημάτων.
296
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Γ) Παλιά και πρόσφατη πείρα μας έχει μάθει πόση πέραση έχει η π ο λ ι τ ι κ ή δ ο λ ο φ ο ν ί α , παντού και πάντα. Τύραννοι και τυραν νολάτρες, πρώτο-τους μέλημα έχουν «να περιορίζουν τη δύναμη των πιο σπουδαίων πολιτών και να θ α ν α τ ώ ν ο υ ν τους υ ψ η λ ό φ ρ ο ν ε ς » («τους υπερέχοντες κολούειν και τους φρονηματίας αναιρείν»3]. Η ελληνική και η παγκόσμια Ιστορία είναι κατάστικτη και καθαγι ασμένη από μάρτυρες του «υψηλού φρονήματος». Στην εποχή-μας, μάλιστα, η «πολιτική της δολοφονίας» έχει γίνει τόσο «τρέχουσα» υπόθεση, ώστε επίσημες, κρατικές υπηρεσίες να επωμίζονται το σω τήριο και καθαρτήριο έργο της απαλλαγής απ’ τους ξένους ή ντόπιους «φρονηματίες». Αφοπλιστικό δείγμα, οι σχετικές παταγώδεις ο μ ο λ ο γ ί ε ς των Αμερικανών αρμόδιων. Διόλου περίεργο, λοιπόν, ότι οι πολίτες πίστεψαν αμέσως πως στην Ελλάδα (που τόσες υπηρεσίες της έχουν προσφέρει οι αλλοδαπές και ημεδαπές Υπηρεσίες) εφαρμόστηκε άλλη μιά φορά η « μ έ θ ο δ ο ς » , που τόσο αποτελεσματική έχει αποδειχθεί για τους εκεί δασκάλους και για τους εδώ μαθητές... Δ) Ο Αλέκος Παναγούλης ήταν ο « ι δ α ν ι κ ό ς » στόχος για μιά τ έ τ ο ι α ενέργεια των ολετήρων του λαού και τού τόπου: Αποτελούσε το πιο ηρωικό και μαρτυρικό σύμβολο της αντίστασης εναντίον-τους... Συνέχιζε τον αγώνα-του γ ι’ αυτόν «το βασανισμένο λαό» (όπως έλεγε) με το ίδιο ήθος και με το ίδιο πάθος... Κι ακόμα, κρατούσε τώρα στα χέρια-του τα εκρηκτικά αρχεία της ΕΣΑ... κι ετοί μαζε καταγγελίες για το χαμό του αδερφού-του και για τον αφανισμό της Κύπρου. Διόλου περίεργο, λοιπόν, ότι οι πολίτες σκέφτηκαν αμέσως πως η εξόντωσή-του ε ξ υ π η ρ ε τ ο ύ σ ε π ο λ λ α π λ ά τους εχθρούς-του κι εχθρούς-μας: ικανοποιούσε το πάθος της ε κ δ ί κ η σ η ς κατά του κο ρυφαίου συμβόλου της αντίστασης και της τυραννοκτονίας ... ε ξο υ δ ε τ έ ρ ω ν ε έναν ασυμβίβαστο αγωνιστή... α π ο σ ο β ο ύ σ ε αποκαλύψεις ολέθριες γ ι’ αυτούς - και για άλλους... π α ρ α δ ε ι γ μ ά τ ι ζ ε τους τολμηρούς και τους ανυπότακτους... τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ο ύ σ ε , τέλος, το λαόν ολόκληρο με μιά βροντερή επίδειξη επιβίωσης και δύ ναμης του Κράτους του Ζόφου. Ο Παναγούλης ήταν, το δίχως άλλο, ο «αμνός» ο πιο κατάλληλος για τη θυσία... Τ ΐ Σ ΔΥΣΠΙΣΤΙΕΣ και τις υποψίες ήρθε να τις ενισχύσει η « σ ύ γ χ υ σ η » που ακολούθησε το «δυστύχημα» - κι όπου την κύρια ευθύνη την έχουν οι Αρχές πάλι. Δεν χρειάζεται να μιλήσουμε για τις πασίγνωστες αντιφάσεις των 3. Αριστοτέλης, Πολιτικά, Ε Ι3Ι3Θ.
Ο ΘΕΡΙΣΜΟΣ
297
μαρτύρων και του «δράστη»... για τ’ αυτοκίνητα που ήταν δ ύ ο , αλλά ίσως και τ ρ ί α... που δ ε ν συγκρούσθηκαν, αλλά και σ υ γ κ ρ ο ύσ 0 η κ α ν... που ήταν κόκκινα, αλλά και κίτρινα... που ήταν «Τζάγκουαρ», αλλά και «Πεζώ»... Εκείνο που, προπάντων, εντυπωσιάζει (και υποψιάζει) είναι η πολ λαπλή β ι α σ ύ ν η που επιδείχθηκε απ’ την πρώτη ώρα: η βιασύνη της ανακοίνωσης περί «τυχαίου» ...η βιασύνη της νεκροψίας... η βιασύνη ν' αποδοθεί η λεωφόρος Βουλιαγμένης στην κυκλοφορία (μ’ αποτέλε σμα να εξαφανισθούν πολύτιμα ίχνη)... η βιασύνη να προεξοφληθεί η γνώμη των Ιταλών ειδικών... η βιασύνη του Στέφα να δηλώσει πως ανήκει στο «Ρήγα Φεραίο»... η βιασύνη της Αστυνομίας ν’ «αποκαλύψει» το πολιτικό «παρελθόν» της οικογένειάς-του... η βιασύνη του κ. Καραθανάση να επικοινωνήσει με τον «κόφτη»... Αυτή όλη η βία απ’ τη μιά, η ολιγωρία απ’ την άλλη, δεν δικαιολο γούν την υποψία πως επιχειρήθηκε, από ορισμένους αρμόδιους, βι ασμός της αλήθειας; «Χάριν της ησυχίας του τόπου», ίσως. Αλλά η ησυχία εξασφαλίζεται μονάχα με την α δ ι ά β λ η τ η δ ι κ α ι ο σ ύ ν η . Το αντίθετο, μόνο αναταραχή και ανησυχία εκτρέφει. Και κινδύνους θανάσιμους εγκυμονεί... Τ Η Ν ΑΝΗΣΥΧΙΑ ήρθαν να την ενισχύσουν οι συνειρμοί της μ ν ή μ η ς . Γ ιατί ο καθένας θυμήθηκε τί σ υ ν έ π ε ι ε ς (άμεσες ή έμ μεσες) είχαν κάποια ά λ λ α «δυστυχήματα», στο κοντινό ή μακρινό τερο παρελθόν, θυμήθηκε πως η «Ματωμένη Π ρ ω τ ο μ α γ ι ά » του 1936 στη Θεσσαλονίκη, άνοιξε το δρόμο για τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου... θυμήθηκε πως, στον «τ ρ ο χ α ί ο» θάνατο του Λαμπράκη, πρωταγωνίστησαν εκλεκτά «αναστήματα» του παρακράτους - που, όταν έγινε κράτος, το 1967, τους τίμησε επάξια... ενώ εξόντωνε τον Μανδηλαρά, τον Τσαρουχά και τόσους άλλους « τ υ χ α ί ο υ ς » νε κρούς... θυμήθηκαν, τέλος, τις απανωτές απόπειρες κατά του Μακά ριου, που «στεφανώθηκαν» απ’ το ιωαννίδειο πραξικόπημα και τον σφαγιασμό της Κύπρου... θυμήθηκαν, με δυό λόγια, πως το Εγκλημα της τυραννίας και της προδοσίας, που έχει στόχο του ένα λ α ό ν ολόκληρο, το προετοιμά ζουν συχνά (και το συνοδεύουν πάντα) εγκλήματα με στόχο-τους ά τ ο μ α που αγωνίζονται για το λαόν αυτό... Τ I ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ -τ ί π ρ έ π ε ι να σημαίνουν- όλα τούτα για την κυβέρνηση; Πως θ ε ρ ί ζ ε ι σήμερα ό , τ ι έ σ π ε ι ρ ε δύο χρόνια τώρα. Εσπειρε α ν ο χ ή και θ ω π ε ί ε ς για τους εγκληματίες - και θερίζει τη λαϊκή δ υ σ π ι σ τ ί α στις διαβεβαιώσεις-της, και την υ π ο ψ ί α πως επιχειρείται η «συγκάλυψη» ενός απαίσιου εγκλήματος. Εσπειρε
298
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
τα « κ α τ α π ρ α ϋ ν τ ι κ ά » του συμβιβασμού με τους μηχανισμούς της τυραννίας - και θερίζει τη λαϊκή θ ύ ε λ λ α για την επιβίωση των τυραννικών συστημάτων και γεννημάτων. Ακόμα κι αν είναι «τυχαίος» ο θάνατος του Παναγούλη, αυτή η αυθόρμητη λαϊκή αντίδραση μ έν ε ι ο αναμφισβήτητος θερισμός για την κυβέρνηση. Και τούτος ο θερισμός - η δυσπιστία, οι υπόνοιες, η ανησυχία, η θύελλα- δεν είναι επινόηση μερικών «δημαγωγών». Είναι π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α , που την βροντοφώναξαν εκατοντάδες χιλιάδες λαού στην κηδεία του Τυ ρά ννομάχου. Θέλουμε όλοι να ελπίζουμε πως, έστω και τώρα, η κυβέρνηση θα βγάλει απ’ αυτή την πικρότατη συγκομιδή τα συμπεράσματά-της και θ’ αντλήσει τα πρέποντα διδάγματα. Πως θα θυμηθεί, κ ι ε κ ε ί ν η , π ο ύ οδήγησαν και π ο ύ οδηγούν πάντα οι εναγκαλισμοί με τους εχθρούς του λαού και της Δημοκρατίας. Πως θα συνειδητοποιήσει, επιτέλους, ότι η «πολιτική της μακροθυμίας» επιτρέπει ν’ ανθίσει αργά ή γρήγορα η «πολιτική της δολοφονίας»... που καταλήγει ανα πότρεπτα στη δ ο λ ο φ ο ν ί α τ η ς π ο λ ι τ ι κ ή ς , για να μείνει το πεδίο ελεύθερο στη βασιλεία των δ ο λ ο φ ο ν ώ ν... Κι ο μοναδικός άσφαλτος τρόπος για ν’ αποκαταστήσει η κυβέρ νηση την αξιοπιστία-της και να εξασφαλίσει την περιπόθητη ηρεμία-μας, είναι να διαλάμψει η Α λ ή θ ε ι α και ν' αποδοθεί η Δ ι κ α ι ο σ ύ ν η - τόσο για το έγκλημα της Πρωτομαγιάς (α ν είναι έγ κλημα), όσο και για τα εγκλήματα της επταετίας (που εγκλήματα αναμφισβήτητα ε ί ν α ι ) . Ναι, το δίχως άλλο, «επιβάλλεται να αφεθεί ελεύθερη και ανεπηρέαστη η Δικαιοσύνη», καθώς είπε ο Πρωθυπουργός. Αλλά ελεύθερη και ανε πηρέαστη α π ό ό λ ο υ ς -αρχίζοντας απ’ τα αρμόδια υ π ο υ ρ γ ε ί α που, με τις αστραπιαίες δηλώσεις-τους, έχουν την δυνατότητα να κ α τ ε υ θ ύ ν ο υ ν την προανάκριση προς την «ποθητή» εκδοχή (περί «τυ χαίου» λ.χ.), καθώς και από τα κ ρ α τ ι κ ά ό ρ γ α ν α , που έχουν την δυνατότητα να ε π η ρ ε ά ζ ο υ ν την κρίση της Δικαιοσύνης με τα στοιχεία που της προσφέρουν... Χ Ρ Ο Ν ΙΑ και χρόνια πριν, ο λαϊκός τραγουδιστής είχε χαράξει το επιτύμβιο του Αλέκου Παναγούλη: «Δε σώμοιαζε, λεβέντη-μου, στη μαύρη γης για να ’μπεις». Χρόνια και χρόνια πριν, ο ίδιος τραγουδιστής είχε προφητέψει τη θέληση του Αντρειωμένου: «Κάμετε το κιβούρι-μου, πλατύ, ψηλό να γένει, να στέκω ορθός να πολεμώ, και δίπλα να γεμίζω». Ο ρ θ ό ς , π ο λ ε μ ι σ τ ή ς , μένει κ ι ε κ ε ί ο Παναγούλης. Κι α υ τ ό είναι το δίδαγμα και το μέτρο, που αφήνει σ ’ ό λ ο υ ς ε μ ά ς ... [9·.5.1976]
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ Μνημεία και μνήμες «Αναισχυντία, φαύλου ίδιον...» ΦΙΛΩΝ ΡΕΣ - ώρες, κάποιες συμπτώσεις είναι ανατριχιαστικά αποκα λυπτικές - α ν συμπτώσεις είναι... Την περασμένη Κυριακή, έγιναν στο Καρπενήσι τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Γεώργιου Καφαντάρη - του παλιού, αδάμαστου δη μοκρατικού ηγέτη και πρωθυπουργού. Την ί δ ι α μέρα - μιά εβδομάδα μετά τον «τυχαίο» θάνατο του Κο ρυφαίου της αντιδικτατορικής Α ν τ ί σ τ α σ η ς -γίνοναν στο Βαθύλακο Κοζάνης κάποια ά λ λ α αποκαλυπτήρια: ενός «Μνημείου Εθνι κής Α ν τ ι σ τ ά σ ε ω ς ΠΑΟ - ΕΕΣ Δυτικής Μακεδονίας». Κι η ειδησεογραφία πρόσθετε πως «στο μνημείο κατέθεσαν στεφάνια ο γενικός αρχηγός του ΕΕΣ, Κωνστ. Παπαδόπουλος, ο πρόεδρος της ΠΑΟ Δυτικής Μακεδονίας Κ.Τίεχλιβανίδης, ο γνωστός Σ ο ύ ρ λ α ς , εκ μέρους των αγωνιστών Φαρσάλων, και η Β α σ ι λ ι κ ή Εθνική Παράταζις Δυτικής Μακεδονίας». Αλλά η τελετή είχε και άλλες συγκινητικές πλευρές: «Στις ομιλίες, δ ε ν αναφέρΟηκαν καν οι Γερμανοί Ν α ζ ή δ ες , ενώ έγιναν επιθέσεις εναντίον των "Κομμουνιστοσυμμοριτών"... Διευκρινίσθηκε ότι οι πεσόντες διατελούσαν κάτω απ' τις διαταγές του Μ ι χ α λ α γ ά ( Μι χαήλ Παπαδόπουλου), οπ)α.ρχηγού της ΠΑΟ Μακεδονίας... Στο τέλος της τελετής, ο Κωνστ. Παπαδόπουλος εζέφρασε την ευχή, τέτοιου είδους μνη μεία να πολλαπλασιασθούν, για να καλύψουν ολόκληρη τη Μάκεδονία»... Για τους περισσότερους Ελληνες, και μάλιστα τους νεότερους, τούτη η είδηση ή θα πέρασε απρατήρητη ή θα έμεινε ακατανόητη. Γ ιατί, βέβαια, ούτε τις «αντιστασιακές» αυτές οργανώσεις με τα γριφώδη αρχικά ξέρουν, ούτε τους «ηρωικούς» αρχηγούς-τους άκουσαν
Ω
300
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Ευκαιρία, λοιπόν, ν α τ ι ς -κ α ι τ ο υ ς - μάθουν. Για να πλουτίσουν όχι μόνο τις ι σ τ ο ρ ι κ έ ς γνώσεις-τους, αλλά και τις π ο λ ι τ ι κ έ ς και μάλιστα, τις σ η μ ε ρ ι ν έ ς . . . « Π .Α .Ο .» σημαίνει «Πανελλήνιος Απελευθερωτική Οργάνωσις». Ηταν διάδοχος της «Υ.Β.Ε.» («Υπερασπισταί Βορείου Ελλάδος»), που ανάδοχος και δημιουργός-της ήταν ο συνταγματάρχης Αθαν. Χ ρ υ σ ο χ ό ο υ . Εστι δε Χρυσοχόου, ο «Γενικός Επιθεωρητής Νομαρχιών Μακεδονίας», που είχε διοριστεί στη θέση αυτή αμέσως μετά την υ π ο δ ο ύ λ ω σ η της χώρας στους Γερμανούς (Ιούλιος 1941), και έμεινε α μ ε τ α κ ί ν η τ ο ς εκεί ως το τέλος της Κατοχής 1 - και, φυ σικά, α ν ε ν ό χ λ η τ ο ς μετά απ' αυτήν. Αυτόν τον «Επιθεωρητή» αποκαλούσε « ο φ θ α λ μ ό ν τ ο υ Τ σ ο λ ά κ ο γ λ ο υ » (του πρώτου Κουίσλιγκ «πρωθυπουργού») ο ίδιος ο... Επιτελάρχης της ΠΑΟ, αντιστράτηγος ε.α., Αρχ. Αργυρόπουλος2. Κι απ’ αυτόν τον «Επιθεωρητή» ζητούσε ο I. Ράλλης (ο τρίτος Κουΐσλιγκ «πρωθυπουργός») να συγκροτήσει «μικρές ομάδες εθελοντών» και να έρθει «εις επαφήν με τας εκεί γ ε ρ μ α ν ι κ ό ς στρατιωτικός μονάδας, ίνα τα ειρημένα τμήματα*λάβωσι τον αναγκαίον ο π λ ι σ μ ό ν και ε ξ ά ρ τ η σ ι ν δια να δύνανται να δ ρ ώ σ ι ν ε λ ε υ Ο έ ρ ω ς εις τας μνημονευθείσας περιοχάς»3. Και ο ίδιος ο «Επιθεωρητής» διαδήλωνε πως «ενίσχυσε την ΠΑΟ χρηματικώς δια την επούλωσιν επειγόντων (sic!) αναγκών -της»*. Μ’ άλλα λόγια: η «αντιστασιακή» ΠΑΟ ήταν «ανάστημα» ενός «αναστήματος» των «κυβερνήσεων» - «αναστημάτων» του γερμανού κατακτητή... Ο ίδιος ο κατακτητής, άλλωστε, δίνει συναρπαστικές πληροφορίες για μερικά «στελέχη» της ΠΑΟ. Πρώτα - πρώτα, για τον «οπλαρχηγό»-της Κ υ ρ ι ά κ ο Π α π α δ ό π ο υ λ ο (Κισάμπατζακ ή Κουτσαμπασάκ ή Κίσα Μπάτζακ). Μιά απόρρητη έκθεση του Γερμα νού αρχιστρατήγου Θεσσαλονίκης - Αιγαίου προς την Ανώτατη Διοί κηση της Στρατιάς Ε (14.2.1944) λίει: «Οι εν Κούκω (: χωριό στα Πιέρια, κοντά στην Κατερίνη) και ιδίως ο 1. Οπως παραδέχθηκε ο ίδιος με γράμμα. του της 11.8.1963 στο ·Βήμα*. Βλ. το βιβλίο του καθηγητή Πολ. Ενεκεκίδη Η Ελληνική Αντίστασις 1941-1944. άηιος αποκαλύπτεται από τα μαστικά αρχεία της Βίρμαχτ στην Ελλάόα . Κολλάρος, 1964, σελ. 248-2SO. Φυσικά, στο γράμμα αυτό, ο Χρυσοχόου αυτοκροβάλλεται σαν εθνοσωτήρας! 2. Βλ. γράμμα-του της 14.6.1963 στο·Βήμα·. 2.7.1963. Και σε Ενεχεκίδη, ο.κ., σελ. 242. 3. Ακόρρητο έγγραφό-του, 20.9.1944. Ο Ενεκεκίδης (ο.χ., σελ. 99-100) το χαραχτηρίζει •Ολιβίρόν»... 4. Ιτο χιο κάνω (σημ. 2) γράμμα-του. Ο.χ., σελ. 2J0.
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ
301
αρχηγός-των Κουτσαμπασάκ είχαν αποδείξει ήδη τότε (:τέλος 1942) μιάν α π ο λ ύ τ ω ς γ ε ρ μ α ν ό φ ι λ ο ν σ τ ά σ ι ν ... Η μικρά ομάζ του Κου τσαμπασάκ (: 250 ώς 600 άντρες) εξειλίχΟη εις μίαν εθνικήν(\) και γ ε ρ μ α ν ό φ ι λ ο ν κίνησιν... Η σ υ ν ε ρ γ α σ ί α - τ η ς μετα της μ υ σ τ ι κ ή ς σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή ς α σ τ υ ν ο μ ί α ς και των υπολοίπων υπηρεσιών Κατε ρίνης είναι α ρ ί σ τ η » * . Και δεν χρειάζεται, βέβαια, κανενός είδους ιστορική μνήμη, για να μαντεύσει κανένας τ ί σ η μ α ί ν ε ι «αρίστη συνεργασία» με την απο τρόπαιη Γκε - Στα - Πο... Την συνεργασία του «οπλαρχηγού» της ΠΑΟ με τους κατακτητές επιβεβαιώνει, άλλωστε, και ο Επιτελάρχης της οργάνωσης: «Ο Κισάμπατζακ... εδέχθη από το τέλος του 1943 και μετέπειτα ενίσχυ σ η των Γερμανών»*... Αλλά στους κόλπους αυτών των «αντιστασιακών» οργανώσεων θα συναντήσουμε και μερικά ά λ λ α , πολύ πιο γνωστά ονόματα. Καθώς γράφει ο Επιτελάρχης πάλι, «αρχηγός του ανταρτικού σώματος ΠΑΟ Κρουσιών» ήταν ο υπομοίραρχος Κωνστ. Μ ή τ σ ο υ 7. Που, φυσικά, δεν είναι άλλος απ’ τον περίπυστο στρατηγό της Χωροφυλακής και «ιθύνοντα νούν» στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη... Οσο γιά την «αντιστασιακή» δράση της ΠΑΟ, υπάρχει μιά ακόμα αδιάβλητη μαρτυρία. Την προσφέρει ένας από τους πράκτορες του θρεταννικού «Γραφείου Ειδικών Επιχειρήσεων» (S.O.E.) στην κατεχόμενη Ελλάδα, ο Kenneth Scott, που περιγράφει πως «ο μισός πληθυσμός του Βέρμιου σ φ α γ ι ά σ 0 η κ ε α π’ τους Γερμανούς κ α ι τ η ν Π Α Ο , και πως ο ίδιος ο Σκόττ μόλις που γλύτωσε απ' τη σφαγή»9... Α Κ Ο Μ Α πιο «ακραιφνώς αντιστασιακή» ήταν η πολιτεία της άλλης οργάνωσης που τιμήθηκε προχτές: του «Ε.Ε.Σ.» («Εθνικού Ελληνικού Στρατού»). Το ιστορικό-της το χρωστάμε, και πάλι, στον αντιστρά τηγο Αργυρόπουλο: « Υπολοχαγός Κ ω ν σ τ . Π α π α δ ό π ο υ λ ο ς , εκ Κιλκίς (Σ.Σ.: ο προχτεσινός ομιλητής). Ουδεμίαν σχέσιν είχε με την ΠΑΟ. Ούτος πρά γματι ωργάνωσεν, από του Φεβρουάριου 1944, εις την περιοχήν Κιλκίς Λαγκαδά, Σώμα ε ξ ο π λ ι σ Ο έ ν υ π ό τ ω ν Γ ε ρ μ α ν ώ ν κ α ι σ υ ν τ η ρ ο ΰ μ ε ν ο ν υ π ' α υ τ ώ ν . . . Εξετέλεσεν επιθετικός επιχειρήσεις κατά τμημάτων του ΕΛΑΣ, β ά σ ε ι σ χ ε δ ί ο υ τ ω ν Γ ε ρ μ α ν ώ ν και 5. Ο.κ., σελ. 44-47. 6. Ο.κ.. σελ. 242. 7. Ο.κ., σελ. 243. 8. Βλ. Richud Cape». Simiomata. Λονδίνο, χ.χ., σελ. 79-80. Και Αντρέα Κέδρου, La Risistance Grecque (1940-1944), Παρίσι Laflbm, 1966, σελ. 187, σημ. 3.
302
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
εις κατευθύνσεις σ υ γ κ λ ι ν ο ύ σ ας μ ε γ ε ρ μ α ν ι κ ά τ μ ή μ α τ α , επι τιθέμενα κατά των ιδίων αντικειμενικών σ κ ο π ώ ν » 9 . . . Ενας τρίτος ομώνυμός-του, ο Μ ιχαήλ Παπαδόπουλος ή Μ ι χ ά λ α γ α ς (που μνημονεύτηκε στα αποκαλυπτήρια^ είχε κι αυτός «εξοπλισΟεί από τους Γερμανούς», όπως βεβαιώνει ο κ. Κομνηνός Πυρομάγλου. Βλέποντας, όμως να «γυρίζουν» οι τύχες του πολέμου, πρότεινε (τον Δεκέμβρη 1943) στον ΕΔΕΣ «να κτυπήσουν (τα τμήματά-του) τους Γερμανούς και να αναγνωρισθούν ως τμήματα της Εθνικής Αντιστάσεως ανεξάρτητα ή του ΕΔΕΣ. Το Στρα τηγείο Μέσης Α νατο)ής, εις το οποίον ανεφέρθημεν, α π έ ρ ρ ι ψ ε τ η ν πρότασιν»10. Το Στρατηγείο Μ. Ανατολής «απέρριψε» τον ΕΕΣ, αλλά το ελλη νικό κράτος α ν α γ ν ώ ρ ι σ ε πανηγυρικά το «απόρριμα»... Μιά ακόμα «αιγλήεσσα» μορφή διαλάμπει στις ηρωϊκές τάξεις του ΕΕΣ. Γράφει, ξανά, ο αντιστράτηγος Αργυρόπουλος: «Στενός συνεργάτης του Παπαδοπούλου ήτο κ(μ ο γνωστότατος τελευ ταίως (Ξενοφών) Γ ι ο σ μ ά ς . πρόεδρος του "Συνδέσμου Αγωνιστών και θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως” της Θεσσαλονίκης, ο οποίος εις ανακοινώσεις-του προς τον Τύπον, τελευταίως, εφαίνετο υ π ε ρ ή φ α ν ο ς δ ι α τ η ν γ ε ρ μ α ν ο φ ι λ ί α ν - τ ο υ της εποχής εκείνης και δια τον εξ οπλισμόν του ΕΕΣ υπό των Γερμανών»". Και έγινε, πραγματικά, γ ν ω σ τ ό τ α τ ο ς ο κ. πρόεδρος από τη συμμετοχή-του στην «επιχείρηση Λαμπράκη», μαζί με τους Μήτσους και τις «Καρφίτσες»... Ετσι, λοιπόν, όμοιοι αεί πελάζουσι. Γ ι ’ α υ τ ό και στα προχτεσινά αποκαλυπτήρια δεν ακούστηκε λ έ ξ η κατά των Νατσίδων: η (χιτλε ρική) ευγένεια (και ενίσχυση) υποχρεώνει... Αλλωστε, την ομοψυχία αυτή την αποδείχνουν περίτρανα δυό φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν στο προχτεσινό «Βήμα»'2 και όπου οι διάφοροι Μιχάλαγες και Κισαμπατζάκοι συμφωτογραφίζονται και συνευωχούνται με χ ι τ λ ε ρ ι κ ο ύ ς αξιωματικούς στη Β ι έ ν ν η και στη Γ ε ρ μ α ν ί α ! Ελπίζουμε πως ο γλύπτης που φιλοτέχνησε το «μνημείο» του Βαθύλακου, θα φρόντισε να διαιωνίσει κ ι α υ τ έ ς τις «αντιστασιακές» πόζες στη «ζωοφόρο» του καλλιτεχνήματός-του... Α Π Ο την πατριωτική τελετή του Βαθύλακου δεν έλειψε και μιά άλλη εθνική κιβωτός: ο Σ ο ύ ρ λ α ς , αρχηγός -λ έ ε ι- των «αγωνιστών Φαρ 9. Σε Ενεχεκίδη, ο.χ., σελ. 244. 10. Γράμμα-του της 29.6.1963 στο ·Βήμα*. Και σε Ενεκεκίδη, ο.it., σελ. 240. ΙΙ.Ο.χ., σελ. 244. 12. «Βήμα». 13.5.1976.
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ
303
σάλων». Πόσο «αγωνιστής» ήταν ο εν λόγω, το ιστορεί η έκθεση της θρεταννικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής, που είχε έρθει στην Ελ λάδα τον Αύγουστο του 1946: «Σε ορισμένα μέρη της Θεσσαλίας, ιδιαίτερα στο τρίγωνο Λάρισας - Βό λου - Τρικάλων, ένοπλες ομάδες της δεξιάς δρουν με π ρ ω τ ο φ α ν ή ϋ ρ α σ ύ τ η τ α . Μιά μέρα του Αυγούστου, ένα δ ι α β ό η τ ο ς σ υ μ μ ο ρ ί τ η ς τ η ς δ ε ξ ι ά ς , ονόματι Σ ο ύ ρ λ α ς , μπήκε στην πόλη της Λά ρισας, έδρα του Β ' Σώματος Στρατού, και παρέμεινε εκεί αρκετό χρονικό διάστημα χωρίς να συλληφΟεί». Στη συμμορία του Σούρλα αποδίδεται (μαζί με άλλες εθνικότατες πράξεις) και η δολοφονία του αριστερού δημοσιογράφου Βιδάλη, που -λέει η έκθεση«απήχΟη μέσα από το τραίνο κοντά στο Βόλο από ληστές και ε κ τ ε λ έ σ θ η κ ε , καθώς λέγεται, μ π ρ ο σ τ ά σ ε χ ω ρ ο φ ύ λ α κ ε ς . Καθ' όσον γνωρίζει η αντιπροσωπεία, κ α μ μ ί α σ ύ λ λ η ψ η δεν έγινε σε σχέση με την παραπάνω δολοφονία»13. Αλλά και ο αμείλικτος εχθρός της Αριστερός υποστράτηγος Δ. Ζαφειρόπουλος αναφέρει τον Σούρλα ανάμεσα στις «ένοπλες ομάδες εθνικοφρόνων» (sic), που τις περιγράφει έτσι: « Κ ο ι ν ο ί λ η σ τ α ί , παρουσιαζόμενοι ως επί το πλείστον ως εθνικόφρονες και ουδόλως διαφέροντες των συμμοριακών ομάδων... Παρακρατι κοί οργανώσεις, μη αποβλέπουσαι εις την συνδρομήν των οργάνων της τάξεως, αλλά τουναντίον α ς την παρεμβολήν εμποδίων»'*. Και η θρεταννική έκθεση συμπληρώνει: «Είναι βέβαιο πως (οι συμμορίες αυτές) π ο τ έ δεν συνάπτουν μάχη με κομμουνιστικές ομάδες, αλλά καταγίνονται στην τ ρ ο μ ο κ ρ ά τ η σ η των χωρικών και στο να τους ε κ β ι ά ζ ο υ ν να πληρώνουν διάφορα ποσά»'6. Και αυτό ακριβώς το αχαλίνωτο και ανεμπόδιστο όργιο των «εθνικοφρόνων» είχε κάνει τον αξέχαστο Γ. Καφαντάρη να παραιτηθεί απ’ την κυβέρνηση Σοφούλη, δηλώνοντας καταπελτικά: «Εχει καταστεί α β ί ω τ ο ς ο βίος των δημοκρατικών πολιτών... Η Δε ξιά κατόρθωσε... να καταστήσει τελείως υποχείριόν-της το Κράτος και να ασκεί δια των συμμοριών-της και των οργάνων της τάξεως ( των οποίων ο ακραιφνής φ ι λ ο φ α σ ι σ μ ό ς εξησφαλίσθη δ ι' επανειλημμένης αυστηρός επιλογής) α ν ε ξ έ λ ε γ κ τ ο ν ε π ί τ ω ν π λ η θ υ σ μ ώ ν βίαν...»'*.
13. Βλ. ολόκληρη την Εκθεση στην έκδοση της «Πανελληνίου Ομοσπονδίας Δημοκρα τικών Συλλόγων», Αθήνα, Νοέμβριος 1946. Τα ακοσκάσματα που παραθέτουμε, στη σελ. 5. 14. Στο βιβλίο του Ο Λ ντισυμμοριαχός Αγών. I94S-I949. Αθήναι, I9S6, σελ. 153-135. 15. Ο.π., σελ. 5. 16. Δηλώσεις-του, 9-3-1946. Βλ. και Σολ. Γρηγογοριάβη, Ιστορία της Συγχρόνου ΕλΧάόος. 1941-1974. Αθήνα, Καπόπουλος, τομ. Β’, 1975, σελ. 118.
304
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Ε ί ν α ι παρελθοντολογία όλα αυτά; Είναι «αναζωπύρωση των πολιτι κών παθών»; Κάθε άλλο! Γιατί οι αλλοτινές επιδόσεις των «εθνικό· φρόνων αγωνιστών» έχουν τις επιπτώσεις-τους κ α ι σ ή μ ε ρ α ακόμα. Πρώτα-πρώτα, αυτές οι ολιγάριθμες ομάδες των γερμανόφιλων έχουν αναγνωρισθεί σαν... «Εθνικές Ομάδες Αντιστάσεως» κατά των Γερμανών! Και ενώ το κράτος-μας α ρ ν ι έ τ α ι πάντα τον τίτλο αυτόν στους π ρ α γ μ α τ ι κ ο ύ ς αγωνιστές, τη μεγαλειώδη Ελληνική Αντί σταση (που με 75.000 άντρες καθήλωσε στην Ελλάδα 300.000 χιτλερι κού στρατού17) την εκπροσωπούν οι άνθρωποι που οπλίζονταν και ψωμίζονταν απ' τους κατακτητές και απ’ τ’ ανδρείκελά-τους... Η αναγνώριση, μάλιστα, του ΕΕΣ προκάλεσε την αγανάκτηση όχι μόνο των δημοκρατικών αντιστασιακών, αλλά και του ί δ ι ο υ του Επιτελάρχη της ΠΑΟ - που, με προσφυγή-του στο Συμβούλιο Επι κράτειας το 1951, πέτυχε την α κ ύ ρ ω σ η του σχετικού Β.^Διατάγματος. Αλλά όταν ο «Ελληνικός Συναγερμός» ήλθεν εν τη θασιλεία-του, καινούριο Β. Διάταγμα ε ξ α φ ά ν ι σ ε την απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας και ξ α ν α - α ν α γ ν ώ ρ ι σ ε τον ΕΕΣ σαν «αντιστασι ακή» οργάνωση!18 Κι ο Επιτελάρχης διαπίστωνε με πολλή πικρία: «Η παρουσία τοιαύτης οργανώσεως (μεταξύ των ανεγνωρισμένων Οργανοκτεων Εθνικής Αντιστάσεως) αποτελεί μ ό ν ι μ ο ν δ υ σ φή μ η σ ι ν της Εθνικής Α ντιστάσεως και προκαλεί τ α ς δ ι κ α ί α ς αλλά μ α τ α ί α ς διαμαρτυρίας των άλλων Εθνικών Οργανώσεων»'9. Αλλά προς τί η δυσφορία; Πολύ πιο ρεαλιστές και διορατικοί, οι Γερμανοί είχαν προφητέψει μαθηματικά την εξέλιξη. Μιά αναφορά της Μ υστικής Στρατιωτικής Αστυνομίας-τους (8.8.1944), μιλώντας για τις «εθνικές» αυτές ομάδες - και ειδικότερα για τον Μιχάλαγα - λέει πως «όλοι οι αρχηγοί της εθνικής οργανώσεως εκφράζουν πάντοτε την γνώ μην, ότι εφόσον χρόνον θα ευρίσκωνται εδώ οι Γ ε ρ μ α ν ο ί , θ α συνεργάζωνται με αυτούς. Εάν όμως μίαν ημέρα έλθουν οι Α γ γ λ ο ι , θα ευρίσκοντο παρά το πλευρόν-των»*°. Στο περιθώριο της αναφοράς, ο Γερμανός αξιωματικός - παραλή πτης έχει σημειώσει σαρκαστικά: « Α σ φ α λ έ σ τ α τ α ! » Και είχε πληρέστατα δίκιο... Φ υ σ ικ ή συνέχεια: ο αρχηγός του ΕΕΣ (και προστατευόμενος του «Ε.Σ.») Κ. Παπαδόπουλος έγινε, μετ’ ου πολύ, β ο υ λ ε υ τ ή ς της ΕΡΕ... Και -συνέχεια φυσικότερη- διέπρεψε σε παρακτατικά αθλήμα 17. Βλ. Ενεκεικίβη. ο.κ., σελ. 31. 18. Βλ. *Βήμα», 13.5.1976 19. Σε Ενεκεικίβη, ο.κ., σελ. 244. 20. Ο.κ., σελ. 104.
ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ
305
τα, εν αγαστή συνεργασία με τους Μήτσους, τους Γιοσμάδες και τις άλλες κορφάδες της «Εθνικής Αντιστάσεως». Συνέχεια, φυσικότατη: η δ ι κ τ α τ ο ρ ί α επιδαψίλευσε σ ’ αυτές τις «αντιστασιακές» οργανώσεις προνόμια επί προνομίων -αφού οι Παπαδόπουλοι της Μακεδονίας βρήκαν στον Παπαδόπουλο της ΑχαΓας την «αδελφή ψυχή»- που είχε, άλλωστε, αναγνωρίσει σαν... αντιστα σιακή οργάνωση τα Τάγματα Ασφαλείας, όπου τόσο είχε ανδραγαθήσει ο ίδιος! Και συνέχεια θλιβερότατη: τα προχτεσινά αποκαλυπτήρια τίμησαν με την παρουσία-τους και τ ρ ε ί ς β ο υ λ ε υ τ έ ς Κοζάνης της « Ν έ α ς Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς » -που ο ένας-τους, μάλιστα, ονομάζεται κι αυτός Παπαδόπουλος... Οσο γιά το άλλο τιμώμενον και τιμών πρόσωπο της γιορτής -τον Σ ο ύ ρ λ α - έχει γίνει και πάλι ο « ά ρ χ ω ν τ ο υ τ ρ ό μ ο υ » των Φαρσάλων - με την ευμενή «ουδετερότητα» των κρατικών αρχών και οργάνων... Και για να μη λείψει τίποτα απ’ τον προχτεσινό γλαφυρό πίνακα, η σεμνή ομήγυρις συμπληρώθηκε απ’ τη « Β α σ ι λ ι κ ή Εθνική Παρά ταξη», που πρόσδωσε στον εορτασμό τη βασιλική αίγλη που τ ο υ -και τ η ς - ταιριάζει... Ο τ α ν πριν μερικούς μήνες περιγράφαμε τη σκυταλοδρομία (ακρο) Δεξιάς - 4ης Αυγούστου - Δοσιλογισμού - Παρακράτους - Αυλοκρά τους - Δικτατορίας... όταν μιλούσαμε για τον «ιστορικό συμβιβασμό» Δεξιάς και Δικτατορίας*1... ίσως μερικοί να μας θεώρησαν «υπερβολι κούς» ή «εμπαθείς». Δυστυχώς, κάθε μέρα που περνάει, βεβαιώνει του λόγου το αληθές. Η ιστορία της (ακρο) Δεξιάς-μας είναι, κοντά στ’ άλλα, και μιά αδιάκοπη εναλλαγή κ α λ ύ ψ ε ω ν και α π ο κ α λ ύ ψ ε ων: η «εθνικοφροσύνη» καλύπτει με λαμπερά «εθνικά» παραπετά σματα τις ανομίες-της... αποκαλύπτεται ολοένα... και, για να «δικαι ωθεί», ξανακαλύπτεται με ακόμα πιο φανταχτερές (και απειλητικές) αλουργίδες... που, όταν κι αυτές αποκαλυφθούν, επιστρατεύεται η απροσχημάτιστη βία και η ωμή τυραννία, τυλιγμένη φυσικά με τις ίδιες αστραφτερές καλύπτρες. Οπως αυτή εδώ λ.χ.: «Είμαι διατεθειμένος να θέσω υπό την προστασίαν-μου τους π α τ ρ ι ω τ ι κ ώ ς σ κ ε π τ ο μ έ ν ο υ ς Ελληνας, οι οποίοι... αγωνίζονται υπέρ τ ω ν μ ο ν α δ ι κ ώ ν α ξ ι ώ ν του ευρωπαϊκού και του ελληνικού πολιτι σμού». Η «κλασική» αυτή διατύπωση δεν ανήκει σε κάποιον «εθναμύντορα» του 1946, του 1967, ή του 1976. Αλλά στον αιμοσταγή υποστρά τηγο των Ες - Ες, που με ανακοίνωσή-του (28.11.1943) «έθετε υπό την προστασίαν-του» τα Τάγματα Ασφαλείας - για να προστατεύσει τις 21. Βλ. κιό κάνω, σελ. 216 - 221. 20
306
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
«μοναδικές αξίες» του πολιτισμού, του χιτλερισμού και του δοσιλογισμού22.
Το ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟ θέαμα των προχτεσινών αποκαλυπτηρίων... με την κατανυκτική συγχορδία εθνικοφρόνων, αυλοφρόνων και δολο φόνων, αγωνιστών και «ληστών», «νεοδημοκρατών» και τρομοκρα τών... ελπίζουμε να «φωτίσει», επιτέλους, την κυβέρνηση, που -αλίμονο!- δ ε ν ήταν απούσα (έστω και « ά κ ο υ σ α ») απ’ αυτή τη μυσταγω γία του αίσχους και της αναισχυντίας. Και ίσως, τότε, να ενωτισθούν οι κυθερνώντες-μας την απλή τούτη και πασίγνωστη αλήθεια: πως οι «καλύψεις» και οι περιπτύξεις με τις «δυνάμεις της ανωμαλίας», οδη γούν συχνότατα σε ά λ λ ο υ ς «βαθύλακους» - τραγικούς όχι μόνο για τη Δημοκρατία, αλλά και για τους κυθερνώντες τους ίδιους. . [16.5.1976]
22. Βλ. Σ. Γρηγοριάδη. ο.κ., τομ. Β\ σελ. 129.
Η ΟΜΠΡΕΛΑ Οι «Σωματοφύλακες» μετά είκοσιν έτη
ΟΛΛΗΝ έκπληξη και πολύ μεγαλύτερη ανησυχία προκάλεσε η πληροφορία για πιθανή μεταφορά του Ανώτατου Αρχη γείου της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ απ’ τη Νεάπολη στην Πάτρα1. Εκπληξη, επειδή η χώρα-μας έχει χωρίσει, εδώ και δυό χρόνια, «από τραπέζης και κοίτης» με το στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας -κ ι ωστόσο, φημολογείται τώρα πως θα φιλοξενήσει τον «εγκέφαλο» αυ τού του σκέλους... Ανησυχία, επειδή η (τυχόν) εγκατάσταση ΚΑΙ του Αρχηγείου εδώ, Οα σήμαινε την ολοκληρωτική υποταγή-μας στη σ τ ρ α τ η γ ι κ ή πολιτική, αλλά και στην π ο λ ι τ ι κ ή στρατηγική της Ατλαντικής Συμμαχίας... Βέθαια, η έκπληξη τούτη είναι πολύ μικρότερη από δ υ ό ά λ λ ε ς , που συγκλόνισαν (και ξύπνησαν;) ακόμα και τους πιο φανατικούς ατλαντόφιλους: Πρώτα, η έκπληξη για την α π ά θ ε ι α του ΝΑΤΟ μπρος στο πραξικόπημα της 21.4.67, και για την συνακόλουθη σ υ μ π ά θ ε ι ά-του στη δικτατορία. Επειτα, η έκπληξη για την α π ά θ ε ι ά-του μπρος στην τουρκική επιδρομή στην Κύπρο, και τη συνακόλουθη σ υ μ π ά θ ε ι ά-του για τους επιδρομείς. Αλλά ούτε οι παλιότερες, ούτε η σημερινή έκπληξη έχουν την παραμικρή δικαιολογία. Τόσο η αλλοτινή όσο και η τωρινή στάση του ΝΑΤΟ βρίσκονται σε απόλυτη λ ο γ ι κ ή σ υ ν έ π ε ι α με τη φύση-του και τους στόχους-του -απόλυτα ο ρ α τ ο ύ ς για όποιον δεν θαμπώνεται απ’ τα φανταχτερά λόγια ή δεν τυφλώνεται από σκότια συμφέροντα.
Π
I. "Spiegel* 31.5.1976 (και οΝέα» της ίδια μέρας), «Figaro», 2.6.1976. Η κληρονορία αυτή διαψεύσθηκΕ απ' την κυβέρνηση, ύ χ ι όμως κι an' τους «αρμόδιους» του ΝΑΤΟ.
308
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
Η
ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ πορεία του ΝΑΤΟ άρχισε π ρ ι ν ακόμα γεννη θεί η Συμμαχία. Ο τόσο «νατοϊκός» Αμερικανός δημοσιογράφος C. Sulzberger ομολογούσε, εδώ κι 24 χρόνια, πως «το ΝΑ ΤΟ άρχισε στην Ελλάδα 'και στην Τουρκία» -δηλαδή με το δόγμα Τρούμαν της 12.3.19472. Κι από τότε, η Βίβλος Γενέσεως ξετυλίχτηκε με αψεγάδιαστη νομο τέλεια. Το Δόγμα Τρούμαν γέννησε το ΝΑΤΟ (1.4.49). και το ΝΑΤΟ γέννησε μιά πολυμελέστατη οικογένεια από πολύποδες (συμφωνίες, εκχωρήσεις, παραχωρήσεις, προνόμια κλπ.), που αγκαλιάζουν στορ γικά το σώμα της μικρής μεσογειακής υιοθετημένης: Ε ν τ α ξ η της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ (18.2.52: Κυβέρνηση Πλαστήρα - Βενιζέλου, υπουργός Εξωτερικών Γ. Βαρβούτης)... Εκχώρηση β ά σ ε ω ν στις ΗΠΑ (12.10.53: Κυβέρνηση Παπάγου, υπουργός Εξ ωτερικών Στ. Στεφανόπουλος)... Συμφωνία για το νομικό καθεστώς των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ στην Ελλάδα -η περιβόητη « ε τ ε ρ ο δ ι κ ί α » (7.9.56: Κυβέρνηση Καραμανλή, υπουργός Εξωτε ρικών Ε. Αθέρωφ)... Συμφωνία για την «χρησιμοποίηση της α τ ο μ ι κ ή ς ε ν έ ρ γ ε ι α ς για αμυντικούς σκοπούς» (6.5.59) και δύο ακόμα συμφωνίες για (μυστική) εναποθήκευση πυρηνικών ό π λ ω ν στην Ελλάδα3... Με αποκορύφωμα, τις δικτατορικές συμφω νίες για « λ ι μ ε ν ι κ έ ς δ ι ε υ κ ο λ ύ ν σ ε ι ς » και «ε λ λ ι μ ε ν ισ μ ό » των αμερικανικών πλοίων (7.2.72 και 8.1.73)... Και, παράλ ληλα, μιά αλυσίδα από νόμους (1953, 1961, 1967, 1968) για π ρ ο ν ο μ ι α κ έ ς ε π ε ν δ ύ σ ε ι ς ξ έ ν ω ν κ ε φ α λ α ί ω ν στην Ελλάδα -που ντύθηκαν και συνταγματική αλουργίδα, τόσο στο δικτατορικά ψευτο σύνταγμα του 1968 (άρθρ. 23), όσο και στο δημοκρατικό Σύνταγμα του 1975 (άρθρ. 107)...
Γ ΙΑΤΙ όλη αυτή η σπατάλη χαρτιού και μελάνης; Για να μπούμε κάτω απ' την « π ρ ο σ τ α τ ε υ τ ι κ ή ο μ π ρ έ λ α » του ΝΑΤΟ, που θα μας προφύλαγε από κάθε είδους «βροχή» -κόκκινη, μαύρη, τεφρή ή κίτρινη... Στη συντριπτική πλειοψηφία-της, η πολιτική, η στρατιωτική και η όποια άλλη ηγεσία-μας του καιρού εκείνου είχαν υποδεχτεί την ένταξή-μας στο ΝΑΤΟ με άφατη αγαλλίαση και με λυγμούς ευγνωμο σύνης. Οταν, μάλιστα, η «ιστορική συμφωνία» συζητήθηκε στην τότε Βουλή κι εγκρίθηκε απνευστί (18.2.52), οι εκπρόσωποι των περισσό2. «New York Times», 9.5. 1952. Βλ. και D. Kouioulu. The Price of Freedom: Greece in World Affairs. 1939-1953,Syracuse. I9S3, σελ. 184, και Th. Couloumbis. Greek Political Reactions to American and NATO influences. Yak University Press, 1966. σελ. 45. 3. Η τελευταία αυτή συμφωνία κρατήθηκε μυστική έξι χρόνια, ώσχου την ομολόγησε επίσημα η κυβέρνηση Στεψανόκουλου την 1.12.1965. Βλ. και «Times», 2.12.1965.
Η ΟΜΠΡΕΛΑ
309
τερών κομμάτων ανάπτυξαν γλαφυρά τα πολλαπλά πλεονεκτήματα που θα μας χάριζε η είσοδός-μας στη Μεγάλη Συμμαχία. Σύμφωνα, λοι πόν, με τους τότε λόγους, η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ θα μας εξασφάλιζε: 1. Την ισότητα με τα μεγάλα έθνη και την εθνική αξιοπρέπεια. 2. Την ανεξαρτησία-μας και την εθνική-μας κυριαρχία. 3. Την ασφάλεια και την εδαφική-μας ακεραιότητα. 4. Την ειρήνη. 5. Τη δημοκρατία. 6. Την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία-μας. 7. Τον εκσυγχρο νισμό των ενόπλων δυνάμεων. 8. Τη στερέωση της ελληνοτουρκικής φιλίας -αφού, μαζί μ’ εμάς, έμπαινε κι η Τουρκία στη Συμμαχία4... ΥΠ Α ΡΧ Ε Ι, τάχα, έστω και έ ν α ς Ελληνας που να μην ξέρει πόσο επαλήθευσαν εκείνες οι προφητείες; Υπάρχει έστω και έ ν α ς που ν’ αγονοεί σε ποιά Γ η Χαναάν μας οδήγησαν οι επαγγελίες εκείνες; Π ρ ι ν εξαγγελθεί καν το Δόγμα Τρούμαν, η (λιγοστή) κυριαρχία κι ανεξαρτησία-μας είχε κιόλας υποθηκευθεί. Ο τότε πληρεξούσιος υπουργός στην Ουάσιγκτον Π. Οικονόμου - Γκούρας (ο κατοπινός πρώτος «υπουργός» Εξωτερικών της δικτατορίας), που έκανε τις δια πραγματεύσεις με τους Αμερικανούς και που θεωρούσε το Δόγμα-τους «σανίδα σωτηρίας» για την Ελλάδα, έγραφε ωστόσο στην εδώ κυβέρνηση: «7ο αμερικανικόν σχέδιον συνεπάγεται τον μέχρις ενός σημείου π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ό ν τ ω ν κ υ ρ ι α ρ χ ι κ ώ ν δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν της Ελλάδος»6... Ως π ο ι ό σημείο έφτασε αυτός ο περιορισμός, το έδειξε η συν έχεια: Είκοσι τόσα χρόνια τώρα, είχαμε τα καθεστώτα και τις κυβερ νήσεις που άρεσαν στο ΝΑΤΟ... το στρατό που χρειαζόταν το ΝΑ ΤΟ... τους δρόμους, τα λιμάνια, τα αεροδρόμια που εξυπηρετούσαν το ΝΑΤΟ... τις μυστικές υπηρεσίες που υπηρετούσαν το ΝΑΤΟ... τις δα πάνες που συμφέρανε στο ΝΑΤΟ... τις διεθνείς σχέσεις που «επέτρε πε» το ΝΑΤΟ... τις ξένες εταιρίες που «συμπαθούσε» το ΝΑΤΟ -δηλαδή, οι ΗΠΑ, που γέννησαν, γαλούχησαν και συντηρούν την Ατλαν τική Εταιρία. Ακόμα κι οι πιο συντηρητικοί και αμερικανόφιλοι Ελληνες πολιτι κοί, στρατιωτικοί, σχολιαστές κλπ., δεν άργησαν (και δεν έπαψαν) να διαπιστο')νουν την εξευτελιστική υποταγή-μας στην αδιάκριτη «διά κριση» και στα αδιάντροπα κελεύσματα αυτής της «ιδεαλιστικής» Συμμαχίας: «Μία σειρά συμβάσεων, τας οποίας υπογράφει το Ελληνικόν Δημόσιον, μας έρχονταυ από την Ουάσιγκτον υπό μορφήν " ε ν σ φ ρ α γ ί σ τ ω ν διαταγών"», 4. Βλ. τα Πρακτικά της Βουλής της ημέρας εκείνης, και τις εφημερίδες της εκομίνης. Επίσης: Couloumbis, ο.κ., σελ. 32-SO. 5. Βλ. Π. Οικονόμου - Γκοΰρα, Το Δόγμα Τρούμαν, Αθήναι, 19S7, σελ. 4S εκ. Και St. Xydis. Greece and the Great Powers. 1944 1947, Θεσσαλονίκη, 1963. σελ. 480.
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
διαμαρτυρόταν ο πολιτικός και νομομαθής Αλ. Βαμθέτσος·... «Οι υπουργοί είνω α ν ύ π α ρ κ τ ο ι . . . δεν είνω εις θέσιν να έχουν γνώ μην ή να πάρουν υπεύθυνες αποφάσεις, χωρίς την προηγουμένην έγκρισιν ά λ λ ω ν προσώπων», δήλωνε, στις 17.3.52, αποχαιρετώντας το προσωπικό του υπουργείου Δημοσίων Εργων, ο Θ. Χαθίνης, μετά την παραίτησή-του απ’ το υπουργικό αξίωμα, «εις ένδειξιν διαμαρτυρίας δι’ αυτήν την απαράδεκτον ταπείνωσιν»7... «Μόνον αν είμεΟα λαός μισθοφόρων, οι οποίοι ενδιαφέροντω δια την είσπραξιν μερικών δολλαρίων, θα εξακολουΟήσωμεν να παραμένωμεν εις ένα οργανισμόν, όπου υφιστάμεθα παντός είδους α δ ι κ ί α ς , κ α τ α στ ρ ό φ ά ς, τ απ ε ι ν ώ σ ε ι ς και ε ζ ε υ τ ε λ ι σ μ ο ύ ς » , έγραφε, στις 23.9.55, το «Εθνος». Κ.αι, τις ίδιες μέρες, η «Καθημερινή» πλειοδοτούσε: «Η βοήθεια που μας έδωσε η Αμερική και η προστασία των μεγάλων-μας "συμμάχων" μετέβαλαν την Ελλάδα εις το α θ λ ι έ σ τ ε ρ ο ν π ρ ο τ ε κ τ ο ρ ά τ ο ν » 6... Κι ο πάντα δεξιότατος «Εθνικός Κήρυξ» συνομολογούσε, δέκα χρό νια αργότερα: «Οι Αμερικανοί της Αποστολής Βοήθειας εξουσίαζον την οικονομίαν -μας, είχαν γίνει κ ρ ά τ ο ς ε ν κ ρ ά τ ε ι , διέτασσον τους υπουργούς-μας, αρκεταί δε ζημίαι επροζενήθησαν εις την Ελληνικήν Οικονομίαν»9... Λίγο αργότερα, ο αμερικανόφιλος πολιτειολόγος θ . Κουλουμπής, περιγράφοντας τους αμερικανο - νατοϊκούς εκβιασμούς, παρατηρούσε: «Η βοήθεια στάθηκε το κυριότερο όργανο των ΗΠΑ για ν’ αποσπούν από την ελληνική κυβέρνηση τις συγκαταθέσεις που ήθελαν»'0... Ακόμα και η αδαμάντινη «Εστία» έφτασε να εκραγεί (15.7.1972): «θα είμεθα πρόθυμοι κω 100 εκατομμύρια δολλάρια να πληρώσωμεν, δια να απαλ.λαγή η χώρα-μας από την φ ο β ε ρ ά ν μ ά σ τ ι γ α τ ω ν " δ ι ε υ κ ο λ ύ ν σ ε ω ν ” , που θα ε ξ α χ ρ ε ι ώ σ η ασυζητητί ό,τι καλόν κω υγιές απέμεινεν εις την εθνικόφρονα (φυσικά!) Ελλάδα»"... Αλλά και οι στρατιωτικοί δεν υστέρησαν σε παρρησία και οργή: «Ολοι αι ανωτέρω δραστηριότητες (: στις νατοϊκές βάσεις) καθίσταντω τόσον δεσμευτικοί κω περιοριστικοί δια την "φιλοξενούσαν” χώραν (: την Ελλάδα), ώ στε η "φιλόξενος" χώρα να ωσθάνεται κω να δίνει την εντύ-
6. Βλ. Γ. Ασούρα, Η EUiSa κάτω ax' τη* αικυριαρχία των Ε.Π.Λ. και τοο ΝΑΤΟ, Αθήνα, 1975, σελ. 19. 7. Couloumbis, ο.κ., σελ. 57-58. 8. Βλ. Ασούρα, ο.κ., σελ. 29-30. 9. Αναδημοσιεύτηκε στην (δια εφημερίδα, 1.11.1975. 10. Couloumbis, ο.κ., σελ. 67-68. 11. Βλ. Ασούρα. ο.κ., σελ. 81.
Η ΟΜΠΡΕΛΑ
311
πιοσιν ότι τ ε λ ε ί υ π ό τ η ν κ α τ ο χ ή ν της ‘'φιλοξενούμενης" Δυνάμεως», έγραφε ο αντιστράτηγος ε.α. Α. Σιαπκαράς12. Κι ο αντιναύαρχος ε.α. Α. Σπανίδης πρόσθετε πέρσι μόλις: «Η πολιτική-μας της πλήρους αφομοιώσεώς-μας με το ΝΑ ΤΟ, αποδειχθείαα εκ των υστέρων εσφαλμένη, υπήρξε τόσον μυωπική, ώστε ελλείψει ουσιαστικού περιεχομένου, η πολιτική εξουσία απεξενώθη της αμύνης της χώρας, και ήσκει τοπικόν έλεγχον εις τας Ενόπλους Δυνάμεις»'3... Κι ας μη μιλήσουμε, βέβαια, για την « ι σ ό τ η τ α με τους μεγά λους» που μας δώρισε το ΝΑΤΟ -ισ ότητα σε (τεράστιες) οικονομικές και στρατιωτικές υποχρεώσεις και ανισότητα σε δικαιώματα... Ας μη μιλήσουμε για την « α ξ ι ο π ρ έ π ε ι α » που μας πρόσφερε το ΝΑΤΟαφού, χάρη στην «ετεροδικία», επιτρέπουμε στους «φιλοξενουμένους»-μας να κορυβαντιούν, αλλά δεν επιτρέπουμε στον εαυτό-μας να τους δικάσει... Ας μη μιλήσουμε για τη « δ η μ ο κ ρ α τ ί α » που την εξυγίανε το ΝΑΤΟ -βάζοντάς-την σε «καραντίνα» εφτά ολόκληρα χρόνια... Ας μη μιλήσουμε για τη «στερέωση της ε λ λ η ν ο τ ο υ ρ ι κ ι κ ή ς φ ι λ ί α ς » και την «ε ι ρ ή ν η» -που χαλυθδώνονται ολοένα στην Κύπρο και στο Αιγαίο με νατοϊκό σκυρόδερμα... Ας μη μιλή σουμε, προπάντων, για την « α σ φ ά λ ε ι α » που μας χάρισε το ΝΑΤΟ -αφούοι βάσεις και η εναποθήκευση πυρηνικών όπλων έχουν κάνει την Ελλάδα τον υ π ' α ρ ι θ . 1 σ τ ό χ ο του «εχθρού», και της εξασφαλί ζουν, σε περίπτωση πολέμου, την ένδοξη τύχη μιάς άλλης, πολλαπλά σιας, X ι ρ ο σ ί μα... Κ.ΑΙ ΚΑΛΑ εμείς -ο ι αδύναμοι, οι ευκολόπιστοι, οι θερισμένοι απ’ την κατοχή και σπαραγμένοι απ’ τον εμφύλιο πόλεμο, οι ασκημένοι (αν θέλετε) στην υποτέλεια και στην εξάρτηση. Αλλά οι άλλοι; Οι «Μεγάλου>; Γ ι α τ ί μας βοήθησαν με το Δόγμα Τρούμαν, γ ι α τ ί ξόδεψαν εδώ τόσα δισεκατομμύρια δολλάρια, γ ι α τ ί μας άνοιξαν τις πύλες του Ατλαντικού Ανακτόρου -έστω κι αν μας έκλεισαν στο δω μάτιο υπηρεσίας; Την απάντηση -δραματικά απλή, όπως όλες οι πραγματικότητεςτην δίνουν οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες του «Ανακτόρου». Στις προκαταρ κτικές συζητήσεις για το Δόγμα Τρούμαν, ο τότε διευθυντής του Γρα φείου Μεσανατολικών και Αφρικανικών Υποθέσεων, Loy Henderson, δήλωνε απερίφραστα στον Ελληνα αντιπρόσωπο: «Οι ΗΠΑ έχουν επίγνχιχιη ότι η μελλοντική Οέση-τους στη νοτιανατολακή Ευρώπη και σε ο λ ό κ λ η ρ ο τ ω ν ε υ ρ ω π α ϊ κ ό χ ώ ρ ο . Οα ε ξ-
11 «Βήμα», 10.3.1973. 13. «Καθημερινή», 16.3.1975.
312
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
α ρ τ η 0 ε ί από την επιτυχία του σχεδίου αυτού»14... Αμετακίνητη έμεινε, από τότε, αυτή η συγκινητική «εκτίμηση» για τη χώρα-μας και για τους γείτονές-μας: Ο άλλοτε υπουργός Αμύνης των ΗΓΙΑ, R. McNamara, εξηγεί πως «η Ελλάς, η Τουρκία και το Ιράν εκπληρώνουν σημαντικό ρόλο π ρ ο κ ε χ ω ρ η μ έ ν η ς ά μ υ ν α ς , καθώς βρίσκονται ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και στα λ ι μ ά ν ι α και τις π ε τ ρ ε λ α ι ο π η γ έ ς της Μέσης Ανατολής»15... Ο (επίσης άλλοτε -πόσ οι «άλλοτε»!) Πρόεδρος Nixon, τόνιζε στις 27.7.72: «Χωρίς την βοήθεια προς την Ελλάδα και την Τουρκία, δεν μπορούμε να έχουμε βιώσιμη πολιτική σωτηρίας του Ισραήλ»... Και, πριν ένα μόλις μήνα, ο ναύαρχος Elmo Zumwalt, αρχηγός του Ναυτικού Επιτελείου Επιχειρήσεων (και περιπαθής θαυμαστής της απριλιανής χούντας) υποστήριζε πως «είναι αδύνατο να εκτελχσει ο Εκτος Στόλος κανονικά τον προορισμότου, χωρίς την δυνατότητα να χρησιμοποιεί τα ελληνικά λιμάνια»1*... Τ α ΠΡΑΓΜΑΤΑ, λοιπόν, είναι ξεκάθαρα, από καιρούς τώρα. Και συνεπής μ’ αυτή την «καθαρότητα» είναι και η στάση του ΝΑΤΟ απέ ναντι στα ε σ ω τ ε ρ ι κ ά κ α θ ε σ τ ώ τ α των «εταίρων»-του: Μονα δικό κριτήριο για την αξία και τη θιωσιμότητά-τους αποτελεί η πίστη-τους, δηλαδή η υποταγή-τους, στη Συμμαχία. « // Ελλάς και η Τουρκία -κρίνει το Αμερικανικό Συμβούλιο Ασφα λείας- αποτελούν “βουλώματα μπουκάλας” (ή φελλούς;) στη Μεσόγειο και γι'αυτό είναι απαραίτητη η σ τ α θ ε ρ ή ν ο μ ι μ ο φ ρ ο σ ύ ν η - τ ο υ ς προς το Ν Α Τ Ο »17. . Και, φυσικά, π ο ι ό καθεστώς μπορεί να είναι πιο «νομιμόφρον» από ένα καθεστώς που «φτιάχτηκε» απ’ τους εργολάθους της Συμμαχίας ή που, μη έχοντας καμιά λαϊκή θάση, στηρίζεται στις «βάσεις» και μόνο; Π ο ι ά κυβέρνηση μπορεί να είναι πιο «νομιμόφρων» από μιά κυβέρνηση που έχει κάνει «ιδεολογία»-της την χωρίς όρους υπο ταγή στην όποια ξένη κηδεμονία; Και π ο ι ά τάξη μπορεί να είναι πιο «νομιμόφρων» απ’ την τάξη που έχει άμεσα συμφέροντα απ' τη συνεργασία με τους κηδεμόνες; Απ’ το 1952 κιόλας, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ποθούσαν για την Ελ λάδα μια κυβέρνηση «ισχυρή και σταθερή» -δηλαδή, ισχυρά και στα θερά νατοϊκή. Κι έφτασαν, οι αμερικανοί πρεσβευτές να υπαγορεύουν ακόμα και εκλογικά συστήματα για να φέρουν στην εξουσία τον 14. Οικονόμου-Γκούρας, ο.κ., και Xydis, ο.*., σελ. 479. 15. Στο θιθλίο-του The Essence of Security, Λονδίνο, 1968. 16. Ομιλία-του στο Αμερικανικό Πανεκιστήμιο της Ουάσιγκτον, «Βήμα», 4.5.1976. 17. Αναφορά 1.11.1965.
Η ΟΜΠΡΕΛΑ
313
παράκλητό-τους, στρατάρχη Παπάγο... Φυσικά, αποκορύφωμα «ισ χύος και σταΟερότητος» στάθηκε,15 χρόνια αργότερα, το δικτατορικό καθεστώς -που, γ ι’ αυτό, και υποστηρίχθηκε ένθερμα και έκθυμα απ’ τη Συμμαχία. «Οι υποχρεώσεις που μας επιβάλ/xi το ΝΑΤΟ είναι πολύ πιο σημαντικές απ' το είδος κυβερνήσεως που υπάρχει στην Ελλάδα ή από τη γνώμη-μας γι' αυτό», δικαιολογήθηκε τότε ο υπουργός Αμύνης Cl. Clifford18. Πολύ λιγότερο «διπλωμάτης», ο ναύαρχος Zumwalt δεν έκρυψε τις προτιμήσεις-του: «Το δημοκρατικό Ισραήλ διασώθηκε το 1973 μόνο χάρη στην ύπαρξη της φ α σ ι σ τ ι κ ή ς Πορτογαλίας όπου προσγειώνονταν τα αεροπλάνα της αμερικανικής αερογέφυρας, της φ α σ ι σ τ ι κ ή ς Ισπανίας όπου ανεφοδιάζονταν τα αεροπλάνα-μας, και της φ α σ ι σ τ ι κ ή ς Ελλάδος, που από τα λιμάνια-της ενεργούσαν ο Εκτος Στόλος και οι νηοπομπές»'*... Οπερ έδει δείξαι για την χρησιμότητα των φασιστικών καθεστώ των...
Τ ΩΡΑ, όμως, τα πράγματα άλλαξαν. Η Ελλάδα και η Πορτογαλία δεν είναι πια φασιστικές, η φασιστική Ισπανία ψυχοραγεί, η νοτιανατολική πτέρυγα της Συμμαχίας κλυδωνίζεται απ’ την ελληνοτουρκική ρήξη, η Ιταλία θ’ αποκτήσει μεθαύριο αριστερή ή μισο-αριστερή κυ βέρνηση. Ολόκληρη η μεσογειακή «κοιλία» της Συμμαχίας έχει απο γυμνωθεί... Εξασθενημένο κιόλας στο κέντρο-του απ’ την αποχώρηση της Γαλ λίας το 1966 και στο θορρά απ’ τη ρήξη Αγγλίας - Ισλανδίας για το μπακαλιάρο, το ΝΑΤΟ μοιάζει σήμερα θαριά «πληγωμένο». Κι ένα πληγωμένο «θηρίο» είναι πολύ πιο επικίνδυνο. Γι’ α υ τ ό και οι αδί στακτες υπονομεύσεις της πορτογαλικής επανάστασης, γ ι’ α υ τ ό και οι αδιάντροπες παρεμβάσεις στις ιταλικές εκλογές, γ ι’ α υ τ ό κι η κυνική «σκλήρυνση» απέναντι στην Ελλάδα. «Πρέπει να σωθεί ό,τι μπορεί να σωθεί»... πρέπει οι δημοκρατικές (τί να γίνει;) κυβερνήσεις να «συμμορφωθούν», πρέπει να στραφούν όσο γίνεται πιο «δεξιά» -αφού δεξιά σημαίνει αφοσίωση στην «αφομοίωση με το ΝΑΤΟ»... Τις φανερές απειλές κατά των Ιταλών, τους ωμούς εκβιασμούς κατά των Ελλήνων (Ε.Ο.Κ., βοήθεια στην Τουρκία κλπ.) δεν τις υπαγορεύει τόσο ο φόβος «διαρροής των νατοϊκών απορρήτων», ούτε η έγνοια για τη «συμμαχική ικανότητα» της Τουρκίας. Αλλά η επιτακτική «ανάγ κη» να εξασφαλισθεί η υ π α κ ο ή των συμμάχων και να παρεμποδισθεί η άνοδος στην εξουσία α ν υ π ά κ ο υ ω ν κυβερνήσεων... Μέσα στο πλαίσιο αυτό μπορούν να ενταχθούν και πολλές απ’ τις 18. «New York Times». 22.10.1968. 19. Στην mo κάνω ομιλία-του.
314
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
ε σ ω τ ε ρ ι κ έ ς ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς στον τόπο-μας. Το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ έχουν, περισσότερο παρά ποτέ, συμφέρον να ενισχύουν τα ακροδεξιά, φιλομοναρχικά και φασιστικά στοιχεία, για να τα χρησιμοποιούν σαν « μ ο ν ά δ ε ς π ί ε σ η ς » κατά της κυβέρνησης -ώστε να εξασφαλισθεί η όλο πιο δεξιά απόκλισή-της, η ανάνηψή-της απ’ το «αμάρτημα» του Αυγούστου 1974 (έξοδος απ’ το ΝΑΤΟ) και η σταθερή συμμόρφωσήτης με τις επιταγές-τους. Και ξέρουμε καλά, από πολύχρονη νατοϊκή πείρα, π ώ ς ασκούνται αυτές οι πιέσεις και π ώ ς μεθοδεύονται αυτές οι «συμμορφώσεις» καί «εκπαραθυρώσεις»... Η ε π α γ ρ ύ π ν η σ η , λοιπόν, που συσταίνει ο Πρωθυπουργός είναι πραγματικά απαραίτητη. Ο χι τόσο επαγρύπνηση για τη διατήρηση της δημόσιας τάξης, όσο επαγρύπνηση για την επιτήρηση των (πολύ πιο επικίνδυνων) οργάνων της «διεθνούς τάξης» -που δεν είναι παρά η τάξη των «κυρίων» και των «θηρίων»... Π Ρ Ι Ν 24 χρόνια, είχαμε την τύχη να στεγασθούμε κάτω απ’ την ομ πρέλα της Ιυμμαχίας. Στο διάστημα αυτό, μουσκευτήκαμε ως το κόκκαλο μέσα στο βούρκο του εξευτελισμού και του εξανδραποδισμού, της υποτέλειας και της εκβίασης, της έξωθεν αδικίας και της έσωθεν τυραννίας... Σήμερα -μ ε τον πόλεμο «προ των πυλών»-μας και με τον πυρηνικό όλεθρο «εντός των τειχών»-μας- έχουμε φτάσει στην άκρη της α β ύ σ σ ο υ , κάτω πάντα απ’ την ομπρέλα της συμμαχικής προσ τασίας. Ετσι που, μόνο ένα αλεξικέραυνο μπορεί να σώσει τους «φελ λούς» απ' το σωτήριο αλ£ξιθρόχιο... [13.6.1976]
ΝΗΣΟΙ Π ΑΡΑ ΛΛ Η ΛΟ Ι Προστασίες, συμμαχίες και συμπαιγνίες «Υμείς δε, πλουσιότεροι πάντων όντες, πολλά και αισχρά ένεκα κερδέων (: κερδών) πεποιήκατε». ΞΕΝΟΦΩΝ, Ελληνικά, Β, 4, 40. Ο ΣΗΜ ΕΡΙΝΟ «μαρτύριο» της Κύπρου -και της Ελλάδας- δεν είναι βέβαια, χωρίς προηγούμενο στην ιστορία-μας, που αφΟονεί σε σελίδες μαρτυρικές: για ένα σχεδόν αιώνα μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η άλλη μεγαλόνησος, η Κρήτη, γνώρισε την ίδια «σταύρωση» -που στάθηκε και της Ελλάδας ο «Γολγοθάς». Οι ο μ ο ι ό τ η τ ε ς που παρουσιάζουν οι δραματικές δοκιμασίες των δύο νησιών, είναι «πολλά διδακτικές» -γ ια όσους, βέβαια, βλέπουν την Ιστορία, όχι σαν αλυσίδα νεκρών κατορθωμάτων και παθημάτων, αλλά σαν ζωντανή πηγή διδαγμάτων.
Τ
Π Α ΣΙΓΝ Ω ΣΤ Ο είναι, φυσικά, πως η γεωγραφική - στρατηγική θέση των δύο νησιών στάθηκε η αιτία των δεινών-τους και δεινών-μας. Για τους σημερινούς «συμμάχους»-μας, η Κύπρος αποτελεί «βάση - κλει δί» στην Ανατολική Μεσόγειο («αβύθιστο αεροπλανοφόρο», κατά τη σύγχρονη ορολογία), που «πρέπευ> οπωσδήποτε να βρίσκεται στην κατοχή-τους ή στον απόλυτο έλεγχό-τους. Ε τ σ ι ακριβώς έβλεπαν οι αλλοτινοί «προστάτες»-μας την Κρήτη - έ τ σ ι , άλλωστε, τη βλέπουν και οι «σύμμαχοί»-μας τ ώ ρ α . Γ ια τις Μεγάλες Δυνάμεις του καιρού εκείνου, η ίδια η ηπειρωτική Ελλάδα είχε πολύ μικρότερη σημασία απ’ το νησί - ορμητήριο προς την Αίγυπτο, τη Μέση Ανατολή ή την Πόλη: «Η Κρήτη είναι το ωραιότατον βασίλειον του κόσμου σύμπαντος», έλεγε ο Αγγλος ναύαρχος Malcolm στον «μνηστήρα» του ελληνικού θρόνου Ερνέστο Κοβούργο1. Και τον ποιητικό οίστρο-του δεν τον εμπνέανε, I. Γ. Φιλαρέτου, SevoKparia και Baaiitia tr EXU& (1897), Αθήνα, Εχικαιρότητα, 1973, σελ. 133.
316
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
θέθαια, οι «φυσικές καλλονές» της Κρήτης, αλλά η σ τ ρ α τ η γ ι κ ή «καλλονή»-της. «Την νήσον ταύτην διαρκώς υποβλέπει η άπληστος Αγγλία -έγραφε ο ιστορικός Επαμ. Κυριακίδης-. Τούτου ένεκα, η Αγγλία, κατά την ίδρυσιν του Ελληνικού Βασιλείου, επέτυχε παν τί σθένει ίνα μ η σ υ ν ε ν ω θ ε ί η Κρήτη προς το Ελληνικόν Βασίλειον... Επεθύμει δηλονότι η Αγγλία ν ’ αποτελέση η Κρήτη αυτόνομον η γ ε μ ο ν ί α ν υπό την αγγλικήν π ρ ο σ τ α σ ί α ν»2. Ο «μισέλλην» Αγγλος υπουργός των Εξωτερικών Aberdeen έγραφε, το 1830, ωμότατα στον πρεσθευτή-του στην Πόλη, Stratford Canning: «Η βρεταννική κυβέρνησις ο υ δ έ π ο τ ε θ α ε π ι τ ρ έ ψ ε ι , όπως η σπουδαία αύτη νήσος περιέλθει εις το κράτος του Καποδιστρίου, είτεοιασδήποτε d /Jj/ς δυνάμεως»... Ενώ ο «φιλέλλην» ναύαρχος Codrington, ο Αγγλος πρωταγωνιστής της ναυμαχίας του Ναυαρίνου, παραδεχόταν αδίστακτα πως «η Αγγλία εποφ()αλμιά την Κρήτην»3. Ούτε η Ρωσία, άλλωστε, ούτε η Γαλλία είχαν λιγότερο λαίμαργη όραση: τόσο οι διάφοροι Τσάροι, όσο και ο μεγαλοφάνταστος Ναπο λέων «ο μικρός» (ο Γ , θέθαια) ορέγονταν τη μεγαλόνησο που, κατά τα λόγια του τελευταίου, «αποτελεί την οδόν την άγουσαν εις την Κωνσταντινούπο^ν»4, ενώ κατά την κρίση των πρώτων, αποτελούσε τη γέφυρα για το «ανατολικό όραμά»-τους. Τριάντα χρόνια αργότερα, το 1896, ένας ξένος διπλωμάτης εμπι στευόταν στον Γ. Φιλάρετο: «Αναμφισβητήτως επιβραδύνεται σκοπίμως η απελευθέραχτις της Κρή της, διότι, από της συστάσεως του βασιλείου της Ελλάδος, η Αγγλία εποφθα/.μιά αυτήν... Η Αγγλία π ο θ ε ί κυρίως τον κόλπον της Σ ο ύ δ α ς . Δια την αγγλικήν διπ/Μματίαν, η Κρήτη ομοιάζει καρύδι, του οποίου καρ πός μεν είναι η Σούδα, φλοιός δε ολόκληρος η λοιπή νήσος»5. Η «οδός» και η Σούδα, οι «καρποί» και τα «τσόφλια», ήταν -από τότε- στην ημερησία διάταξη της διπλωματικής κηπουρικής...
Η ΜΕΘΟΔΟΣ για την καταθρόχθιση του «καρυδιού» δεν παρουσί αζε καμιά πρωτοτυπία. Οι «Δυνάμεις» -κ ι ιδιαίτερα, η Α γγλία- υ π ο δ α ύ λ ι ζ α ν τους απελευθερωτικούς πόθους των Κρητικών -γ ια ν’ αποσπάσουν το νησί απ' την οθωμανική αυτοκρατορία- και τους σ υ ν τ ρ ί θ α ν ε μόλις οι απελευθερωτικοί αγώνες έπαιρναν τροπή «αταίριαστη» με τα συμφέροντα των «μεγάλων». 2. Ιστορία του συγχρόνου Ελληνισμού. Αθήναι, 1892, τομ. Α , σελ. 439. }. Μελετοκούλου, Η ευρωπαϊκή διπλωματία tv Ελλάόι. Αθήναι, 1888, σελ. 69. 4. Φιλάρετος, ο.κ.. σελ. 202. 5. Γ. Φιλαρέτου, Σημαώσας αχό του 73ου υψώματος, Αθήναι, 1928, σελ. 319-320.
ΝΗΣΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ
317
Ετσι έκανε λ.χ. η Αγγλία το 1841, όταν η Κρήτη «μεταβιβάστηκε» σαν υποζύγιο απ’ την αιγυπτιακή στην τουρκική κυριότητα. Για να πετύχει τον πάγιο στόχο-της -τη ν «προστασία» του νησιού- η θρεταννική κυβέρνηση ε ν θ ά ρ ρ υ ν ε την κρητική εξέγερση. Αλλά σαν ήρθε η ώρα ν' αποφασίσουν για την τύχη-τους, οι Κρητικοί αποκρίΟηκαν ορθά - κοφτά στον Αγγλο ναύαρχο: «Εμείς , ενώ καρπωτές της υγρής Κολχίδας θα είναι ξανά, οι «δυνατοί» και οι θύτες. Η θαλασσινή «Νέ μεση», λοιπόν, θα τιμωρήσει τους ά φ τ α ι γ ο υ ς και θα ψωμίσει τους φ τ α ί χ τ ε ς , κι αντί ν’ αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη, θα πληΟύνει ακόμα πιο πολύ την αδικία... Κι όμως... Σε τελευταία ανάλυση, είμαστε ό λ ο ι σ υ ν έ ν ο χ ο ι σ ’ όλα όσα γίνονται. Ενοχοι, επειδή ανεχόμαστε αυτή την «τάξη του κό σμου», που αφανίζει τον κόσμο κι αλλοτριώνει τον άνθρωπο, για να πλουτίζει ο «υψηλός κόσμος» των αρπακτικών απανθρώπων. Ενοχοι, επειδή δεν εξεγειρόμαστε μπροστά στην αναίσχυντη εκμετάλλευση και την ανενδοίαστη καταστροφή της ζωής, της κοινωνίας, της φύσης. Ενοχοι, επειδή δεν ακούμε τις σειρήνες του κινδύνου που, τόσον και ρό, τόσοι και τόσοι σημαίνουν... Και, για να μη γυρίσουμε πολύ μα κριά πίσω, θα θυμίσουμε μόνο τί έλεγαν, πριν τέσσερα μόλις χρόνια, «ειδήμονες», που ούτε η επιστημοσύνη-τους, ούτε η «νομιμοφροσύνη»-τους μπορεί ν’ αμφισβητηθούν: «Μικρό κόκκινο βιβλίο» είχε χαρακτηρισθεί, τότε, ένα κείμενο που είχε κυκλοφορήσει ο (κάθε άλλο παρά «επαναστάτης») Sicco Mansholt, πρόεδρος της Επιτροπής των Βρυξελλών και «υπ’ αριθ. 1 ευρωκράτης». Ενα κείμενο, που στηριζόταν σε μιάν ακόμα πιο «αδιάβλητη» έκθεση: των ερευνητών του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασσαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.). Και τόσο εκείνος όσο κι αυτοί, έφταναν σε συμπε6. Ακόσχ. I Diehl, 71-76. Και σε θεόγνι, Eijr/tim. Λ ’ 227. 7. Πλούτος, στ. 193.
11ΥΡ, ΚΕΡΔΟΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ
343
ρύσμαχα, που θα έπρεπε να χαραχτούν με πύρινα γράμματα στις μνή μες όλων-μας: «Αν δεν πραγματοποιηθούν κυριολεκτικά επαναστατικές αλλαγές στον τ/>όπο παραγωγής, κατανάλνκτης και διαβίωσης, ο "βιομηχανικός πο λιτισμός"-μας οδεύει αναπότρεπτα προς .την κατάρευση, κω η ανθρωπό τητα προς αλ./ηλ,οεξοντιύσεις χωρίς προηγούμενο στην Ιστορία», έλεγαν οι ερευνητές του Μ.Ι.Τ. Κι ο Mansholt υπερθεμάτιζε: «Η τρομαχτική σπατάλη πρώτων υλών... η λεηλασία του περιβάλλον τος... η δηλητηρίαση και καταστροφή του φυσικού πλ.ούτου της γης... από μονοπώλ.ια που δεν έχουν ά/.λο γνώμονα παρά το δικό-τους συμφέρον... οδηγούν στην πιο βάρβαρη ερήμωση του πλανήτη-μας, για χάρη βραχυχρό νιων κερδοσκοπικών υπολογισμών. Σταματήστε αυτή την καταστροφή/». Και το συμπέρασμα έβγαινε, καταπελτικό, από μόνο-του: «Ο κ α π ι τ α λ ι σ μ ό ς , ο κ α π ι τ α λ ι σ τ ι κ ό ς τ ρ ό π ο ς π α ρ α γ id γ ή ς -είτε ιδκοτικός, είτε κρατικός- ε ί ν α ι α σ υ μ β ί β α σ τ ο ς μ ε τ η ν ε π ι β ί ω σ η τ η ς α ν θ ρ ω π ό τ η τ α ς » 8. Αλλά κι αυτά, όπως και τόσα άλλα, έμειναν φωνές θοώντων εν τη ερήμω -προπάντων για κείνους που κ α τ α σ κ ε υ ά ζ ο υ ν ερήμους... Και το πιο δραματικό είναι πως, στην καινούρια σύγκρουση που αρχί ζει τώρα στη θαλασσινή αρένα, η «μητρόπολη» του σοσιαλισμού δεί χνει την ίδιαν αδηφαγία με του καπιταλισμού τους μητροπολίτες... Θ α λ α ς ς ο γ ε ν ν η μ ε ν ο ι και θαλασσοθρεμμένοι, θαλασσόλουστοι και Οαλασσόχαροι, θαλασσοπόροι και θαλασσομάχοι, εμείς οι Ελληνες νιώθουμε και δοκιμάζουμε, όσο λίγοι άλλοι, την καινούρια τραγωδία, και την τιμωρία, της θάλασσας. Πολύ απλοϊκός και πολύ ανεύθυνος θα ήταν, θέθαια, όποιος θα βλεπε την τωρινή κρίση στο Αιγαίο σαν περιστασιακό επεισόδιο ανάμεσα σε δυό όμορες χώρες κι όχι σαν π τ υ χ ή του πελώριου παγ κόσμιου αγώνα για τα υποθαλάσσια μεταλλεία, όπου αποδύθηκαν κιόλας τα διεθνή μονοπώλια. Η Μεσόγειος, η θρυσομάνα των πολιτι σμών, η «παρ' ημίν θάλασσα», η «καθ' ημάς θάλασσα»6, δεν μπορούσε να υστερήσει και σε τούτο το (επαχθές) προνόμιο: να γίνει, κι αυτή, πεδίο των πιο μυσαρών και των πιο αδίστακτων κερδοσκοπικών ανταγωνι σμών. Κανένας δεν αμφιβάλλει πια πως η ίδια η υπόστασή-μας απειλείται τώρα. Γ ιατί κανένας δεν αμφιβάλλει πως, πίσω απ’ τις «κρουαζιέρες» του «Χόρα» κι απ’ τους λεονταρισμούς των Χορ - Χορ- αγάδων της Αγκυρας, στέκονται οι Μολώχ της διεθνούς κερδολατρείας, που δεν γνωρίζουν ούτε «δίκαια θαλάσσης», ούτε εθνικά ή ανθρώπινα δικαι 8. Βλ. «Nouvel Observateur», 10.4.1972. 9. Πλάτων, Φαίδων, 113α, και Πολύβιος, laxopia. Α, 3, 9.
344
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
ώματα. Και που μετατρέπουν τα «διεθνή σώματα», σε «Συμβούλια Α φ ε λ ε ί α ς» για τους «μικρούς», και σε «Οργανισμούς Ηνωμένων Ε κ β ι α σ μ ώ ν » των «μεγάλων»... Κι αφού α υ τ έ ς είναι, το δίχως άλλο, οι πραγματικές διαστάσεις της «κρίσης του Αιγαίου», αποτελεί έσχατη ακρισία κι ασυχώρετη αφροσύνη ν’ αποθέτουμε τις ελπίδες-μας (και, μάλιστα, α π ο κ λ ε ι σ τ ι κ ά ! ) σ' ε κ ε ί ν ο υ ς ίσα-ίσα που ενορχηστρώνουν τις εναντίον-μας απειλές και σκηνοθετούν τις εναντίον-μας επελάσεις. Κανένας δεν επικαλείται για σωτήρες τους ολετήρες-του και για αιμο δότες τους αιμοπότες-του... [5.9.1976]
ΟΙ Β Ε Ρ Ν Α Ρ Δ Ο Ι Πορφύρες και χρυσοθήρες «Και του αργυρίου ταπείνωσα επακούσεται τα πάντα» ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΣ, 10, 19 ΜΟΛΥΝΣΗ απ’ το κέρδος και το κέρδος απ’ τη μόλυνση1 έχουν και την άλλη όψη-τους: την η θ ι κ ή μόλυνση της πο λιτικής και οικονομικής ζωής του κόσμου-μας. Μιλάμε, φυσικά, για τα πελώρια σκάνδαλα χ ρ η μ α τ ι σ μ ο ύ και δ ω ρ ο δ ο κ ι ώ ν «κορυ φαίων προσωπικοτήτων» σ ’ όλα τα πλάτη της γης, μ’ επίκεντρο την τόσο απλόχερα χρυσοδότρα αμερικανική εταιρία αεροπλάνων «Lock heed». Δεκαεφτά χώρες (για την ώρα) έχουν προσβληθεί απ’ τις αναθυμι άσεις αυτού του «σκανδάλου του αιώνα». Το καίριο χαραχτηριστικό της δυσώδους ετούτης ιστορίας είναι πως τα «υψηλά πρόσωπα» (εστεμμένοι, στρατιωτικοί, θιομήχανοι, πολιτικοί κλπ.) που χρηματί στηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σαν «μεσάζοντες» και «αβανταδόροι» της φιλόπτωχης εταιρίας, ανήκουν ό λ α στον ευγενή κόσμο του πιο «συντηρητικού» διεθνούς κατεστημένου -εκείνου ακριβώς που αγωνί ζεται για τις ιερές α ξ ί ε ς «της πίστεως, της πατρίδος, της τιμής»και των τιμών του χρηματιστηρίου... Λεπτομέρεια αμελητέα, φυσικά, ότι ο ιδεαλιστικός αυτός κύκλος περικλείνει και άτομα που θήτευσαν στα χιτλερικά Ε ς - Ε ς (όπως ο Βερνάρδος της Ολλανδίας και ο Ιταλός Camillo Corichiani) ή που έχουν καταδικασθεί σαν ε γ κ λ η μ α τ ί ε ς π ο λ έ μ ο υ (όπως ο Γιαπωνέζος Γιοσίο Κοντάμα). Τί σημασία έχει το ζοφερό παρελθόν μπρος στο χρυσοφόρο καί χρυσογόνο παρόν; Λεπτομέρεια ακόμα πιο ασήμαντη ότι, σ’ αυτό το δίκτυο των δ ω ρ ο δ ο χ ε ί ω ν φιγουράρουν δ ι κ τ ά τ ο ρ ε ς και δικτατορίδια των
Η
I. Βλ. σελ. 339-344.
346
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
τεσσάρων ηπείρων (ανάμεσά-τους και στελέχη της «όικής-μας» χούν τας, φυσικά!) ή ένθερμοι προστάτες κι επίδοξοι ν ο ν ο ί των επίδοξων όιαδόχων-τους (όπως ο αρχηγός της γερμανικής «Χριστιανοκοινωνικής Ενώσεως», Frantz-Josef Strauss). Για του χρυσού την πίστη την αγία, είναι θεμιτή κάθε ένωση και κάθε συμμορία... Λεπτομέρεια, τέλος, αναπότρεπτη ότι, πίσω απ' τη δωροφορία της «Lockheed» αποκαλύφθηκε η παρουσία της αιώνιας CIA -που έδινε πολύτιμες (κυριολεκτικά) πληροφορίες στις πολυεθνικές εταιρίες, και εντολές για τις πωλήσεις και τις προμήθειες. Η CIA στάθηκε, πάντα, ο ευεργετικός Προμηθέας όλων των αβρών επιχειρήσεων και επιχειρη ματιών. Και, καθώς ειπώθηκε εύστοχα, «,μυστικές υπηρεσίες και δια φθορά βαδίζουν πάντα χέρι - χέρι»*... Ω ς τ ο ς ο , η πιο οριακή περίπτωση, στο Πάνθεο των «μπαξισοφάγων» της «Lockheed», μένει ο Βερνάρδος της Ολλανδίας. Οριακή επει δή: α) είναι «εστεμμένος», στέκεται δηλαδή στην ψηλότερη κορφή της εξουσίας και της «ευγένειας»... θ) είναι «βασιλικός σύζυγος» της πλουσιότερης γυναίκας του κό σμου. (Σε 54 δισεκατομμύρια δραχμές υπολογίζεται η περιουσία της Τζουλιάνας, που τη διαχειρίζεται α υ τ ό ς και την έχει επενδύσει σε πολυεθνικές εταιρίες και διεθνή τραστ)... γ) είναι «δαιμόνιος μπίζνεσμαν» και κατέχει θέσεις σε 300 πολυ εθνικές εταιρίες... δ) είναι στυλοθάτης της «Διεθνούς των υγιώς σκεπτομένων ηγετών». Και, ειδικά, πρόεδρος και ψυχή της μυστηριώδους «Λέσχης Bilderberg»3, που ιδρύθηκε το 1954 και που συγκεντρώνει τους «αριστείς» του διεθνούς κεφαλαίου και της αντιδραστικής πολιτικής (εν οις και τον ημέτερον «υπουργόν» της χούντας, Π. Πιπινέλην!). Στόχος αυτής της πολυδύναμης «πολυεθνικής αόρατης κυβέρνησης» είναι η κυριαρ χία πάνω στην οικονομική και πολιτική ζωή του κόσμου, η καταπο λέμηση της «σοσιαλμανίας» και η υποδαύλιση του ψυχρού πολέμου -που, όλα, αποδίδουν καρπούς παχυλούς στους εμπόρους των όπλων και του θερμού θανάτου... ε) είναι φίλος και συνεργάτης σεσημασμένων απατεώνων, πρακτό ρων και πλαστογράφων... στ) είναι - μ ' όλα τα 65 χρόνια-του- διαπρεπής γλεντζές και «πλαίημπόυ», άνθος και κόσμημα του διεθνούς κοσμικού κοσμοπολιτι σμού... 2. Observer», 29.8.1976. 3. Η «Λέσχη» βαφτίστηκε έτσι. από το όνομα του γερμανικού ξενοδοχείου, όπου συν εδρίασαν για πρώτη φορά οι ιδρυτές-της.
ΟΙ ΒΕΡΝΑΡΔΟΙ
347
Οι επιδόσεις, λοιπόν, του «πρίγκιπα» δεν ήταν μόνο οικονομικές, (ΐλλά και πολιτικές. Σωστότερα: ήταν κ α ι πολιτικές, ε π ε ι δ ή ήταν οικονομικές -αφού η Πολιτική δεν είναι παρά η Οικονομία σ τ η ν εξουσία (και γ ι α την εξουσία), και αφού η «μεγάλη πολιτική» είναι έκφραση της «μεγάλης οικονομίας» και των μεγάλων οικονομημάΑπορούν, όμως, οι ταπεινοί θνητοί π ώ ς αυτός ο «αριστοκράτης» και πλουτοκράτης, ο χαριτόβρυτος και χρυσόβρυτος, «καταδέχτηκε», για ένα ευτελέστατο εκατομμύριο δολλάρια, να γίνει αργυρώνητος «πλασιέ» των Αμερικανών οπλεμπόρων. Οσοι απορούν, ωστόσο, αγνοούν ή ξεχνούν πως ένα από τα εγγενή χαρακτηριστικά των λογής - λογής « ε σ τ ε μ μ έ ν ω ν » είναι η α κ ό ρ ε σ τ η χ ρ η μ α τ ο μ α ν ί α-τους. Ακόμα κι ο τόσο συντηρητικός Ησίοδος τους αποκαλούσε « β α σ ι λ ε ί ς δ ω ρ ο φ ά γ ο υ ς » * . Κι από τότε, τ ί π ο τ α δεν μπορεί και δε φτάνει να «πληρώσει» τον απύθμενο Πίθο της απληστίας-τους. Εστω κι αν οι «πιστοί-τους υπήκοοι» πλη ρώνουν πανάκριβα, σε χρήμα και σε αίμα, τη βασιλική χρηματολαγνεία... Παράδειγμα, ο δ ι κ ό ς - μ α ς «θρόνος», κι ιδιαίτερα η δυνα στεία των «Gliicksburg», στα εκατό χρόνια της χρυσοδάκτυλης δράσης-της. Π Ρ Ι Ν ακόμα πατήσει στη χώρα «του», ο Γεώργιος Α' έδωσε δείγμα τρανταχτό της φιλοχρηματίας-του. Για ν’ «αποδεχθεί» το ελληνικό στέμμα,αξίωσε (Απρίλης 1863),εκτός από «κατάλληλον βασι/ακήν χορη γίαν», να του δοθεί και «ι σ ό β ι ο ς σύνταξις εκ των προσόδων της Επτάνησου». Τελικά, (κατα)δέχτηκε να γίνει «βασιλεύς των Ελλήνων», «υπό τον όρον της π ρ ο σ ω π ι κ ή ς και ι σ ο β ί ο υ προικίσεώς-του (sic) υπό των τριών Δυνάμεων εκ 12.000 λιρών, εκτός της βασιλικής χορη γίας»9. Μ’ άλλα λόγια, ο βασιλικός «γαμπρός»-μας φρόντιζε να α σ φ α λ ι σ τ ε ί δ ι α β ί ο υ σ α ν ε σ τ ε μ μ έ ν ο ς , ακόμα κι αν οι «υπήκοοί»-του τον εκθρόνιζαν ύστερ’ από δέκα ή δύο χρόνια. Την ανάρρησή-του στον ελληνικό «θρόνο», την είδε σαν ευκαιρία «ανάρ ρωσης» των οικονομικών-του -και μάλιστα ισόβιας!... Δωρεές δημόσιων κτημάτων, προίκες απ’ το δημόσιο ταμείο, φορο λογικές απαλλαγές, μέγαρα και επαύλεις και «περίπτερα»® -που τ' αξίωναν επιτακτικά κι εκβιαστικά οι «σεπτοί ημών βασιλείς» απ’ τις κυβερνήσεις της «Ψωροκώσταινας»- αύξησαν και πλήθυναν κατακό4. Εργα και ημέραι, στ. 39 και 263. 5. Γ. Φιλαρέτου, Ξενοκρατία και Baoiia'a «ν Ελ/Μι (1897), Αθήνα, 1973, σελ. 146. 6. Ο.*, σελ. 251, 274.
348
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
ρυφα την (ανύπαρκτη, αρχικά) περιουσία της δυναστείας, έτσι που σήμερα να υπολογίζεται σε 9-10 δισεκατομμύρια δραχμές... Και είναι εξοργιστικά δραματικό ότι, στις παραμονές του επαίσχυν του πολέμου του 1897, το π τ ω χ ε υ μ έ ν ο κράτος ξόδευε 2,5 με 3 εκατομμύρια δραχμές για τη... βασιλική θαλαμηγό «Αμφιτρίτη», π α ρ α μ ε λ ώ ν τ α ς ε ξ α ι τ ί α ς - τ η ς τ ι ς πιο απαραίτητες επισκευές των πλοίων του Π ο λ ε μ ι κ ο ύ Ναυτικού7! ΠΡΟ Δ ΡΟ Μ Ο Σ του Βερνάρδου, άλλωστε, ο Γεώργιος συνδύαζε πάντα το τερπνόν μετα του ωφελίμου: τη λατρεία του χρήματος με τη λα τρεία των «διασκεδάσεων», τη χρυσή ζωή με τη «γλυκειά ζωή». Γι’ αυτό κι ο Κλεάνθης Τριανταφύλλου τον σάρκαζε στο «Ραμπαγά»-του: «... στο Φάληρο στρωμένος, το ρίχνεις όξω. Βασιλιά, και δεν πλερώνεις νοίκι\» Ενώ σ ’ ένα άλλο ποίημά-του, αναθυμόταν τις αρετές του πρώτου βασι λιά της αρχαίας Αθήνας, του Κάδρου -γ ια να στηλιτεύσει, «κατ’ αντι διαστολήν», τον Δανό «διάδοχό»-του: «Μηδ' είχες μαύρο δαίμονα φριχτής φιλαργυρίας, μήτ" έδενες κομπόδεμα για ώρες εξορίας...»® Οι ετήσιες «διακοπές» του Γεώργιου στο Aix-les-bains (κοσμική λουτρόπολη και «χαρτοπαίγνιο» των βασιλέων, μαζί) στερούσαν την Ελλάδα όχι μόνο απ’ τον «ηγεμόνα»-της (προσωρινά) αλλά και από άφθονο χρήμα (ανεπιστρεπτί). Κι ήταν τόσο κοινό μυστικό αυτές ο «διαφυγές», ώστε έγιναν και θέμα θεατρικής σάτιρας: το καλοκαίρ του 1895 λ.χ. στο «παριλίσσιο» Θέατρο Ορφανίδη, η Γαλλίδα τραγου δίστρια και χορεύτρια Jeanne d’ Anas κι ένας «τύπος» της τότε ΑΘγ νας, ο βαυαρός έμπορος Mayfait, εμφανίστηκαν σ’ ένα «τολμηρό» νού μερο, όπου κοροΐδευαν τα καινούρια, κακοφτιαγμένα, νικέλινα εικο σάλεπτα, τραγουδώντας: «Το νόμισμα το νικελόν είναι από μαύρον τενεκέν, και τον αληθινόν χρυσόν τον πήραν εις το Αιξ-λε-Μπαίν» Ο υπαινιγμός για τις βασιλικές ατασθαλίες ήταν τόσο ξεκάθαρος, ώστε η αστυνομία έκανε έφιππη επέλαση στο θέατρο και οδήγησε τους δράστες στα κρατητήρια -για να μην ενοχληθεί η ευαισθησία του α λ η θ ι ν ο ύ δράστη·... 7. Ο.κ.. σελ. 281. 8. Κλ. Τριανταφύλλου, Τα τραγούδια τον Ραμχαγά, εκιμέλεια Δ. Ταγκόκουλου, Αθήνα, 1922, σελ. 41 {·Βασιλιά\») και 48 {«Στον Κόόρο»), 9. Βλ. θ . Βελλιανίτη, Πρόλογος στο λεύκωμα θέμα; Αννινος. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1924, σελ. 14, και άρθρο του ίδιου στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιίαα, τομ. Β', σελ. 276.
ΟΙ ΒΕΡΝΑΡΔΟΙ
349
Α Λ Λ Α αυτά ήταν ανώδυνα «αστεία» μπρος στις μεγαλόπνευστες «επιχειρήσεις» του Γεωργίου, που έφτασαν στο τερατώδες αποκορύφωμά-τους με τον οικτρό ψευτοπόλεμο του 1897. Οπ6tpotmi στην αδιαμαρτύρητη υποταγή. Στα δημοκρατικά καθεστώτα, όμως; Αλλά μήπως κι εδώ, οι (πολύ πιο «διακριτικοί») μηχανισμοί δεν υποτάζουν κράτος και κοινωνία στις θελήσεις και στις βλέψεις ενός «φιλελεύθερου» συστήματος, όπου η α σ ύ δ ο τ η ε λ ε υ θ ε ρ ί α των ισχυρών προϋποθέτει και εδράζεται στην α ν ε λ ε υ θ ε ρ ί α των ανίσχυρων; Και μόνο το γεγονός ότι, δεκάδες και δεκάδες χρόνια τώρα, επισημαίνεται από παντού, σ’ όλους τους τόνους, ο παραλογισμός κι η αχρηστία της «Παιδείας», κι ωστόσο το κράτος ε π ι μ έ ν ε ι να δια τηρεί τις δομές, τα προγράμματα, τα συστήματα ενός καταδικασμένου ομόφωνα παρελθόντος, φτάνει για ν’ αποδείξει πως η αποτελμάτωση της Παιδείας δ ε ν ε ί ν α ι τ υ χ α ί α . Μένει έτσι, επειδή σ υ μ φ έ ρ ε ι έτσι να μένει... Θα φτάσουμε, λοιπόν, ν’ αναθεματίζουμε τα γράμματα σαν τον Φτωχοπρόδρομο; Πολλοί, νέοι και γονείς, το κάνουν κιόλας! Κι έχουν άδικο, τάχα; Οταν τα «γράμματα», τέτοια που είναι, υποβιβάζουν τον άνθρωπο σε αποδιοπομπαίο της κοινωνίας... σε «αντικείμενο ανάμεσα σ’ αντικείμενα» ανίκανο ν’ αντιδράσει, αφού του έχουν αφαιρεθεί οι ικανότητες να κρίνει κι οι δυνατότητες να δράσει... σε άψυχο όργανο και σε άβουλο εκτελεστή χωρίς λόγο και χωρίς Λόγο; [24.10.1976]
3. Ομιλία-του στους φοιτητές της Θεσσαλονίκης, 30.3.68.
ΤΑ « ΙΔ Α Ν ΙΚ Α » Νέοι Πρόεδροι και παλιά προβλήματα Α Π ΡΟ ΣΠ ΑΘ Η ΣΩ να δώσω κωνούρια ιδανικά στην Αμερική», δήλωσε, μετά τη νίκη-του, ο αυριανός Πρόεδρος των ΗΠΑ. Δεν εξήγησε, βέβαια, π ο ι ά θα είναι τα ιδανικά αυτά. Σημασία, ωσ τόσο, έχει, για την ώρα, η δ ι α π ί σ τ ω σ η που περικλείνει αυτή η διατύπωση: ανάγκη κ α ι ν ο ύ ρ ι ω ν ιδανικών σημαίνει πως τα π α λ ι ά σκούριασαν ή αποδείχτηκαν απατηλά, πως πρόδωσαν τους φορείς-τους ή προδόθηκαν απ’ αυτούς. Π ο ι ά ήταν τα ιδανικά εκείνα, το ξέρουμε απ’ τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, που φέτος ίσα-ίσα γιορτάστηκαν τα 200 χρόνια-της: δημοκρατία κι ισονομία, ελευθερία και δικαιοσύνη, ίσες ευκαιρίες για όλους πέρα από καταγωγή, γλώσσα, θρήσκευμα... και άλλα ευγενή παρόμοια. Ενσάρκωση των ιδανικών αυτών ήταν, θέσει, οι κατά καιρούς πρό εδροι των ΗΠΑ -που, μερικοί-τους, «αγιοποιήθηκαν» περίπου, όπως ο «ιδεαλιστής» Woodrow Wilson κι ο φιλελεύθερος Franklin Roosevelt. Α υ τ ο ί κρατούσαν ψηλά τη Δωδεκάδελτο της Διακήρυξης, που (έπρεπε να) φωτίζει το δρόμο του έθνους και το δικό-τους. Μόνο που δεν άργησε ν’ αποδειχτεί πως οι «Δέλτοι» εκείνες απόμειναν άγραφες πλάκες και σθησμένοι φάροι: «Τα παιόιά-σας, ή και τα εγγόνια-σας ακόμα -λέει τώρα ο Αμερικανός ποιητής και δραματουργός Archibald Mac Leish- θα σας πουν πως η Διακήρυξη έχει καταντήσει, από καιρό, έκθεμα μουσειακό και πως τα λόγια αυτά αποτελούν απαρχαιωμένες ρητορείες». Κι ούτε είναι ο Carter, ο πρώτος πρόεδρος που οραματίζεται καινού ρια ιδανικά, για ν’ αντικαταστήσουν τα «μουσειακά» εκείνα. Πριν απ’ αυτόν, ο Kennedy ευαγγελιζόταν τα «Νέα Σύνορα», ο Johnson τη «Με γάλη Κοινωνία», ο Nixon και ο Kissinger τη «Νέα Παγκόσμια Ισορρο πία»... Την ειλικρίνεια - ή τις δυνατότητες- του καθενός μαρτυρεί το αποτέλεσμα... και τα κ α ι ν ο ύ ρ ι α «καινούρια ιδανικά» που κάθε τόσο εξαγγέλλονται...
Θ
ΤΑ «ΙΔΑΝΙΚΑ»
375
Β έ β α ιο , μιά φορά, είναι πως όχι μόνο ο άλλος κόσμος αλλά ούτε ο ίδιος ο Νέος δ ε ν π ι σ τ ε ύ ε ι π ι α στα «ιδανικά»-του και στην «ιδανικότητα» της χώρας-του. Πριν 25 ακόμα χρόνια, ο Ραδιοσταθμός της Νέας Υόρκης μπορούσε να διατυμπανίζει αυτάρεσκα και ακίνδυνα: «Εδιυ Νέα Υόρκη, η πόλη των μεγάλων ευκαιριών, όπου κατοικούν 8 εκατομμύρια Αμερικανοί, σ ' ένα πλαίσιο αρμονίας, ευημερίας και γαλήνης». Σήμερα, ένας τέτοιος διαφημιστικός ναρκισσισμός, θα προκαλούσε τους καγχασμούς, άν όχι τους λιθοβολισμούς, των ίδιων των Νεοϋρκέζων πρώτα - πρώτα... Την «ισότητα των ευκαιριών» για την «ευημε ρία», την εικονογραφούν μερικοί απλοί αριθμοί: απ' τα 200 εκατομμύ ρια Αμερικανών, τα 24 είναι ά π ο ρ ο ι . Και το πιο φτωχό 1/5 του πληθυσμού «απολαμβάνει» μόλις το 5,5% του εθνικού εισοδήματος, ενώ το πιο πλούσιο 1/5 νέμεται το 41%!... Την «αρμονία» και τη «γα λήνη» την επιβεβαιώνουν οι φυλετικές και ταξικές τ α ρ α χ έ ς , και ο τ ρ ό μ ο ς που βασιλεύει στις αμερικάνικες μεγαλουπόλεις -μεταμορ φωμένες σε ανοιχτά πεδία δράσης συμμοριών ή μοναχικών «πιστολέρος», που σκοτώνουν για 5 δολλάρια ή ούτε καν γ ι’ αυτά... Κι ούτε είναι, τούτος ο α τ ο μ ι κ ό ς «τρόμος», η βαρύτερη άρνηση της αμερικανικής «αρμονίας κι ελευθερίας». Πολύ βαθύτερη είναι η απειλή που εκπορεύεται απ’ το ίδιο το κ ρ ά τ ο ς και τις υ π η ρ ε σ ί ε ς - του. Πριν ενάμιση χρόνο, η έκθεση της Επιτροπής Rokfeller διαπίστωνε « π α ρ ά ν ο μ ε ς κ α ι α π α ρ ά δ ε κ τ ε ς ενέργειες των Μυστικών Υπηρεσιών εναντίον Α μ ε ρ ι κ α ν ώ ν π ο λ ι τ ώ ν » . Κι οι *New York Times» επισήμαιναν πως η CIA αντιπροσωπεύει το « έ μ β ρ υ ο τ ο υ α σ τ υ ν ο μ ι κ ο ύ κ ρ ά τ ο υ ς μέσα στην αμερικάνικη κοινω νία»... Ο ίδιος ο (αντιπρόεδρος πια των ΗΠΑ) Walter Mondale τόνιζε τελευταία, πως «η μυστικότητα της εθνικής ασφάλειας χρησιμοποιήΟηκε για την καταπί εση του αμερικανικού λαού»’1... Α Υ Τ Ο το άγχος για την περιβόητη «εθνική ασφάλεια» απέναντι σ’ εξωτερικούς κι εσωτερικούς εχθρούς, στάθηκε (εκεί, όπως κι αλλού, όπως κι εδώ) η πηγή της α ν α σ φ ά λ ε ι α ς που ροκανίζει τη ζωή των πολιτών. «Υστερα απ' την υστερία του Μακκαρθυσμού (1950 κι έπειτα) γ ε ρ ά σ α μ ε σαν κοινωνία, έχοντας στο νού-μας το όνειρο ενός γέρου ανθρώπου - το όνειρο της "ασφάλειας "», λέει πάλι "ο Mac Leish. Αλλά ο Αμερικανός ποιητής θα ’πρεπε να θυ μηθεί έναν άλλον Π οιητή, που λέει με το στόμα του Τρελού στον Lear: « Α ε ν έ π ρ ε π ε να γ ε ρ ά σ ε ι ς π ρ ο τ ο ύ φ ρ ο ν ι μ έ ψ ε ι ς » . * . Γ ι 1. Βλ. σχετικά, «Βήμα». 18.7.76 και «Νέα». 24.6.75. 2. Βασιλιάς Ληρ. Λ. 5.
376
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
ατί, και «γερασμένοι», οι συμπατριώτες-του δ ε ν «φρονίμεψαν»: Δεν κατάλαβαν πως η «εθνική ασφάλεια» ήταν το π ρ ο π έ τ α σ μ α , που έκρυβε τις αλχημείες των πονηρών και ισχυρών για την εδραίωση και την εξάπλωση της κ υ ρ ι α ρ χ ί α ς - τ ο υ ς μέσα στη χώρα-τους και στον κόσμον όλο... Δεν κατάλαβαν πως η «οικονομική ασφάλεια» και το όραμα μιάς «γενικής ευημερίας» ήταν το δ ό λ ω μ α που τους πετούσαν οι ίδιοι ισχυροί και πονηροί, για να μένουν εκείνοι ανενόχλητοι στις ταχυδακτυλουργίες που τους εξασφάλιζαν τη δ ι κ ή - τ ο υ ς ευημερία και τα μυθικά κέρδη... Δεν κατάλαβαν, με δυό λόγια, πως αυτές οι απατηλές «ασφάλειες» αποτελούσαν την αρχή μιάς γ ά γ γ ρ α ι ν α ς , που θα μόλυνε ολόκληρο τον κοινωνικό οργα νισμό. Κ α ι η «κρίση» δεν άργησε να ξεσπάσει. Οσο ευκολόπιστοι κι αν είναι οι Αμερικανοί, δεν μπορούσαν παρά ν' ανοίξουν μιά μέρα τα μάτια-τους στο οικτρό θέαμα: Πρόεδροι (και γερουσιαστές και φυλε τικοί ηγέτες) που δ ο λ ο φ ο ν ο ύ ν τ α ι χωρίς να εξιχνιάζεται ποτέ το «μυστήριο» του φόνου-τους... Πρόεδροι (ο Johnson, τότε) που ε ξ α π α τ ο ύ ν το Κογκρέσο και την κοινή γνώμη σχετικά με τον πόλεμο του Βιετνάμ... Αντιπρόεδροι (ο Agnew-Λμας» δα!) που α π ο λ α κ τ ί ζ ο ν τ α ι σαν δράστες «φοροδιαφυγής και χρηματισμού» ... Πρόεδροι (ο Nixon, βέβαια) που π α ρ α ι τ ο ύ ν τ α ι για να μη δικαστούν σαν «έν οχοι εκβιασμού, απαιης και κάλυψης παρανόμων ενεργειών»... Και, γύρω-τους, ένας κανιβαλικός Χορός από αξιωματούχους κι εκατομμυ ριούχους, από Υπηρεσίες και βιομηχανίες, που χέρι - χέρι «μοχθούν υπέρ του έθνους» -μεταβάλλοντας τον «ιδρώτα του μόχθου-του» σε ωκεανούς δολλαρίων... Η πολιτική, οικονομική, στρατιωτική, διοικη τική ηγεσία αυτού του «ηγετικού» έθνους, φάνταζε εικόνα και ομοί ωση των «εταιριών» του υπόκοσμου που ανθούν στο έδαφός-της, χρ η σιμοποιώντας τις ίδιες μεθόδους (και, συχνά, τα ίδια πρόσωπα) για να επιβάλλει τη βασιλεία της βίας, της ανομίας και της εκμετάλλευσης. Ωστόσο, οι μόνοι που δεν θα ’πρεπε να ξαφνιαστούν γΓ αυτη την «αποκάλυψη» ήταν οι ίδιοι οι πολίτες της μεγάλης Δημοκρατίας: ο δυσώδης βόρβορος που ξεσκεπάστηκε ξαφνικά, δεν ήταν παρά η σ υ ν ε π ή ς κ α τ α λ η ξ η της υστερικής μανίας για δ ύ ν α μ η και π λ ο υ τ ι σ μ ό , που έχει γίνει ο «ιδανικός» Πολικός Αστέρας της ιδι ωτικής και δημόσιας ζωής των ΗΠΑ... Κι αποτελεί ειρωνία δραματική ότι ένας απ’ τους πρωτεργάτες αυ τού του «εκθορβορισμού» - ο Kissinger αυτοπροσώπως- χαραχτήρισε την Αμερική του Nixon και του Watergate « α ν ή μ π ο ρ ο κ ι α ξ ι ο θ ρ ή ν η τ ο γ ί γ α ν τ α » 3*.... 3. -Newsweek-. Μάρτης 1976. Αρθρο των Bob Woodward και Carl Bernstein -των δύο δημοσιογράφων κου «ξεσκέκασαν» το σκάνδαλο του Wtfergale.
ΤΑ «ΙΔΑΝΙΚΑ»
377
Μ Ο Ν Ο που ο γίγαντας αυτός δεν μένει κλεισμένος στην υπερατλαν τική σπηλιά του Πολύφημου: «ηγείται του δυτικού κόσμου». Το ίδιο α ξ ι ο θ ρ ή ν η τ α , άλλωστε... Μιά σφυγμομέτρηση, λίγο πριν απ’ τις πρόσφατες εκλογές, έδειξε πως «το κ ύ ρ ο ς των ΗΠΑ στη Δυτική Ευρώπη έχει πέσει χ α μ η λ ό τερ α παρά π ο τ έ » 4 . Κι οι μόνοι που δε Οα ’πρεπε, πάλι, να ξαφνιαστούν είναι οι αρχιτέ κτονες αυτής της «πτώσης». Μ ερικοί - μερικοί τ’ ομολογούν,άλλωστε, έμμεσα έστω. Οταν τέλειωσε ο πόλεμος του Βιετνάμ, ο πρόεδρος Ford δήλωσε, με τη γνωστή «αφέλειά»-του: «Η Αμερική μπορεί τώρα πια να ζ α ν α β ρ ε ί το αίσθημα τ ι μ ή ς και υ π ε ρ η φ ά ν ε ι α ς που είχε π ρ ι ν απ' το Βιετνάμ»5. Πώς να το «ξαναθρεί» όμως, όταν, και μ ε τ ά το Βιετνάμ, εξακο λούθησε να πολιτεύεται με την ίδιαν αλαζονεία κι αδηφαγία, με την ίδια ωμότητα κι ιταμότητα, που της «χάρισαν» τη θιετναμική πανωλε θρία; «Η εξωτερική πολιτική του Kissinger είναι κυνική, σκληροτράχηλη, επηρεασμένη από έναν κακώς εννούμενο πραγματισμό και ρεαλισμό», γράφει ο George Ball (συνεργάτης, τώρα, του Carter) στο βιβλίο-του «Διπλωματία σ ' ένα πληθωρικό κόσμο». Ακόμα κι οι «ευνοούμενοι» του πολυεθνικού μηχανοράφου, δεν κρύβουν την εκτίμησή-τους στην «ιδανική» διπλωματία-του: Ο Τούρ κος υπουργός των Εξωτερικών Τσαγλαγιανγκίλ είχε πει ξεκάθαρα στο διευθυντή της τούρκικης εφημερίδας «Πολίτικα» ·. «Οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονται αν το καθεστώς μιάς χώρας είναι δημοκρα τικό, σοβινιστικό ή φασιστικό, αλ?Α μόνο για το β α θ μ ό ε ξ ά ρ τ η σ ή ς - τ ο υ από την Ουάσινγκτον. Αν οι ΗΠΑ μπορούν να κ ά ν ο υ ν τη δ ο υ λ ε ι ά - τ ο υ ς με μιά χούντα Ελλήνων συνταγματαρχών, μιά χούντα συνταγματαρχών είναι το κ α λ ύ τ ε ρ ο κ α θ ε σ τ ώ ς που μπορεί να υπάρξει στην Ελλάδα για τις Η Π Α»9... Οι μ έ θ ο δ ο ι που εξασφαλίζουν αυτή την «εξάρτηση» είναι πια μυστικό κοινότατο, όχι μόνο για τους «άλλους», μα και για τους Αμερικάνους τους ίδιους. Αλλά το πιο οδυνηρό, ίσως, τραύμα για τους πολίτες της Συμπολιτείας στάθηκε η αποκάλυψη πως ακόμα και δ ο λ ο φ ο ν ί ε ς ( ή απόπειρες δολοφονίας) ξένων ηγετών ε ίχ α ν «διενεργηΟεί μετά από άμεσες ή έμμεσες ε ν τ ο λ έ ς δ ι α φ ό ρ ω ν π ρ ο έ δ ρ ω ν » όπως βεβαίωνε η έκθεση της Επιτροπής Rockfeller. Οι «Μωυσείς» της αμερικανικής Δημοκρατίας είχαν μεταβάλει το Λευκό Οίκο σε «οίκο» αντάξιο της «Μαφίας» και της «Κόζα Νόστρα»... 4. -Herald Tribune., 22.10.1976. 5. Λόγος-του 24.4.1975. 6. Τη δήλωση αυτή είχε κάνει ο Τσαγλαγιανγκίλ -μας, κ ά θ ε α λ λ α γ ή είναι προτι μότερη απ’ την ανάλλαχτη κι αδιατάραχη συνέχιση μιάς «συμμαχικής» πολιτικής, που μόνο οδύνες και καταστροφές μας έχει προσπορίσει... Σίγουρα, η πολύχρονη πείρα μας δικαιώνει όταν λΐμε, ολοένα, όπως οι Γάλλοι: «Το Χτες με σκιάζει, το Σήμερα με ταράζει, το Αύριο με τρο μάζει»". Ωστόσο, είναι τούτη μιά (ύστατη, ίσως) ευκαιρία, που μας προσφέ ρει η προεδρική μεταβολή στη «χώρα των ευκαιριών». Στο χ έ ρ ι μ α ς , να την αξιοποιήσουμε, επιστρατεύοντας όχι μόνο το (σιωπηλό) Δίκιο-μας, αλλά και τη φ ω ν ή και τη δ ύ ν α μ η ό λ ω ν των Ελλήνων μ έ σ α κι έ ξ ω απ’ την Ελλάδα... όλων των π ρ α γ μ α τ ι κ ώ ν φίλων-μας... όλων των πραγματικών φίλων της ειρήνης και της γαλή νης του κόσμου... όλων όσοι ξέρουν ότι η Ατιμία κι η Αδικία που θριαμβεύουν, δεν θ' αργήσουν μιά μέρα να διαρήξουν και τη δ ι κ ή τ ο υ ς πόρτα. Αλλά γ ι’ αυτό δε φτάνει η «καλή θέληση» των άλλων. Πρωτεύει η δ ι κ ή - μ α ς θέληση. Και τους πιο χρήσιμους φίλους θα τους αποχτήσουμε « ο υ π ά σ χ ο ν τ ε ς , α λ λ ά δ ρ ώ ν τ ε ς » 12... [7.11.1976] 11.·!* Passi me home, le Prisent me tourmeme. t Avenir m (pouvaiae·. 12. Θουκυδίδης B, 40,4.
ΤΑ ΠΛΗΘΗ Κ.ΑΙ ΤΑ ΟΠΛΑ Δυνάμεις και αντι-δυνάμεις της Δημοκρατίας «Ποιους άλλους φίλους έχετε στη γη. αν όχι το λ α ό όσο είναι ελεύθερος, και το κ ώ ν ε ι ο όταν χάσει την ελζυθερία-του;» SAINT-JUST, Λόγος στη Συμβατική, 13.3.1794. ΛΛΑΓΕΣ» κι εκλογές, δημοψήφισμα κι εορτασμοί, επέτειοι και πορείες, πλημμυρίζουν κάθε τόσο τους δρόμους με άπειρα Ελλήνων πλήθη. Και τα πλήθη αυτά, που αποτελούν την ο λ ό τ η τ α σχεδόν του λαού-μας, έχουν μιά, τουλάχιστο, κοινή συνισταμένη: τον πόθο και το πάθος για δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή δ ι α β ί ω σ η . Σ’ όποια παράταξη κι αν ανήκουν τα άτομα που συγκροτούν τις λαϊκές παν στρατιές, όποια ηλικία κι αν έχουν, όσες επιμέρους διαφορές κι αν τα χωρίζουν... τα ε ν ώ ν ε ι, ωστόσο, η κοινή αποστροφή για καθεστώτα, «θεσμούς» και μεθόδους, που αγνοούν την λαϊκή βούληση και καταπα τούν τα λαϊκά δικαιώματα. Κι αυτόν τον πόθο, το πάθος και την απο στροφή, κ α ν έ ν α ς δεν μπορεί να τ’ αμφισβητήσει, όσο κακόβουλος ή κακόπιστος κι αν είναι. Η θ έ λ η σ η είναι δ ύ * α μ η -κ ι ακόμα πιο «τρανή έχει δύναμη η (/κονή του πλήθους» [«Φήμη γε μέντοι δημόΟρους μέγα σϋένει»']. Ολες αυτές οι απανωτές, πανηγυρικές, επιβεβαιώσεις της λαϊκής θέλησηςδύναμης, θά ’πρεπε, λοιπόν, ν’ αποτελούν την πιο σίγουρη ε γ γ ύη σ η για την ασφάλεια της Δημοκρατίας. Οταν σύσσωμος ένας λαός τη λαχταρά τόσο έντονα και διατρανώνει ολοένα τη λαχτάρα-του τόσο επίμονα... όταν, σε κάθε ευκαιρία που του δίνεται, «ανίσταται πας ο /Λός ως ανήρ εις»2... τί καλύτερη ασπίδα μπορεί να επιθυμήσει η Δη μοκρατία, αφού ο «δήμος» ο ίδιος «κι έχει γνώμη κι έχει δύναμη και Οέ/χι»3 να προστατεύσει το «δήμο»;
Α
1. Αισχύλος, Αγαμέμνων, στ. 938. 2. Κριταί, Κ , 8. 3. Κ. Παλαμά, Ο Αωίΐκάλσγος του Γύφτου, Στ' Λόγος.
ΤΑ ΠΛΗΘΗ ΚΑΙ ΤΑ ΟΠΛΑ
381
Α υ τ η την εικόνα της λαϊκής θέλησης-δύναμης έδωσε, για μιάν ακόμα φορά, η πρόσφατη πορεία στην επέτειο του Πολυτεχνείου. Κι αυτή η εικόνα έκανε πολλούς εορταστές και θεατές να αισιοδοξήσουν για το «μέλλον της Δημοκρατίας». Δεν θα θέλαμε, με κανένα τρόπο, να θολώσουμε αυτή την ευφορία. Ωστόσο, θά ’πρεπε νά ’χουμε μ ά θ ε ι απ’ όσα έχουμε π ά θ ε ι στο παρελθόν. Θά ’πρεπε νά ’χουμε μάθει πως αυτή η τεράστια λαϊκή δύ ναμη δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν α ε π ι β λ η θ ε ί παρά μόνο αν κι όταν μ π ο ρ ε ί ν α ε κ δ η λ ω θ ε ί . Και πως οι «άγγελου> του αντιλαϊκού ζόφου σ ’ α υ τ ό προπάντων σκοπεύουν: να ε μ π ο δ ί σ ο υ ν την εκδήλωση της λαϊκής δύναμης, να την α δ ρ α ν ή σ ο υ ν , για να τη δ ι α λ ύ σ ο υ ν και να την κ α τ α π ν ί ξ ο υ ν . Και το πιο αποτελεσματικό μέσο γι’ αυτό, είναι, βέβαια, τα ό π λ α. Τα όπλα που οι λίγοι ένοπλοι εωσφόροι στρέφουν εναντίον των πάμπολλων άοπλων δαφνηφόρων, που τους τα έχουν εμπιστευθεί... Α ΜΕΤΡΗΤΕΣ φορές, στη σύντομη ιστορία του νεοελληνικού κρά τους, τα «πλήθη» υψώσανε τη φωνή-τους κι επιδείξανε τη δύναμήτους. Κι αμέτρητες φορές, αυτή η φωνή φιμώθηκε κι η δύναμη αυτή στομώθηκε απ’ τους άθλιους και τους πονηρούς. Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά: Ως την παραμονή του απριλιανού πραξικοπήματος, αντιβοούσε σ’ όλη την Ελλάδα η λαϊκή φωνή, η «όημόθρους φήμη», και δονούσε τη χώρα το «μέγα σθένος» του πλήθους. Αλλά την κ ρ ί σ ι μ η ώρα, όταν εξαπολύθηκε η επίθεση της ατιμίας και της προδοσίας, η «φήμη» έμεινε ά φ ω ν η και το «σθένος» ά π ρ α γ ο... Οχι πως είχε μεταστραφεί, βέβαια, η λαϊκή θέληση, μέσα σε μιά νύχτα. Ο χι πως είχε ατροφήσει η λαϊκή δύναμη. Αλλά κι η μιά κι η άλλη δ ε ν μ π ό ρ ε σ α ν ν α ε κ δ η λ ω θ ο ύ ν , για ν’ αντιταχθούν στους δημίους-τους. Και δεν μπόρεσαν -το ξέρουμε ό λοι- επειδή έ λ ε ι ψ α ν ο ι μ η χ α ν ι σ μ ο ί που θα μεθόδευαν την εκδήλωση της λαϊκής θέλησης δύναμης- που θα τη μεθόδευαν, όχι μόνο σε ώρες νομιμότητας και «ομαλότητας» (όπως ώ ς τότε), αλλά και σε ώρες ανωμαλίας και ανο μίας (όπως τ ό τ ε ) . Ξέρουμε, όμως, όλοι και κάτι άλλο: πως γι’ αυτή την έλλειψη μηχα νισμών, έ ν ο χ ο ι είναι προπάντων η Πολιτεία και τα πολιτικά κόμ ματα. Η Π ο λ ι τ ε ί α (που, χρόνια και χρόνια, είχε ταυτισθεί με μ ι ά πολιτική παράταξη) φρόντισε συτηματικά ν’ α π ο δ υ ν α μ ώ σ ε ι κάθε συλλογικό όργανο, που θα μπορούσε ν’ αντισταθεί σε μιαν επι δρομή κατά της Π ολιτείας της ίδιας! Νομίζοντας πως κατοχυρώνει και διαιωνίζει την κυριαρχία-της στην εξουσία, η Πολιτεία - κόμμα δεν περιορίστηκε να θρονιάσει μέσα στον κρατικό μηχανισμό τα πιο ύπο
382
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
πτα κι αντιλαϊκά στοιχεία -που τα θεωρούσε «πιστά»-της και που αποδείχτηκαν τόσο άπιστα. Για να ολοκληρώσει την «άμυνά»-της, χάλκευσε θ ε σ μ ο ύ ς και ν ό μ ο υ ς που εξουδετέρωναν τη λαϊκή θέληση - δύναμη... ανέχθηκε ή ενίσχυσε το δημοκτόνο π α ρ α κ ρ ά τ ο ς ... παράλυσε τις σ υ ν δ ι κ α λ ι σ τ ι κ έ ς ο ρ γ α ν ώ σ ε ι ς , παραδίνοντάς τις έντεχνα σε σμπίρους κι εργατομάχους «εργατοπατέρες»... κυνήγησε το φ ο ι τ η τ ι κ ό κ ί ν η μ α, όχι μόνο με τα «Σπουδαστικά» της Ασφάλειας, αλλά και με την ασυδοσία που χάρισε στις φασιστικές «φοιτητικές» συμμορίες... πολέμησε, με δυο λόγια, κάθε λαϊκή οργά νωση που θα μπορούσε να δραστηριοποιήσει τη λαϊκή δύναμη... Τα (άλλα) π ο λ ι τ ι κ ά κ ό μ μ α τ α , απ’ την άλλη, μ’ όλο που αντι προσώπευαν πάνω απ’ το 60% του ελληνικού λαού, άφησαν τον πελώ ριο αυτό όγκο ανενεργό και άγονο. Για λόγους κομματικούς, δεν έφτι αξαν π ο τ έ κ ό μ μ α τ α π ρ α γ μ α τ ι κ ά -κόμματα, δηλαδή, με γνή σια δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή δ ο μ ή , κι όχι κόμματα αρχηγοκρατίας και βουλευτοκρατίας. Είχαν, έτσι, μυριάδες άτομα - οπαδούς, αλλά δεν εί χαν κ α μ ι ά οργανωμένη δύναμη. Ακόμα κι η κομματικά οργανωμένη Αριστερά κατατρυχόταν τόσο από τα «πλέγματα» και τις «ενοχές» του παρελθόντος, ώστε αυτοκαταδικαζόταν σε ανάλογη «απραξία», για να δείχνεται φρόνιμη και «νομοταγής»... Ετσι, όταν η σπείρα των απριλιανών διαρηκτών άρπαξε τα «κλει διά» και τα «κουμπιά» της εξουσίας, οι Ελληνες έμειναν « α π ό π λ η κ τ ο ι» μπροστά στο παρακράτος που είχε γίνει κράτος. Κανένας μη χανισμός δεν βρέθηκε (επειδή δ ε ν υ π ή ρ χ ε) για να ορθώσει τη νό μιμη λαϊκή βούληση - δύναμη απέναντι στα παράνομα όπλα. Βούλη ση, όμως, που στέκει βουβή καταντά α β ο υ λ ί α , και δύναμη που μέ νει άπρακτη ισοδυναμεί μ ε α δ υ ν α μ ί α απόλυτη. Κι αφήνουν ελεύ θερο το δρόμο στους επιδρομείς, και προδίνουν τον εαυτό-τους στους προδότες... Ο λ α αυτά (τα πολύ γνωστά) είναι χρήσιμο να τα θυμόμαστε ολοένα -και προπάντων σήμερα, επειδή και σήμερα κάνουμε τ α ί δ ι α «λ ά θ η», την ώρα που οι ί δ ι ο ι ε χ θ ρ ο ί βρίσκονται όχι έξω αλλά μ έ σ α απ’ τις πύλες-μας. Η Π ο λ ι τ ε ί α (που ταυτίζεται, και πάλι, με την ίδια παράταξη, όπως τότε) δείχνει την ί δ ι α ν απάθεια ή συμπάθεια στους «ύπο πτους» ή στους διαβόητα ένοχους... και την ί δ ι α ν αντιπάθεια στις λαϊκές δυνάμεις. Καταπιεστικοί νόμοι, προσπάθειες αποπροσανατολι σμού του συνδικαλισμού, πόλεμος κατά των φοιτητικών οργανώσεων και δακρυπόλεμος κατά των λαϊκών έκδηλώσεων... όλα αντιγράφουν τις παλιές εκείνες άφρονες μεθόδους. Οπως τ ι ς δ ι κ έ ς - τ ο υ ς άστο χες μεθόδους αντιγράφουν και τ’ ά λ λ α π ο λ ι τ ι κ ά κ ό μ μ α τ α ,
ΤΑ ΠΛΗΘΗ ΚΑΙ ΤΑ ΟΠΛΑ
383
που ολοένα «οργανώνονται δημοκρατικά» με τα λόγια, αλλά δ ε ν αξιώθηκαν ακόμα να οργανωθούν με δημοκρατικά έ ρ γ α . Κι αυτά, την ώρα που οι « ά λ λ ο ι » σ υ σ π ε ι ρ ώ ν ο ν τ α ι πυρετι κά. Είτε φανερά -μ ε σωματεία και «κόμματα», ολοφάνερα αντισυντα γματικά, αλλά περιεργότατα ανεκτά απ’ την Πολιτεία. Είτε κρυφά -με συνωμοτικές διασυνδέσεις και με «εξοπλισμούς», που, περιεργότατα, δεν μπορεί η Πολιτεία να επισημάνει. Και με τον ίδιο πάντα, αμετακί νητο, στυγνό στόχο, που λέγεται « δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς κ α τ ά λ υ σ ι ς » ... Θ Ε Ω ΡΙΑ και πράξη θά 'πρεπε να μας είχαν διδάξει, ωστόσο, πόσο ε ύ κ ο λ η είναι η ένοπλη αρπαγή ή η ύπουλη υφαρπαγή της Εξουσί ας, όταν η νόμιμη εξουσία α φ ο π λ ί ζ ε ι την ίδια τη νερομάνα-της -τη λαϊκή δύναμη- που είναι κι ο πιο ακέραιος φυσικός σύμμαχόςτης. Απ’ τον Τρότσκυ ως τον Malaparte κι ως τον Luttwak, απ’ την ξένη και τη δική-μας πείρα... ξέρουμε πως χ ω ρ ί ς το οχυρό αυτό, κ αμ ι ά κυβέρνηση δεν μπορεί ν’ αποκρούσει την εισβολή των αδίστα κτων και των άπληστων . Μιλώντας για το πραξικόπημα του Ναπολέοντα, η Madame de Stael έγραφε: «Απ' τη στιγμή που έχει καταρακωθεί το ηθικό σθένος του έθνους, ένα νομοθετικό σώμα -όποιο και νά 'ναι- δεν έχει, για τους ένοπλους, μεγαλύ τερη σημασία από ένα πλήθος πεντακόσιων ανθρώπων, που είναι λιγότερο δυναμικό και πειθαρχημένο από ένα τάγμα αριθμητικά ισοδύναμο·». Καταράκωση, υπονόμευση ή αδρανοποίηση αυτού του σθένους, εξτ ουθενώνουν τις πραγματικές δυνάμεις αντίστασης -και τότε, η επι δρομή μοιάζει, καθώς λέει ο Τρότσκυ, με «γροθιά σ ’ ένα παράλυτο». Στην εποχή-μας, η «γροθιά» καταφέρεται πολύ πιο άνετα απ’ τους επιθουλευτές του κράτους. Και τούτο (αντίφαση επιφανειακά παράλο γη) επειδή ίσα-ίσα το κράτος έχει γίνει π α ν ί σ χ υ ρ ο , χάρη στην επαγγελματική-του γραφειοκρατία και το μόνιμο στρατό. «Η δύναμη του μοντέρνου κράτους -γράφει ο Luttwak- εζαρτάται κυ ρίους απ' το σταθερό-του μηχανισμό, όπου με τ ’ αρχεία-του, τους φακέλους, τους κανονισμούς και τους αζιωματούχους, μπορεί να παρακολουθεί στενά, κι αν το επιθυμεί να ελέγχει, τις δραστηριότητες των κατώτερων οργανι σμών και των πολιτών»4. Για να υποκλέψεις, λοιπόν, την εξουσία, φτάνει να πετύχεις «τη διάβρωση ενός μικρού αλλά ουσιαστικού τμήματος της κρατικής μη 4. Edward Luttwak, Coup Λ Etai: Λ practical Handbook (1968). Μεταφρ. Σ*. Βέργου, Πρα ξικόπημα. Αθήνα, 1975, σελ. 15.
384
ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ
χανής, που το χρησιμοποιείς έπειτα για ν’ αφαιρέσεις α π’ την κυβέρνηση τον έλεγχο που έχει στους υπόλοιπους τομείς»5. Αν, λοιπόν, η Πολιτεία επιτρέπει αυτές τις «διαβρώσεις», ενώ παράλληλα αποτρέπει την οργάνωση του λαού... αν οι άλλες πολιτικές δυνάμεις σταυρώνουν τα χέρια μπρος σ ’ αυτή τη διάβρωση και δε δρουν για τη λαϊκή οργάνωση... τότε, π ο ι ο φ ρ ά γ μ α θα εμποδίσει την εισβολή των επίβουλων; Φ Υ Σ ΙΚ Α , θα προβληθεί, εδώ, η αιώνια αντίρηση-δικαιολογία: «Πώς μπορούν οι άοπλοι, έστω και οργανωμένοι, ν’ αντισταθούν στους έν οπλους -και μάλιστα σήμερα, όπου οι τελευταίοι έχουν τόσο συντρι πτική υπεροπλία απέναντι στους απλούς πολίτες; Πώς μπορεί η γυμνή “ λαϊκή δύναμη” , ν’ αντιπαραβληθεί με τα σιδερόφρακτα τάνκς;» Αλλ’ ακριβώς ό τ α ν υπάρχουν οι λαϊκοί «μηχανισμοί», τ α τ ά ν κ ς δ ε ν ξ ε κ ι ν ά ν ε κ α ν ! Επειδή ξέρουν πως η οργανωμένη λαϊκή δύναμη έχει τον τρόπο ν α π α ρ α λ ύ σ ε ι α υ τ ή το κράτος, που έχει γίνει έρμαιο του παρακράτους: Να κινητοποιήσει τεράστια πλήθη, ν’ ακινητοποιήσει τις δημόσιες υπηρεσίες και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, να σταματήσει τις επικοινωνίες και τις συγκοινωνίες, να διακόψει ακόμα και το φωτισμό, το νερό, τον επισιτισμό... Ετσι που, σε λίγες ώρες, οι «νέοι άρχοντες» - άρπαγες θα «βασιλεύουν» πάνω σε μιάν έ ρ η μ ο , όπου δεν θα μπορούν, όχι να κυβερνήσουν, αλλά ούτε kuv να ζήσουν... Το παράδειγμα της Ιταλίας -όπου, χρόνια τώρα, θυσσοδομεί ο φασισμός, αλλά όπου υπάρχουν πανίσχυροι λαϊκοί μη χανισμοί, και τον ακινητοποιούν- είναι πέρα για πέρα πειστικό... Σ ε κινούμενη άμμο θεμελιώνεται η Δημοκρατία, όταν η Πολιτεία φ ο β ά τ α ι τ ο λ α ό , κ ι ο λ α ό ς φ ο β ά τ α ι τ α ό π λ α , που α υτ ό ς πληρώνει, και τους ένοπλους,που α υ τ ό ς συντηρεί, με πελώ ριες μάλιστα αφαιμάξεις. Τούτος ο αμοιβαίος φόβος είναι «αρχή ωδίνων» για την πολιτεία και τους πολίτες. Θα πέσει, και πάλι, η Δημοκρατία-μας στην ί δ ι α παγίδα, που είχε στήσει άλλοτε στον ε α υ τ ό -της; Αδυνατίζοντας ή αχρηστεύοντας τη λαϊκή δύναμη -τη δύναμή-ΤΗΣ- θα δώσει τις δυνα τότητες στους δόλιους και στους αχρείους να την αχρηστεύσουν την ίδια; Κι όσοι -όπου κι αν ανήκουν- δ υ σ π ι σ τ ο ύ ν σ’ αυτό το λαϊκό «σθένος», ας επωφεληθούν απ’ την όψιμη· πείρα ενός ελάχιστα φιλο λαϊκού ηγέτη: του Ναπολέοντα που, δεσμώτης στην Αγία Ελένη, έφραφε στα Απομνημονεύματά-του: 5. Ο.κ., σελ. 25.
ΤΑ ΠΛΗΘΗ ΚΑΙ ΤΑ ΟΠΛΑ
385
«Η λαϊκή γνώμη είναι μιά δύναμη αόρατη, μυστηριώδης, που τίποτα δεν μπορεί να της αντισταΟεί. Τίποτα δεν είναι πιο άστατο, πιο αόριστο, πιο δυνατό απ’ αυτήν. Και μ ' όλο που είναι τόσο ιδιότροπη, είναι ωστόσο γνή σια, λογική, δίκαιη, πολύ πιο συχνά απ’ ό,τι νομίζουμε»β. Η «στερνή γνώση» του κορσικανού πολεμάρχη, θα γίνει τάχα έ γκ α ι ρ η γνώση για τους δικούς-μας «λαϊκάρχες»: [28.11.1976]
6. Stimorial de Sainie ■HiUnt.
ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΦΩΤΟΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΑΝ ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1979 ΣΤΗ ΦΩΤΟΤΥΠ Ο.Ε. ΧΑΡ. ΤΡΙΚΟΥΠΗ 42 ΚΑΙ ΤΥΠΩΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΛΙΘΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΩΝ ΑΦΩΝ ΧΡΥΣΟΧΟΥ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ 8 ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΕΠΕ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ 67 ΤΗΛ. 36 08 180