Πολιτικά (1975 - 1976)

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

® Εκδόσεις θεμέλιο ΕΠΕ, 1980 Ακαδημίας 63, τηλ. 360 81 80, Αθήνα

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΑ •

·

1975 - 1976

ΘΕΜΕΛΙΟ

« . . . Ε ι δε μη λέγω φίλα, ουχ ήδομαι, το δ ’ ορΟόν ε ζ είρ η χ ' όμω ς» [ . . . κι αν δε λέω πράγματα ευχάριστα, λυπάμαι, είπα όμω ς το σω στό] Σοφοκλής, Τραχίνιαι, στ. 273

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρό/Λγος

13

1975 ΛΑΟΦΟΒΙΑ; Ανοιχτό γράμμα στον κ. Πρωθυπουργό

17

«ΚΑΘΑΡΟΝ ΥΔΩΡ»... Αξιοι «θεράποντες» και ανάξιοι θεράποντες

24

ΟΙ ΣΦΙΓΓΕΣ Δημοκρατική παρρησία και αφασία

30

Η ΣΥΝΤΑΓΗ θεωρία και πρακτική των πραξικοπημάτων

36

Η ΑΡΑΧΝΗ Κοινά μυστικά των μυστικών υπηρεσιών

44

ΔΗΜΟΙ ΚΑΙ ΜΙΣΟΔΗΜΟΙ Ένα «θεμέλιο της Δημοκρατίας» χωρίς θεμέλια

51

ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΞΙΣ ΚΑΙ «ΝΕΑ ΤΑΞΙΣ» Οι γέφυρες του ολοκληρωτισμού

55

ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΔΕΣΜΗ

66

ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ όταν παίζουν με τη φωτιά αριστεριστές και κράτος

81

ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΚΑΙ ΤΟ ΝΑΡΚΟΠΕΔΙΟ Συζυγία μοναρχίας - δικτατορίας και ευλογία της προστασίας

87

Ο «Ι.Δ.Ε.Α.» ΑΠΟ ΜΕΣΑ Αυτοπροσωπογραφία ενός «ιερού» εσμού

94

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

10

Η ΚΕΡΚΟΠΟΡΤΑ Για να εισβάλει η βασιλική καμαρίλα

103

Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ Αντιδημοκρατικοί νόμοι και θεσμοί

110

Η «ΣΤΙΓΜΗ» 'Οταν η Δικαιοσύνη δικαιώνει τους αδικητές

127

Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΟΧΟΣ Του κύκλου τα γυρίσματα...

133

ΤΑ «ΣΥΝ» ΚΑΙ ΤΑ «ΠΛΗΝ» Συγκομιδή ενός χρόνου

138

Η «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ» Κριτήρια δύο εγκλημάτων

143

ΒΙΒΛΟΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ Απριλιανών μύθων αποκαλύψεις

IS2

Ο ΛΑΚΚΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΚΟΡΠΙΟΥΣ Βασανιστήρια - το οξυγόνο της τυραννίας

158

ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΟΥ Η «δήλωση» και η αυτοδιάψευση

166

ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ Ο μετριασμός και το «μέτρον»

176

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ Η αλυσίδα των ενοχών

183

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΠΑΙΖΕΙ

209

Ο «ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ» Δεξιάς και Δικτατορίας

216

1976 ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑΤΑ Μπρος στο τελευταίο τέταρτο του αιώνα-μας

225

ΤΑ ΑΡΓΥΡΙΑ «Αντιαμερικανισμός» και αμερικανικόν υθρεολόγιον και ανθολόγιον

230

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ Και «παιδικές αρρώστιες»

239

ΟΙ ^ΠΟΥΛΗΜΕΝΟΙ» ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΡΩΜΕΝΟΙ Τά κίνητρα της εκστρατείας

243

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΧΑΣΜΟΥ;

252

ΤΟΥ '2 1 ... Μύθοι και αντι-μύθοι

260

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

II

ΟΙ ΑΓΧΟΝΕΣ Μικροί τίμιοι και μεγάλοι δήμιοι

269

ΗΓΕΤΕΣ. . . . Οδηγοί ή σφαγείς λαών;

276

ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ θεριά και Γιάννηδες

282

ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ Καταστροφή του λόγου και του Λόγου

289

Ο ΘΕΡΙΣΜΟΣ Η «πολιτική της δολοφονίας» και η δολοφονία της πολιτικής

294

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ Μνημεία και μνήμες

299

Η ΟΜΠΡΕΛΑ Οι «Σωματοφύλακες» μετά είκοσιν έτη

307

ΝΗΣΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ Προστασίες, συμμαχίες και συμπαιγνίες

315

ΟΙ «ΜΠΡΑΒΟΙ» Ολιγαρχικές «εταιρίες» και αμαρτωλές «σωτήριες»

322

Ο ΚΛΕΨΑΣ ΤΟΥ ΚΛΕΨΑΝΤΟΣ Σχόλιο στην κυπριακή τραγωδία

328

ΠΥΡ, ΚΕΡΔΟΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ Οι Ερινύες του Ποσειδώνα

339

ΟΙ ΒΕΡΝΑΡΔΟΙ Πορφύρες και χρυσοθήρες

345

«ΚΡΙΣΕΙΣ» ΚΑΙ ΥΠΟΚΡΙΣΙΕΣ Αποκατάσταση των διωκτών και διωγμός των διωγμένων

358

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ-ΤΗΣ Τί είδους πολίτες θέλουμε να «κατασκευάσουμε»;

370

ΤΑ «ΙΔΑΝΙΚΑ» Νέοι Πρόεδροι και παλιά προβλήματα

374

ΤΑ ΠΛΗΘΗ ΚΑΙ ΤΑ ΟΠΛΑ Δυνάμεις και αντι-δυνάμεις της Δημοκρατίας

380

Π Ο Σ Η « δ ι ά ρ κ ε ι α » μ π ο ρ εί να έχει η π ο λιτική αρθρογραφία, που αναλύει, σχολιάζει, κρίνει την ε π ι κ α ι ρ ό τ η τ α ; Και μά­ λιστα, σ τη ν εποχή-μας, μ ε την καθημερινή, καταρρα κτώ δη αλλη λο­ διαδοχή τω ν γεγονότω ν, που κάνει τόσο γρήγορα το επίκαιρο ανε­ πίκαιρο. «παλιό» το «νέο», πριν καν προφ τάσει να ολοκληρω θεί; Α υτό το σχεδό ν ακαριαίο «γέρασμα» του Π αρόντος, αντιστρατεύεται, φυσικά, τη συγκέντρω ση π ο λιτικώ ν άρθρων σε β ιβ λ ίο -π ο υ αναπότρεπτα κυκλο φ ο ρ εί πολύν καιρό αφού τα γεγονότα έχουν γίνει μακρινή πια μνήμη. Κι ω στό σ ο , η «επιστροφή» σε κείμενα αυτού του είδους δεν είναι ίσω ς άχρηστη. Π ρώ τα-π ρώ τα, επειδή η αρθρογραφία καθρεφτίζει και α πηχεί το κλίμα τη ς επ οχής, τις συνθήκες και το «σφ υγμό»-της - που προεκτείνονται και πέρα α π ' την επικαιρότητα . Α π ο τελ εί, μ ’ άλλα λόγια, την «άμεση ιστορία» του καιρού-της - αν ιστορία είναι όχι η χρονογραφία, αλλά η ανατομία τω ν αιτίω ν που κινούν τις αν­ θρώ πινες πράξεις . . . Κι έπειτα - τ ο ση μ α ν τικό τερ ο - αναζητεί (π ρ έ­ πει ν ’ αναζητεί) τις γενικότερες « συνιστώ σες» τη ς διαχρονικής ζω ής και πορείας του τόπου, που α υ τ έ ς καθορίζουν τη διαμόρ­ φωση τω ν διαφόρω ν φάσεων του ιστορικού γίγνεσθαι. Χ ω ρίς ετούτη την πλατύτερη και βαθύτερη θεώ ρηση, το Σ ή μερα μένει ανερμήνευτο και το Α ύριο ανεξιχνίαστο. Κι οι πο λίτες «απορούν» για το π ρώ το και βρίσκονται απαράσκευοι για το δεύτερο. Τα άρθρα του τόμου αυτού πρω τοδημοσιεύτηκαν σ το «Βήμα», το 1975 κ α ί 1976 την περίοδο όπου θεμελιω νόταν η μ ετα δ ικτα τορική πολιτεία-μας. Σ ’ έναν άλλον τό μο , θα συγκεντρω θούν άρθρα του 1977-1979 - τ η ς περιόδου όπου διαμορφώ θηκε, θετικά και αρνητικά, η πολιτεία αυτή. Έ νας ακόμα τό μο ς -χ ρο ν ο λο γικά πρώ τος τη ς σει­ ράς α υ τή ς - θα περιλάβει άρθρα του 1965-1967 - τ ο υ «προπαρα­

14

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

σκευα στικο ύ σταδίου» τη ς απριλιανής δ ικ τα το ρ ία ς- καθώ ς και του 1974, που σημαδεύεται α π ’ την κατάρρευσή-της και τη «μεταπολί­ τευση». Κίνητρο τω ν άρθρων αυτώ ν ήταν, και είναι, να συμβάλουν -ό σ ο μπ ο ρο ύ ν - σ τη ν προσπάθεια για την οικοδόμηση σ ω στής π ο λ ι ­ τικής Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς στο ν τόπο-μας - μ ε απώ τερο, όμω ς, σ τό χο την πρα γμάτω ση γνήσιας κ ο ι ν ω ν ι κ ή ς Δ η μ ο κ ρ α ­ τ ί α ς . Α ν δεν προηγηθεί η πρώ τη, η δεύτερη μένει ανέφικτη. Α ν δεν ακολουθήσει η δεύτερη, ακόμα κι η πρώ τη νοθεύεται α π ' τις αντίρροπες δυνάμεις, που μ άχονται για να διατηρηθεί η ακινησία και η καθυστέρηση, όπου εδράζεται η δική-τους ύπαρξη. Η προσπάθεια τούτη, όμω ς, δεν μ π ο ρ εί να καρπίσει, αν δεν συν­ ειδητοποιήσει ο καθένας-μας τις π ο λλαπλές « δ ο υ λ ε ί ε ς » , που μας βαραίνουν σαν τό πο , λαό και άτομα. Δουλείες, που μας έχουν επιβάλει όχι μόνο οι ιστο ρικές συνθήκες, η θέση και οι πολύμορφες εξαρτήσ εις τη ς χώ ρας-μα ς, αλλά και οι «μύθοι», οι σ κ οταδισμοί, η έλλειψ η αυτογνω σίας και αλληλογνω σίας, που πονηρότατα κα λλ ι­ έργησαν και καλλιεργούν όσοι ψ ω μίζονται α π ' την άγνοια, τις αυ­ ταπάτες, την αβουλία τω ν λαών. Α λ λ ά και πάρα πέρα: κανενός τόπου η απαλλαγή α π ' όποιες «δου/χίες» δεν είναι αληθινά απο τελεσ ματικ ή και ασφαλισμένη, αν ό λ ο ι οι άνθρωποι δεν λυτρω θούν απ ’ τη δυναστεία του φόβου, τη ς ανάγκης και της αμοιβαίας δυσπιστίας. Η έφεση τω ν άρθρων αυτώ ν να βοηθήσουν σε μιά τέτοια συνείδητοποίηση, δικαιο λο γεί -ελ π ίζ ο υ μ ε - την τω ρινή έκδοσή-τους. Μ .Π Α .

1975

Λ Α Ο Φ Ο Β Ι A; Ανοιχτό γράμμα στον κ. Πρωθυπουργό «Στο λαό απόθεσα την πια τη-μου και στις αρετές που είχαν τα μάτια-μου δει». W. WORDSWORTH, The Prelude, βιΗλ. X, στ. 11. Κύριε Πρόεδρε, ΧΕΙ ακόμα στ’ αυτιά-μας η τόσο εύστοχη, αποφθεγματική-σας φράση, μετά τον πρώτο προς Θεσσαλονικείς λόγο-σας, της 31 Αυγούστου 1974: «Η ηγεσία συνήθως οδηγεί. Αυτή τη φορά, όμως, ακο­ λουθεί τον λαό». Κι από τότε, δεν πάψατε να εξαίρετε την «αξιοθαύμα­ στη πολιτική ωριμότητα του λαού-μας», όπως θυμάστε και θυμόμαστε. Ούτε, βέβαια, μετανιώσατε γΓ αυτή την απότιση φόρου τιμής. Οι Έ λ ­ ληνες σας έδωσαν «μεγάλη και ενθουσιώδη πλχιοψηφία» -τη μεγαλύτε­ ρη, μάλιστα, που πήρε ποτέ κόμμα σ' ελεύθερες εκλογές- και σεις ο ίδιος, πριν 20 μέρες, τονίσατε πως ό,τι κατορθώσατε «το επετύχατε με την αμέριστη συμπαράσταση του λαού... για την οποία και τον ευγνωμονεί­ τε». ΓΓ αυτό ακριβώς, α π ο ρ ο ύ μ ε . Απορούμε πώς, ύστερ’ από τόσες, δικαιότατες, εκδηλώσεις θαυμασμού κι ευγνωμοσύνης, το Σχέδιο Συν­ τάγματος που η κυβέρνησή σας έχει υποβάλει στη Βουλή, αποπνέει τόση δ υ σ π ι σ τ ί α στο λαό ή, απλούστερα, τόση λ α ο φ ο θ ί α. Για­ τί μόνον έ τ σ ι μπορούμε να χαραχτηρίσουμε -δυστυχώς!- και πάμπολλες επιμέρους διατάξεις και το όλο πνεύμα του Σχεδίου και τη στάση γενικά της κυβέρνησης στο μέγα τούτο θέμα.

Η

Δ ε ν είναι, τάχα, λαοφοβία η κυβερνητική επιμονή να χαραχτηρίζει τη σημερινή Βουλή αναθεωρητική κι όχι συντακτική; Ύ στερ’από τό­ σες δοκιμασίες και περιπέτειες, οι Έ λληνες προσδοκούσαν, απ' το πρώτο ελεύθερο Κοινοθούλιό-τους, ένα Σύνταγμα πραγματικά κι από κάθε άποψη κ α ι ν ο ύ ρ ι ο -ένα Σύνταγμα που θ' αποτελούσε α π ό 2

18

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛίΙΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

σ τ α γ μ α της πολύχρονης μη πολυώδυνης πείρας τού τόπου... α ν τ ί δ ο τ ο για τις αιτίες που προκάλεσαν όλ’ αυτά τα δεινά... θ ώ ρ α κ α τ<ον λαϊκών δικαιωμάτων κι ελευθεριών... θ ε μ έ λ ι ο δημοκρα­ τικών διαδικασιών... γ έ φ υ ρ α για εξελίξεις σύμφωνες με τις απαιτή­ σεις των καιρών-μας. Σεις ο ίδιος, άλλωστε, μιλώντας πριν δέκα μέρες στη Βουλή, χαραχτηρίσατε το Σύνταγμα τού 1952 « α ν α χ ρ ο ν ι σ τ ι κ ό » . Και ε ί ν α ι , το δίχως άλλο, όχι μόνο αναχρονιστικό στις διαδικασίες που προβλέ­ πει, αλλά προπάντων α ν τ ι δ ρ α σ τ ι κ ό στο π ν ε ύ μ α που το διέπει. Κι όμως, το Σχέδιό-σας δεν είναι παρά αναθεώρηση του αναχρονιστι­ κού κι αντιδραστικού εκείνου Συντάγματος -που κι αυτό δεν ήταν παρά αναθεώρηση του Συντάγματος του 1911, που κι εκείνο πάλι ήταν αναθεώρηση του Συντάγματος του 1864. Έ τσι, το Σύνταγμα της νέας Δημοκρατίας του 1975 δεν είναι παρά απόηχος του απόηχου του από­ ηχου ενός «βασιλικού» Συντάγματος, κατασκευασμένου πριν 111 χρό­ νια! Κάτι χειρότερο, μάλιστα. Αν το κυβερνητικό Σχέδιο ενσωματώνει τις «δημοκρατικές κατακτήσεις» που σημειώθηκαν στο διάστημα αυτό («δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη της Βουλής στην κυβέρνηση κλπ.), απ' την άλλη υιοθετεί και δίνει «συνταγματικήν ισχύν» σε πλήθος αντιδημοκρατικούς κι αντιλαϊκούς νόμους, ψηφίσματα, μεθόδους, που σώρευσαν στο νομικό οπλοστάσιο του κράτους οι κλυδωνισμοί των τε­ λευταίων δεκαετιών. Δεν είναι, λοιπόν, λαοφοβία η εμμονή στον αναθεωρητικό χαρα­ κτήρα της Βουλής, δηλαδή στη σ υ ν έ χ ι σ η ενός παρελθόντος βαρυμένου με τόσα μέτρα κ α τ ά τ ο υ λ α ο ύ , την ώρα που όλοι περιμέ­ ναμε την α π ο τ ί ν α ξ η του παρελθόντος αυτού και μέτρα γ ι α τ ο λ α ό και υ π έ ρ τ ο υ λ α ο ύ , του τόσον άλλωστε «ώριμου»·. Δ ε ν είναι, τάχα, λαοφοβία η α π ο υ σ ί α της ίδιας της λέξης «λ α ό ς» απ' το συνταγματικό Σχέδιο; Σε δυό μόνο περιπτώσεις - αν δεν κάνουμε λάθος- συναντάμε την «ξορκισμένη» τούτη λέξη: μια θετική («Αι αποφάσεις των δικαστηρίων εκτελούνται εν ονόματι του Ελληνικού Λαού»: άρθρ. 28, παρ. 3) και μιάν αρνητική («Ουδέν άτομον ουδέ τμήμα του Λαού, επιτρέπεται ν ’ αντιποιηΟή οπωσδήποτε την άσκησιν της εθνικής κυριαρχίας...»: άρθρ. 1, παρ. 3). Αλλά, στη θ ε μ ε λ ι ώ δ η παρ. 2 του ίδιου άρθρου, καθορίζεται ότι «Άπασαι αι εζουσίαι πηγάζουν εκ του Έ θ ν ο υ ς » -κ ι αναρωτιέται κανένας γιατί χρησιμοποιείται ο τόσο αόριστος όρος «Εθνος» κι όχι ο πολύ συγκεκριμένος όρος «Λαός». Μήπως επειδή το Σχέδιο αντιγράφει, κι εδώ, τα προηγούμενα Συντά­ γματα που αναθεωρεί; Ή μήπως επειδή είναι πιο «βολικό», η κυριαρ­ χία ν' ανήκει στο «Έθνος» -που παίρνει ό π ο ι α ν έννοια θέλει ο κα­ θένας- κι όχι στο Λαό -που θέλει να παίρνει αυτό που του ανήκει;

ΛΑΟΦΟΒΙΑ;

19

Κι αυτή η προσφυγή στον όρο «Έθνος» γίνεται ακόμα πιό διαβλη­ τή, επειδή, στην Ελλάδα, τη λέξη και τις παραφυάδες-της («εθνικόφρων», «εθναμύντωρ», «εθνικιστής», «αντεθνικός» κλπ.) τις έχουν τόσο αναίσχυντα καπηλευθεί εκείνοι ακριβώς που, εν ονόματί-της, στάθηκαν οι πιο ολέθριοι κι ασύστολοι εθνοφθορείς, εθνοκτόνοι κι εθνοθάφτες. Κι ανησυχεί ακόμα πιο πολύ ο κάθε πολίτης διαβάζοντας στο Σχέ­ διο μερικές διατάξεις που ξυπνούν μνήμες σκοτεινότατες. Ό πω ς λ.χ. ότι η Παιδεία «σκοπεί εις την ...ανάπτυζιν της ε θ ν ι κ ή ς σ υ ν ε ι δ ή σ ε ω ς » (άρθρ. 16 παρ. 1), ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι «οφείλουν πίστιν και αφοσίωσιν εις την Πατρίδα και εις τα ε θ ν ι κ ά ι δ ε ώ δ η » (άρθρ. 103, παρ. 2), ή ότι «η αφοσίωσις προς την Πατρίδα και την Ε θ ν ι κ ή ν Ε ν ό τ η τ α συνιστά θεμελιώδη υποχρέωσιν πάντων των Ελλήνων» (άρθρ. 112, παρ. 1). Οσο σεβαστές κι αν είναι (καθαυτές) οι έννοιες τούτες, ξέρουμε όλοι π ά ρ α π ο λ ύ κ α λ ά τ ί λαβή σε μισαλλοδοξίες κι εξορκισμούς, διώξεις και κατατρεγμούς, απολύσεις κι αποκλεισμούς «μιασμάτων» έχουν κατά καιρούς δώσει -κα ι μ π ο ρ ε ί ν α δ ώ σ ο υ ν . Πόσοι άξιοι δάσκαλοι δεν κυνηγήθηκαν και πόσα λαμπρά βιβλία δεν πυρπολήθηκαν, επειδή αρνήθηκαν να στοιχηθούν με την «εθνικήν συνείδησιν» των εθναμυντόρων εθνοφθόρων! Πόσοι ικανότατοι δημόσιοι υπάλλη­ λοι δεν απολύθηκαν (χωρίς να μπουν καν σε «διαθεσιμότητα», σαν μερικούς τυχερούς άλλους), επειδή αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με τα «εθνικά ιδεώδη» των αναμορφωτών «αεροπειρατών»\ (ο χαραχτηρισμός ανήκει στον άλλοτε Πρόεδρο της Βουλής και νυν βουλευτή της Ν.Δ. κ. Δ. Παπασπύρου). Πόσοι πολίτες δεν φυλακίστηκαν, προπηλα­ κίστηκαν, βασανίστηκαν, επειδή διατάραζαν την «εθνικήν ενότητα» όπως την οραματίζονταν οι απόστολοι της «Ελλάδος Ελλήνων Εθνικοφρόνων» παλιότερα και της «Ελλάδος Ελλήνων Παραφρόνων» προχτές μόλις! Μιάν «ενότητα» όπου δεν χωρούσαν παρά οι οπαδοί και τα υποζύγια, μιάν «ενότητα» όπου μόνο οι ημέτεροι ήταν Έλληνες κι όλοι οι αντίπαλοι «Ανθέλληνες»! Πόσοι «φάκελοι» δεν επαχύνθησαν από αναφορές για «αντεθνικά φρονήματα», και πόσες φυλακές και ξερονήσια δεν επληθύνθησαν από εκείνους που είχαν διαπράξει φαν­ ταστικά εγκλήματα κατά του «έθνους» των διωκτών-τους! Και· τί στάδιο δράσης λαμπρόν είχε ανοίξει, χρόνια και χρόνια, αυτή η ασελγής «εθνο-φιλολογία» στους κάπηλους και στους πλά­ νους, στους αγύρτες και στους αχρείους, στους ανάξιους αριθιστές και στους υπεράξιους φενακιστές, σ’ όλα τα όργανα της καταπίεσης, του εκβιασμού, της συκοφαντίας και της απάτης! Και τί καινούριο στάδιο τους τάζουν τώρα οι τόσο «ιδανικοί» αυτοί όροι -που όποιος τολμήσει να τους επικρίνει θα κατηγορηθεί σαν «αρνησίπατρις» και θα κεραυνοβοληθεί σαν «εθνοπροδότης»!

20

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Και σεις, που, μόλις ξαναπατήσατε σ ’ ελληνικό έδαφος, υποσχεθήκατε μιά «Δημοκρατία για ό λ ο υ ς τους Έλληνες», πώς μπορεί ν’ ανε­ χθείτε ένα Σύνταγμα που, πονηρά και λαθραία, χ ω ρ ί ζ ε ι τους Ελλη­ νες αντί να τους ενώνει; Και το ακόμα βαρύτερο: πώς μπορεί ν’ ανε­ χθείτε ένα Σύνταγμα που - δ ι ό λ ο υ λαθραία, εδώ- «διατηρεί εν ισχύι το Ψήφισμά της 16/29.4.1952» (άρθρ. 111, παρ. 4), δηλαδή δίνει συντα­ γματικό κύρος στα διαβόητα « έ κ τ α κ τ α μ έ τ ρ α » του εμφύλιου πο­ λέμου, 25 χρόνια μετά τον τερματισμό-του, και διαιωνίζει το χωρισμό «όλων των Ελλήνων» σε πολίτες πρώτης και δεύτερης κατηγορίας; Α υ τ ά τα μέτρα (μαζί με άλλα, βέβαια, παλιότερα και νεότερα) δεν στάθηκαν το βάθρο, όπου η δικτατορία έστησε το ειδεχθές άγαλμα της τυραννίας-της; Εν’ απ’ τα αναιδή «επιχειρήματά»-της δεν ήταν πως «δεν εισήγαγε νέα μέτρα, αλλ' απλώς εφήρμοσε προϋπάρχοντας νόμους»·, θ α διατηρήσουμε, λοιπόν, ε μ ε ί ς , τους νόμους που δίνουν τέτοια όπλα στους έκνομους; Δ ε ν είναι, τάχα, λαοφοβία η «τσιγκουνιά» που δείχνει το Σχέδιο στην π ρ ο σ τ α σ ί α των α τ ο μ ι κ ώ ν και κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν δ ι κ α ι ­ ω μ ά τ ω ν , και η «απλοχεριά» που δείχνει στον π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ό των δικαιωμάτων αυτών; Τιμωρεί λ.χ. το Σχέδιο την
ΛΑΟΦΟΒΙΑ;

21

δεν θα ήταν απαραίτητος ένας αδιάκοπος κ ο ι ν ο β ο υ λ ε τ ι κ ό ς έ λ ε γ χ ο ς των Ενόπλων Δυνάμεων,ώστε και συνωμοτικές κινήσεις ν’ αποτραπούν και οι «πλύσεις εγκεφάλων» να σταματήσουν στις Σχολές και στις «θεωρίες» και στην ΥΕΝΕΔ; Ομως το Σχέδιο όχι μόνο κάτι τέτοιο δεν προβλέπει αλλά, αντίθετα, υψώνει σ τ ε γ α ν ά γύρω άπό τις Ένοπλες Δυνάμεις (και την εξωτε­ ρική πολιτική), απαγορεύοντας την «σύστασιν εξεταστικών επιτροπών» γι' αυτά τα θέματα (άρθρ. 68, παρ. 3). Απαγορεύει, δηλαδή, στους αντιπροσώπους του λαού να έχουν γνώση και γνώμη πάνω στους πιο πολυσήμαντους τομείς του εθνικού βίου; την διεθνή θέση και την ανε­ ξαρτησία της χώρας, την άμυνα του τόπου και του λαού, αλλά και την ά μ υ ν α του λαού εναντίον εκείνων που, ξεχνώντας την αμυντική αποστολή τους, περνάνε σ’ ε π ί θ ε σ η κατά του λαού...

Κι

οι τροχοπέδες δεν σταματάνε εδώ. Απέναντι στον Τ ύ π ο (φωνή και βήμα του λαού), το Σχέδιο δείχνει «αντιπάθεια» και φοβία, που πολύ λίγα έχουν να ζηλέψουν απ’ τους δικτατορικούς προδρόμους-του. Θυμάται κι εδώ το Σύνταγμα του 1952 (και τα δικτατορικά «συντάγμα­ τα», βέβαια), για να χαραχτηρίσει τα αδικήματα του Τύπου «α υ τ ό ­ φ ω ρ α » (άρθρ. 14, παρ. 10) και δεν θυμάται διόλου το δημοκρατικό Σύνταγμα του 1927, που δ ε ν θεωρούσε τ' αδικήματα αυτά «<ος επ' αητοφώρφ» (άρθρ. 16, παρ. 6). Μιμείται το Σύνταγμα του 1952 (και τα δικτατορικά, βέβαια) στην απειλή «καύσεως της εκδόσεως του εντύ­ που», αλλά το ξεπερνάει (όχι και τα δικτατορικά, βέβαια) στην απαρίθμηση των περιπτώσεων «κατασχέσεώς»-του. Και διαψεύδει, εκ των υστέρων, τον αξέχαστο καθηγητή Αλέξανδρο Σβώλο, που, σε μιά δημοσιογραφική δίκη, έλεγε: «Η παράδοσις παρ' ημίν είναι υπέρ της ελευθερίας του Τύπου, και δι ’ αυτό θ/χπομεν δ ι α ρ κ ή β ε λ τ ί ω σ ι ν ιων περί Τύπου διατάξεων εις τα μέχρι του 1927 Συντάγματα». Μ ό ν ο εις τα μέχρι του 1927, αλίμονο... Και θα πρέπει, βέβαια, να θεωρηθεί πολύ «συγχρονισμένο» το Σχέ­ διο που, εν σωτηρίω έτει 1975, συνεχίζει τή λ ο γ ο κ ρ ι σ ί α πάνω στα δ η μ ό σ ι α θ ε ά μ α τ α , τον κινηματογράφο, το ραδιόφωνο, την τη λεόραση κλπ. (άρθρ. 15). Λογοκρισία όχι μόνο για την «προστασίαν της νεότητος εκ της επικινδύνου διά το ήθος αυτής φιλολογίας», αλλά λο­ γοκρισία γ ε ν ι κ ή , για την προστασία των κρατούντων εκ της επι­ κινδύνου διά το κύρος αυτών αντιλογίας... Αλλά τίποτα, κανένα άρθρο, καμμιά τροχοπέδη και καμμιά χειρο­ πέδη δεν μπορούν να συγκριθούν με τη διάταξη που κ α θ ι ε ρ ώ ν ε ι σ υ ν τ α γ μ α τ ι κ ά τον εθνοσωτήριο θεσμό των ε κ τ ο π ί σ ε ω ν , έστω και μετα «δικαστικήν απόφασιν» (άρθρ, 5. παρ. 4). Τη φοβερή αυτή «καινοτομία» (που αντιβαίνει στις διεθνείς Διακηρύξεις Δικαι­ ωμάτων) δεν την είχε αποτολμήσει όχι μόνο κανένα κοινοβουλευτικό

22

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Σύνταγμα ως τώρα, αλλά ο ύ τ ε κ α ν τα «τεθωρακισμένα» Συντάγματα της δικτατορίας!... Ανάμεσα στην «Εθνικήν Αντιπροσωπείαν, υπ’ όψιν της οποίος έχει την τιμήν να θέση η Κυβέρνηαις» τό Σχέδιο, υπάρχουν σήμερα δ ε κ ά δ ε ς β ο υ λ ε υ τ έ ς , όλων των παρατάξεων, που γνώ­ ρισαν τα αγαθά αυτού του «θεσμού». Που γνώρισαν σε τί αυθαίρετα στοιχεία βασίζονται οι κατηγορίες και σε τί διάτρητα «ντοκουμέντα» στηρίζονται οι ετυμηγορίες που οδηγούν στο δρόμο των εκτοπίσεων. Και σ' έναν τόπο που τόσα νησιά του και χωριά του έχουν, δεκάδες τώρα χρόνια, «ατιμασθεί» σαν τόποι εξορίας και μαρτυρίου, θα έπρεπε α κ ό μ α κ α ι η λ έ ξ η «εκτόπιση» να έχει σθηστεί απ’ το χάρτη -και μάλιστα τον Καταστατικό... Είδαμε, άλλωστε, πόσο απρόσφορο είναι το μέτρο αυτό- αφού οι θδελυρότεροι εγκληματίες (οι απριλιανοί) όχι μόνο δεν συνετίζονται και δεν αποδυναμώνονται, αλλ’ απειλούν, θρασύτατοι κι αμετανόητοι, πως «θ' αμνηστευΟούν, θα εκδικηθούν, θα πολιτευΟούν» (είθε!)... και πως «θα ζανακάμουν επανάστασιν, αν η πατρίς τους χρειαοθή» τους αχρείαστους αχρείους... Δ ε ν είναι, τάχα, λαοφοβία... θ α μπορούσαμε να προσθέσουμε τόσες άλλες ενδείξεις - και, προπάντων, τη μ ε ί ω σ η των εξουσιών της Βουλής (δηλαδή των αντιπροσώπων του λαού) για χάρη των εξουσιών του Προέδρου της Δημοκρατίας... την ουσιαστική εκμηδένιση της νομοθετικής-της δύναμης απ' τη δύναμη του προεδρικού « β έ τ ο»... την ρητή παραγκώνισή-της σε θέματα πελώρια, όπως η κήρυξη του σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ο ύ ν ό μ ο υ και μάλιστα για νεφελώδεις λόγους «απειλήc κατά της δημοσίας τάζεως και ασφαλείας» (άρθρ. 48), που μπο­ ρούν να γίνουν προγεφύρωμα κάθε αυθαιρεσίας κι αυταρχίας... Αλλά δεν χρειάζεται. Τα λίγα που ενδεικτικά παραθέσαμε, φτάνουν, σίγουρα, για να δείξουν ποιοι «φόβοι» εμπνέουν άφθονες διατάξεις του Σχεδίου, δικαιολογούν την απογοήτευση του «αξιοθαύμαστου» λαού-μας και δικαιώνουν το ερώτημα, που πλανιέται σε πάμπολλα χείλη: πίσω απ’ αυτό το περίεργο Σχέδιο, κρύβονται τάχα ά λ λ α σχέ­ δια; Κύριε Πρόεδρε, Ε λ π ί ζ ω να μη θεωρήσετε πως τις γραμμές αυτές τις υπαγόρευσε «εμπάθεια», «αντιπολιτευτική διάθεση» ή «κιτρινισμός». Μοναδικός-τους «υποβολέας» είναι η έγνοια για την διασφάλιση των δικαιωμάτων και τών ελευθεριών του λαού-μας, που τόσο βάρβαρα ποδοπατήθηκαν απ’ τους ουτιδανούς των «εθνικών ιδεωδών» κι απ’ τους δήμιους του εθνι­ κού βίου. Κι αυτή η έγνοια είναι, και πρέπει να είναι, οδηγός του κάθε πολίτη, απ’ τον πρώτο ως τον έσχατο. Συντάσσοντας, πριν 178 χρόνια, το δικό-του «Σύνταγμα», ο πρώτο-

ΛΑΟΦΟΒΙΑ;

23

μάρτυρας της ανεξαρτησίας-μας έγραφε: «Ο/.ον το έθνος αδικείται όταν αδικήται ένας μόνος πολίτης»'. Καί η Επιτροπή που σύνταξε τον Κατα­ στατικό Χάρτη του 1864, τόνιζε -πρ ιν 111 χρόνια!- πως «η ελευθερία ή είναι πλήρης ή δεν είναι» και πως «εί τις των - διαφόρων - Οεοδότων ενερ­ γειών της ε/χ,υΟερίας κωλυθή. συγκαταλύονται πάσαι αι ά/χα/»2. Και σή­ μερα που όλοι μας -και σεις πρώτος, φυσικά- θέλουμε να θεμελι­ ώσουμε μία Δημοκρατία, «σοφήν» απ' την πείρα του παρελθόντος και φρουρό των ελευθεριών του μέλλοντος; δεν έχουμε το δικαίωμα να δεσμεύουμε -με διατάξεις που απηχούν αμαρτωλές έξεις και δουλείεςεκείνους που έρχονται και που θά 'ρθουν. Στο ίδιο κείμενο, που μνη­ μονεύσαμε πιο πάνω, ο Ρήγας έλεγε: «Μιάς γενεάς πρόσωπα δεν ημπορούν να καθυποτάξουν εις τούς νόμους-των τα πρόσωπα οπού θέλουν γεννηθή κατόπιν-τους»3.... Με κάθε τιμή

19-1-75)

1

1. Ρήγας ΦεραΙος.ΛΜα Πολιτική Διοΐκηβις. Τα άίκαια του Ανθρώχου. άρθρ. 23 2. Πρακτικά. V, βελ. 67. 3. Ο.*., άρθρ. 28.

«ΚΑΘΑΡΟΝ

ΥΔΩΡ».

Αξιοι «θεράποντες» και ανάξιοι θεράποντες

ικανοποίηση του παλλαϊκού αιτήματος της κ ά θ α ρ σ η ς δεν είναι μόνο χρέος κι έργο του κράτους. Είναι και χρέος κι έργο ό λ ο υ τ ο υ λ α ο ύ -και ειδικότερα, των επαγγελματικών, ερ­ γατικών, επιστημονικών, πνευματικών κλπ. ο ρ γ α ν ώ σ ε ώ ν - τ ο υ . Εχουμε -πολύ δίκαια- την αξίωση απ’ την κυβέρνηση να «εξυγιάνει» τον κρατικό μηχανισμό απ’ τους αρχιτέκτονες, τους παραγιούς και τους νεροκουβαλητές της δικτατορίας, θ α είμαστε όμως α σ υ ν ε ­ π ε ί ς , αν δεν εξυγιαίναμε κι εμείς τ ο δ ι κ ό - μ α ς επαγγελματικό χ ώ ρ ο , όπου δεν φτάνει -και δεν πρέπει να φτάνει- το χέρι του κρά­ τους. θ α είμαστε α ν α κ ό λ ο υ θ ο ι , αν δεν αποβάλλαμε απ’ το δικόμας κλάδο, με δική-μας πρωτοβουλία (και με συλλογική απόφαση, φυ­ σικά), τους «συνάδελφους» που, προδίνοντας την ιδιότητα του ελεύθε­ ρου πολίτη, πρόδωσαν αναπότρεπτα και την ιδιότητά-τους σαν ελεύ­ θερων εργατών της όποιας δουλειάς και τέχνης. Οι Γιαπωνέζοι λένε: «Α ν θες νά ‘ναι όλος ο δρόμος καθαρός, σκούπιζε κάθε πρωί το κομμάτι που βρίσκεται μπροστά στην πόρτα-σου». Πολύ περισσότερο, όταν τα σκουπίδια βρίσκονται κ α ι μ έ σ α απ’ την πόρτα-μας... Την επιτακτική αυτή ανάγκη -και τη συνέπεια στο αίτημα της εξυ­ γίανσης- τόνισε (ανάμεσα σ ’ άλλα προβλήματα της δημόσιας υγείας) η ανοιχτή συζήτηση που οργάνωσε την Τετάρτη η Ανανεωτική Συν­ δικαλιστική Ενωση Ιατρών, και που έν’ απ’ τα θέματά-της ήταν, ακρι­ βώς, η κάθαρση του ιατρικού χώρου απο στοιχεία που συνεργάστηκαν με τη δικτατορία. Με την ευκαιρία, λοιπόν, αυτή, παίρνουμε εδώ σαν παράδειγμα το ιατρικό σώμα -ο χ ι μόνο επειδή η αποστολή-του είναι σημαντικότερη και κοινωνικότερη απο κάθε άλλου («κάλλιστον έργον» ονόμαζε την Ιατρική ο Γαληνός), αλλά κι επειδή, στήν περίπτωσή-

Η

«ΚΑΘΑΡΟΝ ΥΔΩΡ».

25

του, οι μορφές και οι συνέπειες της συνεργασίας με τη δικτατορία έφτασαν, ώρες - ώρες, στο έπακρο της ενοχής και της ευθύνης. Δ Ε Ν υπάρχει, δυστυχώς, εποχή, δεν υπάρχει τόπος, δεν υπάρχει επάγγελμα απ’ όπου οι τύραννοι να μην κορφολόγησαν συνεργάτες για το «αίσχιστον έργον»-τους. Αν όμως, για τ’ άλλα επαγγέλματα, η συνεργασία με την τυραννία είναι ε π α ί σ χ υ ν τ η , για το ιατρικό επάγγελμα είναι ολότελα α π ο τ ρ ό π α ι η . Κι αποτελεί κατάφωρη α ν τ ί φ α σ η , ηθική όσο και λογική. Γιατί πώς μπορεί να ταιριάξει, να συνυπάρξει η Ιατρική με την τυ­ ραννία; Οσο η πρώτη -επιστήμη της υγείας και της σωτηρίας του αν­ θρώπου- εμπνέεται απο α γ ά π η για τους άλλους, απο σ ε β α σ μ ό για την ανθρώπινη ύπαρξη, τόσο η δεύτερη -σύστημα καταπίεσης, εξ­ ουθένωσης κι αφανισμού των ανθρώπων- ελαύνεται απο μ ί σ ο ς για τους άλλους, απο π ε ρ ι φ ρ ό ν η σ η για την ανθρώπινη ύπαρξη και για καθετί ανθρώπινο. Για τούτο, η συνεργασία της Ιατρικής και των γιατρών με την τυραννία δεν αποτελεί μόνο α π ι σ τ ί α στο ιατρικό λειτούργημα, αλλ’ απόλυτη ά ρ ν η σ ή-του. Οπως άρνηση της ιδιότη­ τας του κάθε επιστήμονα, του κάθε «πνευματικού ανθρώπου», καλλι­ τέχνη, δημοσιογράφου κλπ. αποτελεί η προσχώρηση στην τυραννία, που αρνιέται τον 'ακρογωνιαίο λίθο του λειτουργήματός-τους: την ελευθερία της γνώσης και της έρευνας, της τέχνης και του λόγου. Και η μ ό ν η στάση που τους ε π ι τ ρ έ π ε τ α ι είναι η ά ρ ν η σ η σ’ αυτή την άρνηση της επιστημονικής, πνευματικής κι ανθρώπινης υπόστασής-τους. « Ένας έ μ φ υ τ α ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς κ ι ε υ σ υ ν ε ί δ η τ ο ς άνθρωπος μπο­ ρεί να καταστραφεί σαν άτομο, αλλά δεν μπορεί π ο τ έ να υποδουλώθεί ή να χρησιμοποιηθεί σαν τυφλό όργανο», έγραφε ο Einstein1. Κ.I ωστόσο, συνεργασίες τέτοιες δεν έλειψαν, δυστυχώς, ούτε κι εδώ, στα χρόνια του δικτατορικού ζόφου. Μπορούμε να τις κατατάξουμε σε τρεις κατηγορίες -που αποτελούν και κ α τ η γ ο ρ ί ε ς, τη μιά βαρύ­ τερη απ' την άλλη, για τους δράστες-τους: • Κατηγορία πρώτη: συνεργασία ε π α γ γ ε λ μ α τ ι κ ή , θα λέγαμε. Πρόκειται για κείνους που αναρριχήθηκαν σε πανεπιστημιακές έδρες, σε διοικήσεις ιδρυμάτων, οργανισμών κλπ. με τα δεκανίκια και την εύνοια της δικτατορίας. Κι επειδή η ευγένεια και η εύνοια υποχρε­ ώνουν, ήταν πολύ φυσικό οι «αναρριχηθέντες» αυτοί να γίνουν πειθή­ νια όργανα των προστατών-τους. Κι απ’ τις έτσι ανώμαλα αποκτημέ­ I. Ο αιστήμοιας οψαλιι να αρψηθή τηι πολιτική του υχοόονλωαη. tap. ‘ Οικονομικός ΤαχυΑρόμος». ψ. 1083/30.1.1975 (ειδική έκδοση με θέμα ·Εκιστήμη και Εζοοσία·).

26

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

νες θέσεις να συνεργήσουν στις ανωμαλίες της δικτατορίας, στις δι­ ώξεις των συναδέλφων-τους, στην αστυνόμευση των φοιτητών, στη στρατοκρατία που είχε επιβληθεί σ’ όλα τα ιδρύματα. Κι ούτε μπο­ ρούν νά επικαλεσθούν το ελαφρυντικό των «επιστημονικών αποσκευών-τους που, έτσι κι αλλιώς, κάτω απο όποιο καθεστώς, θα τους εξασφάλιζε αυτές τις έδρες κι αυτές τις θέσεις». Γιατί είναι κοι­ νός πια τόπος ότι, στην κατάκτηση των θώκων, τον αποφασιστικό ρόλο έπαιζε τότε οχι η θεραπεία της επιστήμης αλλά η θεραπεία της τυραννίας. Την αποδοχή, λοιπόν, ή την επιδίωξη αυτών των θέσεων δεν τις υποκινούσε παρά η φιλοδοξία (ή ο αριβισμός) που, εδώ, ισοδυναμεί με κ α τ α π ά τ η σ η της επιστημονικής δ ε ο ν τ ο λ ο γ ί α ς . • Κατηγορία δεύτερη: συνεργασία π ο λ ι τ ι κ ή . Πρόκειται για κείνους που πήραν μέρος στις «κυβερνήσεις» της επταετίας σαν υπουργοί κλπ., ή αναλάβανε υπεύθυνες διοικητικές θέσεις, ή διορί­ στηκαν μέλη της φαιδρής εκείνης «Συμβουλευτικής Επιτροπής», -της «μικρής (τάχα) Βουλής», που ούτε θουλευόταν ούτε συμβούλευε, αλλά συμβουλευόταν και προπηλακιζόταν απ’ τους πανεπιστήμονες Παττακούς και Παπαδόπουλους... Με την ενεργό σύμπραξή-τους, οι «τι­ τλούχοι» αυτοί πρόσφεραν στη δικτατορία τον περιπόθητο «πολιτικό μανδύα», αλλά και τις επιστημονικές-τους γνώσεις για την «επίτευξη των (ακατονόμαστων) σκοπών»-της. Κι ούτε μπορούν, όλοι αυτοί, να επικαλεσθούν το ελαφρυντικό της «αγαθής προαιρέσεως», επειδή κ α ι η α π λ ή σ υ μ μ ε τ ο χ ή σε κυβερνήσεις και σε σώματα τυραννικά κάνει α υ τ ό μ α τ α τον μετέχοντα α λ λ η λ λ έ γ γ υ ο κ α ι σ υ ν υ π ε ύ θ υ ν ο της τυραννίας. Απ’ τις θέσεις εκείνες, άλλωστε, συνέρ­ γησαν, άμεσα ή έμμεσα, στην επιβίωση της δικτατορίας, προσυπόγραψαν τις έκνομες πράξεις-της, συμβάλανε, «το κατά δύναμιν», στόν εξανδραποδισμό του λαού και του τόπου. Την αποδοχή, λοιπόν, ή τήν επιδίωξη τέτοιων αξιωμάτων δεν τις υποκινούσε παρά η τιτλομανία και η μωροδοξία, που, εδώ, ισοδυναμεί με σ υ ν έ ρ γ ε ι α σ’ ένα ε θ ν ικ ό έ γ κ λ η μ α . Α ν οι δυό αυτές κατηγορίες συνεργασίας με τη δικατορία είναι κοινές σ’ όλα τα επαγγέλματα, η τρίτη αποτελεί -αλίμονο!- αποκλει­ στικό «προνόμιο» της ιατρικής τάξης - και δεν μπορούσε να γίνει αλ­ λιώς, άλλωστε. Ή κατηγορία αυτή είναι κι η πιο αποτρόπαιη: συνερ­ γασία π ο ι ν ι κ ή , δηλαδή ε γ κ λ η μ α τ ι κ ή με την έννοια του Ποι­ νικού πια Νόμου. Πρόκειται για τους γιατρούς -ελάχιστους, ευτυχώς!που συνέργησαν όχι πια στο γενικό πολιτικό έγκλημα της δικτατορίας αλλά σε κ α θ α υ τ ό ε ι δ ι κ ά ε γ κ λ ή μ α τ α εναντίον συγκεκριμέ­ νων ατόμων. Πρόκειται για τους γιατρούς που συντάσσανε ψ ε ύ τ ι κ α π ι σ τ ο π ο ι η τ ι κ ά ή π α ρ α π λ α ν η τ ι κ έ ς ε κ θ έ σ ε ι ς για να

<ΚΑΘΑΡΟΝ ΥΔΩΡ»

27

σκεπάσουν τ ι ς κ α κ ώ σ ε ι ς , τ α β α σ α ν ι σ τ ή ρ ι α ή τ ι ς δ ο ­ λ ο φ ο ν ί ε ς ,π ο υ είχαν διαπράξει τα όργανα της δικτατορίας. Τη δο­ λοφονία του Μανδηλαρά, του Τσαρουχά, του Χαλκίδη, τη δολοφονία εκατοντάδων παιδιών του Πολυτεχνείου, τις τόσο ύποπτες «αυτοκτονί­ ες», τα μαρτύρια απ’ όπου πέρασαν τόσοι άλλοι, προσπάθησαν να τα «καλύψουν» μερικοί γιατροί και ιατροδικαστές, βεβαιώνοντας πως ήταν «τυχαίες» ή «παθολογικές» οι αιτίες του θανάτου-τους, ορκιζόμενοι πως «νεκροί δεν υπάρχουν καν» ή καταθέτοντας σε διεθνείς ορ­ γανισμούς πως βασανιστήρια και βιαιοπραγίες ήταν άγνωστα στον ελληνικό Παράδεισο! Και πρόκειται ακόμα -το πιο φρικιαστικό, σίγουρα- για τους για­ τρούς που σ υ μ π ρ ά ξ α ν ε ά μ ε σ α στη διάπραξη αυτών των τερα­ τωδών εγκλημάτων, κι ιδιαίτερα των β α σ α ν ι σ τ η ρ ί ω ν . Είναι εκείνοι που μ ε λ ε τ ο ύ σ α ν και τ ε λ ε ι ο π ο ι ο ύ σ α ν τις διάφορες μεθόδους θασανισμού, προς χρήσιν των στυλοβατών του Ελληνοχρι­ στιανικού πολιτισμού. Είναι εκείνοι που δ ί δ α σ κ α ν σε Σχολές και Υπηρεσίες «περί της αντοχής του ανθρωπίνου σώματος» στα βασανι­ στήρια. Είναι εκείνοι που καθοδηγούσαν τους «αρμόδιους» στη χρήση π α ρ α ι σ θ η σ ι ο γ ό ν ω ν . . . Κι είναι εκείνοι που παρακολου­ θούσαν την ε φ α ρ μ ο γ ή των μεθόδων αυτών πάνω στους «ανθέλλη­ νες», που μετρούσαν την αντοχή των θυμάτων, που συμβούλευαν ως πού μπορεί να φτάσει η «έμπρακτη» αυτή «διαφώτιση» των «παραπλανημένων». Είναι εκείνοι που έδιναν τις «πρώτες βοήθειες», οχι για να βοηθήσουν τους αναίσθητους απ’ τα μαρτύρια βασανισμένους, αλλά για να βοηθήσουν τους τρισαναίσθητους βασανιστές να συνεχίσουν το τρισάθλιο έργο-τους. Είναι, τέλος, εκείνοι που ε φ ά ρ μ ο ζ α ν ο ι ί δ ι ο ι το τρομερό « η λ ε κ τ ρ ο σ ό κ » -τη ν απαίσια αυτή «ανακριτική μέθοδο», που θρυμματίζει το νευρικό σύστημα και μεταμορφώνει το νου σε χαρτί άγραφο... Ξέρουμε όλοι, πολύ καλά, ποιός είναι ο σ κ ο π ό ς των βασανιστη­ ρίων: όχι μόνο ν’ αποσπάσουν πληροφορίες απ’ τους κρατούμενους, αλλά να τους συντρίψουν τη θέληση και την προσωπικότητα, να τους μεταβάλουν σε άβουλα κι εξευτελισμένα όργανα της εξουσίας, σε καταδότες και συνενόχους, σε σωματικά και ψυχικά ράκη, σε αντικοι­ νωνικά όντα, που κατατρύχονται από τύψεις, αυτοπεριφρόνηση και μνησικακία για όλους τους άλλους. Και, παραπέρα, να τ ρ ο μ ο κ ρ α ­ τ ο ύ ν τ ο σ ύ ν ο λ ο του λαού, με την έντεχνη διαρροή των φημών για βασανιστήρια, και ν’ αποθαρρύνουν τους υποψήφιους αντίπαλους του καθεστώτος... Τί σχέση μπορεί να έχουν οι «στόχοι» αυτοί, με τους ευγενικότατους στόχους της Ιατρικής; Και τί θ έ σ η μπορεί να έχουν οι «γιατροί» αυτοί στην «ισόθεη» τάξη των «ιατρών ψυχών και σωμάτων», όπως έλεγαν άλλοτε; Μήπως θα επικαλεσθούν, και τούτοι, το «ιδανικό» επιχείρημα, που

28

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

πρόβαλαν κάποιοι άλλοι ομοϊδεάτες τους; Εκείνο που επιστράτευσε ένας αξιωματικός, μιλώντας μ’ ένα δικηγόρο της «Διεθνούς Αμνηστί­ ας»: «Τ α β α σ α ν ισ τή ρ ια - ε ίπ ε - ε ί ν α ι χ ρ ή σ ι μ α γ ια τ η ν π ρ ο σ τ α σ ί α τ ο υ π ο λ ι τ ι σ μ ο ύ -μ α ς » !...3. Α υ τ ό ν τόν «πολιτισμό» της βαρβαρότητας και της κτηνωδίας θέ­ λησαν να «προστατεύσουν» οι γιατροί που κάλυψαν δολοφονίες ή που συνέργησαν σε βασανισμούς; Αλλ’ α υ τ ή ακριβώς η πολιτιστική έγνοια γαλθάνιζε και τους γιατρούς που συμπράξανε στις εφιαλτικές εκατόμβες του Αουσβιτς, του Μπούχενβαλτ, του Μαουτχάουζεν. Κι ας μην τρομάζουμε για τη σύγκριση. Τα π ο σ ά μόνο διαφέρουν, το π ο ι ό ν είναι το ίδιο: το ποιόν των γιατρών, που από τύφλωση ή αναλγησία, απο δουλοπρέπεια ή ανανδρία, από συμφέρον ή από σαδισμό, α τ ί μ α σ α ν -και σε τέτοιο βαθμό!- την υψηλή αποστολήτους. Α Υ Τ Η Σ της αποστολής συναίσθηση -και βαθύτατη- έδειξαν πως έχουν τ ό σ ο ι ά λ λ ο ι γιατροί, στα ίδια εκείνα«δίσεχτα» χρόνια. Οι γιατροί που -αψηφώντας, συχνά, κινδύνους όχι αμελητέους- βοήθη­ σαν με κάθε τρόπο τους κρατούμενους, τους βασανισμένους, τους εξό­ ριστους, συντρέχοντας και περιθάλποντάς-τους, ευκολύνοντας την επικοινωνία-τους με τον «έξω κόσμο», δίνοντάς-τους πιστοποιητικά που εξασφάλιζαν τη γρηγορότερη αποφυλάκισή-τους... Οι γιατροί αυ­ τοί στάθηκαν, απλά, ό,τι ένας γιατρός π ρ έ π ε ι να είναι: άσκησαν το λειτούργημα και την επιστήμη-τους «μετά χρηστότητος και ήθους συνεζευγμένην... προς αρετήν ουχ ήττον ή προς σοφίαν σπουόάζοντες», ανα­ δείχτηκαν «ιατροί άνδρες πολλών αντάξιοι άλλων»3, -κ ι αποπλύνουν τον ρύπο που αποτελούν, για το ιατρικό σώμα, οι ανάξιοι, οι επίορκοι κι επιλήσμονες του Ιπποκράτη. Λ Ε Γ Α Μ Ε στην αρχή πως η συνεργασία της Ιατρικής με την τυραν­ νία αποτελεί άρνηση της ιατρικής ιδιότητας. Κι όταν φτάνει στην άκρη της φρίκης, που αναφέραμε πρωτύτερα, ο γιατρός έχει α υ τ ό ­ μ α τ α α π ο κ ο π ε ί απ' το λειτούργημα που καταπρόδωσε. Ο Γαλη­ νός παρομοίαζε την Ιατρική με« κ α θ α ρ ό ν ύ δ ω ρ » , ενώ αποκαλούσε «βόρβορον» τα «χείρω», δηλαδή τον πλούτο, τις τιμές, τη δύναμη4. Κι ο Αισχύλος έλεγε: 2. James Becket, Le problime de la torture sous It rtgime des colonels, xep. · Temps Moder­ n s ·, No 276 bis / juillet 1969 (ειδικό τεύχος για την Ελλώία, με τίτλο •Aujourd'hui Ια Grice...»), σελ. 204. Την ίδια «φιλοσοφία» ανάπτυξε ένας άλλος αξιομαηκός στον αμβρικάνο τραπεζίτη Christofer Juus (βλ. · Chicago Sunday Times·. 24.11.68). ). /«de. Λ 514. 4. Περί κράσαυν. IX. 64S.

<Κ.ΑΘΑΡΟΝ ΥΔΩΡ»

29

<ι<Κακώς επφροαίσι βορβόρω θ' ύδωρ / λαμπρόν μιαίνων ούποθ' εορήσεις ποτόν». [«Οταν μολύνεις καθαρό νερό με λάσπες και βρωμερά αποχύματα, να πιείς δε θά ’χεις»®]. Απ’ αυτόν το «βόρβορο» πρέπει ν’ απαλλαγεί το «καθαρόν ύδωρ» του ιατρικού λειτουργήματος, για να μην μολυνθεί ολόκληρο το «λαμπρό ποτό» της Ιατρικής, που τόσο τιμούμε και σεβόμαστε όλοι. Μα και κ ά θ ε ά λ λ ο ς κλάδος επιστήμης, δουλειάς και τέχνης δεν θα μπορέσει να διατηρήσει την «καθαρότητα» και το κύρος-του, αν δεν αποσκορακίσει μ ό ν ο ς - τ ο υ τα μολυσμένα και «θορθορώδη» μέλη-του -που μ ό ν α - τ ο υ ς , άλλωστε, λιποτάχτησαν στο στρατό­ πεδο του κοινού, τυραννικού εχθρού... [2.2.1975]

5. Ευμενίί*;. 694-5

ΟΙ Σ Φ Ι Γ Γ Ε Σ Δημοκρατική παρρησία και αφασία

ΠΑΡΧΕΙ μιά πολύ πρακτική μέθοδος για ν' απαντάς στις κα­ τηγορίες, στις απορίες και στις δυσφορίες της κοινής γνώμης: Να μ η ν απαντάς δ ι ό λ ο υ . Ή , ακόμα, να μην απαντάς παρά με α σ ά φ ε ι ε ς , α ο ρ ι σ τ ί ε ς κ ι υ π ε κ φ υ γ έ ς . Η, τέλος, να μην απαντάς παρά μ’ επικλήσεις του « ε θ ν ι κ ο ύ σ υ μ φ έ ρ ο ν τ ο ς » , που κινδυνεύει απ’ τις ερωτήσεις κι επομένως απαγορεύει τις απαντή­ σεις... Η τρίπτυχη αυτή μέθοδος ανθεί στον τόπο μας περισσότερο κι απ’ την ποτέ «φαιδράν πορτοκαλέαν», έστω κι αν εφαρμόζεται σε θέματα διόλου φαιδρά. Στην αλήστου μνήμης εποχή της δικτατορίας, το πράγμα ήταν πολύ φυσικό, βέβαια: η τυραννία είναι το κατεξοχήν σύ­ στημα της φλυαρίας και αδολεσχίας των κρατούντων, και της σιωπής και αλαλίας των κρατούμενων. Αλλά σ τ η δ η μ ο κ ρ α τ ί α ; Δεν είναι λίθος-της ακρογωνιαίος ο έ λ ε γ χ ο ς των αρχόντων απ’ τους αρχόμενους, που εκφράζουν ελεύθερα, με π α ρ ρ η σ ί α , τη γνώμη-τους; «Γνώρισμα της ελευθερίας (είναι) η παρρησία», έλεγε ο Δημόκριτος [«Οικήιον ελευθερίης παρρησίη»']. Χωρίς αυτήν, η δημοκρατία είναι αδιανόητη. «Στη (δημοκρατική) πολιτεία, επικρατεί ελευθερία και παρ­ ρησία» [«Και ελευθερίας η πόλις μεστή και παρρησίας yiyvexat»], πρόσθετε ο Πλάτων2. Κι ο Πολύβιος επαινούσε την Αχαϊκή Συμπολιτεία, που αποτελούσε «δημοκρατίας αληθινής σύστημα», επειδή εφάρμοζε «ισηγορίαν [ισότητα] και παρρησίαν»3... Αλλά η παρρησία δεν λειτουργεί σαν

Υ

1. Αποσπ. 226 (Diels). 2. Πολιτεία, Η. 557 β. 3. Ιστορΐαι. Β, 38,6.

ΟΙ ΣΦΙΓΓΕΣ

31

στοιχείο της δημοκρατίας παρά όταν αποβλέπει στον έ λ ε γ χ ο της εξουσίας: « Έλεγχος φίλος Αληθείρ και Παρρησίφ», τον χαραχτήριζε ο Λουκιανός4. Γιατί μόνο με τον έλεγχο εξασφαλίζεται «η προστασία της κάθε εξουσίας απ’ τις άλλες και η π ρ ο σ τ α σ ί α τ ο υ λ α ο ύ α π έ ­ ν α ντι σ ' ό λ ες τις ε ξ ο υ σ ίε ς » * . Έλεγχος, όμως, δεν σημαίνει έρευνα και κριτική σ τ ο κ ε ν ό . Το δημοκρατικό δικαίωμα της παρρησίας, της ελευθερίας του λόγου, μέ­ νει δώρον άδωρον, αν δεν συνοδεύεται κι απ’ την υ π ο χ ρ έ ω σ η ν α δ ί ν ο υ ν λ ό γ ο εκείνοι που χειρίζονται την εξουσία. Η λαϊκή φωνή δεν πρέπει μόνο ν’ ακούεται, αλλά και να εισακούεται. Κι αν οι κρί­ σεις, οι απορίες, οι ερωτήσεις μένουν α ν α π ά ν τ η τ ε ς , ο έλεγχος καταντά φ ε ν ά κ η , δικλίδα για την «εκτόνωση» των διαμαρτυρομι'.νων, και άλλοθι για τις πράξεις ή τις παραλείψεις των «προκαθημέ­ νων».

Κ,

όμως, το σύστημα αυτό έγινε πολύ «του συρμού» και στη νήπια»·ή Δημοκρατία-μας. Και δεν την βοηθά, σίγουρα, να «στραταρίσει» κα­ νονικά. Αντίθετα, την οδηγεί σε παραστρατήματα, που κινδυνεύουν να προκαλέσουν ολέθρια κατάγματα. Απ’ την πρώτην ωρα της αλαγής, το π α λ λ α ϊ κ ό αίτημα συνοψί­ στηκε στο τρίπτυχο: τ ι μ ω ρ ί α των ενόχων - κ ά θ α ρ σ η του κρατι­ κού μηχανισμού - α π ο κ α τ ά σ τ α σ η των θυμάτων της δικτατορίας. Στο αίτημα αυτό ανταποκρινόταν, άλλωστε, και η ρητή επαγγελία του Πρωθυπουργού: «... Συντόμιος θα υπάρζη εξέλιξις, η οποία θα ικανοποιήση το δημόσιον αίσθημα, αλλά και εκείνους οι οποίοι έπληγησαν απο την τυραννίαν...». Απο κει και πέρα, όμως, καμμιά εξήγηση (ή ελάχιστες κι ανεπαρ­ κείς) δεν δίνεται για πράγματα πολύ «περίεργα», που, αντί να ικανο­ ποιούν, ερεθίζουν και τραυματίζουν το δημόσιο αίσθημα, και που φτά­ νουν απανωτά στη Βουλή και στον Τύπο. Σαν τις παλιές Αρσακειάδες, η κυβέρνηση αποκρίνεται (τρόπος του λέγειν) στα «πειράγματα» του ελέγχου: «Η σιωπή μου προς απάντησίν-σας...». Σ ι ω π ή λ.χ. γιά σημερινούς υπουργούς που συνεργάστηκαν περιπαθέστατα με τη δικτατορία ή την τίμησαν και την ύμνησαν -και, τώρα, προσυπογράφουν απαθέστατα το Ψήφισμα καταδίκης και διώξεως του πραξικοπήματος και της τυραννίας!... Σ ι ω π ή για τους υπουργούς που διαψεύδανε ρητά τις καταγγελίες για θασανισμους -και δ ι α ψ ε ύ δ ο ν τ α ι , τώρα, ρητότατα, απ’ τον 4. Ψευδόλογιστής, 4 ;; 5. Ε. Smith - A. Zurcher, New Dictionary of American Politics. New Ybrk, Bames & Noble. 1949. σελ. 59.

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

32

αρμόδιο εισαγγελέα, που προτείνει την π α ρ α μ π ο μ π ή των «αθώ­ ων» οργάνων της τάξεως!... Σ ι ω π ή (ή αοριστίες κι υπεκφυγές) για τους κρατικούς λειτουργούς που, ενω διαπρέψανε σαν αστέρες του δικτατορικού στερεώματος και σαν γαστέρες του απριλιανού ξεφαντώματος, σαν εκτελεστές των «πα­ τριωτικών» διώξεων και σαν λιβανιστές των «ελληνοχριστιανικών» επιδιώξεων της δικτατορίας, παραμένουν, και τώρα, ακλόνητοι στις θέσεις όπου είχαν αναρριχηθεί προσφέροντας γην και ύδωρ και ό,τι άλλο στους ευήθεις τυράννους... Σ ι ω π ή (και αδράνεια) για τους ασύλληπτους «τοιχογράφους» της φασιστικής «Νέας Τάξεως». Και σιωπή (και «απόλυτος μυστικότης») ακόμα τώρα, που τα πινέλα μεταμορφώθηκαν σε ξιφολόχες και η μαύρη μπογιά σε αίμα φοιτητικό. Για να επαληθευθεί η διαπίστωση του Αηάτέ Malraux: «Είδα τις δημοκρατίες να επεμβαίνουν εναντίον των πάντων, εκτός εναντίον των φασιστών»*... Β ο α ο τόπος απο τέτοιες, κι άλλες, σιωπές -θα λέγαμε, αν το σχήμα δεν ήταν οξύμωρο. Κι αναρωτιέται ο απλός πολίτης: γ ι α τ ί αυτή η τακτική; Τί την εμπνέει; π ε ρ ι φ ρ ό ν η σ η του δημόσιου αισθήματος ή αίσθημα ε ν ο χ ή ς ; Πιστεύει μήπως η κυβέρνηση πως Δημοκρατία σημαίνει απλή αντιστροφή του τυραννικού συστήματος, δηλαδή «φλυαρία» των κρατούμενων και αφασία των κρατούντων; Πιστεύει πως αποτελεί «δυναμισμό» η αφωνία απέναντι σε κάθε διαφωνία; Πι­ στεύει πως, σωπαίνοντας, θα «πνίξει» τον έλεγχο, πως ενα «επικίνδυ­ νο» θέμα σβήνει αν το σκεπάσει η σιωπή, «θνήσκει σιγαθέν», καθώς έλεγε ο Πίνδαρος7; Πιστεύει, όταν αοριστολογεί, πως είναι «σοφόν το ασαφές»; Η μήπως θέλει, μ’ αυτό τον τρόπο, η κυβέρνηση να μας πείσει πως θέμα δεν υπάρχει καν, πως η κάθαρση π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ή θ η κ ε και πως «η δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή τ ά ζ ι ς α π ο κ α τ ε σ τ άΟ η», καθώς δήλωσε προχτές ο υπουργός Αμύνης; Συνεπικουρείται, άλλωστε, σ’ αυτή την απόπειρα κι απο μερικές εφημερίδες που, τις τελευταίες μέρες, αποδύ­ θηκαν σε μελοδραματικές ιερεμιάδες για το «κλίμα διχασμού» και την «εσωτερικήν διάλυσιν», που κινδυνεύει να προκαλέσει ο «παραλογισμός» και η *υπερβολή της αποχουντοποιήσεως». Και παρατάζουν «επιχειρή­ ματα» τόσο έωλα, που δεν θα κάνουν -ελπίζουμε- την κυβέρνηση πε­ ρήφανη για τους συνηγόρους-της. Ισχυρίζεται λ.χ. μιά ανώνυμη «πολιτική προσωπικότης»(;) ότι «εις τα πλαίσια του δημιουργηθέντος καθεστώτος, ή το λογικόν, ανθρώπινον και φυσικόν, κρατικοί υπάλληλοι να συνεργάζωνται με τους υπουργούς και 6. L-Espoir. A, I, 111,3. 7. Α*όοχ. 121.

ΟΙ ΣΦΙΓΓΕΣ

33

να προσφωνούν τους φορείς της εξουσίας». Και διαμαρτύρεται για λογαριασμό εκείνων που, ενω δ ε ν ήταν κρατικοί υπάλληλοι, έσπευσαν να συνεργαστούν με την τυραννία, και κακίζει τις #διοικήσεις ωρισμένων σωματείων, που αμιλλώνται εις επίδειξΐ' αδιαλλαξίας και δημαγω­ γίας»(;), διότι «δεν είναι ηθικόν κηι λογικόι· (πάλι και πάντα!) να παρα­ πέμπουν (τούς εν λόγο» κυρίους) ας πειθαρχικά συμβούλια, ενώ εξ ουδαμού προκύπτει παρόμοιον δικαίωμα, όιότι ανέλαβαν κατά την επταετίαν υπευθύνους ή μη θέσεις, αφού παρομοία πράξις ουδόλως ήτο καθιερωμένη ως παράπτωμα»...*. Η σοφιστική και λογική των επιχειρημάτων είναι αφοπλιστική! Και αποστομώνει, βέβαια, οχι μόνο εμάς τους «έξαλλους δημαγωγούς». αλλά και μερικούς βουλευτές που, αν και κυβερνητικοί, δεν παύουν να είναι «παρρησίας μεστοί». Οπως λ.χ. τον άλλοτε Πρόεδρο της Βου­ λής (Δ. Παπασπύρου), που έλεγε απο το κοινοβουλευτικό βήμα: «Είναι απαραίτητος ο παραδειγματισμός με την τιμωρία των ενόχων... Πρέπει να τιμωρηθούν οι ο ι κ ο ν ο μ ι κ ο ί σ υ ν ε ρ γ ά τ ε ς της επτάχρο­ νης κατοχής. Πρέπει να τιμωρηθούν, ακόμη, οι πληροφοριοδότες και οι σ υ ν ε ι δ η τ ο ί σ υ ν ε ρ γ ά τ ε ς της δικτατορίας. Κι ακόμη, να κηρυχθούν σε ε θ ν ι κ ή α ν α ξ ι ό τ η τ α και να σ τ ε ρ η θ ο ύ ν ι σ ο β ί ω ς τ ω ν π ο λ ι τ ι κ ώ ν - τ ο υ ς δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν όσοι έγιναν φ ε ρ έ φ ω ν α και ι/μ ν η τ έ ς της δικτατορίας...»9. (Αλήθεια, με τΐ μάτια θα τον κοίταζαν οι «υμνωδοί» της τυραννίας που βρίσκονται στα κυβερνητικά εδώ­ λια;). Αλλά το πιο αποστομωτικό είναι το «επιχείρημα» πως δεν πρέπει να διωχθούν όσοι «ανέλαβον υ π ε υ θ ύ ν ο υ ς ή μη θέσεις, αφού παρομοία πράξις ο υ δ ό λ ω ς η τ ο κ α θ ι ε ρ ω μ έ ν η ω ς π α ρ ά π τ ω μ α » . Ξε­ χνάνε, λοιπόν, οι κοπτόμενοι και κρυπτόμενοι απολογητές τί λέει ο Ποινικός Νόμος για τα «παραπτώματα» της εσχάτης προδοσίας, της στάσης, της δολοφονίας, της παράνομης κατακράτησης, των κακώσε­ ων, της κατάχρησης του δημόσιου χρήματος και για τ’ αμέτρητα άλλα που διαπράξανε σωρηδόν οι απριλιανοί εθνοσωτήρες; Κι όσοι σ υ ν ­ έ ρ γ η σ α ν στην επιβολή και στην επιβίωση της εγκληματικής συμ­ μορίας, και μάλιστα απο υ π ε ύ θ υ ν ε ς θέσεις, δεν είναι συνένοχοι των ί δ ι ω ν «παραπτωμάτων»; Αλλ' ακόμα κι αν ο Ποινικός Νόμος δ ε ν είχε προθλέψει την τιμωρία των συνεργών, πώς η πολιτική και ηθική σ υ ν ε ί δ η σ η των κυρίων αυτών δεν τους εμπόδισε να προσ­ φέρουν τις «υπηρεσίες»-τους σ' ενα πάγκοινα και παγκόσμια βεβαι­ ωμένο έγκλημα, όπως η δικτατορική τυραννία; Πως, μέτοχοι αυτοί της «Ελλάδος Ελλήνων Χριστιανών», δεν θυμήθηκαν το του αποστόλου Παύλου: 8. *Ακρόπολις», 2 και 4. 2. 1975. 9. Λόγος του, 14.1.1975 J

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

34

«Νόμον μη έχοντες... ενδείκνυνται το έργον του νόμου γ ρ α π τ ό ν ev τ α ι ς κ α ρ δ ί α ι ς αυτών, συμμαρτυρούσης αυτών της σ υ ν ε ι δ ή α ε ω ςνίο.

Ο λ ο ι α υ τ ο ί π ρ έ π ε ι ή ο χ ι ν α τιμωρηθούν, να στιγματισθούν, ν’ αποθληθούν οχι μόνο απ’ τις θέσεις που χωρίς αιδώ απόχτησαν, αλλά κι απ’ τα σωματεία-τους που χωρίς περίσκεψη ντρόπιασαν; Κι ας μην επικαλεσθούν, όσοι είναι κρατικοί υπάλληλοι, πως ήταν υ π ο ­ χ ρ ε ω μ έ ν ο ι να πειθαρχήσουν στις εντολές των δικτατόρων: «Προ­ τιμότερη η δυσμένεια -έλεγε ο Marwitz- οταν η υπακοή ατιμάζει». Κι ας μη διαμαρτυρηθούν πως η τιμωρία είναι αυστηρή: «Οι νομοί για τις ιδιωτικές υποθέσεις πρέπει να είναι ήπιοι και φιλάν­ θρωποι -έλεγε ο Δημοσθένης. Ενω οι νόμοι για τα δημόσια πράγματα πρέπει, αντίθετα, να είναι αυστηροί και άγριοι. Γιατί, έτσι, οι πολιτευόμενοι ελάχιστα θα μπορούν ν' αδικούν τους πολίτες». [«Εκείνους μεν τοίνυν τους νόμους, τους περί των ιδίων, ηπίως κείσθαι και φιλανθρώπως υπέρ των πολλών εατιν. Τούσδε δε τους περί των προς το δημόσιον τουναντίον ισχυρώς και χαλεπώς έχειν υπέρ υμών εατιν. Ούτω γαρ αν ήκισθ' οι πολιτευ­ όμενοι τους πολλούς υμάς αδικοίενλ 11]. Κ ά ν ε ι λάθος βαρύ ή κυβέρνηση αν νομίζει πως με τη σιωπή της θ’ αποδυναμώσει τους «νυγμούς» του λαϊκού ελέγχου. Πρώτ’ απ’ όλα, η μέθοδος αυτή δεν δείχνει δύναμη, όπως ίσως φαντάζεται, αλλ’ α ν α ­ σ φ ά λ ε ι α . # / / σιωπή -έλεγε ο La Rochefoucauld- είναι το πιο σίγουρο καταφύγιο εκείνου που δεν έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό-του»'2. Επειτα, η τακτική της σιωπής είναι ε π ι κ ί ν δ υ ν η , γ ια τί«μοιάζει με τον άνεμο: συδαυλίζει τις μεγάλες παρεξηγήσεις και δεν σβήνει παρά μόνο τις μι­ κρές»'3. Και δεν θα ήθελε, βέβαια, η κυβέρνηση να «παρεξηγηθεί» πως στεγάζει και σκεπάζει τους ενόχους και τους δοσιλόγους. Τέλος, είναι και μ ά τ α ι η : «Εις τας δημοκρατίας τα έλκη δεν καλύπτονται και αι ακολασίαι δεν μένουν ατιμώρητοι», έγραφε ο αξέχαστος Αλέξανδρος Παπαναστασίου... Οσο και να πασχίσει η κυβέρνηση, οσο και να σο)πάσει, η λαϊκή πίεση κι η λαϊκή αξίωση είναι τόσο πολυδύναμες, που θα εκπορθή­ σουν ακόμα και την πιο πεισματική σιωπή. «Ερχεται τ ’ αληθές εις φως -έλεγε ο Μ έναδρος- ενίοτε ου ζητούμενον»'4. Αλλά π ά ν τ ο τ ε , όταν ζ η τ ε ί τ α ι -κα ι πώς! Και το καλύτερο που έχουν να κάνουν οι κυβερνητικές Σφίγγες -γ ια 10. 11. 12. 13. 14.

Πρός Ρωμαίους, Β. 14-15. Κατά Τιμοκράτους, 192. Maximes. 79. Elsa Triolet, L'Ecrivain el le livre. Ακοσπ. 433 (Kock).

ΟΙ ΣΦΙΓΓΕΣ

35

να μην πάθουν ό,τι και η αρχαία εκείνη συνάδελφός-τους-πουγκρεμί­ στηκε μόνη-της απ’ το βράχο-της, όταν «λύθηκε» το αίνιγμά-της- εί­ ναι να εισακούσουν το δημόσιο αίσθημα, που αντιστρέφει τη φράση του Θεμιστοκλή στον Ευρυθιάδη, και τους φωνάζει: « Άκοοσον μεν, πάταζον δε τους ενόχους»... [9.2.1975]

Η ΣΥΝΤΑΓΗ Θεωρία και πρακτική των πραξικοπημάτων

ΚΟΜΑ κι οι αφελέστεροι των Ελλήνων δεν είχαν την αυτα­ πάτη πως η κατάρρευση της δικτατορίας σήμαινε και ο ρ ι ­ σ τ ι κ ή κ α τ ά θ ε σ η των όπλων από μέρους-της. Ακόμα κι οι αφελέ­ στεροι ξέρουν πως όσοι κατασκευάζουν δικτατορίες, όσοι οργιάζουν χάρη στις δικτατορίες, όσοι ψωμίζονται απ’ τις δικατατορίες, «μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνουν, και ξανά προς τη χούντα τραβάν». Οι επί­ σημες αποκαλύψεις των τελευταίων ημερών, άλλωστε -ο ι δηλώσεις του Πρωθυπουργού και του υπουργού Αμύνης στη Βουλή1- απόδειξαν πως δεν ήταν «ανεύθυνες φήμες» και «φαντασιοπληξίες» όσα λέγον­ ταν, όλους αυτούς τους μήνες, για τους «αμετανόητους» της στρατο­ κρατίας που, όχι μιά και δυό φορές, αποπειράθηκαν να ξαναδέσουν τους «ανόητους» της Δημοκρατίας. Ώ σπου έφτασαν στην προχτεσινή συνωμοσία [της 24.2] -που δεν ξέρουμε αν ήταν τόσο «επιπόλαιη ανο­ ησία», όσο παρουσιάζεται... Για να πραγματοποιηθεί, όμως, ένα πραξικόπημα, για να επιβληθεί η βία των όπλων, χρειάζονται μερικές προϋποθέσεις, που μπορούμε να τις συνοψίσουμε έτσι:

Α

Π ΡΟ Ϋ Π Ο Θ Ε ΣΗ πρώτη: ά τ ο μ α , που να έχουν τη ρ ο π ή , τ ό σ υ μ φ έ ρ ο ν , αλλά και τη δ υ ν α τ ό τ η τ α ν α εφαρμόσουν αυτή τη βία, για να ενθρονίσουν (ή να παλινορθώσουν) την τυραννία. Και άτομα τέτοια δεν έλειπαν, και δεν λείπουν, βέβαια, απ’ την μεταίουλιανή Ελλάδα: Στρατιωτικοί ή μη, με παγιωμένη αντιλαϊκή νοοτροπία, θαυμαστές της αυθαίρετης δύναμης kui περιφρονητές της I. Συνεδρίαση της 28.2.197$.

Η ΣΥΝΤΑΓΗ

37

λαϊκής θέλησης -όλοι εκείνοι οι «απολυτόφρονες» που, σαν τους αρ­ χαίους ολιγαρχικούς, ορκίζονται: «και τω δήμφ αεί κακόνους έσομαι και βουλεύσω ό,τι αν έχω κακό ν» [«και του λαού θα είμαι πάντα εχθρός και Οα μηχανεύομαι ό,τι κακό μπορά) εναντίον του»2]. Και φυσικά, αιτία της αντιλαϊκής «κακόνοιας» δεν είναι άλλη απ' το σ υ μ φ έ ρ ο ν -αφού,πάντα, όλοι αυτοί οι «εχθροί του λαού», οι « μ ι σ ό δ η μ ο ι » 3 δε νοιάζονται παρά «για το ατομικό-τους συμφέρον, για την προσωπική-τους ασφάλεια και για την αύξηση της περιουσίας-τους» [«το εφ' εαυτών μόνον προορώμενοι ες τε το σώμα και ες τον ίδιον οίκον αϋζαν»4]. Η «επταετία» (όπου όλοι αυτοί θεράπευσαν πλουσιοπάροχα το «εφ’ εαυτών», σφετερίστηκαν δύναμη, θέσεις, τιμές, «αύξησαν» -κ α ι πώς! και πόσο!- τις υπαρκτές ή ανύπαρκτες περιουσίες-τους) τους δίδαξε πως ο πιο γρήγορος, ανεμπόδιστος, ανεξέλεγκτος και γόνιμος τρόπος για να ικανοποιηθεί η απληστία κι η ματαιοδοξία-τους, είναι η ασυ­ δοσία της δικτατορίας. Ευλογημένη, λοιπόν,η (επαν)ερχόμενη!... Στον ευγενή τούτον πόθο δύναμης και πλούτου, ερχόταν τώρα να προστεθεί κι ο εγγενής φόβος: ο φόβος των κυρώσεων, του κολασμού για όσα άνομα έπραξαν στο διάστημα της παντοδυναμίας-τους. Πώς, λοιπόν, να μη φλέγονται απ’ την επιθυμία να ξαναγυρίσει η δικτατο­ ρία, που και θώκους θα τους ξανάδινε και ακόλαστους θ’ άφηνε τους πολλαπλά ακόλαστους; Κ ι α υ τ ή ακριβώς η «αυτοπροστασία των εν­ όχων» (όπως είπε στη Βουλή ο κ. Αβέρωφ) ήταν -τ ί σύμιίτώση!- ένας απ’ τους στόχους των προχτεσινών συνωμοτών... Η θέληση, όμως, μένει άκαρπη, σαν δεν υπάρχει και η δ υ ν α τ ό ­ τ η τ α . Κι αυτήν (στους στρατιωτικούς, ειδικά) την δίνουν όχι μόνο τα όπλα που έχουν, αλλά προπάντων οι θ έ σ ε ι ς που κατέχουν μέσα στις Ενοπλες Δυνάμεις: οι κ α ί ρ ι ε ς θέσεις, που τους επιτρέπουν, λίγοι αυτοί, να επηρεάζουν ή να φιμώνουν, να εξαπατούν ή ν’ αποδυναμώ­ νουν τους πολλούς (στρατιωτικούς) και, τελικά, να αιχμαλωτίζουν τους πάντες, ένοπλοΟς και άοπλους. Πείρα πικρή του πράγματος πήραμε απ’ το πραξικόπημα της 21 Απριλίου, όπου οι πρωτομάστορές-του μπόρεσαν να εφαρμόσουν τη μεγαλειώδη «μαστορική» τους, μόνο επειδή είχαν κατορθώσει ν’ αναρριχηθούν σε θέσεις-κλειδιά, που τους πρόσφεραν τ’ αντικλείδια της εξουσίας. Τις θέσεις αυτές προσπάθησαν να τις διατηρήσουν κ α ι μ ε τ ά την κατάρρευση της βασιλείας-τους. Αν όχι οι ίδιοι (θα πήγαινε πολύ!), 2. Αριστοτέλης, Πολιτικά, Ε, 1301 α, 9. 3. Ανδοκίδης, Κατά Αλκιβιάόοο. It. 4. Θουκυδίδης Α. 17.

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

38

τουλάχιστο οι «καλφάδες»-τους, που δούλευαν για τα ίδια «ιδανικά», ύπουλα ή ασύστολα. Σε τούτο, βοήθησε άλλωστε (ως μη ώφειλε!) η ίδια η κυβέρνηση, με την ανοχή και τη μακροθυμία που έδειξε απέ­ ναντι στους πρωτουργούς της απριλιανής «εθνεγερσίας» πρώτα, απέ­ ναντι στους συνεργούς και τους νοσταλγούς της δικτατορικής λεηλα­ σίας έπειτα. Για τούτο και οι, φανεροί ή κρυφοί, συνένοχοι κι υπέρμαχοι της δικτατορίας κίνησαν πάντα λίθον, ώστε ν’ αποτραπούν οι κυρώσεις και ο καθαρμός -που, κάποτε, θά ’φτάνε ω ς τ ο υ ς ί δ ι ο υ ς . Για τούτο ερρήγνυαν τα ιμάτιά-των, ώστε να μη θιγούν και να μη μετακινηθούν οι τοποτηρητές των δικτατόρων σ’ όλους τους κλάδους του κρατικού μηχανισμού, και στις Ενοπλες Δυνάμεις ιδιαίτερα. Λάνσαραν, στην αρχή, το ευαγγέλιο της «λήθης» και της «γενικής αμνηστίας»- «χάριν της γαλήνης του τόπου», βέβαια!... Α υ τ ή ς ακριβώς της «γενικής αμνηστίας» που -τ ί σύμπτωση!- αποτελούσε (κατά τον κ. Αβέρωφ πά­ λι) βασικό στόχο των «αφρόνων» συνωμοτών... Κι όταν το ευαγγέλιο εκείνο δεν βρήκε ώτα ακουόντων, οι υπέρμαχοι επιστράτευσαν άλλο τέχνασμα: η κάθαρση, η «αποχουντοποίηση» -είπα ν- απειλεί με «διάλυση» το κράτος, και τις Ενοπλες Δυνάμεις ει­ δικότερα. Κι επειδή η επίθεση είναι η καλύτερη άμυνα, θάλθηκαν ν' αποκαλούν όσους αξίωναν την εξυγίανση, «παράφρονες», «συκοφάν­ τες», «εκτραχηλισμένους» «λιβελλογράφους», «ψευτοπαλληκαράδες», «αρριβίστες», «καιροσκόπους στερημένους αξίας αλλά παραφουσκωμένους μέ φιλοδοξίας και ιδιοτελείας» (κατά πως έγραφε ο γνωστός «θεωρητικός» της δικτατορίας*) ·ί\«εξάλλοος οπαδούς των διώξεων», που κίνητρό-τους είναι «ο δόλος και η κακή πίστις», « η δημαγωγία, η εμπάθεια και η εκδικητικότης» και «απώτερος σκοπός-των να π λήξουν και να εκμηδενίσουν την ισχύν των Ε.Δ., ώστε να διανοιγή η οδός της μονίμου αναταραχής από την οποίαν και μόνον προσδοκούν πολιτικά οφέλη» (καθώς έγραφε μιά άγνωστη «πολιτική προσωπικότης», που ορκιζόταν πως « θέμα περαι­ τέρω εκκαΟαρίσεως δεν υφίσταται» και πως « η αποχουντοποίησις συνετελέσθη»*). Και ε ί δ α μ ε , βέβαια, π ό σ ο είχε συντελεσθεί η αποχουντοποί­ ηση, αφού όχι μόνο ο Πρωθυπουργός δήλωνε προχτές στη Βουλή πως « η κυβέρνησις 0 ’ απα'/Ιάξη τον στρατόν από τα ε ν α π ο μ ε ί ν α ν τα καρκινώματα», αλλά και η ί δ ι α η εφημερίδα της «προσωπικότητος» ανάγγελνε πανηγυρικά την επομένη πως « α ρ χ ί ζ ε ι , η διαδικασία απο· χουντοποιήσεως του Στρατού»!...7 Είδαμε, ακόμα, π ο ι ο ι ήταν οι δό­ λιοι, οι παράφρονες, οι παραφουσκωμένοι και π ο ι ο ί είχαν σκοπό να 5. " εΧάβιρος Κόσμος ", 2 και 6.2.1975. 6. “ΛκράποΧις". 4 και 5.2.1975 7 O.K.. 2.3.1975.

Η ΣΥΝΤΑΓΗ

39

εκμηδενίσουν τ ι ς ' Ενοπλες Δυνάμεις και να ωφεληθούν απ’ τη μόνιμη αναταραχή του στρατού και του τόπου. Α υ τ ο ί ακριβώς -τί σύμπτω­ ση!- που για τη διάσωσή-τους κόπτονταν kui ολοφύρονταν οι περιπα­ θείς αναστενάρηδες της εθνικοφροσύνης... ΠΡΟ Ϋ Π Ο Θ ΕΣΗ δεύτερη: φ θ ο ρ ά τ ο υ π ο λ ι τ ι κ ο ύ β ί ο υ , εξα­ σθένιση της πολιτικής εξουσίας, διαφθορά του πολιτικού κόσμου. Που, άλλωστε, τις π ρ ο κ α λ ο ύ ν και τις δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ ν , συχνό­ τατα, α υ τ ο ί ακριβώς που «προσδοκούν οφέλη» απ’ την κατάλυση της ελεύθερης πολιτικής ζωής του τόπου. Πείρα πικρή του πράγματος πήραμε απ’ το βασιλικό πραξικόπημα της 15.7.1965 που, με τους ορατούς αποστάτες του και τους αόρατους προστάτες-τους, με τις υποχθόνιες παγίδες του και με τους καταχθόνι­ ους «Ασπίδες» του, εξευτέλισε σ υ σ τ η μ α τ ι κ ά την πολιτική, κατα­ σπίλωσε τους πολιτικούς, αποβοφβόρωσε ολόκληρη τη δημόσια ζωή-μας. Και, συνακόλουθα, πρόσφερε στους εραστές της τυραννίας το «καταπελτικό» επιχείρημα για την επιβολή-της: Ενα χρόνο πριν απ’ την «Εθνική Επανάσταση» λ.χ., ο ίδιος «θεωρη­ τ ικ ό ς » - ^ -ενώ έλεγε πως «φοβάται(;) τη δικτατορία»- τόνιζε: « Η ανεπάρκεια ενός δημοκρατικού καθεστώτος οδηγεί μ ο ι ρ α ί α πολ­ ύ ς φορές στη δικτατορία»... Και λίγο πριν: «,.ΙΊολλές φορές την καθιστούμε α ν α π ό φ ε υ κ τ η εμείς οι ίδιοι με τις πράζεις-μας... Και όταν η δικτατορία γίνεται α ν α γ ­ κ α ί α , είτε από σφάλματα του πολιτικού κόσμου είτε από άλλες εξαιρετι­ κές συνθήκες, ν ο μ ι μ ο π ο ι ε ί τ α ι στην κοινή συνείδηση. Η αναγκαι­ ότητα κάνει τη δικτατορία χ ρ ή σ ι μ η .. .» 9. Πάνω σ’ α υ τ ή ν ακριβώς τη «μουμιώδη» συλλογιστική στηρί­ χτηκε ο αξέχαστος εκείνος πρώτος «πρωθυπουργός» της δικτατορίας Κ. Κάλλιας, για να ισχυριστεί στο «ιστορικό» διάγγελμά του της 21.4. πως « η επέμβασις του Στρατού-μας ήτο επιβεβλημένη δια την σωτηρίαν της πατρίδος» (φυσικά!),επειδή « η αδίστακτος και αθλία κομματική συναλλα­ γή. η διάβρωσις των θεσμών, ο κατεξευτελισμυ, ιο> Κοινοβουλίου» κλπ. κλπ. «μας (οδήγησαν εις το χείλος της εθνικής καταστροφής»... Και τα ίδια ακριβώς «επιχειρήματα» αναμηρύκαζαν (κι αναμηρυκάζουν) οι πρακτικοί και θεωρητικοί σκαπανείς της δικτατορικής παλιγ­ γενεσίας... Και ε ί δ α μ ε , βέβαια, π ώ ς μας έσωσαν. Μόνο που, μέσα στον πα­ τριωτικό πυρετό-τους, ξεχνούσαν όλοι αυτοί πως οι ασθένειες της Δη­ μοκρατίας δεν θεραπεύονται με τον σφαγιασμό-της. Και -προπάντων8. Διάλεξη, 4.3.1966. Βλ. I. Κωνσταντόκουλου, Ο φόβος της δικτατορίας. Αθήναι, 1966, σελ. 30-31.

40

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

πως γ ε ν ε σ ι ο υ ρ γ ό ς α ι τ ί α της τότε καταβαράθρωσης του δημό­ σιου βίου δεν ήταν ούτε το κοινοβουλευτικό πολίτευμα ούτε οι πολι­ τικοί, αλλά βασικά και τελικά ε κ ε ί ν ο ι ί σ α - ί σ α (ξένοι και δικοί, εστεμμένοι κι εξωνημένοι) που κ α τ α σ κ ε ύ α σ α ν την κρίση με το ιουλιανό πραξικόπημα, για ν’ ανοίξουν το δρόμο στο απριλιανό. Και είναι, βέβαια, η έσχατη αναισχυντία να επικαλούνται οι εγκληματίες τις π ρ ο π α ρ α σ κ ε υ α σ τ ι κ έ ς π ρ ά ξ ε ι ς του εγκλήματός-τους (αποστασία κλπ.), για να δικαιολογήσουν το ίδιο-τους το έγκλημα -τό πραξικόπημα! «Ενοχος ένοχον ου ποια», όταν μάλιστα ο ένοχος θαρύνεται με ενοχή πολλαπλή και βαρύτατη! Για να μη θεωρηθεί, όμως, πως είναι τούτο «επινόηση εκ των υστέρων», ας μας επιτραπεί να θυ­ μίσουμε τί γράφαμε τέσσερις μήνες π ρ ι ν απ’ τη σωσίβιο «Επανά­ σταση»: «...Κάι δεν είνω διόλου αβάσιμη η υπόθεση πως α υ τ ό ς α κ ρ ι β ώ ς ο εξευτελισμός και η διαφθορά ήταν σ«ρπ ώ τ ε ρ ο ς σ τ ό χ ο ς εκείνων που προκάλεσαν την Ιουλιανή κρίση: πολιτική ζωή κονιορτοποιημένη, πολιτι­ κοί ανυπόληπτοι και εξανδραποδισμένοι, αποτελούν το λαμπρότερο "άλλο­ θι" για την ουσιαστική κ α τ ά λ υ σ η της ελεύθερης πολιτικής ζωής του τόπου, και την πιο εύβατη γέφυρα για την απερίσπαστη άσκηση της εξου­ σίας από τους εραστές της α ν ε ξ έ λ ε γ κ τ η ς δ ύ ν α μ η ς »*. θ α έλεγες, ωστόσο, πως σήμερα κανένας δεν θα σκεφτόταν να επικαλεσθεί τα «θεωρητικά» και κολλικά εκείνα επιχειρήματα. Κι όμως, οι «υπέρμαχου>, στις παραμονές των τελευταίων εκλογών, δεν δίστα­ ζαν ν’ αντιγράφουν εαυτούς και αλλήλους: «... η σαρωτική θ ε ο μ η ν ί α τ η ς ν εο φα υ λ ο κ ρ α τ i α ς» -έλεγαν«παρέδωσε τον τόπον εις την ασυδοσίαν, την αναρχίαν, την έξαψιν των παθών, τον κιτρινισμόν, την κομματικήν αλληλομαχίαν και την π α ρ ά λ υ σ ι ν τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς ...» '10. (Και πόσο θα νοσταλγούσαν, σίγουρα, την ευδία της στρατοκρατί­ ας, όπου πραγματικά ασύδοτοι ήταν εκείνοι, και παράλυτοι όλοι οι άλλοι!). Αλλά επειδή, βέβαια, κανέναν δεν παγιδεύουν πια αυτές οι ιερεμι­ άδες (τώρα, μάλιστα, που και κυβέρνηση νόμιμα εκλεγμένη υπάρχει, και οι πολιτικοί αγώνες διεξάγονται με υπευθυνότητα και μετριοπά­ θεια), επιστρατεύονται άλλα «μηχανεύματα»: ΠΡΟ Ϋ Π Ο Θ ΕΣΗ τρίτη: « κ ί ν δ υ ν ο ι » που απειλούν την άμυνα τόσο κατά των ε ξ ω τ ε ρ ι κ ώ ν εχθρών, όσο και κατά των « ε σ ω τ ε ρ ι -

9. ·■Βήμα". 25.12.1966. Βλ. και Μ. Πλωρίτη. Τα Προσωκαα, Αθήνα, θεμίλιο, 1967, σβλ 166. 10. "Ελβάθιρος Κόσμος ". 12.11.1974.

Η ΣΥΝΤΑΓΗ

41

Κίνδυνος κι απειλή για την πρώτη είναι, φυσικά, η κ ά θ α ρ σ η των Ενόπλων Δυνάμεων, που ισοδυναμεί -κατά τους υπέρμαχους- με «όιασυρμό»-τους, με « κλονισμό του κύρους»-τους, με « υπονόμευση της αμυντικής ικανότητος του Εθνους»... Και ταυτόσημη -τ ί σύμπτωση!ήταν (κατά τον κ. Αθέρωφ, πάντα) η ιερή οργή των συνωμοτών της 24.2 για την « αφόρητον περιφρόνησιν και τας διώξεις του Σώματος των Ε λ έν ώ ν αξιωματικών», για τον «γενικόν και από πολλάς πλευράς προπη· λακισμόν των Ενόπλων δυνάμεων», που έπρεπε με κάθε θυσία να τις «προασπίσουν» οι χαλκευτές της συνωμοσίας... Κίνδυνος κι απειλή για την δεύτερη -τη ν άμυνα κατά του «εσωτερι­ κού εχθρού»- είναι, φυσικά, η κυβερνητική «ανεκτικότητα» απέναντι στους κομμουνιστές, τους αναρχικούς, τους «συνοδοιπόρους» κι όλα τ’ άλλα θηρία της Αποκαλύψεως που «υπονομεύουν την καθεστηκυίαν τάξιν». Πείρα πικρή του πράγματος είχαμε πάρει απ’ την «4η Αυγούστου», που «επεβλήθη», επειδή « ο κομμουνισμός ήγειρε θρασυτάτην την κεφαλήν-του, απει/Μν σοβαρότατα το κοινωνικόν καθεστώς της Ελλά­ δος»” . Κι άλλο τόσο πικρή, απ’ το πραξικόπημα της 21.4.1967, που κι αυτό μας λύτρωσε από την «μυστικήν και φανεράν συνεργασίαν με τους ανατροπεις», από την «οχλοκρατίαν και την αναρχίαν», από «την αιματο­ χυσίαν και το χάος»12. Με το ίδιο δημοκρατικό πάθος, ολολύζουν οι σημερινοί υπέρμαχοι πως «σοβιετοποιήθηκε τδ κράτος» (απ’ τον σεσημασμένο μπολσεβίκο σ. Καραμανλή!), πως « απεθρασύνθησαν οι κομμουνισταί», πως « τα Πανε­ πιστήμια και τα Σχολεία παρεδόθησαν εις την διάβροχτιν των κομμουνι­ στών και των εξτρεμιστών» 13. Και ταυτόσημη -τί σύμπτωση!- ήταν η εθνική αγανάκτηση των συνωμοτών για την (κατά τον κ. Αθέρωφ, ξα­ νά) « δήθεν διολίσθησιν προς τα αριστερά», για τις «δήθεν μεγάλες φοιτη­ τικές ταραχές, που ανεστάτωσαν την ζωήν του τόπου». Και γΓ αυτό ακρι­ βώς έπρεπε να επέμβουν οι συνωμότες, επειδή - ο «θεωρητικός»-μας έφ η- «αι Ενοπλοι δυνάμεις α σ φ α λ ί ζ ο υ ν τον τόπον έναντι κάθε α π ε ι λ ή ς α π ο σ υ ν θ έ σ ε ω ς της πολιτικής ζωής π έ ρ α ν τ ο υ ε π ι ­ τ ρ ε π ό μ ε ν ο υ ο ρ ί ο υ » '* . Έ τσι, η «θεωρία» απονέμει στις Ένοπλες Δυνάμεις -δηλαδή, σε μια ομάδα σκευωρών- το δημοκρατικότατο δι­ καίωμα να κ ρ ί ν ε ι και ν' α π ο φ α σ ί ζ ε ι πότε και ως πού θα « ε π ι τ ρ έ π ε ι » στην πολιτική ζωή ν’ « α π ο σ υ ν τ ί θ ε τ α ι»(!) και πότε θα επεμβαίνει η ίδια -γ ια να ισοπεδώσει τη ζωή του τόπου και να πρα­ γματώσει μιάν ακόμα διολίσθησή-του προς το χάος... 11. Διάγγελμα I. Μεταξά, 6.8.1936. 12. Διάγγελμα Κ. Κόλλια, 21.4.1967. 13. “ΕΧαίθβρος Κόσμος", 12.11.1974. 14. Ο.*.. 19.2.1975.

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

42

Π ΡΟ Ϋ Π Ο Θ ΕΣΗ τέταρτη: η έ ξ ω θ ε ν καλή μαρτυρία κι επικουρία η «διακριτική» βοήθεια και συμπαράσταση του ή των «ξένων παρα­ γόντων». Πείρα πικρή του πράγματος πήραμε απ’ την «4η Αυγούστου», που πραγματοποιήθηκε με τις βρετανικές παραινέσεις, και απ’ την 21.4, που στήθηκε και συντηρήθηκε με αμερικανικές ενέσεις -όπω ς έχει πια αποδειχθεί κι ομολογηθεί. Πείρα ακόμα πικρότερη πήραμε απ' το πραξικόπημα της 15.7 στην Κύπρο, που άνοιξε σ κ ό π ι μ α το δρόμο στις τουρκικές αποβάσεις και στις Νατοϊκές βάσεις. (Ο προχτεσινός, άλλωστε, λιβανωτός του κ. Luns για τη δικτατορία -που «εξετέλεσε» αυτή την επιχείρηση, και την υπόσταση της Κύπρου- δεν αφήνει καμιάν αμφιβολία για τη Νατοϊκή ανυστεροθουλία κι αφιλοκέρδεια). Της παρασκηνιακής παρουσίας των «συμμάχων»-μας στην πρό­ σφατη συνωμοσία δεν έχουμε, βέβαια, αποδείξεις -γ ια την ώρα. Αλλά, για την εξιχνίαση κάθε εγκλήματος, βασικό μένει πάντα το παμπάλαιο ανακριτικό ερώτημα; « Τ ί ν α ω φ ε λ ε ί ; » . Π ο ι ό ς έχει, ή θα είχε, συμφέρον, π ο ι ό ς βγαίνει, ή θά ’βγαίνε, κερδισμένος απ’ την επικρά­ τηση των συνωμοτών; Ούτε η χώρα, βέβαια, που θά ’μπαίνε σε μια καινούργια σήραγγα σκότους, τρόμου και αίματος, ούτε οι Ενοπλες Δυνάμεις, που θα γίνονταν πάλι πεδίο και όργανο διωγμών, φαβοριτι­ σμών και νεποτισμών. Κερδισμένοι θά ’βγαιναν -εκτός απ’ τους νέους ή παλιούς εθνοσωτήρες- εκείνοι που έχουν κάθε συμφέρον να θρυμμα­ τίσουν την άμυνα του τόπου, να του επικαθήσουν μια κυβέρνηση νευροσπάστων, να διασφαλίσουν στο ακέραιο όλα τα στρατηγικά και οι­ κονομικά προνόμια, που απόσπασαν είκοσι χρόνια τώρα και που μια δημοκρατική κυβέρνηση κι ένας ελευθερωμένος λαός θα μπορούσαν να τους αμφισβητήσουν. Και α υ τ ό ς ακριβώς ήταν ο απώτερος στόχος της συνωμοσίας, που φιλοδοξούσε να « επαναπροσανατολίση την εξωτερική πολιτικι 7»-μας, δηλαδή να την Ν α τ ο-προσανατολίσει. Και το μ έ σ ο ν θα ήταν η επιβολή ενός καθεστώτος «τουρκικού τύπου», όπου ο στρατός θα ήταν ο μόνιμος κι απαραβίαστος «ρυθμιστής της καταστάσεως»· Και -τί σύμπτωση!- α υ τ ό ακριβώς ήταν το όραμα των «θεωρητικών»μας, που υποστήριζαν (και υποστηρίζουν) ότι η πορεία που ακολουθήθηκε μετά τις 24.7 « ή το σ φ ά λ μ α », πως η « αλλαγή» έπρεπε να γίνει « με το σταγονόμετρο» και να «συνυπάρξη το επαναστατικόν καθεστώς με το δημοκρατικόν σύστημα»'6 -που, φυσικά, άοπλο καθώς είναι, θα βρι­ σκόταν εσαεί δ έ σ μ ι ο των ενόπλων. Προς μεγάλην, βέβαια, χαράν και αγαλλίασιν των ιθαγενών προμάχων και των υπερατλαντικών συμ­ μάχων που, έχοντας ανδρείκελό-τους το στρατό, θα έκαναν -όπω ς εί­ χαν κάνει- ανδράποδό-τους το λαό και τον τόπο­ υ. O.K.. 12.11.1974.

Η ΣΥΝΤΑΓΗ

Η ΤΕΤΡΑΠΤΥΧΗ

43

τούτη συνταγή δηλοί... -αλλά χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι , τάχα, να το πούμε; Τύχη αγαθή, εμείς οι Ελληνες έχουμε γ ν ω ρ ί σ ε ι τόσες φορές τα εδέσματά της, ώστε δεν μπορούν πια να μας ξεγε­ λάσουν ούτε τα ευγενή υλικά, ούτε τα αρωματικά καρυκεύματα, που οι αρχιμάγειροι, οι παραμάγειροι και τα «μαρμιτόνια» τους επινοούν για να μας διαβουκολήσουν - στο όνομα, πάντα, της «σωτηρίας της πατρίδος» και της «εθνικής ανάγκης», θυμόμαστε, άλλωστε, μιαν άλλη, σοφότερη, «συνταγή» του William Pitt: « Η "εθνική ανάγκη" είναι η δικαιολογία για κάθε καταπάτηση της αν­ θρώπινης ελευθερίας -το μόνιμο επιχείρημα των τυράννων, το "πιστεύω" των σκλάβων» 1β. [9.3.1975]

16. Λόγος-του στη Βουλή ttnv Κοινοτήτων, 18.11.1873.

Η ΑΡΑΧΝΗ Κοινά μυστικά των μυστικών υπηρεσιών

ΤΣΙ, λοιπόν: όλο και καλύτερα, όλο και βαθύτερα, γνωρίζουμε, μέρα με τη μέρα, τους μηχανισμούς της υψηλής «κυβερνητι­ κής», που βασιλεύει στον κόσμο-μας: τους μηχανισμούς συγκέντρω­ σης π λ η ρ ο φ ο ρ ι ώ ν και τους μηχανισμούς ε λ έ γ χ ο υ (όχι πια ανθρώπινων οργανισμών και μηχανών, αλλά) κ ρ α τ ώ ν ολόκληρων απ’ τη μιάν άκρια της Γης ως την άλλη. Και κανένας, βέβαια, δεν απορεί, διαπιστώνοντας σε τί «τελειότητα» (και σε τί αθλιότητα) έχουν φτάσει αυτοί οι μηχανισμοί, που ο κεντρικός εγκέφαλός-τους εδρεύει στην υπερατλαντική βρυσομάνα της ελευθερίας, της δημοκρα­ τίας και της τεχνοκρατίας.

Ε

Μ ίΛ Ω Ν Τ Α Σ για το «Αμερικανικό όνειροα»1, είχαμε αναφερθεί σ ’ ένα απ’ τα πιό «ονειρικά» εκτοπλάσματά-του: τις «μυστικές υπηρεσίες»του, και τα επιτεύγματά-τους. Με τον καιρό, η εικόνα γίνεται όλο και πιο συναρπαστική: μιά υπερδύναμη που, για να επιβάλει και να στε­ ρεώσει την παγκόσμια κυριαρχία-της, δεν περιορίζεται στη συντρι­ πτική οικονομική και στρατιωτική υπεροπλία-της, αλλά καταφεύγει σ τις πιό καταχθόνιες κι εγκληματικές μεθόδους της «Μαφίας» -θωρα­ κισμένες, όμως, μ’ όλη την «κάλυψη» του κρατικού μηχανισμού και μ’ όλη την «αίγλη» του εθνικού και δημοκρατικού «ιδανισμού». Κι ωστόσο, αυτό δεν θά ’πρεπε να μας ξαφνιάζει διόλου. Αν «ο ιμπε­ ριαλισμός είναι το ύστατο στάδιο του καπιταλισμού», οι μυστικές υπηρε­ σίες είναι το ύστατο όπλο-του. Διπλά χρήσιμο και πρόσφορο, άλλω­ 1. ·Βήμα*. 25.8, I και 8.9.1974. Και Μ.Πλωρίτη, Μέγιστον μάθημα. Αθήνα, Φικράκης, 1975, σελ. 2J-52.

Η ΑΡΑΧΝΗ

45

στε: απ’ τη μιά, του επιτρέπει να χτυπά «εκ του αφανούς» τους (εσωτε­ ρικούς ή εξωτερικούς) εχθρούς μέσα στις ίδιες τις τάξεις-τους· απ’ την άλλη, του επιτρέπει να διατηρεί μιά θιτρίνα «ηθικής ευπρέπειας» και, ταυτόχρονα, να επιχειρεί, εν κρυπτώ, τα «ανήθικα πάντα». Έ τσι, και η άσβηστη κερδολατρεία -που χαραχτηρίζει τόσο την «παράνομη» Μαφία, όσο και τον «νόμιμο» καπιταλισμό- θεραπεύεται, και η άμωμη τυπολατρεία -που χαραχτηρίζει τον αμερικάνικο φαρισαϊσμό- προσ­ τατεύεται. Κι ας μην κακοφανεί στους «μεγάλους-μας φίλους» η σύγ­ κριση με τη Μαφία. Μήπως οι ίδιοι -και συγκεκριμένα, δυό οικονο­ μολόγοι του Michigan- δεν υποστηρίζουν πως «η Μαφία αποτελεί το καλύτεροί!) παράδειγμα δυναμικού και σφριγη/χ>ύ καπιταλισμού, που ευ­ δοκιμεί στην Αμερική»2', Και του ευδόκιμου αυτού καπιταλισμού «μυ­ στική ποντική αστυνομία» είναι οι CIA και Σία -όπω ς λέει ένας άλλοτε πράκτοράς-τους, ο Philip Agee3; Απ’ την εποχή, όμως του «ονειροκρίτη»-μας, η χιονοστιβάδα, που αφετηρία-της στάθηκε το «Watergate», δεν παύει να πλουτίζει τις γνώσεις-μας -ό χ ι μόνο χάρη στα έργα και τις ημέρες των ευαγών μυ­ στικών ιδρυμάτων, αλλά και χάρη στις αποκαλύψεις και τις απροκά­ λυπτες ομολογίες των πρωταγωνιστών και των κομπάρσων-τους. Τα «κρυφά» έρχονται όλο και πιο πολύ στο φως, και τα μυστικά όπλα έχουν πια γίνει κοινά μυστικά. Κ ρ υ φ ή δεν είναι πιά η «θ ε ω ρ η τ ι κ ή» θεμελίωση των «μυστικών» αμερικανικών επεμβάσεων (τί ευφημισμός!) στις ξένες χώρες -αφού ο ίδιος ο πρόεδρος Ford δήλωσε, τον περασμένο Σεπτέμβρη, με αγγελικήν αθωότητα κι αφοπλιστική παρρησία: «Ο κ α θ έ ν α ς έ χ ε ι το δ ι κ α ί ω μ α ν ’ α ν α τ ρ έ π ε ι ξ έ ν ε ς κ υ β ε ρ ν ή σ ε ις » * '. Φυσικά, ο Πρόεδρος δεν έκανε άλλο παρά να διατυπώνει απερίφρα­ στα αυτό που όλοι ξέραμε πως ήταν (και είναι) η πάγια τακτική και το ακλόνητο «πιστεύω» των ΗΠΑ, εδώ και πολλά τώρα χρόνια. Με την προϋπόθεση, βέβαια, πως αυτός «ο καθένας» θα είναι πάντα η Αμερική και πως τις «ανατρεπόμενες κυβερνήσεις» θα διαδέχονται αμερικανοτρεφόμενες δικτατορίες. Κρυφός δεν είναι πια «ο καθένας» που βρισκόταν πίσω από πάμπολλα πραξικοπήματα σ ’ ανατολή και δύση, όπως κρυφή δεν είναι πια η ανάμιξή-του (τί ευφημισμός!) στο «δικό-μας» πραξικόπημα της 21.4. -αφού ο πρωτουργός του ήταν «λίαν εκτιμώμενος» πράκτορας της CIA απ' το 1952®. Κι ας μην καμαρώνουμε πως έχουμε εμείς μόνοι το ζη2. Βλ. Κ. Κόλμερ, Μαφία Λ.Ε.. στα ·Νέα», 8.1.1975. 3. Στο βιβλίο-του. Inside the Company: CIA Diary. Penguin. 1975. 4. Βλ. κερ. .Time·. 30.9.1974, σελ. 24-25. 5. June Hepburn. L’ Amerique brute. Piris, 1958, σελ. 333, σημ. 17.

46

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

λευτό αυτό προνόμιο: Μήπως ο Πέρσης στρατηγός Ζαχεντί λ.χ., που «ανάτρεψε» το 1953 τον Μωσσαντέκ κι έγινε πρωθυπουργός, δεν ήταν όργανο της CIA -αφού, πρωτύτερα, στον πόλεμο, είχε διατελέσει (κι αυτός) συνεργάτης των Γερμανών λυσσαλέος, σε σημείο που ο τότε Βρετανός πρόξενος, John Gault, τον αποκαλούσε «επικίνδυνο κάθαρ­ μα»6·, (Δεν ξέρουμε, δυστυχώς, πώς λέγονται περσιστί τα Τάγματα Ασφαλείας)... Και μήπως πολλοί Λατινοαμερικάνοι υπερπατριώτες δεν ήταν (και δεν είναι) διπλά συνάδελφοι του «ημετέρου» (πράκτορες και πρόεδροι, μαζί), όπως αποκάλυψε προχτές ένας απ’ αυτούς, ο Figueres της Κόστα Ρίκα, που δεν δίστασε να ομολογήσει ότι «υπήρξε άν­ θρωπος της CIA από πολλά χρόνια» και ότι «εξυπηρέτησε τους Αμερικα­ νούς κατά 20.000 τρόπους»7 -το ν έναν ευγενέστερον απ’ τον άλλον, σ ί­ γουρα... Κρυφός δεν είναι πια «ο καθένας» που γαλβάνισε και χρηματοδό­ τησε τους ανατροπείς (και δολοφόνους) του Allende -αφού ο ίδιος ο πολύς Kissinger το ο μ ο λ ό γ η σ ε ρητά, τον περ. Σεπτέμβρη®, έστω κι αν λίγο πριν είχε ο ρ κ ι σ τ ε ί στο Κογκρέσο πως οι ΗΠΑ δεν είχαν καμιάν ανάμιξη στη χιλιανή τραγωδία... Ούτε πρωτοτύπησε, σ’ αυτό, άλλωστε: κι ο άλλοτε διευθυντής της CIA William Helms ομολό­ γησε, το Γενάρη, στην ειδική Επιτροπή της Γερουσίας, πως είχε « π α ρ α π λ α ν ή σ ε ι πέρσι το Κογκρέσο», όταν βεβαίωνε πως η CIA ήταν αθώα του χιλιανού αίματος. Και, φυσικά, δικαιολογήθηκε με την πολυ πρωτότυπη δικαιολογία πως «είπε ψέματα για λόγους εθνικής ασφαλείας»9. Εφ’ ω και διορίστηκε πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τεχε­ ράνη!... Κρυφός δεν είναι πια «ο καθένας» που υποκίνησε (τί ευφημισμός!) το πραξικόπημα στην Κύπρο -αφού ο ίδιος ο Ιωαννίδης κραύγαζε (κατά τις περιλάτητες μαγνητοταινίες) στον ά λ λ ο ν «πρόεδρο» Σαμ­ ψών: «Πρέπει να τελειώνετε! Μ α ς π ι έ ζ ο υ ν α π ’ έ ξ ω , ξ έ ρ ε ι ς π ο ιο ι'» '0. Και ξέρουμε, όλοι, π ο ι ο ί... Κρυφός δεν είναι πια «ο καθένας» που ενίσχυσε (τί ευφημισμός!) το προχτεσινό πραξικόπημα στην Πορτογαλία -αφού ο ίδιος ο στρατιω­ τικός διοικητής της Λισσαθώνας δήλωσε: «θα ήταν καλύτερα να εγκαταλείψει την Πορτογαλία ο Αμερικανός πρεσβευτής κ. Καπούτσι, μετά α π’ αυτό που έγινε»"... Δεν ξέρουμε, βέβαια, ποιός ακριβώς ήταν ο ρόλος του κ. Καπούτσι στην απόπειρα της 11.3. Μπορούμε, όμως, να τον μαντέψουμε, αν θυμηθούμε πόσο είχαν «συγχυστεί» οι ΗΠΑ για την αδόκητη πτώση της σαλαζαρικής δικτατορίας. Κι η σύγχυσή τους 6. Claude Julien, L’ Empire amiricain. Pahs, Gruset. 1938, σελ. 321. 8. -Time·. O.K. 9. Κατάθεσή-του, στις 23.1.1974 (Reuter. 10.2.1974). 10. *Βήμα», 9.3.1974. *Νέα*. 10.3.1974. 11. Ληλάσεις-του στούς δημοσιογράφους. 12.3.1973.

Η ΑΡΑΧΝΗ

47

ήταν τόση, ώστε, τον περ. Νοέμβρη, οι Αμερικάνοι σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ο ί στη βάση Λάζες των ( π ο ρ τ ο γ α λ ι κ ώ ν ) Αζορών έφτασαν να κάνουν δ ι α δ ή λ ω σ η κατά του δημοκρατικού καθεστώτος της Πορ­ τογαλίας, κρατώντας πινακίδες; που έγραφαν: «Κάτω η 29η Απριλίου» (η μέρα που καταλύθηκε η δικτατορία), «Ζήτω ο Σαλαζάρ» (που έχει πεΟάνει!), «Ζήτω ο φασισμός» (που ζεί πάντα στην καρδιά των Αμερι­ κανών υπερδημοκρατών)12... Εμείς, βέβαια, δεν αξιωθήκαμε να χαρούμε τέτοιου είδους «συμμα­ χικές» εκδηλώσεις μετά τις 23.7.1974. Χαρήκαμε, όμως, μιάν ά λ λ η απόπειρα, 20 μόλις μέρες π ρ ι ν απ’ τήν πορτογαλική (τί σύμπτωση!), που θ'-αποτελούσε και το «σύνθημα» για να εξαπολυθεί μιά τ ρ ί τ η στην Κύπρο... Και δεν έλειψαν, βέβαια, οι «κακόπιστοι», που ισχυρί­ στηκαν πως πίσω απ’ τους συνωμότες της 24.2. στεκόταν ο μυστηρι­ ώδης εκείνος «καθένας», ο τα πάνθ’ ορών και τα πάντα πληρώνων... Ούτε έλειψαν οι αδιάκριτοι που πρόσεξαν πως το πορτογαλικό πραξι­ κόπημα ξέσπασε έ ν α μ ή ν α π ρ ι ν απ’ τις εκλογές της 12.4. -όπως ακριβώς έ ν α μ ή ν α π ρ ι ν απ' τις ελληνικές εκλογές της 28.5.67 είχε πραγματοποιηθεί (τί σύμπτωση!) το πραξικόπημα της 21.4... Αλλά και οι «συγχύσεις» κι οι διαδηλώσεις κι οι συμπτώσεις είναι απόλυτα δικαιολογημένες, αφού η (ώς πέρσι καθωσπρέπει Πορτογα­ λία) έκανε, τώρα, μιάν άπρεπη «στροφή προς τ ' αριστερά». Την ίδιαν ακριβώς «στροφή» δεν είχαν διακρίνει οι οξυδερκέστατοι Αμερικανοί και στην Ελλάδα του 1965 - εφ’ ω και έθεσαν εκποδών τον Γ. Παπανδρέου; Την ίδια «στροφή» δεν είχαν διαπιστώσει και στην Κύπρο του 1974 - εφ’ ω και έθεσαν υπό τα πυρά του Σαμψών τον Μακάριο, που τόν αποκαλούσαν «Φιντέλ Κάστρο της Μεσογείου»·, Και την ίδια, πάλι, «στροφή» δεν διαβλέπουν στην Ελλάδα και τώρα; «Η ελ,/jjνική κυβέρνηση -έγραφε ο John Marks, πριν τέσσερις μήνες κιόλας'3- φοβάται μήπως οι ΗΠΑ προχωρήσουν σε ενέργειες για να ανα­ χαιτίσουν την α ρ ι σ τ ε ρ ή π ο ρ ε ί α-τ η ς ('sic), όπως την ονομάζουν οι σχεδιαστές της πολιτικής στην Ουάσιγκτον»! Και, προμηθείς όπως είναι, οι «σχεδιαστές» παίρνουν πάντα τα μέτρα-τους. Και ξέρουμε όλοι, καλά, τα μέτρα και τα σχέδια κι οι ενέρ­ γειες τί σημαίνουν... Οπως και τί μπορεί να σημαίνει η «σιβυλλική» φράση του κ. Kissinger, που έφερε στο φως μιά κυπριακή εφημερίδα: «Είναι δυνατόν ν ’ ανατραπεί ο Καραμανλής, αν επιμείνει στις αδιάλλα­ κτες Οέσεις-του επί του Κυπριακού»'*... Και δεν αμφιβάλλουμε διόλου π ο ι ό ς «είναι δυνατόν» να τον ανα­ τρέψει -αφού και τις «μαντικές» ικανότητες του κ. Kissinger ξέρουμε 12. A.F.P., 11.11.1974. 13. .New York Times·. 12.11.1974 14. ·Φ ,Μ αβνο(Β. 2.3.I97J

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

48

πολύ καλά (α υ τ ό ς δεν ανάγγειλε, 24 ώρες π ρ ι ν , την «αλλαγή» της 24 Ιουλίου;) και ο προϊστάμενός-του έχει επιφυλάξει στον «καθένα» το δικαίωμα «ν’ ανατρέπει κυβερνήσεις» και ν’ αναδείχνει τους πράκτο­ ρες σε δικτάτορες... Τ α ΑΤΟΜΑ, άλλωστε, που δυστροπούν, λίγο ή πολύ, στα σχέδια των ουασιγκτόνιων «σχεδιαστών», δεν έχουν καλύτερη τύχη απ’ τους «δύστροπους», που τιμωρεί η Μαφία, όταν απιστούν στην «ο μ έ ρ τ α ν-της - το μυστικό κώδικά-της. Ξέραμε, βέβαια, από καιρό, πως έν’ απ’ τ’ «αναστήματά»-της αμερι­ κάνικης πολιτικής, ο πρόεδρος του Νοτίου Βιετνάμ, Ντιέμ, είχε δο­ λοφονηθεί απ’ τους ίδιους τους πάτρωνές-του. Αλλά τώρα, οι γνώσεις-μας, και σ’ αυτό το πεδίο, πλουτίστηκαν άφθονα. Ο ίδιος Figueres αποκάλυψε -κ α ι το αμερικάνικο περιοδικό *Time» το επιβε­ βαίωσε· πως η CIA είχε αναμιχθεί (πάλι οι ευφημισμοί!) στη δολοφο­ νία ή στις απόπειρες δολοφονίας, κ ι ά λ λ ω ν «αναστημάτων» της: του δικτάτορα της Δομινικανής Δημοκρατίας Trujillo και του δικτά­ τορα της Αϊτής Duvalier (του δυσώνυμου εκείνου -και συνώνυμου«Παπα - Ντόκ»). Α λλ' αυτά, στο κάτω-κάτω, είναι «ξεκαθαρίσματα λογαριασμών» ανάμεσα σε Μαφιόζους του ένθεν κακείθεν υποκόσμου. Πολύ περισ­ σότερο ενδιαφέρει ότι τ α υ τ ό σ η μ η τ α κ τ ι κ ή ακολουθείται κι απέναντι σε πολιτικούς, που δ ε ν χρωστάνε τους θώκους-τους στην αμερικάνικη ευλογία. Οι ίδιες πηγές που αναφέραμε πιο πάνω, αποκάλυψαν πως «η CIA είχε προσλάβει π λ η ρ ω μ έ ν ο υ ς δ ο λ ο φ ό ν ο υ ς τ η ς Μ α φ ία ς » και οργάνωσε «μιά σειρά απόπειρες κατά του Fidel Ca­ stro»... Και την ε ν τ ο λ ή ν’ ανατρέψουν τον Allende (και, αναπότρε­ πτα, να τον δολοφονήσουν) την έδωσε στους Χιλιανούς Μαφιόζους ο ί δ ι ο ς ο Kissinger, που «rέχει την ηθική ευθύνη για το θάνατο του Προ­ έδρου» - όπως υποστηρίζει ο Victor Marchetti1®... Και το μεσημέρι της 15.7.74, ο Ιωαννίδης τηλεφωνούσε έξαλλος στο «Νικολάκη» Σαμψών, απαιτώντας « το κ ε φ ά λ ι τ ο υ Μ ο ύ σ κ ο υ » , επειδή «τον πίεζαν ... ξέρεις ποιοι». Κι όσο για τις «προγραφές», που είχαν προγραμματίσει οι εδώ συνωμότες της 24.2., θα είναι κι αυτές επινοήματα «δημαγω­ γών» και «συκοφαντών», βέβαια... Αλλά η «πολιτική αυτή της δολοφονίας» δεν σταματάει έξω απ’ τ’ αμερικάνικα τείχη. Εισδύει και μ έ σ α σ ' αυτά, για να βγάλει απ’ τη μέση τους «ενοχλητικούς» όποιας φυλής και θέσης: Οπως αποκαλύ­ πτεται, πάλι τώρα, απ’ τους -New York Times·, το χέρι των δολοφόνων του μαύρου ηγέτη Martin Luther King, αλλά και του ίδιου του Προ­ έδρου Kennedy, φαίνεται πως το όπλισαν οι ίδιες εκατόγχειρες «υπη­ 15. Βλ. «Βήμα*, 5.1.1975

Η ΑΡΑΧΝΗ

49

ρεσίες», που είχαν πάλι προσλάθει στην υπηρεσία-τους (τί έλλειψη φαντασίας!) διαπρεπείς Μαφιόζους... Το δίχως άλλο, οι υπερατλαντικοί «σχεδιαστές» έχουν εγκολπωθεί το συνετό αξίωμα των παλιών Ινδών (και τόσων άλλων) ηγεμόνων: «Ο βασιλιάς που θέλει να ευτυχήσει, πρέπει να σ κ ο τ ώ ν ε ι ο π ο ι ο ν δ ή π ο τ ε εμποδίζει τα σχέδιά-του, ακόμα κι αν αυτός είναι αδερφόςτου. γιός-του ή πατέρας-του». Και, καταπώς φαίνεται, τούτη η ενδέκατη «εντολή» έχει την πιό μεγάλη πέραση ανάμεσα στους ευλαβείς τη ρητές του μωσαϊκού νό­ μου... Ε π ε ι τ α , όλα τ’ άλλα, είναι «λεπτομέρειες», που βοηθούν, προετοι­ μάζουν, εξασφαλίζουν την επίτευξη του μεγάλου σκοπού: Η διάβρωση λ.χ. των ξένων, «φιλικών». Σωμάτων Ασφαλείας,με τη μέθοδο της μετεκπαίδευσης των στελεχών-τους στη Διεθνή Αστυνο­ μική Ακαδημία και της «δωροδοκίας-τους για την απόκτηση πολύτιμων, απόρρητων πληροφοριών» - όπως παραδέχτηκε, πριν εφτά μήνες, ο ίδιος ο διευθυντής της CIA, William Colby, στον γερουσιαστή Fulbrightle... Η διάβρωση των ξένων, «φιλικών», Ενόπλων Δυνάμεων, με τη μέ­ θοδο πάλι της μετεκπαίδευσης στις ΗΠΑ, της πλύσης εγκεφάλου με τα απορρυπαντικά των «ατλαντικών ιδεωδών», της οικονομικής ακόμα εξάρτησης των ξένων στρατευμάτων (εξοπλισμός κλπ.) από το Αραράτ του Πενταγώνου και του ΝΑΤΟ... Η διάβρωση των ξένων, «φιλικών» πάντα, δικτύων επικοινωνίας, με τη μέθοδο των «ειδικών αλλοδαπών τεχνικών» -που αποτελούν από­ λυτη εγγύηση αδιάβλητης συνεργασίας όταν προέρχονται απ’ τη δια­ βόητη ITT κι όταν έχουν προϋπηρετήσει στη Χιλή, στην Πορτογα­ λία, στο Μεξικό17, όπου η υπερεθνική αυτή εταιρία έχει συλλέξει τό­ σες περγαμηνές αφιλοκερδούς, υπερεθνικόφρονος, πολυπραγμοσύνης... Κ ΐ ΑΝ απορεί κανείς ακόμα για τους στόχους όλης αυτής της πολυ­ σχιδούς δραστηριότητας, δεν έχει παρά ν’ ακούσει την προειδοποίηση του Γάλλου σοσιαλιστή ηγέτη Mandfes-France, 24 μόλις ώρες π ρ ι ν απ’ την τελευταία πορτογαλική απόπειρα: «Οι εξελίξεις στήν Πορτογαλία, όποια κατεύθυνση κι αν πάρουν, θα επη­ ρεάσουν βαθύτατα και θ ’ αποτελόσουν προηγούμενο για την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία και, ώς ένα βαθμό, τη Γαλλία»'*. 16. Στις 26.8.1974. 17.*Νία». 14.J. 1975. 18. Δηλώσϊις-tou 10.3.1975.

so

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Α υ τ ή ακριβώς η ε π ί δ ρ α σ η που μπορεί να έχουν και το π α ρ ά δ ε ι γ μ α που μπορεί ν' αποτελεσουν οι «ανεξέλεγκτες» (απ τις ΗΠΑ) εξελίξεις σε μιά χώρα, είναι που ταράζουν την υπερατλαντική «κυβερνητική». Χωρίς να το ξέρουν, ίσως, οι εγκέφαλοί-της αναμα­ σούν την οργισμένη δήλωση του Τσάρου, πριν 147 χρόνια: «...άεν επιθυμώ την απελχυΟέροχιιν των ΕλΛήνων δεν την αξίζουν και ήΟελον είναι ο λ έ θ ρ ι ο ν π α ρ ά δ ε ι γ μ α δια τους άλλους λαούς, αν κατώρθουν να ιδρύσουν ελεύθερον κράτοςλ»1·. Προπάντων, όμως, η έστω και μερική αποτίναξη της ασφυκτικής αμερικάνικης κηδεμονίας απ’ τα κράτη της «κλειστής» μεσογειακής θάλασσας, θα κλόνιζε τη νοτιοευρωπαϊκή και μεσανατολική στρατη­ γική των ΗΠΑ, που την «εμπνέει» και την καθοδηγεί ο κλυδωνιζόμενος τώρα αμερικάνικος καπιταλισμός. Χωρίς τις πολυάριθμες βάσειςτου, χωρίς τις οικονομικές και στρατηγικές προσβάσεις-του στις με­ σογειακές χώρες, ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός θα βρισκόταν γυμνω­ μένος απ’ τα ορμητήρια που του ανοίγουν το δρόμο για τα π ε τ ρ έ ­ λ α ι α της Μέσης Ανατολής -γ ια τον πακτωλό αυτόν, που απομυζούν χρόνια και χρόνια τα πιο απειροδύναμα μονοπώλια του κόσμου. (Εφ’ ω και η «μπερτόλδεια» πρόταση του κ. Kissinger, για ελληνοαμερικάνικο «κονσόρτσιουμ» στα πετρέλαια του Αιγαίου...). Μπροστά σ’ αυτόν τον «θανάσιμο» κίνδυνο, κανένα μέσο και κα­ νένα μέτρο δεν είναι ανεπίτρεπτο και ανήθικο για την ιοβόλο κι ανθρωποβόρο αράχνη, που έχει απλώσει το δίχτυ της πάνω απ’ όλη την οικουμένη. «Κατακαημένη πλάση που σε γήτεφαν Ό /.’ οι τρελοί του κόσμου κι εστρατήγεψαν!», λέει ο Οδυσσέας Ελύτης*0. Αλλά π ι ό τρελοί θά ’μαστέ ε μ ε ί ς ο ι ά λ λ ο ι , αν δεν συνειδητοποιήσουμε και της «αράχνης» το «γήτεμα» και του διχτυού-της τις παγίδες - για ν’ αμυνθούμε, όσο μπορούμε... [16.3.1975]

19. Rapports dt St. Pttersbourg της 16.4.1828. Βλ. ΜένβεΧσον-Βαρθόλδη (MendelssooBaitholdy), Ιστορία της ΕΟΛΑος αχό του 1453 μέχρι των ημιρών-μας (1870-74). Μεταφρ. Αγγλ. Βλάχου. Αθήνα, 1873-76. τομ. Β\ σελ. 2. 20. Ο ήΧιος ο ηλιάτορας. Αθήνα, Ικαρος, 1971.

ΔΗΜΟΙ ΚΑΙ ΜΙΣΟΔΗΜΟΙ Έ να «θεμέλιο της Δημοκρατίας» χωρίς θεμέλια ’ ΑΠΟΡΟΥΣΕ, βέβαια, ο σημερινός Ελληνας, αν -έχοντας, ας πούμε, τη φανταστική δυνατότητα να ταξιδέψει ανάποδα στο χρόνο και να περιδιαθάσει στην αρχαία Α θήνα- συναντούσε κάποιο ναό με τ’ όνομα « Τ έ μ ε ν ο ς Δ ή μ ο υ κ α ι Χ α ρ ίτ ω ν » . Και θ’ απο­ ρούσε διπλά, γιατί, σήμερα, μόνο με τις χ ά ρ ι τ ε ς δεν γίνεται να συνταιριάξουν οι Δήμοι -όποιοι Δ ήμοι- έτσι που κατάντησαν και τους κατάντησαν. Κι ωστόσο, οι Αθηναίοι του καιρού εκείνου δεν αφιέρωσαν στο Δήμο-τους ναό, απο θρησκομανία ή απλή «φιλοφρόνηση». Λάτρευαν τον «ι ε ρ ό ν δ ή μ ο ν » απο ευγνωμοσύνη («χάριτα»), επειδή οι θεσμοί-του εξασφάλιζαν «την δόξαν και την ευημερίαν των Αθηναί­ ων». Επειδή, μ’ άλλα λόγια, ο Δήμος ήταν το πρωτοκύτταρο της Δη­ μοκρατίας - και ο ανάδοχός-της, άλλωστε, όπως δείχνει τ’ όνομά-της. Και τέτοιος, βέβαια, θά ’πρεπε νά ’ναι,και σήμερα, ο Δήμος -όποιος Δήμος. Ο χι μόνο η Αρχή, που φροντίζει για την καθαριότητα, την υγεία, την ευρυθμία της πόλης και των δημοτών. Αλλά και η αρχή, η πρώτη κυψέλη, της πολιτικής παρουσίας και δραστηριότητας των πο­ λιτών. Στο στενότερο χώρο του Δήμου ή της Κοινότητας, οι πολίτες μπορούν (και πρέπει) ν’ ασκούν και ν’ ασκούνται στην πολιτική «πρά­ ξη», που θ’ ακτινοβολήσει στον πλατύτερο χώρο της δημόσιας ζωής. Θά ’πρεπε, α λ λ ά ...

Θ

Μ ι λ ά μ ε , ολοένα, γΓ Α υ τ ο δ ι ο ί κ η σ η - και, μάλιστα, την κα­ τοχυρώνουμε, λέει, με νόμους και Συντάγματα. Αλλά η Αυτοδιοίκηση μένει λόγος κενός, όταν οι Δήμοι και οι Κοινότητες έχουν καταντήσει ατροφικοί κι ενδεείς οργανισμοί, άποροι κι άπραγοι, χωρίς καμιά δυ­ νατότητα αυτονομίας, χωρίς καμιάν ικανότητα αυτοπροστασίας.

52

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Δεν είναι τυχαίο, βέβαια, οτι το Κράτος -δηλαδή, οι κυβερνήσεις, που το ενσάρκωναν- φρόντισε ν’ αποψιλώσει, λίγο - λίγο, την Αυτο­ διοίκηση απ’ την... αυτοδιοίκησή-της, να την απογυμνώσει απ’ τα οι­ κονομικά μέσα κι απ’ τις αρμοδιότητες, που της ανήκουν φύσει και θέσει. (Για τους δρόμους της Αθήνας λ.χ. δεν είναι αρμόδιος πια ο Δήμος, αλλά το Ταμείο Μονίμων Οδοστρωμάτων. Για την αποχέτευσή-της, ο Οργανισμός Αποχετεύσεως Πρωτευούσης. Για την ύδρευσή-της, η Εταιρία Υδάτων, και πάει λέγοντας). Κι ο λόγος αυτής της απογύμνωσης είναι διπλός: Ενας Δήμος, στερημένος απο ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή α υ τ ο τ έ λ ε ι α , χά­ νει και κάθε-του ανεξαρτησία απέναντι στο Κράτος, δεν έχει φωνή και δεν έχει μπόρεση, κρέμεται απ’ την κρατική ελεημοσύνη, κι επομένως βρίσκεται στο έλεος της (τυχόν) κυβερνητικής αυθαιρεσίας και κομ­ ματικής ακροβασίας... Κι ένας Δήμος, ακρωτηριασμένος απ’ τις θασικές-του α ρ μ ο δ ι ό τ η τ ε ς (τις πραγματικά σημαντικές, πέρ’ απ’ τα πιστοποιητικά, τους τάφους, και τα σκουπίδια), αφήνει το πεδίο ελεύθερο τόσο στην κρατική ακηδία, οσο και στην ιδιωτική κερδο­ σκοπία. Πώς λ.χ. ένας Δήμος - επαίτης θα μπορούσε ν’ αντιταχθεί σε όποιαν ετσιθελική κυβερνητική επέμβαση, αφού είναι ικέτης του δημόσιου ταμείου; Και πώς ένας Δήμος-ανάπηρος κι «αναρμόδιος» θα μπορούσε να καταπολεμήσει τη μόλυνση του περιβάλλοντος ή την πολεοδομική αναρχία, την καταστροφή του πράσινου ή την κατακρεούργηση των ακτών-μας που επιχειρούν τα μεγάλα συμφέροντα, αφού ούτε τις αρ­ μοδιότητες έχει, ούτε και την οικονομική δύναμη; Μην ξεχνάμε, άλ­ λωστε, πως οι πολυποίκιλοι και ποικιλώνυμοι κρατικοί οργανισμοί, που έχουν απορροφήσει τις δημοτικές αρμοδιότητες, καταντούν τε­ λικά ανώνυμοι κι α ν ε ύ θ υ ν ο ι , επειδή η ευθύνη-τους «διαλύεται» μέσα στη γενική κυβερνητική ευθύνη. Ενώ, αντίθετα, οι επώνυμοι δη­ μοτικοί άρχοντες είναι και μένουν ά μ ε σ α υ π ε ύ θ υ ν ο ι απέναντι στους δημότες που τους ψήφισαν και που μεθαύριο θα τους ξανα- ή κατα- ψηφίσουν. Κι αυτή, ακριβώς, η ουσιαστική «ανευθυνότητα» των διάφορων «οργανισμών», ανοίγει στάδιον δόξης λαμπρόν τόσο στους κομματικούς καιροσκόπους οσο και στους ιδιωτικούς κερδοσκόπους... Που θα πει οτι, χωρίς π ρ α γ μ α τ ι κ ά δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή διοίκηση των Δήμων και Κοινοτήτων, ούτε ο αγώνας για τη νομική κι οικονο­ μική αποκατάσταση, κατοχύρωση κι ουσιαστικοποίηση της Αυτοδι­ οίκησης μπορεί νά τελεσφορήσει, ούτε η επαχθής κρατική «κηδεμο­ νία» μπορεί ν' αποσκορακισθεί, ούτε ο αποπνικτικός κλοιός των με­ γάλων συμφερόντων μπορεί ν’ αποτιναχθεί. Που θα πει, μ’ άλλα λόγια, πως ο ύ τ ε σ τ η σ τ ε ν ά « ν ο ι κ ο κ υ ρ ί σ τ ι κ η » αποστολή-της δεν μπορεί ν’ ανταποκριθεί η Αυτοδιοίκηση, μιά κι είναι ανήμπορη ν’ ασκήσει καν διοίκηση...

ΔΗΜΟΙ ΚΑΙ ΜΙΙΟ ΔΗΜ ΟΙ

53

Λ Ε Μ Ε , ολοένα, πως η Αυτοδιοίκηση είναι το « θ ε μ έ λ ι ο τ η ς Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς » . Κι ενοούμε, βέβαια πως ε κ ε ί πραγματώνεται, σε π ρ ώ τ ο στάδιο, η ελεύθερη έκφραση της γνώμης κι η επιβολή της λαϊκής θέλησης - οχι μόνο με. την περιοδική εκλογή των δημοτικών αρχόντων, αλλά και με την αδιάκοπη λαϊκή παρουσία και την επίδρασή-της πάνω στην τοπική εξουσία. Αλλά κι αυτό το «αξίωμα» μένει λόγος κενός, όταν ο Δήμος έχει στερηθεί (για τις αιτίες που αναφέραμε) απο κάθε ελευθερία γνώμης και δράσης κι επίδρασης. Σ' έναν τόπο, ωστόσο, και σε μιάν εποχή, όπου ξαναρχίζει- π άλι!- η κοπιώδης προσπάθεια για την οικοδόμηση της Δημοκρατίας, τα τοπι­ κά, δημοτικά ή κοινοτικά «θεμέλιά»-της είναι οσο ποτέ απαραίτητα. Ε κ ε ί, και οι δημοτικοί εκπρόσωποι του λαού, κι ο λαός ο ίδιος, θ’ αγωνιστούν οχι μόνο για τα τοπικά προβλήματα, αλλά και για τ ο σ ύ ν ο λ ο των προβλημάτων του τόπου. Ε κ ε ί, θα πραγματωθεί η πρωτοβάθμια άσκηση και κινητοποίηση για τη βελτίωση καί την πρόοδο, για την εξασφάλιση και την περιφρούρηση των δικαιωμάτων των ατόμων, οχι μόνο σαν δημοτών, αλλά και σαν π ο λ ι τ ώ ν , γενι­ κότερα. (Κι ας θυμηθούμε τους βυζαντινούς Δήμους -«το τελευταίο άσυλο των λαϊκών ελευθεριών», όπως τους λέει ο Ουσπένσκι- με τις συνελεύσεις-τους και τους συμθούλους-τους, που είχαν ονόματα τόσο οικεία στην εποχή μας, και τόσο εύγλωττα: «θουλευτήρια» και «θουλευταί»... Κι ας θυμηθούμε, ακόμα, τούς Ρωμαίους Δημάρχους, τους «tribuni plebis», που ήταν «προστάτες του λαού», οπλισμένοι με «ιερή κι απαραβίαστη εξουσία» (sacrosancta potestas) για ν’ αποτρέπουν τις τυχόν άδικες, καταπιεστικές αποφάσεις των αρχόντων εναντίον κά­ ποιου ή κάποιων απ’ το «πλήθος». Και που είχαν, μάλιστα, τη δύναμη να τιμωρούν, ακόμα και να σκοτώνουν, τους άρχοντες που θά ’καναν «κατάχρηση των δικαιωμάτων»-τους, όπως λέει το εκκολαπτόμενο Σύνταγμά-μας...). Ε χ θ ρ ο ί της Δημοκρατίας, του Δήμου στη διπλή-του έννοια, του τό­ που όλου, δεν απολείπουν σήμερα οσο ποτέ - είτε θρασείς «φίλοι» και «σύμμαχου» είναι αυτοί, είτε θρασύδειλοι οραματιστές «τεθωρακισμέ­ νης» ή εστεμμένης τυραννίας. Στον αγώνα, όπου συμπορεύεται η συν­ τριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, για ν’ αποκρουσθούν οι πρώτοι και για ν’ αποδυναμωθούν οι δεύτεροι, η Αυτοδιοίκηση μπορεί και πρέπει νά ’ναι ο πρώτος πυρήνας και το πρώτο εκπαιδευτήριο. Οταν, μάλιστα, ξέρουμε -και το επαληθεύουμε κάθε μέρα- πως, κάτω απ’ την ίδια-μας τή στέγη, οι ρέκτες της δικτατορικής φαυλοκρατίας καραδοκούν και οι δέκτες της φαύλης αυλοκρατίας ανασυντάσσονται, πώς μπορεί να βαυκαλιζόμαστε, ανέφελοι, με την ψευδαί­ σθηση πως «κίνδυνοι δεν υπάρχουν»; και πώς μπορεί ν’ απαρνιόμαστε, ανέμελοι, το πολύτιμο όπλο που αποτελεί η π λ ή ρ η ς και σ ω σ τ ή

54

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Αυτοδιοίκηση; Πώς μπορεί, ακόμα, ν' αντιμετωπίζουμε αδιάφοροι την τύχη του Δήμου, που τόσο μεγάλες δυνατότητες έχει, και ν’ αφήνουμε «στην τύχη» την εκλογή των αρχόντων-του; Πώς μπορεί να ξεχνάμε οτι «υπάρχουν στις πολιτείες άνθρωποι μ ι α ό δ η μ ο ι -αντιδημοκρατικοί-, που, αν τους ευνοήσει η τύχη της ψήφου, προκαλούν τον όλεθρο του δήμου και του λαού», καθώς λένε οι παλιοί εκείνοι, ανώνυμοι «Δισσοί λόγοι»; [«εντί γαρ εν ταις πόλεσι μισόδαμοι άνθρωποι, ων αί κα τύχη ο κύαμος,απολούντι τον δόμον»']. Που θα πει οτι χωρίς π ρ α γ μ α τ ι κ ά δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή διοίκηση των Δήμων και Κοινοτήτων, το «πρωτοκύτταρο» της Δημοκρατίας καταντά έωλο ή, ακόμα χειρότερο, απατηλό, αφού «μισόδημοι» στην ουσία δημοτικοί άρχοντες, οχι μόνο δεν προωθούν τη Δημοκρατία, αλλ’ αντίθετα τη ναρκοθετούν. Γιατί αν η Αυτοδιοίκηση, σε σωστά και συνεπή χέρια, γίνεται αληθινά «θεμέλιο της Δημοκρατίας», σε χέ­ ρια πονηρά μετατρέπεται σε «γέφυρα» για τη φαλκίδευσή-της, σ’ ερ­ γαλείο για τη δολιοφθορά-της, σε κερκόπορτα για την άλωσή-της. Πόσης ύπουλης, αντιλαϊκής προπαγάνδας όργανο μπορεί να γίνει ο κάθε Δήμος, και τί γόνιμο μέσο διαφθοράς και δεκασμών κι εκβι­ ασμών προσφέρει στους «μισόδημους», το ξέρουμε -και το γνωρίσαμε καλά, στην «επταετία»- όλοι μας!... Που θα πει, μ’ άλλα λόγια, πως οι δημοτικοί άρχοντες θα πρέπει «ν' αφιερώνουν αποκλειστικά τη σκέψητους στην εξυπηρέτηση της πόλης» [σαν τους Αθηναίους του Θουκυδίδη: «τη γνώμη δε οικειοτάτη ες το πράσσειν τι υπέρ αυτής»2], και μέλημάτους να είναι οχι μόνο ο Δήμος - «άθροισμα οικημάτων», αλλά προ­ πάντων ο Δήμος - άθροισμα πολιτών και «θεμέλιο δικαιωμάτων». Κι ας μην επιστρατεύσουν, πάλι, οι αγαθοί το παμπάλαιο και πασί­ γνωστο τέχνασμα πως «δεν πρέπει να πολιτικοποιούνται οι δημοτικές εκλογές». Κανένας δεν αγνοεί πια πως αυτή η δήθεν άδολη δήθεν «απολιτικοποίηση», αποτελεί την πιο π ο ν η ρ ή και την πιο α ρ ν η ­ τ ικ ή π ο λ ιτ ικ ο π ο ίη σ η . Γ ιατί συνεργεί στην απο­ π ο λ ι τ ι κ ο π ο ί η σ η τ ο υ λ α ο ύ , που τόσο βολεύει τους «αγα­ θούς», και στην α π ο ν έ κ ρ ω σ η των Δήμων (τόσο σαν οργάνων Αυ­ τοδιοίκησης, οσο και σαν εδράνων Δημοκρατίας) που τόσο εξυπηρε­ τεί τους «αγαθότατους»... [23.3.1975]

1. Σε Diels, Die Fragmattt der Vorsokratiker. 90.7.10. 2. hrtopiai, A. 70,6.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΞΙΣ ΚΑΙ «ΝΕΑ ΤΑΞΙΣ» Οι γέφυρες του ολοκληρωτισμού

Α ΔΑΚΤΥΛΙΚΑ αποτυπώματα είναι απαράλλαχτα. Η τεχνι­ κή, η κλιμάκωση, η «ιδεολογία», μένουν ανάλλαχτες - είτε για τη μεσοπολεμική ή μεταπολεμική Ιταλία και Γερμανία πρόκειται, είτε για τη μεταχουντική Ελλάδα: απ’ τις μικρο-ομάδες και τις νυχτερινές, λαθραίες μικρό - επιθέσεις εναντίον γραφείων, θιβλιοπ(ολείων και τοίχων, στις φανερές μικρο-επιδείξεις θράσους και προκλητικότη­ τας... απ’ τους μοναχικούς τραμπουκισμούς, τραυματισμούς, και,τέλος, δολοφονίες αντιπάλων, στην ανοιχτή, μαζική τρομοκρατία και, τέλος, στις εκατόμβες και τις ομαδικές σφαγές με την υπόκρουση του παλιού φασιστικού συνθήματος «Me ne frego!» [Δε δίνω δεκάρα για τίποτα!]. Και το «πιστεύω», πιστό πάντα στους παλιούς «προφήτες»-του: περιφρόνηση για τον «πολτό των πολλών», μεσσιανισμός των «εκλε­ κτών λίγων», κονιορτοποίηση του ατόμου και μυθοποίηση του κράτους-τέρατος, λατρεία της δύναμης, της βίας και της αυταρχίας. «Ο φασισμός -υλακτούσε ο Mussolini, το 1922- εκπροσωπεί την αντί­ δραση κατά των δημοκρατών, που προσπάθησαν με κάθε τρόπο να εξουδε­ τερώσουν την εξουσία του κράτους»1. Κι όταν πήρε την εξουσία αυτή, γαυριούσε: «Κηδέψαμε το παλιό δημοκρατικό, φιλελεύθερο, αγνωστικιστικό και παράλυτο κράτος - το κηδέψαμε με κηδεία τρίτης τάξεως». (Ο ίδιος, βέβαια, δεν αξιώθηκε, 20 χρόνια αργότερα, ο ύ τ ε κ α ν κη­ δεία...). «Η κοινοβουλευτική δημοκρατία -έγραφε, στον «Αγώνα»-του, ο HiUerαποτελεί βασική διαστροφή. Ο κανόνας των "αποφάσεων της πλειοψηφίας" σκοτώνει κάθε ευθύνη. Αντιστρατεύεται την "αριστοκρατική αρχή της

Τ

I. Λόγος-του στο Μιλάνο, 6.10.1922.

56

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

φύσεως"» (που υπέρτατη ενσαρκωσή-της ήταν ο ίδιος...). «Η δημοκρατία είναι μία μόλυνση του πνεύματος» - λέει και ξαναλέει, τώρα. ο αμόλυντος και πνευματώδης Pino Raudi, ο ιδρυτής του «Ordine Nuovo», και ... βουλευτής της Δεξιάς στην Ιταλική Βουλή! «θέλουμε να καταστρέψουμε τη δημοκρατία -δηλώνει ο Clemente Graziani, ο φυγόδικος, μαζί με τον Massagrante, «υπαρχηγός» των νεοφασιστών. θέλουμε να καταργήσουμε την ψήφο, να εμπιστευΟούμε την καθο­ δήγηση του κράτους σε λίγους αριστοκράτες της διανοήσεως» (όπως αυ­ τός...)2. «Ελευθερία = το όπιον της αναρχίας», γράφουν οι ανώνυμοι τοιχο­ γράφοι της εδώ «Νέας Τάξεως»... «Το τρίπτυχο Ελευθερία - Ισότης - Αδελφότης είναι μιά απάτη... Η αρχή της πλειοψηφίας αντίκειται στο φυσικό νόμο... Το λαό πρέπει να τον διοι­ κούν όχι εκείνοι που τ ο υ α ρ έ σ ο υ ν , αλλά εκείνοι που τ ο ν ω φ ε ­ λ ο ύ ν » - δηλώνει ο επώνυμος αρχηγός των νεοφασιστών - νεονατσιστών - νεοτεταρταυγουστιανών (και θασιλόφρων, ως εικός), συνεργά­ της και κουμπάρος του Λαδά , ου μην αλλά και καθηγητής (επί δικτα­ τορίας) της Κοινωνιολογίας (μάλιστα!) και Προπαγάνδας στη Σχολή Γ ενικής Μορφώσεως του Αρχηγείου Στρατού (μάλιστα!), στις Σχολές Ευελπίδων, Αστυνομίας και Χωροφυλακής (μάλιστα!) και Σύμβουλος στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων (μάλιστα!)3. (Κι είναι αληθινά ανατριχιαστικό -αλλά διόλου περίεργο, με τέτοι­ ους, κι άλλους, δασκάλους- ότι τα ί δ ι α συνθήματα και τις ί δ ι ε ς «αρχές» συναντάμε και στη «διαπαιδαγώγηση των Ελλήνων αξιωματι­ κών». Ιδού μερικές: «Η ελευθερία του λόγου είναι όπλο των αναρχικών»... «Δημοκράτης = κουκουές, πατριώτης = αντιδημοκράτης»... «Ο ρόλος των αξιωματικών είναι να πατρονάρουν και να καθοδηγούν τον λαό μακριά απο τον φθοροποιό δρόμο της ελεύθερης σκέψεως, που οδηγεί στον κομμουνισμό»...*. Οσο για το αν οι ιδέες αυτές γέννησαν τον ΙΔΕΑ ή ο ΙΔΕΑ τις ιδέες, αυτό είναι ενα άλλο αίνιγμα που δεν μπορούμε να το λύσουμε εμείς οι ανίδεοι και αναρμόδιοι, αφού δεν κατόρθωσαν να το λύσουν ούτε οι αρμόδιοι υπουργοί...). Φ υ σ ι κ ά , το πιο πρόσφορο όπλο για την επικράτηση των κάθε εί­ δους αρχαγγέλων του ζόφου, είναι η βία κι ο τρόμος: «Στην πολιτική, η επιτυχία ανήκει σ ’ εκείνον που είναι βίαιος και ανελέ­ ητος» - έγραφε πάλι ο Hitler, που δεν έπαυε να εξαιρεί την «κτηνώδη 2. Συνέντευξη 2.12.1974, στο κερ. «Panorama». 3. Βλ. κερ. *Πολιτικά θέματα*, αριθ. 31/15.21.2.1975, σελ. 28. 4. Βλ. Λ. Χονδροκούκη, στο ανέκδοτο βιβλίο-του · λ νοτομία των Στρατιωτικών Πραζικο-ημάτκυν, κου αχοσκάσματά-του δημοσιεύτηκαν στην ·Αυγή·. 11 και 12.3.1975.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΞΙΣ ΚΑΙ «ΝΕΑ ΤΑΞΙΣ»

57

βία» και τα «κτηνώδη δικαιώματα» των «εκλεκτών» του φυράματόςτου... «Για μένα, η βία είναι ηθική, πιο ηθική απο το συμβιβασμό και τα παζα­ ρέματα», ορυόταν ο Mussolini. Και, μετά τη δολοφονία του σοσιαλιστή ηγέτη Matteotti (1924), ομολογούσε ωμότατα στη Βουλή: «Αν ο φασισμός είναι ένας εγκληματικός συνεταιρισμός, αν η βία ζεπήδησε απο μια ορισμένη ιστορική, πολιτική και ηθική ατμόσφαιρα, τότε η ευθύνη είναι δική-μου, γιατί Ε γ ώ σ κ ό π ι μ α δημιούργησα την ατμό­ σφαιρα αυτή. Ε γ ώ είμαι ο αρχηγός αυτού του εγκληματικού συνεταιρι­ σμού/#*. (Τί θαυμάσια αυτοπροσωπογραφία!). «Τρομοκρατείστε με τις βόμβες τους αντιφασίστες: Ενσπείρετε τον τρόμο του εγκλήματος! Δημιουργείστε μιά κρίση βίας και σκάστε-το!» εντέλλεται θαρραλέα η τελευταία (Γενάρης 1975) διαταγή της Φασι­ στικής Διεθνούς... Και, τοις κείνης ρήμασι πειθόμενοι,οι εδω οπαδοί-της κλασαυχενί­ ζονται πως « Η Νεα Τάξις κτυπά όπου θέλει, όποιον θέλει όποτε θέλει» και μουντζουρώνουν, μαχαιρώνουν και βάζουν βόμβες στα βιβλιοπω­ λεία... Αυτή η τελευταία επίδοσή-τους, άλλωστε, στοιχίζεται απόλυτα με τον κόσμο των ιδανικών-τους και με τα κελεύσματα των παλαιών αφεντικών-τους. «Οταν ακούω τη λχξη "πολιτισμός" τραβάω το πιστόλι-μου», έλεγε ενα απο τα πρωτοπαλίκαρά του νατσισμού, που τόσο διακρίθηκε άλλωστε στην πυρπόληση των βιβλίων... Πολύ παλιότερα, βέβαια, ο Milton έγραφε στα «Αρειοπαγιτικά»-του: «Οποιος σκοτώνει έναν άνθρωπο, σκοτώνει ένα λογικό ον... αλλά όποιος σκοτώνει ένα καλό βιβλίο, σκοτώνει την ίδια τη λογική...»9. Οι καλοί μας μελανοχίτωνες οραματίζονται να εξοντώσουν και τα δυό - αρχίζοντας, όπως είναι και σωστό, απ’ τα βιβλία, απ’ τη μόρφω­ ση, απ' τη λογική, που αποτελεί άρνησή-τους και αποτελούν άρνησή-της... Ω ΣΤ Ο Σ Ο , ούτε η εγκληματική μεθοδολογία, ούτε η παρανοϊκή, τυ­ χοδιωκτική «φιλοσοφία», ούτε η παραληρηματική δημαγωγία των φασισμών και των νατσισμών θα έφταναν ποτέ, για ν’ απλωθούν και ν’ ανδρωθούν τα «κινήματα» αυτά, και να γίνουν (όπως έγιναν ανάμεσα στο 1920 και στο 1945) «καθεστώτα» - και καταστροφείς του τόπουτους, και του κόσμου. Το μπόρεσαν, χάρη στο «χέρι» που τους έδωσαν ά λ λ ο ι , απο συμφέρον, μωρία ή ολιγωρία. Κανένας δεν αγνοεί πια τις ιστορικές και κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες της «ανόδου» του μεσοπολεμικού ολοκληρωτισμού... τα τα­ 5. Λόγος-του, 3.1.1925. 6. Areopagiiica (1644).

58

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ξικά συμφέροντα που στήριξαν τους ιλαρούς «Duce» και τους υστερι­ κούς «Fiihrer»... το συνασπισμό αντιδημοκρατικής συντήρησης και μεσο - αστικού αυταρχισμού, που αντιπροσώπευαν... τις ιερές συμμαχίες με το μεγάλο κεφάλαιο, που σφυρηλάτησαν στ’ όνομα του «εθνι­ κισμού»... και την ανίερη εξαπάτηση κι εκμετάλλευση των λαϊκών στρωμάτων, που πραγμάτωσαν στ’ όνομα του «σοσιαλισμού»... Ολ' αυτά τα γνωρίσαμε και παλιότερα και πρόσφατα: η «ιδεολογία»(!) της «Εθνικής Επαναστάσεως» δεν ήταν παρά ενα αλλοπρόσαλλο συνον­ θύλευμα των ολοκληρωτικών συνονθυλευμάτων, πασπαλισμένο με την πιο αναχρονιστική χρηστομάθεια και την πιο γκροτέσκα ημιμάθεια..., ενω ο «εθνικισμός»-της ήταν η εξυπηρέτηση ξένων και ντόπιων συμ­ φερόντων... και ο «κοινωνισμός» και «λαϊκισμός»-της, ήταν ο στραγ­ γαλισμός κάθε κοινωνικής προόδου και κάθε λαϊκής ανόδου. Σημασία, όμως, αυτή την ωρα για μας, έχουν οι «πρακτικές» γ έ φ υ ρ ε ς, που χρησιμοποίησαν κι εκμεταλλεύθηκαν οι φασισμοί και οι νατσισμοί, για να περάσουν, απ’ την οχθη της παράνομης συμμορίας, στο Καπιτώλιο ή στην Καγγελαρία. Και γέφυρες τέτοιες στάθηκαν η ε π ι ε ί κ ε ι α , η α ν ο χ ή , η « σ υ μ π ά θ ε ι α » ακόμα, που οι κυβερ­ νήσεις της δημοκρατίας έδειξαν απέναντί-τους. Η στάση, άλλωστε, των κυβερνήσεων εκείνων δεν είναι ανεξήγητη. Σε μιαν εποχή, όπως ο αιώνας-μας - που «το σπουδαιότερο γνώρισμάτου είναι η άνοδος των μαζών»7- τους συντηρητικούς πολιτικούς τρο­ μάζουν περισσότερο οι αξιώσεις και οι κραυγές των άοπλων λαϊκών μαζών παρά τα συνθήματα κι οι επιδρομές των ένοπλων αντιλαϊκών συμμοριώ\. Ετοιμοι να «πατάξουν αμειλίκτως» κάθε «απόπειραν διασαλεύσεως της δημοσίας τάξεως» απ’ τις πρώτες, είναι πρόθυμοι να κλείσουν τα μάτια σε κάθε «τετελεσμένη αταξία» των σμπίρων της «νέας τάξεως» - αφού, στο κάτω - κάτω, οι τελευταίοι στρέφονται εν­ αντίον του ίδιου «εχθρού», που οι «συντηρητικοί» τόσο αποστρέφονται. Κανένας δεν αγνοεί οχι μόνο την υποστήριξη που οι Γερμανοί θιομήχανοι, γαιοκτήμονες, μιλιταριστές κλπ., έδωσαν στον Hitler, αλλά και την «πονηρή» αυταπάτη των συντηρητικών πολιτικών, που πίστε­ ψαν οτι είχαν «τυλίξει» τον «Fiihrer» για να τον κάνουν όργανό-τους και που καμάρωναν πως «σε δυο μήνες, θα τον έχουν στριμώξει στη γω­ νία, έτσι που δεν θ ’ ακούγονται ούτε οι στριγγλιές-του»β. Π ο ι ό ς «στριμώχτηκε», τελικά, δεν άργησαν να το μάθουν - και να το πληρώσουν... Ο χι λιγότερο «διδακτική» είναι η ιταλική παραλ­ λαγή της ίδιας ιστορίας, που είχε προηγηθεί κατά 12 χρόνια: 7. Βλ. Orteg· y Guest, La ReMion de las massas (1930), ϊλλην. μεταφρ. Xp. Μαλεβίτση, H tiiyipeη ία» μαζών. «Δωδώνη», 1972. 8. Δηλώσεις του νοα Papeo μετά την ορκωμοσία του Hitkr σαν Καγγελάριου (30.1.1932).

ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΞΙΣ ΚΑΙ «ΝΕΑ ΤΑΞΙΣ»

59

«Η τεχνική του "σκουαντρίσμο" -το υ επιθετικού ομαδισμού, που εφάρμοσαν οι φασίστες- μπόρεσε ν' αποδώσει εξαιτίας της α ν ο χ ή ς που έδειξαν απέναντι-τους μεγάλα τμήματα του στρατού, της αστυνομίας και των τοπικών αρχών»9. Κι είναι χαραχτηριστική ή βοήθεια που ο υπουργός Αμύνης (μάλι­ στα!) της δημοκρατικής Ιταλίας, Ivanoe Bonomi, πρόσφερε στην ανά­ πτυξη του φασισμού. Δυο εγκύκλιοι του Γενικού Επιτελείου (24.9 και 23.10.1920) διαπίστωναν πως οι φασιστικές οργανώσεις «δέον εφεξής να θεωρούνται σφριγηλοί δυνάμεις, ικανοί ν ’ αντιταχΟούν ενδεχομένως κατά των αντεθνικών και ανατρεπτικών στοιχείωνλ»...10. Π ο ι ο ι ήταν οι αντεθνικοί ανατροπείς, δεν άργησε κι ο Bonomi να το πληροφορηθεί. Στο μεταξύ, όμως, σημείωνε (1921) οτι «λυπόταν που ήρθαν στο φως οι εγκύκλιοι αυτέςj»11. Λυπόταν, επειδή ήρθαν στο φ ώ ς, όχι επειδή γ ρ ά φ τ η κ α ν ! Ό πω ς ά λ λ ο ι , μεταγενέστεροι, συνάδελφοί-του «λυπούνται» όταν έρχονται λ.χ. στο φως απόρρητα σημει­ ώματα του υπουργείου-τους, κι οχι επειδή το υπουργείο-τους α δ ρ α ν ε ί να στείλει τα σημειώματα αυτά στον ανακριτή της σφαγής του Πολυτεχνείου... Και δε χρειάζεται να πούμε (παντού τα πάντα!) πως κι ο αγαθός εκείνος Bonomi δεν σκέφτηκε καν να επιβάλει την π α ρ α ­ μ ι κ ρ ή τ ι μ ω ρ ί α στούς. υφισταμένους-του για τον υπερθάλλοντα εθνικό ζήλο-τους... Οπως δεν χρειάζεται, βέβαια, να εξηγήσουμε γ ι α τ ί κάνουμε τώρα αυτές τις αναδρομές στη ζοφερή αφετηρία μιάς απ' τις ζοφερότερες περιόδους του αιώνα-μας. Χρειάζεται, όμως, να δούμε αναλυτικότερα τόσο τα εδώ «κρούσματα» επιείκειας απέναντι στα όργανα της «Νέας Τάξεως» (και σε πολλά άλλα όργανα), που όλο και πληθαίνουν, οσο και τις επιπτώσεις που η επιείκεια αυτή έχει στην περιπόθητη «δημο­ σία τάξη» και, προπάντων, στην ίδια τη Δημοκρατία-μας, που όλο και παθαίνει.

Οι τροφείς του θράσους Ι ΤΡΙ ΒΟΛΟΙ του ολοκληρωτισμού φυτρώνουν, φουντώνουν και, τελικά, φαρμακώνουν ολόκληρο τον «αγρό» ενός τόπου, μόνον όταν ορισμένες σ υ ν θ ή κ ε ς ευνοήσουν την ανάπτυξη αυτών των σαπρόφυτων. Και συνθήκες τέτοιες είναι, συνήθως, η οικονομική

Ο

9 Hadrian Linldao σε Purnell. History of the Twentieth Cemry, τομ. III. 10 R Vivnelli, Bonomi e il fasdsmo in alcuni document* inediti, στο χερ. -Rmsta Storiea Italiana., Μάρτης I960, σελ. 147-157. 11 Βλ Robert Paris, Us origines du Fascisme. Paris, Flammarion. 1968. σελ. 113-114.

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

και κοινωνική κρίση, η «εθνική απογοήτευση» (ύστερ’ από έναν άτυχο πόλεμο λ.χ.), η φθορά του κοινοβουλευτισμού κι η αδυναμίατου ν' αντεπεξέλθει στα πιεστικά πολιτικά κι οικονομικά προβλήματα. Απ’ τις συνθήκες αυτές επωφελούνται οι θουλιμιώντες εχθροί της Δημοκρατίας, για να διαβουκολήσουν τις μάζες με το όραμα ενός δυ­ ναμικού «Μεσσία» και πολυδύναμου «εκλεκτού της θεία ς Πρό­ νοιας»... για να εξαπατήσουν τα πλήθη με το δημαγωγικό ευαγγέλιο της θαυματουργού θεραπείας πάσης νόσου και πάσης αικίας... για ν’ αφιονίσουν τους απωθημένους σωβινισμούς και ν’ αποικοιμίσουν τους οικονομικο-κοινωνικούς προβληματισμούς... για να τρομοκρατήσουν το λαό και τους αντιπάλους-τους με τη συκοφαντία και τη βία... για να δημιουργήσουν, τέλος, το χ ά ο ς που, μόνο αυτό, μπορεί να τους ανοίξει το δρόμο προς την εξουσία - προς την εξουσία- τ ο υ ς , που θα οδηγήσει μαθηματικά σε χάος ασύγκριτα μεγαλύτερο... Συνθήκες τέτοιες εκμεταλλεύθηκαν (και δημιούργησαν) οι φασίστες στην Ιταλία κι οι νατσί στη Γερμανία. Αλλά συνθήκες τέτοιες δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν στη σημερινή Ελλάδα: οι οικονομικές δυσχέρειες δεν έχουν πάρει την έκταση καταλυτικής κρίσης... τα αιτήματα και οι κι­ νητοποιήσεις των εργαζόμενων είναι πολύ πιο περιορισμένα απ’ ό,τι σ’ όποια δημοκρατική χώρα... ο κοινοβουλευτισμός δεν έχει φθαρεί, μιά, και, απλούστατα, δεν έχει προφτάσει καλά - καλά να γεννηθεί... Αντίθετα, μάλιστα: ό λ α τα σημερινά προβλήματα είναι ο σαπρός κ α ρ π ό ς τ η ς δ ι κ τ α τ ο ρ ι κ ή ς λ ύ μ η ς , που σύλησε την οικονο­ μία, διάλυσε το κράτος, κατάλυσε τις ελευθερίες, φίμωσε τις παραγω­ γικές τάξεις, εξευτέλισε διεθνώς τον τόπο, και τέλος τον καταπρόδωσε τραγικά κι εγκληματικά. Κι α υ τ ή ακριβώς η καταστροφική δραστη­ ριότητα της «επταετίας» αποτελεί τη μεγαλύτερη α ρ ν η τ ι κ ή προϋ­ πόθεση για την αναβίωση του ολοκληρωτισμού: ένας λαός, που έχει μόλις απαλλαγεί απ’ την πιο κρετινική και ληστρική τυραννία, δεν μπορεί βέβαια να σαγηνευτεί απο τα μελανόπεπλα «ουρί» του φασι­ στικού Παραδείσου... Μ ια όμως και δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να σπαρθούν οι ολοκληρωτικοί τρίβολοι (κοινώς «κολλητσίδες»), πρέπει με κάθε τρόπο ν α δ η μ ι ο υ ρ γ η θ ο ύ ν . Πρέπει να κλονιστεί η εμπιστοσύνη στις λαϊκές δυνάμεις, στη δημοκρατία, στους πολιτικούς φορείς-της, πρέπει να κατασκευασθεί κλίμα κρίσης και «αναρχίας», πρέπει ν' αλωθούν (ή να διατηρηθούν) οι επίκαιρες θέσεις απο τους «συμπαθούντας» τις ολοκληρωτικές «θέσεις», πρέπει ν’ ασκηθεί σ’ όσο γίνε­ ται μεγαλύτερη έκταση κι ένταση η βία κι η τρομοκρατία, που θα διασύρει και θ’ απονεκρώσει τη Δημοκρατία... Και ανάγκη να ομολογηθεί πως, στο σημείο αυτό, η ί δ ι α η κ υ ­ β έ ρ ν η σ η , δυστυχώς, προσφέρει στους ζηλωτές του ζόφου (άθελά-

ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΞΙΣ ΚΑΙ «ΝΕΑ ΤΑΞΙΣ»

61

της, ελπίζουμε βέβαια)τό ευνοϊκό κλίμα, για ν' αναπηδήσουν απ' τό μηδέν και ν" ασκήσουν τον «εθνικό» μηδενισμό τους.

Η ΠΡΩΤΗ, έμμεση, «βοήθεια» που τους δίνει, είναι η επικράτηση ενός α ν τ ι - λ α ϊ κ ο ύ πνεύματος (η «λαοφοθία» που λέγαμε στο ανοιχτό γράμμα προς τον Πρωθυπουργό) και η επιβίωση των καταπι­ εστικών μεθόδων και του κ α τ α π ι ε σ τ ι κ ο ύ μ η χ α ν ι σ μ ο ύ που, 25 χρόνια τώρα, στρεβλώνουν την πορεία του τόπου, και που γνώρι­ σαν το ζενίθ της δόξας-τους στη φασιστική «επταετία». Πώς να μην αποθρασύνονται οι ιθαγενείς αντιγραφείς του ολοκλη­ ρωτισμού, όταν βλέπουν το ίδιο το Σύνταγμα της Δημοκρατίας να διαπνέεται απο τόση δυσπιστία στο Κοινοβούλιο και στο λαό -αυτό το λαό, που τόσο περιφρονούν κι εκείνοι... - όταν βλέπουν να καθιερώνεται «καταστατικά» η κήρυξη του Στρα­ τιωτικού Νόμου «λόγω εσωτερικών κινδύνων», τα «έκτακτα μέτρα» και οι εκτοπίσεις - αυτά ακριβώς τα αντι-συνταγματικά «εργαλεία» που τόσο απλόχερα χρησιμοποίησε ο κάθε λογής φασισμός, και που τόσο ορέγονται να ξαναχρησιμοποιήσουν τώρα κι εκείνοι... - όταν βλέπουν να χαλκεύονται τόσες τροχοπέδες για τις δημοκρα­ τικές διαδικασίες, για την Παιδεία, για το Συνδικαλισμό, για τον Τύπο κλπ. - γ ι’ αυτά ακριβώς τα «αντεθνικά στοιχεία», που τόσο ονειρεύον­ ται να εξοβελίσουν ή να καθυποτάξουν κι εκείνοι... - όταν βλέπουν, απ’ την άλλη, την Αστυνομία να κάνει τόσην επί­ δειξη αλκής και μέσων, και να εφορμά με τόσο ιιένος εναντίον απερ­ γών, διαδηλωτών και συντακτών - εναντίον αυτών ακριβώς των «απο­ διοπομπαίων τράγων», που τόσο επιθυμούν ν’ «αποπέμψουν» για πάντα κι εκείνοι... Η ΔΕΥΤΕΡΗ «βοήθεια», έμμεση πάντα, που τοος δωρίζει η κυβέρ­ νηση είναι η ε π ι ε ί κ ε ι ά -της απέναντι στους ο μ ό φ ρ ο ν έ ς - τους, που τόσο αγαστά έδρασαν και τόσα θαυμαστά έπραξαν στη διάρκεια της δικτατορίας. Πώς να μην αποθρασύνονται οι χιτλερίσκοι και τα μουσσολινίδια, όταν βλέπουν το δημοκρατικό κράτος να δείχνει τόσο σ ε β α σ μ ό απέναντι στους θεσμούς και στα πρόσωπα της φασιστικής επταετίας... - όταν το βλέπουν να μ η ν κ α τ α ρ γ ε ί (σχεδόν ποτέ) αλλά να τ ρ ο π ο π ο ι ε ί μόνο (και πότε - πότε επί τα χείρω!) τους νόμους που χάλκευσε η δικτατορία, για να διαιωνίσει τη φασιστοειδή παρανομία της... - όταν βλέπουν σεσημασμένους κι ανοικτίρμονες βασανιστές - σκυ­ ταλοδρόμους των ευγενέστερων μεθόδων του ολοκληρωτισμού- να παραμένουν υψαύχενες στις θέσεις-τους, να περιφέρονται κλασαυχενιζόμενοι εν μέσαις Αθήναις -και τον υπουργό Δημοσίας Τάξεως να δα-

62

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

κρυροεί εν μέση Βουλή απο οίκτο για τους «κατηγορουμένους ως βασα­ νιστής (που) υφίστανται οι ίδιοι βασανιστήρια λόγω των κατηγοριών#12εφ’ ω και είναι «πάτσι» με όσους βασάνισαν! Και θα ήταν, βέβαια, περιττό να θυμήσουμε στον πολυεύσπλαχνο κ. Γκίκα τα θ ύ μ α τ α των βασανιστών, ου μην αλλά και τα λόγια του Λυκούργου: «δεν πρέπει να έχουν περισσότερη δύναμη ο οίκτος και τα δάκρυα απ’ την τ ι μ ω ρ ί α (των ενόχων) για χάρη του ν ό μ ο υ και του λ α ο ύ » [«ου πλέον ισχύει έλεος ουδέ δάκρυα της υπέρ των νόμων και του δήμου τιμωρί­ ας»'3-]... όταν βλέπουν τον υπουργό Αμύνης να δηλώνει πως «δεν κρίνεται σκόπιμος η κατάργησις του Ν.Δ. 179/1969 (που αναγόρευσε τα Τάγματα Ασφαλείας σε... «Εθνική Αντίσταση»), διότι θα δημιουργηθούν πλείστα προβλήματα» κλπ.14 - και να επικυρώνει έτσι τη β ε β ή λ ω σ η της Αντίστασης και την υ π ο κ λ ο π ή του τίτλου του «αγωνιστή κατά του νατσισμού» απο τους υ π η ρ έ τ ε ς ακριβώς του νατσισμού, που δια­ πρεπές δείγμα-τους στάθηκε ο πρωτεργάτης του απριλιανού ολοκληρακισμού... Και δεν είναι διόλου περίεργο, βέβαια, πως αυτή ή φιλεύσπλαχνη και περιθάλπουσα πολιτική αναριπίζει το θ ρ ά σ ο ς στις ευθαρσείς ψυχές των δικτατορικών ομοίδεατών-τους... Εφ’ ω και ο δικηγόρος του Παττακού διαμαρτύρεται επειδή, λέει, «δυνάμεις ύπερΟεν κείμενοι και την πολυπαΟή Δημοκρατίαν διακηρύσσουσαι, αποστερούν τους υποδίκους της προστασίας του Νόμου»'6 - που τόσο πολύ τον σεβάστηκε ο πελά­ της του, όταν κήρυττε πως «ή Επανάστασις είναι υπεράνω παντός νό­ μου»!... Εφ’ ω και ο συνήγορος των συνωμοτών της 24.2 απειλεί μηνύ­ σεις για την «ανήκουστον και πρωτοφανής.) δια τα ε/Αηνικά δημόσια ήθη σκευωρίαν κατά των πελατών-του (δεν έχει τάχα ακούσει τ ί π ο τ α , ο κύριος αυτός, για την 21.4.;) και επικαλείται τους «διεθνείς οργανισμούς προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρίόπου»'* - που οι συνεργοί των πελατών-του ονόμαζαν «καφενείον η Ευρώπη»!... Εφ’ ω και ο Ιωαννίδης απειλεί, απ’ τον Κορυδαλλό, οτι «θέλει ελέγξει V) ποινικώς και πειθαρ­ χικά^!!) άπαντας τους παραβαίνοντας{\) τόσον ωμώς και καταφώρως τους νόμους της χώρας»'7 - που τόσο πιστά εκείνος τους τήρησε απο το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΣΑ και απο τον Αρειο Πάγο της Κύπρου...

Η ΤΡΙΤΗ, ά μ ε σ η πια, «βοήθεια», που τους χαρίζει η κυβέρνηση, είναι η α δ ρ ά ν ε ι ά - τ η ς απέναντι στην κρυφή και φανερή δραστηριότητά-τους. 12. Ληλώσεις-του, 17.3.1975. 13. Κατά Λιχυκράτους. ISO. 14. Δηλώσεις-ιου στη Βουλή, 1.4.1975. 15. ·Ελαίβ€ρος Κόσμος», 23.3.1975. 16. Ο.κ., 9.3.1975 17. «Β ή μ α 22.3.1975.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΞΙΣ ΚΑΙ «ΝΕΑ ΤΑΞΙΣ»

63

Πώς να μην αποθρασύνονται οι μελανείμονες και οι άλλοι ευσχήμονες νέοι, όταν τοιχογραφούν, απειλούν, προκαλούν, πυρπολούν, μα­ χαιρώνουν και διαδηλώνουν στεντορίως τα «πιστεύω» τους - και η Αστυνομία δεν κατορθώνει, τ έ σ σ ε ρ ι ς ο λ ό κ λ η ρ ο υ ς μ ή ν ε ς , να ανακαλύψει ο ύ τ ε έ ν α ν απ’ αυτούς τους «αγνώστους» Αρείους... όταν και τα ονόματα και τα γραφεία των νοσταλγών της 4ης Αυγούστου και των ιδαλγών του φασιστικού «πολιτισμού» είναι τόσο γ ν ω σ τ ά . . . όταν οι ίδιοι κάνουν απερίφραστες δηλώσεις κατά της Δημοκρατίας και επιχειρούν απερίγραπτες επισκέψεις στα ξένα ινδάλματά-τους - και η Αστυνομία σ έ β ε τ α ι σχολαστικά και τα διαθατήριά-τους και τα εντευκτήριά-τους... Μήπως τάχα τα Σώματα Ασφαλείας εφαρμόζουν τη ρήση του Ναπολέοντα, πως «Η τέχνη της αστυνομίας είναι να μ η βλχπει όσα δεν χρειάζεται να βλέπει»;'6'. Και δεν είναι διόλου περίεργο, βέβαια, πως αυτή η αποθράσυνση του νεοφασισμού «συμπίπτει» με την αναθάρρηση των υπολειμμάτων του χουντισμού και του μοναρχισμού. Είναι απο καιρό γνωστή, άλλω­ στε, η ενίσχυση που έδινε ο Παπαδόπουλος στους Ιταλούς νεοφασίστες, οι «φιλίες» του Παττακού με τον αρχηγό-τους Pino Raudi, οι συγγένειες του Λαδά με τους νεο-τεταρταυγουστιανούς (ο «κύριος με τα καθαρά χέρια» κατηγορείται -μαζί με τον Massagrante- και για μεταπώληση όπλων στη Βόρειο Αφρική!). Η ταυτόχρονη αναγραφή των συνθημάτων «Ζήτω η 21 Απριλίου» και «Ζήτω ο βασιλεύς» μαζί με τα νεοταξικά συνθήματα, είναι απόλυτα φυσική' τα επιθιώματα της δικτατορίας και της μοναρχίας δίνουν τα χέρια με τα εξαμβλώματα του ολοκληρωτικού μεσσιανισμού - για να συγκροτήσουν κοινό μέ­ τωπο κατά του κοινού εχθρού: της Δημοκρατίας που τους ανέχεται, και του λαού που δεν τον ανέχονται... Α Λ Λ ’ ακόμα κι αν δεν έφταναν όλες αυτές οι κυβερνητικές λαοφοβί­ ες, ολιγωρίες, επιείκειες και αδράνειες, για ν’ αφήσουν το πεδίο ελεύ­ θερο στο νεοφασισμό, ήρθαν οι προχτεσινές πολύκροτες δηλώσεις του κ. Γκίκα να δικαιώσουν πανηγυρικά τους επίδοξους καταλυτές της Δημοκρατίας και προφήτες του ολοκληρωτισμού. Τί χρείαν έχουν άλλων μαρτύρων οι εωσφόροι της αυταρχίας, όταν ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως ρίχνει σ τ η Δ η μ ο κ ρ α τ ί α τις ευθύ­ νες για την ασυδοσία της φασιστικής τρομοκρατίας; Κατά τη συλλο­ γιστική του κ. Γκίκα, μόνο αν καταργηθούν οι εκλογές, οι διαδηλώ­ σεις, οι συγκεντρώσεις κλπ., μόνο αν παραμείνουν στα Σώματα Ασφα­ λείας οι πολυειδώς δράσαντες επί δικτατορίας (που π α ρ α μ έ ν ο υ ν , άλλωστε!), μόνο αν διατηρηθεί το «πληροφοριακόν δίκτυον» της επταετίας (και ξέρουμε καλά π ο ι ό είναι το απλοελληνικό συνώνυμό-του), 18. Λιι citoyen Fouchi. 24.3.1800.

64

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

μόνο αν οι πολίτες «συμπαρασταθούν» στις αστυνομικές αρχές (όπως κι αυτές συμπαραστάθηκαν σ' εκείνους), τότε και μόνο τότε θα συλληφθούν οι νεοφασίστες. Μ’ άλλα λόγια, μόνο αν κ α τ α ρ γ η θ ο ύ ν ο ι δημοκρατικές διαδικασίες κι α ν α β ι ώ σ ο υ ν «πλήρως» οι δικτατορικές αυθαιρεσίες, θ’ ανακαλυφθούν οι οραματιστές της φασιστικής δικτατορίας! Οπότε, βέβαια, θα είναι ολότελα περιττή η σύλληψήτους, γιατί θα έχουν α υ τ ο ί συλλάθει όλους τους άλλους... Δεν απορούμε, βέβαια, διόλου για τη νοοτροπία του κ. Υπουργού. Γιατί δεν ξεχνάμε π ώ ς είχε υμνήσει ο κ. Γκίκας τους επίορκους αξι­ ωματικούς της 21.4., αποκαλώντας-τους «σ υ ν ε χ ι σ τ ά ς των υ γ ι ώ ν στρατιωτικών παραδόσεων», και πώς είχε δοξολογήσει την «Επανάστασή»-τους («προϊόν αδήριτου ανάγκης» κλπ.), ονομαζόντάςτην « έ ν τ ι μ ο ν καθεστώς, το οποίον επιδιώκει πράγματι την η θ ι κ ή ν ε ζ υ γ ι α ν σ ιν της χώρας»!'19. Θα του θυμίζαμε μόνο πως η κυβέρνηση όπου μετέχει, έχει εξαγγείλει σαν πρώτο-της στόχο την εξυγίανση του κράτους απ' τους «έντιμους συνεχιστάς» -και πως θα πρέπει κάποτε κι ο ίδιος να διαλέξει αν η «υγεία» και η «εντιμότητα» χαρακτηρίζουν το «καθεστώς» που του πρότεινε να τον κάνει «Αντιβασιλέα» ή το καθε­ στώς που τον έκανε Υπουργό... θ α του θυμίζαμε, ακόμα, πως αυτός ο ίδιος, στο ίδιο εκείνο άρθρο, τόνιζε: « Κ α τ α π ο λ έ μ η σ ι ς τ η ς φ α υ λ ό τ η τ ο ς μ ε α τ ι μ ω ρ η σ ί α ν δ ε ν δ ύ ν α ν τ α ι να σ υ ν ­ υ π ά ρ ξ ο υ ν » . Πώς τώρα ο κ. Γκίκας υιοθετεί την ατιμωρησία των συνεργατών, των βασανιστών, των νεοφασιστών; Η μήπως δ ε ν είναι «φαύλοι» όλοι αυτοί, και ε ί ν α ι «φαύλοι» οι πολιτικοί- που ο κ. Γκίκας δεν διστάζει, ωστόσο, να μοιράζεται μαζί-τους τα υπουργικά έδρανα; Ε ίΝ Α Ι καιρός, όμως -ο σο είναι ακόμα καιρός- να συνειδητοποιήσει η κυβέρνηση πως, ρίχνοντας ολοένα το λίθο του αναθέματος στις λαϊ­ κές μόνο εκδηλώσεις και εκτρέφοντας (άθελά-της, έστω...) τις φασι­ στικές οργανώσεις, π α ί ζ ε ι τ ο π α ι χ ν ί δ ι των εχθρών του τόπου και του εαυτού-της του ίδιου. Γ ιατί α υ τ έ ς οι « ο ρ γ ω μ έ ν ες μειοψηφίες» εξευτελίζουν το κράτος και «προσπαθούν να προκα/χσουν επικίνδυ­ νον κοινωνικήν αναταραχήν» - όπως βοά το παράδειγμα της γειτονικής Ιταλίας... Ο Πρωθυπουργός επισήμανε προχτές20 τους κινδύνους του α ρ ι σ τ ε ρ ο χ ο υ ν τ ι σ μ ο ύ (και σ ω σ τ ά , αν εννοεί πως ορισμένες εκ­ δηλώσεις υποκινούνται απο απριλιανούς και άλλους «προβοκάτο­ ρες»)· Δεν είδαμε, όμως, να επισημαίνει και τους κινδύνους του φ α σ ι σ τ ο χ ο υ ν τ ι σ μ ο ύ , που είναι ακόμα πιο άμεσοι. Γ ιατί αν ο πρώ­ 19. «Jieti θα ψηφίσω το νίον Σύνταγμαμ, εφ. t Ελαφρός Κόσμος·. 11.9.1968. 20. Λόγος-του στη Βουλή, 28.3.1975.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΞΙΣ ΚΑΙ «ΝΕΑ ΤΑΞΙΣ»

65

τος «παραλύει την ανααύνταζιν του κράτους», ο δεύτερος κ α τ α λ ύ ε ι το ίδιο το κράτος, όπως διδαχθήκαμε τόσο πρόσφατα - κι όπως θ α ξ α ν α δ ι δ α χ θ ο ύ μ ε , α ν δεν πάρουμε τα μέτρα- μας... Ο Πρωθυπουργός δήλωσε πως «η κυθέρνησις έχει και την δύναμιν και την θέλησιν να προστατεύση την Δημοκρατίαν» απο τις «ύποπτες διαδη­ λώσεις κλπ. των οχλοκρατών». Δεν είδαμε όμως να έχει τη δύναμη (αν έχει τη θέληση) να την προστατεύσει κι απ’ τις ολοφάνερα αντιδημοκρατικές κι εγκληματικές δραστηριότητες των νεοφαστστών... Ο Πρωθυπουργός ευχήθηκε *ν' αποκατασταθεί το κλίμα, το οποίον επεκράτησε κατά τοος πρώτους κρίσιμους μήνας της Δημοκρατίας και το οποίον ήρχισε τον τελευταίον καιρό, κατά τρόπον ύποπτον, να διαταράσσεται». Αλλά πώς θα «αποκατασταθεί», όταν οι χτεσινοί και σημερινοί εγκληματίες κυκλοφορούν ανενόχλητοι μεταξύ μας... όταν το κράτος κλείνει («κατά τρόπον ύποπτον») τα μάτια στις γοερές προκλήσειςτους.. όταν ο αρμόδιος υπουργός δεν χάνει ευκαιρία ν’ αναλάθει τη συνηγορία-τους ή να τους προσφέρει άλλοθι... όταν οι φύλακες «της ασφαλείας και της γαλήνης του Ελληνικού Λαού», τόσο δραστήριοι απέναντι σ ’ άλλους, αδρανούν μπροστά σ ’ αυτούς; Ο Πρωθυπουργός, που έχει την πρώτη ευθύνη για τη διασφάλιση της γαλήνης του τόπου, ας θυμηθεί τον Πλάτωνα, που έλεγε: «Οι φύλακες των νόμων και της πολιτείας, αν δεν είναι π ρ α γ μ α τ ι κ ά τέτοιοι, αλλά φ α ί ν ο ν τ α ι μόνο, εξολοθρεύουν συθέμελα την πολιτεία, (ενώ αντίθετα)απ' α υ τ ο ύ ς κρέμεται η καλή διακυβέρνηση κι η ευδαιμο­ νία της» [«φύλακες δε νόμων τε και πόλεως μη όντες αλλά δοκούντες... πάσαν άρδην πό/jv απολλύασιν, και αν του ευ οικείν και ευδαιμονείν μόνοι τον καιρόν έχουσιν»2']... [30.3 και 6.4.1975]

21. ΠοΧιταα Δ, 421α.

ΑΠ ΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΔΕΣΜΗ 1. Η απάτη «...Η εκτροπή αύτη (εκ του Συντάγματος) ήτο επιβεβλημένη διά την σωτηρίαν της Πατρίδος!» Κ. ΚΟΛΛΙΑΣ (Διάγγελμα 21.4.1967) «...Η κατάστασις την οποίαν αντιμετοχιίζομεν ήτο αναγκαία διά να σωθή το Εθνος.» Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ (Συνέντευξη 27.4.1967) «... Το πεζοδρόμιον ορύεται... Εχομεν ανάγκην νόμου και τάξεως! Ναι, χωρίς νόμον και τάξιν, δεν δύναται να επιζήση το Εθνος-μας.» AD. HITLER (1932) «Ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των απατεώνων.» SAMUEL JOHNSON (1775) ΧΙ μόνο τις λ α μ π ρ έ ς , αλλά και τις ζ ο φ ε ρ έ ς σελίδες της ιστορίας-τους δεν πρέπει να ξεχνάνε οι λαοί. Και, μάλιστα, τις δεύτερες περισσότερο απ’ τις πρώτες. Γιατί εκείνες (μ’ όσο μόχθο ή θυσίες κι αν γράφτηκαν) παρασύρουν συχνά σ’ αυταρέσκειες, ναρκισισμούς, ραστώνη. Ενώ ετούτες (όσο άθλιες ή επαίσχυντες κι αν είναι) αποτελούν «παράδειγμα προς αποφυγήν», δίδαγμα για τα λάθη-(μας) που τις ευκόλυναν, υπόδειξη για τα μέτρα που πρέπει να παρθούν, ώστε ν’ αποφευχθούν μελλοντικές υποτροπές, ντροπές και όλεθροι. Πολύ περισσότερο, σ ή μ ε ρ α . Που το δικτατορικά έγκλημα «ζέευ> ακόμα. Που οι τεράστιες εξαιτίας-του πληγές χαίνουν ακόμα. Που οι εγκληματίες μένουν ακόμα ατιμώρητοι. Που (χάρη στην ατιμωρησία) υψώνουν θρασύτατα το κεφάλι - οι ίδιοι και τα φερέφωνά-τους. Που προσπαθούν (με συνωμοσίες, σκευωρίες και συκοφαντίες) να ναρκοθε­ τήσουν τα θεμέλια της Δημοκρατίας, για ν’ αναστήσουν τη βασιλεία της τυραννίας, της ατασθαλίας και της προδοσίας...

Ο

ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ

67

Ο ,Τ Ι , προπάντων, διακρίνει την απριλιανή «εθνεγερσία» (κι ολό­ κληρη τη δικτατορική επταετία) είναι το π ο ι ό ν -της. Κάθε-της πρά­ ξη, κι όλες μαζί, στοιχειοθετούν ένα πελώριο «κατ’ εξακολούθησιν και κατά συρροήν» κ α κ ο ύ ρ γ η μ α , όχι μόνο ε θ ν ι κ ό και π ο λ ι ­ τ ι κ ό , αλλά και καθαυτό π ο ι ν ι κ ό . Τα σκοτεινά «έργα»-της κι οι ανήλιαγες «μέρες»-της είναι πασί­ γνωστα. Ωστόσο («χάριν μνήμης και παραδείγματος»), θ’ ανθολογή­ σουμε εδώ μερικά απ’ τα πιο κατάφωρα «αδικήματά»-της (τί φτωχές που ’ναι ώρες-ώρες, οι λέξεις!), καρυκεύοντάς-τα, όχι τόσο με των «εμπαθών» Ελλήνων τις μαρτυρίες, όσο με των «απαθών» ξένων (ή «Ανθελλήνων») τις κρίσεις, αλλά και με των ίδιων των «συμπαθών» πρωταιτίων τις ομολογίες.

Το

ΚΥΡΙΟ χαρακτηριστικό και όπλο της δικτατορίας, απ’ την πρώτη ώς την ύστατη ώρα-της (μα και τώρα, ακόμα) ήταν κι είναι η ΑΠΑΤΗ. Είχαν, άλλωστε, προπονηθεί, χρόνια και χρόνια, σ’ αυτό το άθλημα οι «σωτήρες»-μας, με τους ΙΔΕΑ και τις Σίες, με τις «πρεσβεί­ ες» της Αεροπορίας και τους ΑΣΠΙΔΕΣ, με τις πλαστές δολιοφθορές στον Εβρο και τους δόλιους εμπρησμούς στην Ομόνοια... Ετσι, συν­ επέστατα, η πρώτη-τους εκδήλωση, που πάνω-της στηρίχτηκε ολό­ κληρο το ειδεχθές οικοδόμημα του πραξικοπήματος, ήταν μιά πολλα­ πλή α π ά τ η και π λ α σ τ ο γ ρ α φ ί α : Στις 2 το πρωί της 21.4., όλες οι μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων έπαιρναν επείγον σήμα από το Γενικό Επιτελείο, με τη διαταγή να τεθεί αμέσως σ’ εφαρμογή το Σχέδιο «Προμηθεύς», επειδή «κατάστασις πολιορκίας εκηρύχθη κ α τ ’ ε ν τ ο λ ή ν του Β α ο ι λ έ ω ς και του Υ π ο υ ρ γ ι κ ο ύ Σ υ μ β ο υ λ ί ο υ » . Τέσσερις ώρες αργότερα -όπω ς θυμούνται όλοι οι Ελληνες- το ρα­ διόφωνο έφερνε το χαρμόσυνο άγγελμα: «Λάγω τής δημιουργηΟείσης έκρυθμου καταστάσεως, αι Ε ν ο π λ ο ι Δ υ ν ά μ ε ι ς ανέλαβον από του μεσονυκτίου την διακυβέρνησιν της χώ­ ρας». Παράλληλα -και υπό τους ήχους στρατιωτικών εμβατηρίων και της «Ρεζεντά»- μεταδιδόταν «Βασιλικόν Διάταγμα», που εκήρυττε το Στρατιωτικό Νόμο, «λόγω των απειλούντων την δημοσίαν τάζιν και την ασφάλειαν της χώρας κινδύνων». Κι από κάτω: «Κωνσταντίνος - Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως - Τα μέλη». Μόνο που, τόσο το σήμα, όσο και το «Βασιλικόν Διάταγμα» ήταν μιά καθαρή (που λέει ο λόγος) π λ α σ τ ο γ ρ α φ ί α : ούτε ο Κωνσταν­ τίνος, ούτε κανένας Πρόεδρος και κανένα «μέλος», το είχαν υπογρά­ ψει:

68

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΓΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος είπε ρητά αργότερα (στο διάγγελμά-του της 13.12.1967) πώς «... η κατάστασις της 21ης Απριλίου ε π λ α σ τ ο γ ρ ά φ η σ ε ακόμη και το όνομά-μου». Κι ένας από τους «πρωταιτίους» ομολόγησε: «Εχρησιμοποιήσαμε το όνομα του βασιλέως, δια να έχομεν όλα τα Σώ­ ματα Στρατού με το μέρος-μας...»'. Ά λ λο τόσο «γνήσιες» ήταν κι οι υπογραφές του «Προέδρου της Κυθερνήσεως» και των «Μελών». Αφού -απλούστατα- όταν μεταδιδό­ ταν τό «Β.Δ.», κυβέρνηση δ ε ν υ π ή ρ χ ε : Ο πρωθυπουργός της προηγουμένης Π. Κανελλόπουλος και πολλοί υπουργοί-του είχαν σ υ λ λ η φ θ ε ί. Και η καινούρια, «Εθνική Κυβέρνηση» Κάλλια και Σία δεν ορκίστηκε παρά στις 4 μ.μ. της μέρας εκείνης - δηλαδή ο χ τ ώ ώ ρ ε ς μ ε τ ά την πρώτη μετάδοση του «Β.Δ.» απ’ το ραδιόφωνο... Ετσι, οι συνωμότες ε ξ α π ά τ η σ α ν τ ο Σ τ ρ α τ ό , παρουσιάζον­ τας το παράνομο πραξικόπημά-τους σαν «νόμιμο» έργο του Κωνσταν­ τίνου και της κυβέρνησης Κανελλοπούλου, κι ε ξ α π ά τ η σ α ν τ ο λ α ό , σερβίροντας το ληστρικό εγχείρημά-τους σαν «πατριωτικό» έργο των Ενόπλων Δυνάμεων, με την έγκριση βασιλιά και κυβέρνησης! Αυτής της ολκής η απάτη ήταν το «εν-δυό, εν-δυό» (όπως θά ’λεγε ο Παττακός), που θα ρύθμιζε όλα τα βήματα της «Ελλάδος Ελλήνων Ουτιδανών»... Φ Υ Σ ΙΚ Α , το ίδιο απατηλά ήταν και τα π ρ ο σ χ ή μ α τ α που επι­ στράτευσε το «συνδικάτο του πραξικοπήματος», για να δικαιώσει την αρπαγή. Τρία ήταν, βασικά, τα προσχήματα αυτά: Α) Η «αναρχία», το «χάος» και η «διαφθορά» της Δημοκρατίας «Κλίμα αναρχίας και χάους... μας ωδήγησεν εις το χείλος της καταστρο­ φής». ισχυριζόταν ο αδαμάντινος εκείνος θεμιστοπόλος Κ. Κάλλιας στο διάγγελμά-του της 21.4. Και, πέντε μέρες αργότερα, προσφωνών­ τας το πρώτο «υπουργικό συμβούλιο» της χούντας, τον σιγοντάριζε -ποιός άλλος;- ο Κωνσταντίνος: « Π ρ ά γ μ α τ ι , η Ελλάς κατά τον τελευταίον καιρόν εδοκιμάσθη σκλη­ ρότατα. Οι δημοκρατικοί θεσμοί του πολιτεύματος είχον υ π ο σ κ α φθή...» Και ξεχνούσε», βέβαια, πως ο «υποσκάψας» το δημοκρατικό πολί­ τευμα ήταν ε κ ε ί ν ο ς ο ί δ ι ο ς ! (Παρένθεση: Σχετικά με τις «αντιρρήσεις» του Κωνσταντίνου στο πραξικόπημα και με τη λιγόωρη «δυστροπία»-του, υπάρχει μια χαραI. -S iA lntschtZ titm f. 24.4.1967.

ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ

69

χτηριστική μαρτυρία: του λαλίστατου Παττακού, που λέει: «Είναι φανερό όχι ο βασιλεύς δεν ήταν ότι δεν ήθελε την επανάστασιν αλλ'απλώ ς ή θ ε λ ε τ η ν ε π α ν ά σ τ α σ ι ν να τ η ν κ ά ν η α υ τ ό ς » 2. Αυτά για τον «δημοκράτη βασιλέα» απ’ τον δημοκρατικότατο ταξίαρχο...). Κ ά π ω ς διαφορετική γνώμη απ’ τον εστεμμένο και τους προστατευομένους-του, είχαν μερικοί άλλοι. Στην πρώτη μεταπριλιανή δήλωσή-του (27.9.67), ο κ. Π. Κανελλόπουλος έλεγε: «θεωρώ αβάσιμον τον ισχυρισμόν ότι με το πραξικόπημα της 21.4. εξήλθεν η χώρα από το χάος. Τούτο δεν είναι αληθές, διότι απλούστατα δ ε ν υ π ή ρ χ ε χά ος». Ακόμα πιό αδιάβλητος μάρτυρας, η «Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Δι­ καιωμάτων του Ανθρώπου» (σ’ έκθεσή-της, το Νοέμβριο 1969) δεχό­ ταν πως «μία περίοδος πολιτικής αστάθειας είχε ακολουθήσει την κρίση του Ιου­ λίου 1965, αλλά κ α ν έ ν α ς κ ί ν δ υ ν ο ς δεν α π ε ι λ ο ύ σ ε τη ζ ω ή τ ο υ έ θ ν ο υ ς . Το επιχείρημα ότι οι απεργίες και οι διαδηλώσεις είχαν διαταράξει την δημοσία τάξη, είναι επίσης α β ά σ ιμ ο . Η κατάσταση δεν ήταν διαφορετική, στο σημείο αυτό, απ' ό,τι α ' άλλες χώρες της Ευρώπης, στην ίδια περίοδο... Δεν υπάρχει κ α μ μ ι ά α π ο λ ύ τ ω ς έ ν δ ε ι ξ η ότι κάποια σοβαρή αναταραχή απειλούσε την ασφάλεια του κράτους». Απ’ την άλλη, ο Βρεταννός βουλευτής Robert Edwards, δήλωνε στο Συμβούλιο της Ευρώπης (30.1.1969): «Είναι ψ έ μ α ότι η ελληνική κοινωνία είχε διαφθαρεί. Αντίθετα, μιά α ν α γ έ ν ν η σ η χάραζε στην Ελλάδα, πριν απ ’ το πραξικόπημα. Η λογο­ τεχνία, η τέχνη, το θέατρο βρίσκονταν σε πλήρη άνθιση... Ένα μεγάλο ρεύμα ενθουσιασμού διέτρεχε τη νεολαία, που πίστευε, όλο και πιό πολύ, στους δημοκρατικούς θεσμούς και στις πολιτιστικές αξίες...» Γιατί, τότε, το «επιχείρημα» περί «χρεωκοπίας της Δημοκρατίας»; Την εξήγηση δίνει η έκθεση του Αγγλου βουλευτή Siegman, απεσταλ­ μένου του Συμβουλίου της Ευρώπης (22.1.1968, §90): «Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι περισσότερες δικτατορίες... δικαιολόγη­ σαν την ύπαρξή-τους με τις δήθεν αδυναμίες και την δήθεν ανικανότητα του δημοκρατικού και κοινοβουλευτικού συστήματος ». Και ο δεύτερος απεσταλμένος του Συμβουλίου Ευρώπης, ο Ολλαν­ δός βουλευτής (και τώρα υπουργός των Εξωτερικών) Van der Stoel, διευκρίνιζε στην πρώτη έκθεσή-του (7.5.1968, §29): «Δεν μπορούμε να μην συγκρίνουμε την εκστρατεία κατά του κοινοβου­ λευτισμού. που έχουν εξαπολύσει (οι στασιαστές), με τις ανάλογες εκ­ 2. Βλ. Σολ. Γρητοριάβη, Ιστορία της Δικτατορίας (1967-1974), Αθήνα, Καχόκουλος, 1975, σ*λ. 87. Και του ίδιου. Ιστορία της συγχρόνου ΕΜάΙος (1941-1974). Αθήνα, Κακό­ βουλος, 1975. τομ. Ε σβΛ.. 96.

70

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

στρατείες του φασισμού στην Ιταλία, πριν και μετά την κατάλυση του κοι­ νοβουλευτικού καθεστώτος το 1922, και του νατσισμού στη Γ tρ μανία, πριν και μετα την πτώση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης το 1933». Γ ιατί α υ τ ό ακριβώς ήταν το «κάρφος εις τον οφθαλμόν» των συν­ ωμοτών και των εμπνευστών-τους: η άνοδος της Δημοκρατίας κι η πο­ λίτικο - πνευματική «αναγέννηση». Α υ τ ή ν έπρεπε να «θέσουν εκπο­ δών» με κάθε μέσο, αρχίζοντας με το ψ έ μ α . Και το ψέμα τούτο το αναμάσησαν ανεξάντλητα (και το αναμασούν ακόμα τα κύμβαλάτους), πιστεύοντας -όπω ς λέει ο Siegman στην έκθεσή-του- πως «ένα ψέμα φτάνει ώς την άκρη του κόσμου πριν η αλήθεια προφτάαει καν να φορέσει τις μπότες-της»... Β) Ο «κομμουνιστικός κίνδυνος» Προσφωνώντας τον Κωνσταντίνο στις 26.4.1967, ο εθναμύντωρ Κόλλιας έλεγε: «Από μακρού χρόνου... προητοιμάζετο σατανικώς υπό των εχθρών της Ελλάδος... μία επανάστασις κατά του κρατούντος πολιτειακού και κοινω­ νικού καθεστώτος... Εις τα άντρα της αναρχίας ανευρέθησαν και κατεσχέθησαν προ δύο ημερών επιτελικά σχέδια της τοιαύτης επαναστάσεως, ήτις επέκειτο να εκραγή με αιματηρός συνεπείας...». Ακριβέστερος -ή αφελέστερος- ο Παπαδόπουλος έφτασε να καθο­ ρίσει, την άλλη μέρα, και τον όγκο του «κομμουνιστικού οπλοστασί­ ου»: «Πρόκειται περί υλικού, το οποίον δια να μεταφερθή από τους χώρους όπου ευρέθη, εχρειάσθησαν 70 ο χ ή μ α τ α των τριών τόννων»... Περιεργότατα, οχτώ μήνες αργότερα, ο ίδιος ο Κωνσταντίνος (σέ δηλώσεις-του στη Ρώμη, μετά το «αντιπραξικόπημά»-του) δ ι έ ψ ε υ δ ε τον «πρωθυπουργό»-του και τον «υπουργό»-του: «Παρά τους ισχυρισμούς της, η στρατιωτική κυβέρνησις δεν κατόρθωσε να προσκομίση κ α μ μ ί α ν α π ό δ ε ι ξ ι ν περί υπάρζεως κάποιας παρα­ νόμου ενόπλου ομάδος, η οποία ήτο έτοιμη να επαναστατήση». (Φυσικά: αφού η μ ό ν η «παράνομος ένοπλος ομάς» ήταν ε κ ε ί ν η η ίδ ια ! ) . Πώς, όμως,καλλιεργήθηκε ο φόβος του «κομμουνιστικού κινδύνου», που οι «εθνοσωτήρες» τον εκμεταλλεύθηκαν κατά κόρον, πριν και μετά το πραξικόπημα; Το εξήγησε ο κ. Π. Κανελλόπουλος, που την «κομμουνιστοφοθία»-του (όπως εκδηλώθηκε στο Συμβούλιο του Στέμ­ ματος της 1.9.1965) δεν έκαναν, και δεν παύουν, να επικαλούνται οι πατριδοκάπηλοι: «Αισθάνομαι την υποχρέωσιν να δηλώσω ότι γρήγορα επληροφορήθην πώς ε χ α λ κ ε ύ ο ν τ ο και πώς δ ι ω χ ε τ ε ύ ο ν τ ο εις τον Βασιλέα και εις εμέ και εις άλλους, αι ψ ε υ δ ε ί ς πληροφορίαι περί συγκεντρώσεως

ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ

71

όπλων εις χείρας των κομμουνιστών. Υπάρχουν κείμενά-μου (υπόμνημα προς τον Βασιλέα και μία μακρά επιστολή προς τον κ. Καραμανλή), που καταδεικνύουν ότι μόνον δια βραχύ χρονικόν διάστημα ε ί χ α π έ σ ε ι κ α ι ε γ ώ θ ύ μ α των “εγκύρων" π λ η ρ ο φ ο ρ ι ο δ ο τ ώ ν , των οποίων οι σκοποί απεκαλύφθησαν αργότερα»\ Ποιοί ήταν οι «πληροφοριοδότες» που χάλκευαν τις ψευδείς ειδή­ σεις, και π ο ι ο ί οι σκοποί-τους, το μάθαμε και το αποστηθίσαμε εφτά ολόκληρα χρόνια... Αλλά και ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως στην αποστατική κυβέρ­ νηση Στεφανοπούλου (1965 - 66), Α. Αποστολάκος, δήλωνε στις αγ­ γλικές εφημερίδες (5.2.1969): «Κατά τους 18 μήνες της υπουργίας-μου, έγιναν λεπτομερείς έρευνες για την ανεύρεση όπλων μεταξύ των κομμουνιστών και των συνοδοιπόρωντους. Οι έρευνες αυτές είχαν επεκταθεί ώς τα βουνά της Ελλάδος. Αλλά δ ε ν β ρ έ θ η κ ε ο ύ τ ε έ ν α ό π λ ο . Αντίθετα με όσα ισχυρίζεται η χούν­ τα, δεν υπήρχε κ α ν έ ν α ς κ ί ν δ υ ν ο ς να καταληφθή η εξουσία από τους κομμουνιστάς». Ταυτόσημη είναι και η άποψη του τότε αρχηγού της ΚΎΠ, αντιστρατήγου Κ. Παπαγεωργόπουλου : «Ο ισχυρισμός-των ότι έσωσαν την πατρίδα από την κομμουνιστικών επικράτησιν, νομίζω ότι δ ε ν ε υ σ τ α θ ε ί . .. » 4. Ενας ακόμη μάρτυρας, ένας ακόμα τότε (και τώρα) υπουργός, ανασκεύασε (10.3.1969) τα ψεύδη των «πληροφοριοδοτών»: ο κ. Ε. Αβέρωφ: « Δ ε ν υ π ή ρ χ ε κομμουνιστικός κίνδυνος τον οποίον η τότε κυβέρνησις (Κανελλοπούλου) δεν ήτο εις θέσιν ν’ αντιμετώπιση. Το υπουργικόν συμβούλιον είχε συμφωνήσει π α μ ψ η φ ε ί ότι παρόμοιος κίνδυνος ήτο ανύ­ παρκτος - και το υπ' αριθ. 2 πρόσωπον εις την κυβέρνησιν εκείνην ήτο ο κ. Π ι π ι ν έ λ η ς , ο σημερινός υπουργός των Εξωτερικών (της δικτατο­ ρίας)». Και ακριβώς ο ίδιος ο Πιπινέλης -τηλαυγής αστήρ της αυλικής «καμαρίλας» και της δικτατορικής «ιδεολογίας»- δεν μπόρεσε ν’ απο­ κρύψει πόσο «αχαμνό» ήταν το «κομμουνιστικό επιχείρημα» των πατρώνων-του. Μιλώντας, λίγο μετά την υπουργοποίησή-του, με τον απεσταλμένο του *Monde», Michel Tatu, ομολόγησε πως η χούντα «ενεργήσασα την κατάλληλον στιγμήν (sic), ευρίσκεται ταυτοχρόνως ε ι ς α δ υ ν α μ ί α ν ν' απόδειξη ότι η παρέμβασΐς-της ήτο αναγκαία»6! Κατηγορηματική είναι, και στο σημείο αυτό, η έκθεση της «Ευρω­ παϊκής Επιτροπής των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου»: 3. 'Βήμα.. 22.12.1972. 4. Γράμμα-του, 19.12.1972. 5. -Le Monde·. 17.12.1967.

72

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

«Το γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν κατόρθωσε, για να στηρίξει τους ισχυρισμούς-της, να παρουσιάσει παρά ι σ χ ν ό τ α τ ε ς ε ν δ ε ί ξ ε ι ς . . . αποτελεί την καλύτερη απόδειξη ότι δ ε ν υ π ή ρ χ ε κίνδυνος "κομμουνι­ στικής ανατροπής” ή καταλήψεως της εξουσίας με βίαια μέσα». Φυσικά, τα «70 οχήματα» του πρωτοστάτη των πρωταιτίων, ούτε τα είδε, ούτε τα ξανάκουσε κανένας. Και προσφυέστατα, οι *Times» του Λονδίνου παρατηρούσαν: «Είναι βέβαιο πως ο κίνδυνος μιάς κομμουνιστικής επανάστασης ήταν α π α τ η λ ό ς . Ετσι, τ ο κ α θ ε σ τ ώ ς θ ε μ ε λ ι ώ θ η κ ε π ά ν ω σ ’ έ ν α ψ έ μ α . Κ α ι σ υ ν ε χ ί ζ ε ι ό π ω ς α κ ρ ι β ώ ς ά ρ χ ι σ ε » 9... Γ) Η «κατάρρευση της οικονομίας» Οι διαπρεπείς οικονομολόγοι της δικτατορίας διατείνονταν πως το πραξικόπημα έσωσε την Ελλάδα απ’ την οικονομική καταβαράθρωση. Ο διαπρεπέστερος απ’ όλους, ο Παπαδόπουλος, έλεγε λ.χ. στο «μήνυμά»-του της 31.12.1967: «Ενεκα της επικρατησάσης κατά τα τελευταία έτη πολιτικής ασυναρτη­ σίας, η Ελλάς είχε περιέλΟει ας τοιαύτην κατάστασιν από οικονομικής απόψεως ώστε ν' α π ε ι λ ή τ α ι α μ έ σ ω ς η υ π ό σ τ α σ ί ς - τ η ς » . Περιεργότατα, οι ξένοι «συνάδελφοί»-του τον δ ι α ψ ε ύ δ ο υ ν ρ η τ ό τ α τ α . Η έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας για το 1966, διαπίστωνε: «Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδος παρουσίασε α ξ ι ο σ η μ ε ί ­ ω τ η ά ν ο δ ο ... Τα δημόσια οικονομικά βελτιώθηκαν αισθητά και επιτρέ­ πουν σημαντική αύξηση των δαπανών για δημόσιες επενδύσεις. Η αύξηση του εθνικού εισοδήματος ξεπερνά το 8%, το γενικό ισοζύγιο παρουσιάζει ελαφρό π λ ε ό ν α σ μ α .. .» 7. Ακόμα πιο κατηγορηματικός είναι ο κορυφαίος Αμερικανός οικο­ νομολόγος καθηγητής Paul Samuelson (βραβείο Νομπέλ): «Η απάντηση (στο ερώτημα αν η ελληνική οικονομία βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού) είναι α π ό λ υ τ α α ρ ν η τ ι κ ή . Οι στατιστικές απο­ καλύπτουν ότι: Ο ρυθμός αυξήσεως του εθνικού εισοδήματος ήταν τ α χ ύ ­ τ ε ρ ο ς από κάθε άλλη χώρα της Ευρώπης... Το κατά κεφαλήν εισόδημα υ ψ ώ θ η κ ε γρηγορότερα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες... Ο ρυθμός οικο­ νομικής αναπτύξεοις αφήνει πίσω τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ, και φθάνει στο επίπεδο της Ιαπωνίας και του Ισραήλ... Η πρόοδος αυτή δεν έφερε πληθω­ ρισμό. Οι τιμές έμειναν σταθερές»9. Απ’ α υ τ ή την «οικονομική καταστροφή» έσωσαν την Ελλάδα οι 6. .Times., 4.7.1969. 7. O.C.D.E., Eludes iconomiques: Grice (Αχρίλιος 1967), σελ. ί. 8. .Newsweek.. 22.5.1967.

ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ

73

απριλιανοί λαμπηδόνες - γιά να την οδηγήσουν στο «θαύμα», που όλοι ξέρουμε κι όλοι πληρώνουμε πολυειδώς και πολυτρόπως... Π ο ι α , λοιπόν, ήταν η π ρ α γ μ α τ ι κ ή αιτία π ο ι ό ς ο α λ η θ ι ­ ν ό ς στόχος του πραξικοπήματος; Ο μεγάλαυχος Παττακός το αποκάλυψε ωμά στις 9.5.1967: «Εκάναμε την επανάστασιν δ ι ά να ε μ π ο δ ί σ ω μ ε ν τ α ς ε κ λ ο ­ γά ς» ! Ακόμα ωμότερα ξεκαθάρισε τις πατριωτικές προθέσεις της 21.4. ο μεγάτιμος Πιπινέλης, μιλώντας στους Ελληνες πρεσβευτές στη Δυ­ τική Ευρώπη (26.8.1969): «Η επανάστασις δεν εγένετο μόνον δια να εμποδισθή ο κομμουνισμός, αλλά δ ι ά ν ' α π ο φ ε υ χ Ο ή ο έ λ ε γ χ ο ς τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς α π ο τ η ν λ .■ϊ κ ή ν Ο έ λ η σ ιν » ! Λπλά και καθαρά: η «επανάστασις» δεν έγινε για να σωθεί ή Ε λ ­ λάδα απ’ τους εχθρούς-της, αλλά για να σωθεί απ’ τους Ε λ λ η ν ε ς !

2. Η βία και ο τρόμος «... θα συνεχίσωμεν με απόλυτον προσήλωσιν εις τας αρχάς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας του ατόμου, της αξίας της ελευθερίας-του και της εν ειρήνη ζωής-του...». Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ (14.12.1968) «Οποιος ασχολείται με τα δικαιώματα του ανθρώπου και με την αξι­ οπρέπειαν του ανθρώπου εις την Ελλάδα, είναι κομμουνιστής». ΣΤ. ΠΑΤΤΑΚΟΣ, στον άγγλο βουλευτή Μ. Rose (Σεπτ. 1968).

Σ’

ΑΥΤΗΣ της λογής τους «εθνεγέρτες», σ’ αυτής της ποιότητας τους «εθναγύρτες» και σ ’ αυτού του είδους τα καθεστώτα, σύντροφος της απάτης αναπόσπαστος κι αναπότρεπτος είναι πάντα η β ί α και η τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ί α . Ακραία χρήση του δίπτυχου αυτού έκανε, όπως ήταν απόλυτα φυσικό, η απριλιανή δικτατορία - τυπικό δείγμα της τυραννίας,όπου «η βία βρίσκει το μοναδικό της καταφύγιο στό ψέμα, και το ψέμα το μόνο-του στήριγμα στη βία»... Π ρ α ΞΗ βίας ωμής, το πραξικόπημα της 21 Απριλίου, δεν μπορούσε να επιζήσει παρά ανάγοντας τη βία σέ καθεστώς. Τα δ ι κ α ι ώ μ α τ α τ ο υ α ν θ ρ ώ π ο υ κ α ι τ ο υ π ο λ ί τ η ήταν, φυσικά, ο πρώτος στό­ χος των σφετεριστών - και κ α τ α ρ γ ή θ η κ α ν με το πρώτο «Διάταγμά»-τους, που κήρυξε το Στρατιωτικό Νόμο. Για την π λ α ­ σ τ ό τ η τ α του Διατάγματος αυτού, μιλήσαμε πιο πάνω. Αλλά η

74

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

απάτη δεν τελείωσε εκεί. Η Β' Συντακτική Πράξη (5.5.67), που κήρυξε και «επίσημα» τη χώρα σε κατάσταση πολιορκίας, όριζε στο 5ο άρθρο-της: «Η ισχύς της παρούσης... π α ύ ε ι άμα τη δ η μ ο σ ι ε ύ σ ε ι τ ο υ νέο υ Σ υ ν τά γ μ α το ς » . Το «νέο Σύνταγμα» (τό «δημοκρατικώς ανεπίληπτον», κατά τον τότε και τώρα «θεωρητικό» της δικτατορίας0) δημοσιεύτηκε μετά το «αδι­ άβλητο» εκείνο δημοψήφισμα της 29.9.1968, όπου το 91,87% των Ελ­ λήνων «παρέσχε την ανεπιφύλακτον υποστήριξίν-του προς την Επανάστασιν» (κατά τον τότε και τώρα μισθοδοτούμενον απ’ το ΕΙΡΤ κεκράκτην της δικτατορίας10). Και όμως: ο Σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ό ς Νόμος δ ι α τ η ρ ή θ η κ ε αμετακίνητος π έ ν τ ε ο λ ό κ λ η ρ α χ ρ ό ν ι α - κατά π α ρ ά β α σ η της Συντακτικής Πράξης του ί δ ι ο υ του καθεστώτος!... Εκτός αν δεχτούμε την «ερμηνεία» του έγκριτου νομομαθούς I. Λαδά, που δήλωνε, απ’ τις 26.4.1968, στον κ. Van der Stoel: «Δεν δέχομαι την άποψη ότι υπάρχει στρατιωτικός νόμος: δεν υπάρχουν τάνκς στους δρόμους και τα πάντα είναι ήρεμα και γαλήνια. Ποτέ η Ελλάδα δεν γνώρισε παρόμοια ηρεμία»! Και πώς να μην επικρατεί ηρεμία σ’ ένα κράτος, όπου «δεν υπάρχουν πολίτες, αλλά υπήκοοι»", σ ’ ένα καθεστώς που «χλευάζει τη δικαιοσύνη και όπου βασιλεύει η τυραννία»'2; Ειδικοί, ωστόσο, στις μακάβριες φάρσες, οι κινηματίες έφτασαν να διορίσουν (1.7.1969) έναν Κυβερνητικό Επίτροπο, που αποστολή-του -λ έε ι- ήταν «η π ρ ο ά σ π ι σ ι ς τ ω ν π ο λ ι τ ι κ ώ ν δ ι κ α ι ω μ ά ­ τ ω ν » . Κι ο επίτροπος αυτός δεν ήταν άλλος απ’ τον στρατηγό Σ. Βελλιανίτη, τον άλλοτε αρχηγό της ΓΔΕΑ, που « ε ίχ ε δ ι α τ ά ζ ε ι π λ ή θ ο ς σ υ λ λ ή ψ ε ω ν » '3'.... Ο ίΟ Μ Α Δ ΙΚ Ε Σ κ αι αυθαίρετες σ υ λ λ ή ψ ε ι ς .άλλωστε, ήταν η πρώ­ τη εκδήλωση βίας των απριλιανών κατά των πολιτών και των πολιτι­ κών. Ο ίδιος Λαδάς (διοικητής, τότε, της ΕΣΑ) διηγήθηκε στό “Spiegel’': «Εφήρμοσα ένα σχέδιο πολυ απλό, διαβολικό ('sic)... Εντός 20 λεπτών, όλοι οι πολιτικοί, στρατιωτικοί και αναρχικοί είχαν συλληφθεί»'4. Ακόμα πιο διαφωτιστική, όμως, ήταν μιά πρόσθετη δήλωσή-του, στην ίδια συνέντευξη: «Σαν διοικητής της Ε ΣΑ, ανέλαβα την προετοιμασία των συλλήψεων α π ό το τ έ λ ο ς τ ο υ 1966»... 9. 'Ελάθιρας Κόσμος». 18.7.1968. 10. Δηλώσεις Βυρ. Σταματόκουλσυ, 30.9.1968. 11. Jean Meyniud, Rapport sur /’ abolition de lademocratie en Crier. Montreal. 1967,σελ. 98. 12. .Observer., 20.8.1967. 13. -New York Times., 18.9.1969. 14. -Spiegel.. 30.9.1968.

ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ

75

Τόσο «αυθόρμητο» ήταν το πραξικόπημα, ώστε τα «διαβολικά» πλάνα-του είχαν καταστρωθεί, σ ’ όλες τις λεπτομέρειές-τους, π έ ν τ ε μ ή ν ε ς ν ω ρ ίτ ε ρ α ! . .. Πόσα κύματα συλλήψεων ακολούθησαν από τότε, το γνωρίζουν οι Ελληνες οδυνηρά. Φυσικά, το «έντιμον καθεστώς» (ο κ. Γκίκας έφη) αμφισβητούσε πάντα τους αριθμούς των συλλήψεων, όταν δεν διέψευδε τις ίδιες τις συλλήψεις16. Αλλά την πιο παταγώδη αυτοδιάψευση την πρόσφερε ο «καθαρός» Λαδάς, μιλώντας, δυό χρόνια αργότερα, σε ξένους δημοσιογράφους: «Γνωρίζετε, κύριοι, ότι ο αριθμός των (μέχρι τούδε) συλληφθέντων, δεν υπερβαίνει το 1% του πληθυσμού της Ελλάδος;». Και αφού ο πληθυσμός της Ελλάδας είναι 8.500.000, ο αριθμός των συλληφθέντων -κατά την αγγελικήν ομολογία του συνταγματάρχη χειροπεδάρχη- έφτασε μ ό λ ι ς τις 85.000... Μ ο ν α δ ι κ ή πόρτα εξόδου απ’ τις φυλακές και τα στρατόπεδα εκτοπίσεων ήταν, πάντα, η επαίσχυντη εκείνη « δ ή λ ω σ ι ς μ ε τ α ν ο ί α ς » -που δεν είχε,βέβαια, επινοηθεί απ’ την απριλιανή δικτατορία, αλλ’ απ' την πρεσβύτερη κι αντάξια αδελφή-της, την δικτατορία της 4ης Αυγούστου, και είχε -αλίμονο!- χρησιμοποιηθεί και «επί δη­ μοκρατικών κυβερνήσεων»... Τις «δηλώσεις» αυτές, η «Διεθνής Αμνηστία» τις στηλίτευε σαν την « π ιο α π ά ν θ ρ ω π η μέθοδο του κα­ θεστώτος... που σκοπός-τους ήταν να σ υ ν τ ρ ί ψ ο υ ν το η θ ι κ ό του κρατούμενου»™. Αλλά τον πιο ανελέητο χαρακτηρισμό-τους περιέχει ένα παλιότερο -ελληνικό, αυτό- κείμενο: «Χιβάδες πολιτών ε τ α π ε ί ν ω σ ε (η δικτατορία του Μεταξά) με τας διαβοήτους εκείνος "δη/χύσεις μετανοίας", τους μετέβαλεν εις η θ ι κ ά ρ ά κ η και εκαλλιέργησεν εις αυτούς την ψυχολογίαν ανθρώπου, ο οποίος διά να εξαγνισθή απο μίαν λιποψυχίαν, μεταβάλλεται εις α ν τ ι κ ο ι ν ω ν ικ ό ν κ α ι μ η δ έ ν ισ τ ι κ ό ν σ τ ο ιχ ε ίο ν » . Και τα έγραφε αυτά (3.2.1945) ο τότε αρθρογράφος της «Ε/χυθερίας», ου μην αλλά και, πρόσφατα, «υφυπουργός» Προεδρίας και έπειτα «υπουργός» Παιδείας της απριλιανής δικτατορίας -που ίνδαλμά-της, ιδεατό και ανδριαντοποιημένο, ήταν ο Μεταξάς17!... Κ α ι τ’ όνομα μόνο του πρώτου, και ύστατου, τόπου εξορίας -τη ς Γ υ ά ρ ο υ - φτάνει για να φέρει ρίγος φρίκης σε χιλιάδες Ελλήνων. Άφθονες, και πολύ γνωστές, είναι οι εφιαλτικές μαρτυρίες για τον τόπο και για τις συνθήκες διαβίωσης, απο εκείνους που τα γνώρισαν 15. Βλ. έκθεση Siegman κλκ. 16. Amnesty laernaional. έκθεση της 27.1.1968. 17. Βλ. θεοφ. Παπακωνσταντίνου, Εναντίον του ράματος, Αθήναι, Αετός 1949. σελ. 147.

76

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

και ά λ λ ο τ ε και π ρ ό σ φ α τ α , θ α περιοριστούμε, λοιπόν, σε μιάν αδιάβλητη ξένη περιγραφή: της γνωστής Αμερικανίδας συγγραφέως Edita Morris: «Την εποχή των Ρωμαίων, οι κατάδικοι σε θάνατο στέλνονταν στη Γ ι>άρο, an' όπου δεν ζαναγύριζαν ποτέ. Ο Τιβέριος -ένας απ’ τους σκληρότε­ ρους Ρωμαίους αυτοκράτορες- αποφάσισε, απο ανθρωπισμό, να καταργή­ σει αυτό το κάτεργο... Στο νησί εκείνο, που το δέρνουν οι άνεμοι και τα κύματα, δεν υπάρχει ίχνος έμψυχης ή φυτικής ζωής, μόνο βράχια που ψή­ νονται α π’ τις ακτίνες ενός θανατερού ήλιου...»'6. (Και μια «χαρίεσσα» σ υ μ μ α χ ι κ ή νότα: ο αξιωματικός του Πο­ λεμικού Ναυτικού Κ. Μαρώτης-Λάνας, καταθέτοντας στο Στρα­ σβούργο στις 28.11.1968, βεβαίωσε: «Για τη μεταφορά 7.000 προσώπων στο στρατόπεδο της Γυάρου, που χωρά μόλις 2.000, χρησιμοποιήθηκαν π λ ο ί α τ ο υ Ν Α Τ Ο » ...). Φυσικά, η «επιεικής και μεγαλόψυχος Επανάστασις» (κατά τον τότε και τώρα «θεωρητικό» της1·) είχε διαφορετικές «αισθητικές» απόψεις απ’ τον Τιβέριο, την Μόρρις και τους άλλους «ανθέλληνες». Ο Παττακός λ.χ. δήλωνε στις 19.10.1967: «Επιστρέφω από την Γυάρο. Το τοπίον είναι ειδυλλιακόν (sic)... Οι εξ­ όριστοι διάγουν γενικώς ευχάριστον ζωήν...». Και ο αδέκαστος δικαστικός και «πρωθυπουργός» Κάλλιας υπερθε­ μάτιζε (19.10.1967): «Οι εκτοπισθέντες χαίρουν αρίστων συνθηκών διαβιώσεως, καλυτέρων εκείνων που είχαν εις τας οικίας-των»!... ( Α υ τ έ ς , φαίνεται, τις «άριστες συνθήκες» που εξασφάλισαν στους αιχμαλώτους-τους, θα είχαν κατα νουν οι Ελληνοχριστιανοί του Κο­ ρυδαλλού, όταν αξίωναν, πριν δυό μήνες, να τους *διασφαλισθούν όροι ανάλογοι προς τον εν ελευθερία βίον-των»20. Δηλαδή, θωρακισμένα αυ­ τοκίνητα και κάστρα στο Λαγονήσι;). Α λ λ α το ψευδολόγο θράσος των βιαστών έφτανε στο σημείο ν’ αμφισβητούν ακόμα και αυτή την ύ π α ρ ξ η π ο λ ι τ ι κ ώ ν κ ρ α ­ του μ ένω ν: «Δεν υπάρχουν πολιτικοί κρατούμενοι στην Ελλάδα -βεβαίωνε, στις 29.5.1967, ο Παττακός, που «ο λόγος αυτού η αλήθεια εστί»-. Υπάρ­ χουν μόνον κομμούνιαταί, φυλακισμένοι δ«' εγκλήματα κατά των νόμων του κράτους». Διαφωνώντας με τον ταξίαρχό-του σχετικά με τον όρο «πολιτικοί κρατούμενοι», ο αιώνιος Λαδάς συμφωνούσε μαζί-του στην ουσία, μι­ λώντας με τον κ. Van der Stoel (26.4.1968): 18. 'L t Monde.. 3.6.1976. 19. · Ελεύθερος Κόσμος», 18.7.1969 20. Ο.*., 23.3.1975.

ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ

77

«Οι πολιτικοί κρατούμενοι είναι κομμουνισταί, οι οποίοι διέπραξαν εγ­ κλήματα και εσκότωσαν ανθρώπους...». Αλλά και τους δύο τους δ ι έ ψ ε υ δ ε, λίγο αργότερα ( 11.7.1968), ο αρχηγός τους και αρχιχειρουργός Παπαδόπουλος: «Τα υπ’ όψιν άτομα ο ύ τ ε υ π ό κ α τ α δ ί κ η ν , ο ύ τ ε υ π ό δ ι κ α σ τ ι κ ή ν δ ί ω ζ ι ν διατελούν. Διατελούν απ/.ιύς υπό ένα διοικητικόν περι­ ορισμόν, προκειμένου να μη πέσουν και "σπάσουν το πόδι-των"». Τ ί ήταν, όμως, οι πολιτικοί κρατούμενοι και γ ι α τ ί κινδύνευαν να «σπάσουν το πόδι των#; Ο πρόεδρος του αυστριακού Σοσιαλιστικού Κόμματος και άλλοτε πρωθυπουργός, Bruno Pittermann, είχε την περι­ έργεια και την ευκαιρία να ερευνήσει το θέμα, μιλώντας, στις 3.5.1967, με τον «υπουργό» Εσωτερικών: «-Αλλά είστε Χριστιανός- είπε στον Παττακό - ανήκετε στην ορθό­ δοξη εκκλησία, που δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ των ανθρ<όπινων όντων. - Βεβαίως -αποκρίθηκε ο ισαπόστολος Στυλιανός- αλλά κάνομε διάκρισιν μεταξύ των ανθρωπίνων όντων και των κ τ η ν ώ ν!»2' Την ίδια «παρομοίωση» μεταχειρίστηκε, αργότερα (1.3.1968), ο «αυτάδελφός»-του Γεώργιος: «Δεν θα τους αφήσω να γίνουν θ η ρ ί α κάτω από τα κομμουνιστικά κε/χύσματα, διότι αν γίνουν θηρία και απολυθούν από το κλουβί, θα υπο­ χρεωθώ να τους τουφεκίζω, όπως τουφεκίζει η αστυνομία το λιοντάρι που φεύγει απο το κλουβί του ζωολογικού κήπου και απειλεί την ζωήν των πολιτών». Τα ανθρώπινα όντα, λοιπόν, μεταβάλλονται σε «θηρία» κάτω από τα «κομμουνιστικά κελεύσματα». Σε τ ί μεταβάλλονται, όμως, κάτω απο τα φ α σ ι σ τ ι κ ά κελεύσματα, μας το έδειξαν περίτρανα οι τρόφιμοι του απριλιανού «ζωολογικού κήπου».

Το ΦΟΒΕΡΟΤΕΡΟ απ’ τα δείγματα αυτά, στάθηκαν, βέβαια, τα β α ­ σ α ν ι σ τ ή ρ ι α , που αποσκοπούσαν, όχι τόσο ν’ αποσπάσουν ομολο­ γίες απ’ τον κρατούμενο, όσο να τον εξουθενώσουν όχι μόνο σωματι­ κά, αλλά και ψυχικά και ηθικά, εξευτελίζοντάς-τον και εξαναγκάζοντάς-τον να γίνει καταδότης. Κανένας δεν αγνοεί πια τις μαρτυρίες εκατοντάδων μαρτύρων της Ασφάλειας και της ΕΣΑ. Κανένας δεν αγνοεί τις υπεύθυνες, επίσημες εκθέσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, της «Διεθνούς Αμνηστίας», της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που διαπίστωναν με τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο: «τα βασανιστήρια χρησιμοποιούνται σ κ ό π ι μ α και ε π ίσ η μ α » ... «η χρήση-τους είναι ε υ ρ ύ τ α τ α δ ι α δ ε δ ο μ έ ν η » (Διεθνής Αμνηστία), «πολλές μέθοδοι βασανισμού εφαρμόζονται σ υ σ τ η μ α τ ι κ ά στην E/JA-

78

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

δα»... «τα βασανιστήρια έχουν υιοθετηθεί σαν σ υ ν ή θ η ς "δ ι ο ι κ η τ ι κ ή μ έ θ ο δ ο ς ”» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή)22. Κανένας δεν αγνοεί, ακόμα, τις αμέτρητες διεθνείς καταδίκες των μεθόδων αυτών - με κορύφωμα τη δήλωση του τότε Βρεταννού πρωθυ­ πουργού Harold Wilson, στη Βουλή των Κοινοτήτων: «Καταδικάζουμε τις β α ρ β α ρ ό τ η τ ε ς που διαπράττονται αυτό τον καιρό στην Ελλάδα»23. Δήλωση, που «εξώθησε» την εθναμύντορα «Εστία» ν' ανακράξει την επομένη: «Ο κ. Ουί/joov είναι κρυπτοκομμουνιστής»... Αλλ’ αμετανόητος, ο Αγγλος Πρωθυπουργός ξανάλεγε ύστερ' από λίγους μήνες: « . .. Κ τ η ν ω δ ί ε ς διαπράττονται στην Ελλάδα...»2*. Φυσικά, το δειλό και δείλαιο καθεστώς διέψευδε πάντα τους πάντας. Ο Παπαδόπουλος (γνωστός για τον «πλούσιον συναισΟηματικόν κόσμον»- του και το «ηΟικόν βάθρον της πολιτικής-του δραστηριότητος» - κατά τον τότε, νυν και αεί «θεωρητικόν»-του και λιθανιστήν-του25) κόμπαζε φαρισαϊκά στις 15.11.1967: « Υπερηφανευόμεθα ότι η ιστορία-μας δεν μας επιμαρτυρεί βαρβαρότητας εις καμμίαν περίοδον της ζωής-μας». Και ξεχνούσε, ανάμεσα σε πολλά άλλα, με π ο ι ό ν , βαρβαρότατο, τρόπο είχε ο ίδιος αναγκάσει δυό αθώους στρατιώτες να «ομολογή­ σουν» πως έκαναν ε κ ε ί ν ο ι το «σαμποτάζ» στον Έβρο, που είχε α υ τ ό ς σκηνοθετήσει... Ενώ ο ισάδελφος και ισάξιός-του Παττακός ορκιζόταν, τον Απρίλη 1968, πως: «... εάν πληροφορηθώ έστω και μίαν πράξιν βασανισμού. θα αυτοκτονήσω»! Και, συνήγορός-τους, ο ανεκδιήγητος εκείνος Αγγλος βουλευτής (και μέγας φεουδάρχης στην Εύβοια) Francis Noel-Baker, δήλωνε στους «Κυριακάτικους Τάιμς»: «Δεν πιστεύω ότι οι υπεύθυνοι ( sic) υπουργοί ηνέχΟησαν ή υιοθέτησαν ν έ α ς (sic) μεθόδους συστηματικών (sic) βασανισμοιν»261. Αλλά ο αξιωματικός του Π.Ν., Μαρώτης-Λάνας, που αναφέραμε πιό πάνω, βεβαίωσε πως όχι μόνο ανέχονταν νέες και παλιές μεθόδους οι «υπουργοί», αλλά και «μπροστά-μου, ο ίδιος ο Παττακός διέταξε να βασανιστεί ένας κρατού­ μενος και να εκτελεστεί»27... 22. Βλ. «Sunday Times» καί «Monde», 30.11.1969. 23. Λόγος-του, 15.12.1967. 24. Λόγος-του. 25.6.196*. 25. «ΕΜβιρος Κόσμος·. 16.10.1968. 26. -Sunday Times.. 7.4.1968. 27. James Bcdut. Le problime de la torture sous le rtgime des colonels, κερ. · Temps Modernes.. ειδικό τεύχος -Aujourdhui la Grice...·, 1969, σελ. 201.

ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΑΝΘΟΘΕΣΜΗ

79

Κι αν αυτός δεν γίνεται πιστευτός, υτώρχει πάντα ο «πεντακάθαρος» Λαδάς, με τη συνέντευξή-του στο «Spiegel»: « - Λένε, κ. συνταγματάρχα - τον ρώτησε ο ανταποκριτής του γερμα­ νικού περιοδικού - ότι, εδώ, μέσα στο γραφείο-σας, κακοποιείτε σεις ο ίδιος τους κατηγορουμένους. Τερατώδη ψέματα! Υ π ά ρ χ ο υ ν τ ό σ ο ι ά λ λ ο ι , π ο υ μ π ο ­ ρ ο ύ ν να κ ά ν ο υ ν α υ τ ή τη δ ο υ λ ε ι ά ! Εγώ... εγώ... δίνω τις ι δ έ ­ ες... τις ο δ η γ ί ε ς .. . καταστρώνω τα σ χ έ δ ια ...» . Και πάλι η απαραίτητη συμμαχική νότα: Οταν ο κ. Μαρώτης κατέ­ θεσε στην Υποεπιτροπή των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πως, στο στρατόπεδο της Αγίας Παρασκευής, γίνονταν βασανιστήρια, ο αντι­ πρόσωπος της χούντας, για να τον αποστομώσει, δήλωσε πως το στρατόπεδο αυτό υ π ά γ ε τ α ι σ τ ο Ν Α Τ Ο... Στις πιεστικές ερωτή­ σεις Τύπου και βουλευτών που προκάλεσε αυτή η δήλωση, οι αρμό­ διοι της Ατλαντικής Συμμαχίας τήρησαν σ ε μ ν ή σ ι ω π ή . Και μόνο ο ευφήμως γνωστός πια κ. Luns (τότε υπουργός Εξωτερικών της Ολ­ λανδίας) ψέλλισε πως το στρατόπεδο αυτό δεν υπάγεται στο ΝΑΤΟ, αλλά στον ελληνικό στρατό... Αλλωστε, η σκιά του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ πλανιόταν πάντα πάνω απ’ τις ιεροεξεταστικές εκείνες «ανακρίσεις». Ο απεσταλμένος της «Διεθνούς Αμνηστίας» κ. James Becket βεβαιώνει πως ο τότε διοικητής της Γενικής Ασφάλειας Β. Λάμπρου (που τώρα απολαμβάνει τη γα­ λήνη της αποστρατείας* ελέω του κ. Γκίκα) έλεγε σ’ ένα από τα θύματά-του: «Νομίζεις πως είσαι κάποιος και πως μπορείς να κάνας κάτι. Λ ε ν ε ί σ α ι τ ί π ο τ α ! Ο κόσμος, σήμερα, έχει μοιραστεί ανάμεσα στους Ρώ­ σους και τους Αμερικανούς... Εγώ, έχω πίσω-μου την κυβέρνησή-μ ο υ, και πίσω από την κυβέρνησή-μου είναι οι Αμερικανοί. Ο ι Α μ ε ρ ι κ α ν ο ί ε ί μ α σ τ ε ε μ ε ί ς » Μ... Πόσο δίκιο είχε ο «μειλίχιος» εκείνος αστυνομικός, το ξέρουμε πια καλά απ’ τις χιλιάδες «λαμπρούς» που, στα πέρατα του κόσμου, εφαρ­ μόζουν τα ανακριτικά διδάγματα των ειδικών αμερικάνικων «Σχολών», για χάρη των πολιτιστικών ιδανικών της φιλελεύθερης Συμπολιτείας... Αυτή την αμερικανική ενοχή για την « κ υ β έ ρ ν η σ η τ ω ν β α σ α ­ ν ι σ τ η ρ ί ω ν » (όπως την ονομάζει) διεκτραγώδησε ο Christopher Wren, μ’ ένα μακρό άρθρο στο αμερικάνικο περιοδικό «Look». Και καταλήγει: «Τι αρωνία! Η α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ή β ο ή θ ε ι α (στην Ελλάδα) τ α υ τ ί ­ ζ ε τ α ι μ ε τα β α σ α ν ι σ τ ή ρ ι α . .. Ξοδεύουμε 40 εκατομμύρια δολλάρια το χρόνο για να βοηθήσουμε μιά κυβέρνηση που στηρίζει την εξουσία-της στα βασανιστήρια! Α υ τ ό θέλουμε;»39. Α υ τ ό - και π ο λ λ ά ά λ λ α ... 28. Ο.*., σελ. 205. 29. -Look., 27.5.1969.

80

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΣΕ Λ ΙΔΕ Σ ατέλειωτες, βέβαια, μπορούν να γεμίσουν οι ασύστολες καταπατήσεις ό λ ω ν των ανθρώπινων δικαιωμάτων απ’ τον απριλιανό «ουμανισμό». θ α τελειώσουμε, για την ώρα, με το τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ι κ ό κ λ ί μ α , που η δικτατορία είχε απλώσει πάνω απ' όλη τη χώρα και που διάθρωνε, όχι πια ορισμένα άτομα, αλλά τους Πανέλληνες πέρα ώς πέρα. Ο ανεπανάληπτος Παττακός, άλλωστε, το παραδεχόταν αδίστακτα: «Στις μέρες-μας, Ai'yoc (!), φόβος είναι α π α ρ α ί τ η τ ο ς , για να εμποδί­ ζει τους ανθρώπους να κάνουν ανοησίες. Αυτό κ ά ν ε ι κ α λ ό στο λαό. Οταν φοβάται, συγκρατείται»30\ Κι ο αδαμάντινος Παπαδόπουλος ύψωνε σε ηθικό κανόνα του καθε­ στώτος τον χ α φ ι ε δ ι σ μ ό : «Εκαστος πρέπει να ε π ο π τ ε ύ η τον εαυτόν-του και τον γείτονά-του. Ελληνες, ενεργήσατε με θάρρος (I), έστω και αν ζημιώσετε ευρισκόμενοι προ αδυναμίας. Το πρώτον με νουθεσίαν και το δεύτερον με κ α τ α γ γ ε λ ί α ν. διά να διορθώσωμεν την αδυναμίαν εις την νοοτροπίαν» (15.12.1969). Διόλου περίεργο ότι, ύστερ’ από τέτοιες «νουθεσίες», οι σπιούνοι και οι σμπίροι είχαν γίνει ο αειθαλής και ανθρωποθόρος μανδραγόρας της δικτατορικής χλωρίδας. Ακόμα κι οι ξένοι, που έφταναν εδώ, διαπίστωναν «τό γενικό αίσθημα ανασφάλειας κι εκφοβισμού» (οι Βρεταννοί βουλευ­ τές Macmillan και Gregory31)... τον «φόβο και τη δυσπιστία που βασίλευ­ αν», το «κ/.ίμα τρομοκρατίας» (οι απεσταλμένοι του Συμβουλίου της Γΐυρώτης Siegman και Van der Stoel)... «Οι Ελληνες είναι έρμαια του φό­ βου». πρόσθετε ο Αγγλος βουλευτής Edward Griffiths (Απρίλης 1969)... «Η Ελλάδα είναι, σήμερα, το πιο καταπιεστικό αστυνομικό κράτος της άυ-:χής Ευρώπης», διαπίστωναν οι έγκυροι Αμερικανοί σχολιαστές R. Evans και R. Novak32... «Η κυβέρνηση έχει εγκαταστήσει ένα σύστημα κατασκοπείας, που φιμώνει όλο τον κόσμο», συμπλήρωνε το αμερικά­ νικο περιοδικο -Newsweek»33. Και πώς αλλιώς μπορούσε να γίνει; «θεμέλιο και αρχή των τυραννι­ κών καθεστώτων είναι ο τρόμος», έγραφε, πριν 227 χρόνια, ο Montesqui­ eu34. Αρχή και τ έ λ ο ς - τ ο υ ς - αφού η απριλιανή τυραννία κατάρευσε μέσα στον τρόμο για τα ίδια-της τα έργα... [20.4 και 18.5.1975] 30. Δηλώσας-του <πό « ρ . · T im e .4.8.1967. 31. .New Statesman·. 26.5.1967. 32. -Los Angeles Times·, 23.6.1969. 33. -Newsweek·, 19.1.1970. 34. De I'esprit des lois.

ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ Ό τα ν παίζουν με τη φωτιά αριστεριστές και κράτος ΙΑ δώδεκα ώρες, οι Αθηναίοι αναθεμάτισαν την αποφράδα μέρα (21.4.1967) όπως ακριβώς ήθελαν ε κ ε ί ν ο ι κι όπως της έπρεπε: με σοβαρή οργή κι υπεύθυνη μνήμη, με διδακτική αναδρομή στην επταετία του αίσχους και της οδύνης, με πορεία πένθους αλλά κι αγαλλίασης εκατοντάδων χιλιάδων λαού... Από κει και πέρα όμως, για τέσσερις ώρες, η επέτειος «γιορτάστηκε» όπως ακριβώς θα επιθυμού­ σαν οι α π ρ ι λ ι α ν ο ί, κι οι συνειδητοί ή ασυνείδητοι (που κάνει το ίδιο) συνεργοί και πράκτορές-τους: με συγκρούσεις και «βανδαλι­ σμούς», με δακρυγόνα και τραυματισμούς, με «πεδία μάχης», «φωτιές» κι «οδοφράγματα». Γιατί μόνο α υ τ ο ί είχαν κάθε λόγο και κάθε συμ­ φέρον να δ ι α σ υ ρ θ ε ί η προχτεσινή πορεία -και η πάνδημη εκδή­ λωση κατά της δικτατορικής βίας να διαστραφεί σ ’ εκδηλώσεις βίας... η παλλαϊκή διαμαρτυρία κατά της τυραννικής εξουσίας να μετατραπεί σε σύγκρουση του λαού με την τωρινή εξουσία... η οργή κατά των μεθόδων και των καταπιέσεων της δικτατορίας να μεταστραφε· σε οργή κατά των μεθόδων και των «ανέσεων» της Δημοκρατίας. Ηταν η μόνη-τους ελπίδα να «δικαιωθεί» το καθεστώς-τ ο υ ς και να διαπομπευθεί το κα θεστώ ς-μας. Κι ήταν ο καλύτερος τρόπος να υποδηλώ­ σουν την ε π ι β ί ω σ ή - τ ο υ ς , τη στιγμή που οι πανέλληνες «απέπτυαν» την ανάμνησή-τους... Τη «σύμπτωση» τούτη των δικτατορικών πόθων με την εκτροπή της αντιδικτατορικής εκδήλωσης, ήρθε να επιτείνει μια άλλη: κατά την επίσημη εκδοχή των γεγονότων, η Αθήνα, τις ώρες εκείνες, ήταν μιά «αναρχούμενη», «οχλοκρατούμενη», «πυρπολούμενη» πόλη -και, στο ση­ μείο αυτό, οι περιγραφές των αρμόδιων Αρχών συμφωνούν, περιεργότατα, με τις ιερεμιάδες των «πλασιέ» των συνταγματαρχών...

Γ

6

82

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Συμπτώσεις και διαπιστώσεις συγκλίνουν, οπωσδήποτε, στο αναπό­ φευκτο ερώτημα, που απασχολεί όλους (ή σχεδόν): Π ο ι ο ί και γ ι ­ α τ ί οργάνωσαν (κι εκμεταλλεύθηκαν) τα «έκτροπα» της «Βαλπούργιας» εκείνης νύχτας, που ορισμένοι την σέρβιραν περίπου σαν μιά άλλη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου;

Κ. ΑΝ ΕΝΑΣ δέν αρνιέται (ούτε καν οι ίδιοι) πως «αρχή στην πάσα συμφορά» έκανε μιά ομάδα « ε ξ τ ρ ε μ ι σ τ ώ ν » , που επιχείρησε την εισβολή στην αμερικανική πρεσβεία. Αυτοί, λοιπόν, είναι οι πρώτοι, φυσικοί κι ομολογημένοι, υπαίτιοι κι υπεύθυνοι. Τόσο η ονομασία της ομάδας αυτής, όσο κι η δράση-της, έχουν όλα τα χαραχτηριστικά εκείνου που, σ’ όλο τον κόσμο, ονομάζεται « α ρ ι σ τ ε ρ ι σ μ ό ς » («gauchisme»). Και που διαστέλλεται απ’ τ’ άλλα αριστερά κόμματα, επειδή ακολουθεί την υπερεπαναστατική εντολή: «Κάθε αστικό καθεστώς, είτε αυταρχικό είτε κοινοβουλευτικό, είναι κα­ θεστώς βίας και καταπίεσης. Εξανάγκαζε, λοιπόν, με τη βία τ' α υ τ α ρ ­ χ ι κ ά καθεστώτα ν' ασκούν ακόμα μεγαλύτερη βία και καταπίεση, ώστε ν ’ αποκαλύπτουν το π ρ α γ μ α τ ι κ ό - τους πρόσωπο. Κι εξανάγκαζε με τη βία το κ ο ι ν ο β ο υ λ ε υ τ ι κ ό καθεστώς να καταφεύγει σε βίαια και κατα­ πιεστικά μέτρα, ώστε να τ α υ τ ί ζ ε τ α ι με τ' αυταρχικά καθεστώτα»... Και μ’ όλο που οι ομάδες αυτές αποτελούν ελάχιστες μειοψηφίες, πιστεύουν πως η τακτική-τους θα οδηγήσει τελικά στην επανάσταση: γιατί η δράση-τους -λ έν ε - θα προκαλεί όλο και βιαιότερη αντίδραση των κρατούντων, που θ’ απλώνεται και θα καταπιέζει όλο και πλατύτε­ ρα; λαϊκές μάζες, που κι αυτές, αντιδρώντας όλο κι εντονότερα, θ’ α· στρέψουν τελικά την άρχουσα τάξη... Η π ρ ά ξ η , ωστόσο, σ’ όλο τον κόσμο, έχει αποδείξει α κ ρ ι β ώ ς τ ο α ν τ ί θ ε τ ο : επαναστατικές μικροομάδες (ή «γκρουπούσκουλα») χωρίς λαϊκή βάση, ερείσματα και οργάνωση, χωρίς επίγνωση των συγκεκριμένων συνθηκών, αντίπαλων δυνάμεων και δυνατοτήτων, όχι μόνο δεν οδηγούν στην «επανάσταση», αλλ’ αντίστροφα ευκολύνουν την « α ν τ ε π α ν ά σ τ α σ η » των κρατούντων. Οχι μόνο δεν παρασύ­ ρουν τις μάζες μαζί-τους, αλλά επισύρουν τη λαϊκή αγανάκτηση ε ν α ν τ ί ο ν - τ ο υ ς , αφού τελικά ο αναίτιος λαός πληρώνει τις αφροσύνες-τους. Κι όχι μόνο δεν δημιουργούν «επαναστατική ψυχο­ λογία» στα πλήθη, αλλ’ αντίθετα καλλιεργούν τη λαϊκή α π ο ­ σ τ ρ ο φ ή για κάθε προοδευτικό κίνημα, που κατά (παράλογη, αλλά μοιραία) επέκταση εξομοιώνεται μαζί-τους. Κι αυτό, δεν το λέει μόνο η πράξη, αλλά και η θ ε ω ρ ί α εκείνων που έκαναν θεωρία την πράξη, θ α ήταν περιττό, βέβαια, να θυμίσουμε σε ανθρώπους τόσο «εγκρατείς» του μαρξισμού - λενινισμού, τί έλεγε, πριν 55 χρόνια, ο Λένιν, στο πασίγνωστο πια βιβλίο-του «Ο Αριστεριμός, παιδική αρρώστια του Κομμουνισμού». Πώς κατακεραύνωνε, εκεί.

ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ

83

τις «αριστερίστικες» τάσεις, που «ισο&υναμούν με α φ ο π λ ι σ μ ό της λαϊκής τάξης προς όφελος των εχθρών-της» και που « π α ί ζ ο υ ν το π α ι χ ν ί δ ι τ ω ν π ρ ο β ο κ α τ ό ρ ω ν ». Πώς γελοιοποιούσε τα ακραία, ασυμβίβαστα» συνθήματα, και πώς συμβούλευε τους οπαδούς-του «να μην πέφτουν στις παγίδες που στήνει ο εχθρός» και «να μη δίνουν μάχες που η έκβασή-τους θα είναι, ολοφάνερα, επιζήμια κι ολέθρια»’. Αλλά κι ο πιο κοντινός ιδεολογικός πατέρας των «υπερεπαναστατών», ο Μάο Τσε-Τουνγκ, θα ερρήγνυε τα ιμάτιά-του μπροστά σε πα­ ρόμοιους «επαναστατισμούς». Μπορεί να λέει ο Μάο πως «η επανά­ σταση είναι πράξη βίας» και πως «η εξουσία βρίσκεται στην άκρη του όπλου-μας», αλλά δεν παύει να τονίζει πως το Α και το Ω είναι η σύν­ δεση και η στήριξη στις λαϊκές μάζες, που «αποτελούν το πραγματικά ακατάλυτο τείχος... ενώ εμείς, πολύ συχνά, είμαστε γελοία απλοϊκοί». Μπορεί νά λέει ο Μάο πως «οι αντιδραστικοί είναι χάρτινες τίγρεις», αλλά δεν παύει να τονίζει πως «σε κάθε συγκεκριμένο πρόβλημα (και περίσταση), πρέπει να υπολογίζουμε απόλυτα, σοβαρά κι υπεύθυνα, τη δύ­ ναμη του εχθρού, ειδεμή ξεπέφτουμε στον τ υ χ ο δ ι ω κ τ ι σ μ ό » . Και, τότε, οι υπερεπαναστάτες παθαίνουν αυτό που ο ίδιος ο Μάο σαρκάζει στους αντιδραστικούς: «σηκώνουν μια πέτρα, και την αφήνουν και πέφτει πάνω στα δ ι κ ά- τ ο υ ς πόδια»2... «Α ΡΙΣΤ Ε ΡΙΣ Τ ΙΚ Ε Σ» ο μ ά δ ε ς υπάρχουν,βέβαια, σ’ όλες τις χώ­ ρες του δυτικού κόσμου, και δρουν ασύγκριτα πιο γοερά (κι αιματηρά) απ’ ό,τι εδώ. Αλλά οι χώρες που έχουν στέρεο, από χρόνια, δημοκρα­ τικό καθεστώς, μπορούν να προσφέρουν στον εαυτό τους την «πολυ­ τέλεια» του αριστερίστικου «folklore». Σε μας, όμως, αυτού του είδους οι'Άέξτρεμισμοί» δεν είναι μόνο «τυχοδιωκτικοί» - καταντούν αυτό­ χρημα ε γ κ λ η μ α τ ι κ ο ί . Επειδή μόλις βγήκαμε από μια δικτατορία, που είχε ακριβώς επικαλεσθεί (και χαλκεύσει) τους «εξτρεμισμούς». για να επιβάλει την τυραννία-της. Επειδή οι μηχανισμοί και οι «μη­ χανικοί» της καταπίεσης κάθε άλλο παρά εξουδετερώθηκαν ακόμα, και προσδοκούν πάντα (και χαλκεύουν) «εξτρεμισμούς»,για να δικαι­ ολογήσουν το παρελθόν-τους, και για να το αναστήσουν στο άμεσο ή απώτερο μέλλον. Επειδή οι μυστηριώδεις «δυνάμεις», που μας απεί­ λησε ο πρόεδρος Ford ότι «μπορεί να τεθούν σε κίνηση μέσα στη χώρα»μας.κάτι τέτοιους «εξτρεμισμούς» καραδοκούν (και χαλκεύουν) για να κινηθούν... Οσο συνεπαρμένες απ’ τον «επαναστατικό» φανατισμό-τους κι αν 1. Βλ. το βιβλίο του Λένιν κου κυκλοφόρησε στα ελληνικά (μετφρ. Γ. Νικολαίδη, θε­ μέλιο, I97S) μετά τη δημοσίευση αυτού του άρθρου. 2. Βλ. Citations du Pr&ident Mao Tse-Tung, Editions en Ungues Arangtres,Πεκίνο 1966,σελ. 13, 70,82, 86. 90. 99. 134.

84

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

είναι οι ομάδες αυτές, δεν μπορεί να μη βλέπουν πως «παίζουν το παι­ χνίδι των προβοκατόρων». Δεν μπορεί να μη μαντεύουν πως στις τάξεις-τους (ή, έστω, στις πράξεις-τους) παρεισφρύουν π ρ ά κ τ ο ρ ε ς του χουντισμού, του χαφιεδισμού, του «νεοφασιμού», που τις εξωθούν ε π ί τ η δ ε ς στο έπακρο. Δεν μπορεί να μην ξέρουν πως αυτοί οι εξ ορισμού θανάσιμοι εχθροί-τους γίνονται πρόθυμα και σκόπιμα πρόσ­ καιροι σύμμαχοί-τους, για να καταλύσουν τον «κοινό εχθρό»: τη Δη­ μοκρατία. (Το πιο χαραχτηριστικό σύνθημα της Δευτέρας, που εκφρά­ ζει το «ομοψυχισμό των αντιθέτων», ήταν: «Να κλείσει αυτό το παλιομάγαζο», δηλαδή η Βουλή!). Δεν μπορεί να μην καταλαβαίνουν πως αν καταλυθεί με τις «κοινές προσπάθειες» η Δημοκρατία, οι πράκτο­ ρες θα γίνουν επίσημη εξουσία και θύτες, ενώ το πραγματικό θύμα θα είναι οι λαϊκές μάζες, που για χάρη-τους (υποτίθεται) μάχονται οι υπερεπα ναστάτες... Π ο ι ό ν , λοιπόν, εξυπηρετούν και υπηρετούν οι «αριστεριστές»μας; Την «επανάσταση», που δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ν , βέβαια, μ ε κ α ν έ ν α τ ρ ό π ο να πραγματοποιήσουν ή την «αντεπανάσταση», που χρησι­ μοποιούν κάθε τ ρ ό π ο για να την ε ν ι σ χ ύ σ ο υ ν ;

Υ ΠΑΡΧΕΙ, όμως, και η άλλη όψη αυτού του προχτεσινού, διάτρη­ του, νομίσματος: η μη ομολογημένη και αδέξια «καλυμμένη» ευθύνη της Α σ τ υ ν ο μ ί α ς και του υ π ο υ ρ γ ε ί ο υ Δ η μ ο σ ί α ς Τ ά ξ ε ­ ω ς. Απ’ τις διασταυρούμενες ανακοινώσεις και συνεντεύξεις των Αρχών και των Οργανωτών της πορείας, καθώς κι απ’ τις μαρτυρίες πολλών διαδηλωτών και τραυματιών, προβαίνει μιά πολύ «παράδοξη» εικόνα της αστυνομικής συμπεριφοράς, τις ώρες εκείνες: - Η Αστυνομία έδειξε « α ν ε ξ ι χ ν ί α σ τ η α ν ε κ τ ι κ ό τ η τ α » απέ­ ναντι στους υπαίτιους - εισβολείς (κατά την ερώτηση του βουλευτή της Ν.Δ., Βάσου Βασιλείου)... και « π ρ ω τ ο φ α ν ή β α ν α υ σ ό τ η τ α » απέναντι στο σύνολο των αναίτιων διαδηλωτών (κατά τις δηλώσεις των οργανωτών της πορείας)... Μήπως επειδή η επίθεση των πρώτων «δικαιολογούσε» την επίθεση κατά των δ ε ύ τ ε ρ ω ν ; - Η Αστυνομία χρησιμοποίησε δ α κ ρ υ γ ό ν α αντί κλομπς, «για να μην υπάρξουν θύματα» (κατά τον Αστυνομικό Διευθυντή Αθηνών)... και τα νοσοκομεία φιλοξένησαν δ ε κ ά δ ε ς θ ύ μ α τ α από κλομπς και δακρυγόνα... Μήπως «απεφεύχθησαν» (στην πρώτη φάση) τα κλομπς, επειδή η «εμβέλειά»- τους περιορίζεται σε λ ί γ α μέτρα και σε λ ί γ ο υ ς ανθρώπινους στόχους, ενώ των δακρυγόνων η «εμβέλεια» είναι α π ε ρ ι ό ρ ι σ τ η σε στόχους και σ ’ έκταση - όταν, μάλιστα, εξαπο­ λύονται σ ’ όλες τις άκρες της κεντρικής Αθήνας, όπως έγινε προχτές; Μήπως προτιμήθηκαν τα δακρυγόνα επειδή δημιουργούν (όπως δημι­ ο ύ ρ γ η σ α ν προχτές) π α ν ι κ ό σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, που δεν

01 ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ

8S

υποψιάζονταν καν τι έτρεχε και βρέθηκαν ξαφνικά τυλιγμένοι από σύννεφα καπνών, εκρήξεις κάι λάμψεις; Μήπως προτιμήθηκαν τα δακρυγόνα, επειδή ο μόνος τρόπος για να τα καταπολεμήσεις είναι ν’ ανάψεις φ ω τ ι έ ς , κι έτσι δίνεται η εικόνα μιας «πυρπολούμενης» πό­ λης - όπως δόθηκε (και, προπάντων, ειπώθηκε) προχτές; - Η Αστυνομία άφησε ανενόχλητες μερικές δεκάδες «διαδηλωτών» να στήσουν δυό παιδαριώδη ο δ ο φ ρ ά γ μ α τ α στο Σύνταγμα, ενώ μπορούσε ευκολότατα να τα σαρώσει μέσα σε λίγα λεπτά με τις «Αύρες»-της... Μήπως «αγνοήθηκαν» τα οδοφράγματα για να δ ι α ­ κ ο π ε ί η κ υ κ λ ο φ ο ρ ί α και, κυρίως,για να δοθεί η εικόνα μιάς .« ο χ λ ο κ ρ α τ ο ύ μ ε ν η ς » πόλης -όπως δόθηκε (και, προπάντων, ει­ πώθηκε) προχτές; - Η Αστυνομία ανακοίνωσε το βράδυ εκείνο, πως 3-4.000 φοιτητές είχαν κλειστεί στο Πολυτεχνείο - αλλά η ανακοίνωσή-της αποδεί­ χτηκε «ανακριβής»... Μήπως έγινε κι αυτό για να προκληθεί μιά ακόμα α ν η σ υ χ ί α , με την αναρρίπηση των αναμνήσεων απ’ την τραγωδία του προπερασμένου Νοέμβρη; Πώς εξηγούνται όλα τούτα τα «αστυνομικά μυστήρια»; Π ο ι ό ν εξ­ υπηρετούν και υπηρετούν αυτά τα αντιφατικά (ίνα μη τι χείρον είπωμεν) μέτρα; Και πώς να μην συνδυάσει κανένας την α ν ε κ τ ι κ ό ­ τ η τ α απέναντι στους «εξτρεμιστές» της Δευτέρας με την πολύμηνη ανεκτικότητα απέναντι στους «εξτρεμιστές» της χούντας και της «Νέας Τάξης», πού συνθη ματογ ραφούν, πυρπολούν, μαχαιρώνουν, προκαλούν, επι κηρύσσονται, αλλά..« S ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν » , κατά τον κ. Γ κίκα! Πώς να μη συσχετίσει τη β ι α ι ό τ η τ α απέναντι στις μυριάδες των ειρηνικών διαδηλωτών, με τη βιαιότητα των κατά καιρούς κυβερνητι­ κών δηλώσεων κατά των διαδηλώσεων; Πώς να μη συγκρίνει αυτή την επίθεση βίας και τρόμου, με την κλιμακούμενη α ν τ ε π ί θ ε σ η απ’ τους πρωταίτιους και συναίτιους της απριλιανής βίας και τρομοκρατίας -που κατηγορούν α υ τ ο ί το σημερινό κράτος για «παρανομία» και «αδυναμία», ενώ πασχίζουν με μηνύσεις και «αποκαλύψεις» να υποσκάψουν τη Δικαιοσύνη και τον πολιτικό κόσμο ολόκληρο; Πώς να μη συλλογιστεί ότι η προχτεσινή «αναρχία» έτυχε να «συμπέσει» όχι μόνο με την επέτειο της 21.4. -γ ια να τη δ ι κ α ι ώ σ ε ι άμεσα- αλλά και με τις επικείμενες δ ί κ ε ς των ενόχων -γ ια να τις α π ο δ υ ν α μ ώ σ ε ι έμμεσα, αποπροσανατολίζοντας την προσοχή και την οργή της κοινής γνώμης; Και πώς να μη δικαιολογήσει, έπειτ’ απ’ αυτά, την υποψία πως η Αστυνομία ε π ω φ ε λ ή θ η κ ε απ’ την επίθεση κατά της πρεσβείας για να προβάλει τον κίνδυνο της «αναρχίας», κι η κυβέρνηση ε π ω φ ε λ ή θ η κ ε α π ’ την «αναρχία» για να επιβάλει την απαγόρευση των «ενοχλητικών» λαϊκών συγκεντρώσεων και διαδηλώσεων;

86

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Η

ΕΥΘΥΝΗ για τα «επεισόδια» της Δευτέρας είναι διπλή και βαρύ­ τατη. Θ ε ρ α π ε ί α , ωστόσο, μ π ο ρ ε ί να υπάρξει, όσο είναι ακόμα καιρός: Οι «αριστεριστές» πρέπει να καταλάβουν σε τί παγίδες πέφτουν και τί παγίδες στήνουν στο λαόν ολόκληρο, με τις υπερεπαναστατικέςτους πομφόλυγες. Κι οι άλλες οργανώσεις, κόμματα, νεολαίες, πρέπει να τους α π ο μ ο ν ώ σ ο υ ν και να τους α π ο κ λ ε ί σ ο υ ν α π ’ όλες τις λαϊκές εκδηλώσεις, που κινδυνεύουν να διαστραφούν και να διαβλη­ θούν απ’ τις «εξτρεμιστικές» ακρισίες. Αλλά και η κυβέρνηση πρέπει να συνειδητοποιήσει σε τί παγίδες πέφτει και τί παγίδες στήνει με τη στάση-της. Η νωχέλειά-της απέ­ ναντι στους χτεσινούς και σημερινούς εχθρούς της Δημοκρατίας κι η παράλληλη αλλεργία-της για κάθε εκδήλωση λαϊκής διαμαρτυρίας, η ασυδοσία των πρώτων κι η καταδίωξη των δεύτερων, καταλήγουν, και θα καταλήγουν, σε οικτρότητες όπως της περασμένης Δευτέρας. Και δίνουν την ευκαιρία στους ελλοχεύοντες «μισόδημους» να δ ι α θ ά λ λ ο υ ν το πολίτευμα και να π α ρ α π λ α ν ο ύ ν τους πολίτες, χρησιμο­ ποιώντας το δόλιο μηχανισμό της πολλαπλής τ α ύ τ ι σ η ς , είτε ρητή είναι αυτή είτε υπονοούμενη: οι λιγοστοί π ρ α γ μ α τ ι κ ο ί δ ρ ά ­ σ τ ε ς ταυτίζονται σκόπιμα με κ ά θ ε π ρ ο ο δ ε υ τ ι κ ή κ ί ν η σ η και, παραπέρα, μ’ ολόκληρο το σύστημα της Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς , που επιτρέπει τέτοιες «ελευθεριότητες». Κι η ανερμάτιστη « ε π α ν α σ τ α τ ι κ ό τ η τ α » μερικών ανεύθυνων, ταυτίζεται σκόπιμα με το δ η ­ μ ο κ ρ α τ ι κ ό φ ρ ό ν η μ α της υπεύθυνης συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων και, παραπέρα, με τις στοιχειώδεις δ η μ ο κ ρ α τ ι κ έ ς ε λ ε υ θ ε ρ ί ε ς , που οδηγούν σε τέτοιες «ακρότητες». Ετσι, μ’ ένα σμπάρο, οι σμπίροι της τυραννίας και τα εκούσια ή ακούσια ενεργούμενά-τους, σκοτώνουν (ή νομίζουν πως σκοτώνουν) πολλά τρυγόνια: τις λαϊκές εκδηλώσεις κι οργανώσεις, τα προοδευ­ τικά κόμματα, τους πολιτικούς όλους, τη Δημοκρατία την ίδια. Και το μόνο πετούμενο που, κατ’ αντιδιαστολή, μένει (ή νομίζουν πως μένει) αλώβητο είναι το δυσοίωνο «πουλί» της 21 Απριλίου... Οι περιπαθείς αυτοί πατριδολάτρες ολολύζουν, τώρα, φαρισαΐκότατα, πως «μόνον με θαύμα θα καταστή δυνατό ν να σωθώμεν»! Κι εννοούν, φυσικά, το «θαύ­ μα» της δ ι κ τ α τ ο ρ ί α ς , που σε τόσο αξιοθαύμαστο σημείο μας έφερε, έπειτα από εφτά χρόνια θαυματοποιίας... Α υ τ ο ύ ς τους «θαυματουργούς» πάει να δικαιώσει, με τη στάσητης, η κυβέρνηση; [27.4.1976]

ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΚΑΙ ΤΟ ΝΑΡΚΟΠΕΔΙΟ Συζυγία μοναρχίας - δικτατορίας και ευλογία της «προστασίας» «Κάνω εγω το κακό. κι ύστερα είμαι εγώ ο πρώτος που βάζω τις φωνές... και φαίνομαι άγιος, ίσια - ίσια όταν κάνω χρέη διαβόλου...» SHAKESPEARE, Ριχάρδος Γ . Α, 3. ΕΚΑ μήνες μετά την κατάρρευση της δικτατορικής σπείρας κι έξι σχεδόν μήνες μετά την κατάργηση της μοναρχικής γάγ­ γραινας, τόσο η μιά οσο κι η άλλη σηκώνουν πάλι την ιταμή κεφαλή-τους, για ν’ απειλήσουν το δημοκρατικό πολίτευμα, το λαο και τον τόπο. Αναθαρρημένες απ’ την ατιμωρησία της πρώτης κι απ’ τη μεγαλοψυχία προς τη δεύτερη, παραμέρισαν ό,τι (πρόσκαιρα) τις χώρισε και συναντήθηκαν σ' ό,τι (μόνιμα) τις ενώνει: στην ασίγαστη αρχομανία, στην ακόρεστη απληστία, στην αδίστακτη ξενοδουλεία, στην απύθμενη περιφρόνηση για το λαο και την πανηγυρικά βεβαι­ ωμένη έκφρασή-του: τη Δημοκρατία. Αλλά ούτε η μία ούτε η άλλη θα μπορούσαν «να κινήσουν έστω και τον μικρόν δάκτυλον κατά των ελευθεριών του τόπου» (όπως είχε πει ο Καφαντάρης στον Γεώργιο Β' για τον Μεταξά την επομένη της 4ης Αυγούστου1), αν δεν αποτελούσαν «μονάδες κρούσεως» και προγεφύ­ ρωμα μιας πολύ πιο σοβαρής κι επικίνδυνης «επιχείρησης», που ξε­ κινά απ’ τα άδυτα του ζοφερού Λευκού Οίκου και του πολύποδου Πεν­ ταγώνου.

Δ

M o n o « τ υ φ λ ο ί τ ο ν ν ο ύ ν » (που πιστεύουν πως «ο Κωνσταντί­ νος ΙΓ ' είναι γνήσιος απόγονος του... Κωνσταντίνου Παλαιολόγου» -κατά τον «αρχηγό» του αρτισύστατου φιλομοναρχικού κόμματος2) ή ε θ ε 1. Γρ. Δαφνή. Η Ελλάς μεταξύ δύο κολέμων, Αθήναι, Ικαρος, 19SJ, τομ. Β', σ. 438. 2. ·Νία·. 22.}. 1975.

88

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

λ ό τ υ φ λ ο ι (που πιστεύουν πως «η Επανάστασις έσωσε την χώραν απο καταστροφήν»), μπορεί ν’ αμφιβάλλουν ακόμα πως τόσο ο μοναρχικός θεσμός οσο κι ο δικτατορικός εσμός στάθηκαν, παντού και πάντα, υ π η ρ έ τ ε ς ξ έ ν ω ν σ υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν - και πως είναι έτοιμοι να τα υπηρετήσουν και πάλι, για να ικανοποιήσουν τα α τ ο μ ι κ ά -τους συμφέροντα. Απ’ την εποχή που η ίδια η Αμαλία ομολογούσε πως «η Ευρώπη» δίνοντας το θρόνο στον Οθωνα,«εφαντάσΟη να τον έχη εδω α π λ ο ύ ν ό ρ γ α ν ό ν- τ η ς » 3, α υ τ ό το ρόλο έπαιξαν πάντα οι μονά ρχες-« μας»: του « ε π ι τ ρ ό π ο υ ί ω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν Δ υ ν ά μ ε ω ν , εκλεχΟέντος nap' αυτών όπως τηρή την Ελλάδα υποτεταγμένην δ ι α τ η ς β ί α ς τ ω ν καθώς έγραφε, στην παραίτησή-του απ’ τον ελληνικό θρόνο,ο Λεοπόλδος του Σαξ - Κοθούργου4. Η Αγγλία πρώτα, η Γερμανία έπειτα, η Αγγλία ξανά, απολαύσανε τ’ αγαθά αυτής της «επιτροπείας», ώσπου τη σκυτάλη παρέλαθε ο νέος «κύριος», η Αμερική, χωρίς το «όργανο» ν" αλλάξει: «Ο βασιλιάς ήταν ένα είδος Αντιβαλιά των ΗΠΑ στην Ελλά­ δα», έγραφε ο -New Statesman·* - και η Ιστορία έχει αναμφίλεκτα αποδείξει πως η διαπίστωση αυτή δεν περιέχει την ελάχιστη δόση υπερβολής. Ά λ λο τόσο εξόφθαλμος είναι ο υπηρετικός και πρακτορικός ρόλος της δικτατορίας και των δικτατορίσκων - που γ ι ’ α υ τ ό ν , άλλωστε, επινοήθηκαν και μας επιβλήθηκαν. Ο ίδιος ο αμερικανικός Τύπος αποκάλυψε πως ο Παπαδόπουλος ήταν «άνθρωπος» της CIA απ’ το 1952, κι ο ίδιος ο τ. πρεσβευτής Henry Tasca βεβαίωσε πως «ο Ιωαννίδης είχε σχέσεις με τη CM*>®. Σ ' α υ τ ο ύ ς (τους «δούλους παλαιούς και πιστούς») ήταν φυσικό να προστρέξει, και πάλι, η υπερατλαντική δημοκρατία, που επιβάλλει τις δημοκρατικές θελήσεις-της με τη βια, τη σκευωρία και τη δολοφο­ νία. Οπως οι μοναρχικοί εμιγκρέδες της Γαλλικής Επανάστασης, «τί­ ποτα δεν έμαθε και τίποτα δεν ζέχασε»7. Δ ε ν δ ι δ ά χ τ η κ α ν τίποτα απ' το πελώριο «φιάσκο» του Βιετνάμ και της Καμπότζης, οι ηλεκ­ τρονικοί εγκέφαλοι της Ουάσιγκτον (ίσα - ίσα, μάλιστα, ό,τι «έχα­ σαν» στην Ασία, θέλουν να «το πάρουν πίσω» στην Ευρώπη)- όπως δ ε ν δ ι δ ά χ τ η κ α ν τίποτα απ’ τον καταποντισμό της Κύπρου κι απ’ τον καταιωνισμό του Δημοψηφίσματος, οι μικροκέφαλοι του Λονδί­ 3. Σχ. Πήλικα Ακομνημοκνματα. Αθήναι, 1893. 4. Γ. Ράλλη, Ελληνικοί κώάικίς. Δ. Αθήναι, 1875. σελ. 130. 5. -New Statesman-. 22.12.1967. 6. Λόγος-του σε γεύμα της Αχέχα, 22.5.1975. 7. Ναχολέων, Διακήρυξη 1.3.1815.

ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΚΑΙ ΤΟ ΝΑΡΚΟΠΕΔΙΟ

89

νου και οι ακέφαλοι του Κορυδαλλού- Και δ ε ν ξ έ χ α σ α ν ο ι πρώ­ τοι τί πολύτιμοι συνεργοί-τους στάθηκαν οι δεύτεροι, σε κάθε προσπάθειά-τους να υποτάξουν τους Ελληνες μέσω των υποτακτικώντους - είτε Γερμανοδανοί είναι αυτοί, είτε Ελληνοχριστιανοί, είτε Οθωμανοί... ΣΤ Ο Χ Ο , τόσο των Αμερικανών ραδιούργων, οσο και των ξενόφερτων Γλυξθούργων και των ξενόθρεφτων πανούργων, αποτελεί -πά λι και πάντα- η ε λ ε υ θ ε ρ ί α των Ελλήνων. Τόσο η π ο λ ι τ ι κ ή όσο και η ε θ ν ι κ ή - μας ελευθερία - που είναι δυο α χ ώ ρ ι σ τ ε ς όψεις και απαράβατοι ό ρ ο ι του ίδιου πράγματος: της υ π ό σ τ α σ ή ς-μ α ς σαν λαού και σαν κράτους. Γιατί η δεύτερη δεν στραγγαλίζεται, αν δεν έχει πρωτύτερα φαλκιδευθεί και λαιμητομηθεί η πρώτη. Απ’ την ώρα που οι Ελληνες αποφάσισαν, πριν 154 χρόνια, ν’ αποτινάξουν «την τυραννίαν οχι μόνον των Τούρκων, αλλά και την τ υ ρ α ν ν ί α ν των ατόμων εκείνων, τα οποία, συμμεριζόμενα τα αισθήματα των Τούρ­ κων, ζητούν να κ α τ α π ι έ ζ ο υ ν τον λαόν»8... απ’ την ώρα που οι Ελληνες πάσχισαν «ν’ απολαύσωσιν ατίμητα αγαθά, ό,τι λογής είναι η π ο λ ι τ ι κ ή ύ π α ρ ζ ι ς και α ν ε ζ α ρ τ η σ ία, και τα οποία αυτά αγαθά δεν γνωρίζουν εκ φήμης, α λλ’ έ χ ο ν τ ε ς ε σ τ ε ρ ή θ η σ α ν » 9... α υ τ ή την ιερή συζυγία Α ν ε ξ α ρ τ η σ ί α ς και Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς αγωνίστηκαν να πραγματώσουν, κι α υ τ ο ύ ς τους ξένους ή ξενόδου­ λους τυράννους και καταπιεστές βρήκαν πάντα εμπόδιο στον πολυ­ ώδυνο αγώνα-τους. Α υ τ ο ί δίνουν, και πάλι, τα χέρια, την ώρα τούτη, που οι Ελληνες προσπαθούν να συμμαζέψουν όσα, απέραντα, ερείπια άφησε πίσω-της η δικτατορική θεομηνία - που ε κ ε ί ν ο ι εξεκόλαψαν, εξαπέλυσαν και εκάλυψαν.

Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ Α-τους είναι πασιφανής: ξέροντας πως δεν μπορούν, τώρα, ούτε τη Δημοκρατία να βιάσουν, ούτε την κυβέρνηση να κλονί­ σουν... ξέροντας πως ούτε το εστεμμένο «όργανό»-τους μπορούν να μας ξαναφέρουν, ούτε τα φυλακισμένα οργανέττα-τους να μας ξαναεπιβάλουν με «νόμιμες», ομαλές, ειρηνικές μεθόδους, απεργάζονται την α ν ω μ α λ ί α , την α ν ο μ ί α , την π ο λ ε μ ι κ ή φ ο β ί α . Για να ξαναγίνει η Ελλάδα πέρα για πέρα « α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ό ο ι κ ό π ε δ ο » , πασχίζουν να τη μεταβάλουν σε ν α ρ κ ο π έ δ ι ο για το λαό-της, την ειρήνη-του, την ανασυγκρότησή-του, τις ελευθερίες-του. 8. Προκήρυξη του Δημ. Υψηλάντη, 6/18.10.1821. 9. Προκήρυξη της «Β' των Ελλήνων Εθνικής ΣυνιΧεύσαος», Αστρος, Ακρίλης 1821.

90

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Η ρυπαρή ναρκοθέτηση είναι απόλυτα συντονισμένη: Ε ξ ω τ ε ρ ι κ ά, απειλίς κατά της ελλαδικής και κυπριακής ακεραιότητας, που τις διεκπεραιώνουν οι Τούρκοι πράκτορές-τους. Ε σ ω τ ε ρ ι κ ά , υπονό­ μευση της Δημοκρατίας και πρόκληση αναταραχής, που την διεκπεραιώνουν οι μοναρχικοί και χουντικοί υποπράκτορές-τους... «Σωτή­ ρια» διέξοδος απ’ την π ρ ώ τ η, η επιστροφή στο ΝΑΤΟ κι η υποταγή στις επιταγές της λεόντειας Συμμαχίας. «Σωτήρια» διέξοδος απ’ τη δ ε ύ τ ε ρ η , η επιστροφή του Κωσταντίνου «Παλαιολόγου» κι η αμνηστία στους δικτατορικούς δοσιλόγους και πλιατσικολόγους... Ετσι κι αλλιώς -υπολογίζουν- «μονά-ζυγά θά ’ναι δικά τους»: Αν έχουμε τη «σωφροσύνη» να γυρίσουμε πειθήνια στο ΝΑΤΟ, δεχόμα­ στε τον ατλαντικό ζυγό «μόνοι-μας» και γινόμαστε ανδράποδά-τους, «χάριν της ειρήνης». Αν έχουμε την «αφροσύνη» ν’ αποδυθούμε σε πο­ λεμική περιπέτεια, οι εδώ εγκάθετοί-τους θα θρούν την ευκαιρία να παλινορθώσουν τον υπ’ αριθ. 1 εγκάθετό-τους και ν’ απελευθερώσουν τους υπ’ αριθ. 2, 3 κλπ. κλπ. εγκαθέτους-τους, που θα μας εξανδραπο­ δίσουν, και πάλι, «χάριν της εσωτερικής ομονοίας και γαλήνης»... Μ Ο Ν Ο ασπάλακες δεν θα έβλεπαν γ ι α τ ί η έξωθεν εκστρατεία των τουρκικών «εκφοβισμών» και των αμερικανο-νατοϊκών εκβιασμών έ τ υ χ ε ν α σ υ μ π έ σ ε ι μ ε μιάν έσωθεν εκστρατεία ψεύδους, απάτης και συκοφαντίας κατά του πολιτικού κόσμου και του δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι βυσσοδόμοι των κρυφοπολεμικών σχεδιασμών ξέ­ ρουν καλά πως η πρώτη θά ’μενε ατελέσφορη χωρίς τη δεύτερη, πως αν δεν ναρκοθετηθεί το ε σ ω τ ε ρ ι κ ό μέτωπο, δεν θα ενδώσει το εξ­ ωτερικό. Τα συνθήματα που χρησιμοποιεί η εσωτερική αυτή επίθεση είναι πασίδηλα, όσο και παγκίβδηλα: «Οι π ο λ ι τ ι κ ο ί ευθύνονται για τη δικτατορία, που την «κατέστησαν αναπότρεπτον» με τη φαυλότητάτους... Οι π ο λ ι τ ι κ ο ί ευθύνονται και για τη σημερινή «κρίση», που την προκάλεσαν με την ανικανότητά-τους... Οι π ο λ ι τ ι κ ο ί αποσύνθεσαν τότε το κράτος, που θα έπεφτε στα νύχια του κομμουνισμού αν δεν επενέβαιναν οι απριλιανοί... Οι π ο λ ι τ ι κ ο ί αποσυνθέτουν και σήμερα το κράτος, που θα σοβιετοποιηθεί αν δεν επέμβουν κάποιοι άλλοι (ή οι ίδιοι) πραιτωριανοί... Συμπολιτευόμενοι παίζουν το ρόλο συνοδοιπόρων ή Κερένσκι, υποσκάπτοντας τη δημοκρατία... αντιπο­ λιτευόμενοι συγκροτούν μυστικές οργανώσεις για ν’ ανατινάξουν τη δημοκρατία...». Αρα: «Η αβασίλευτος Δημοκρατία απέτυχε... Σανίς σωτηρίας απομένει η θασιλευομένη Δημοκρατία ή η θασιλευομένη δικτατορία - που κάνει το ίδιο, και που έχει τ ό σ ο επιτύχει...». Δ ε ν χ ρ ε ι α ζ ε τ α ι να επιστρατεύσουμε -για νυοστή φορά- αναμφί­ λεκτα ντοκουμέντα και ανεπίληπτες μαρτυρίες για ν’ αποδείξουμε

ΓΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΚΑΙ ΤΟ ΝΑΡΚΟΠΕΔΙΟ

91

«υτό που μόνο ιστορικά αμαθείς, ευήθεις ή κακοήθεις αγνοούν ή σκό­ πιμα αντιστρέφουν, α π ο σ ι ω π ώ ν τ α ς την πελώρια και πρωταρχική ευθύνη των ΙΔΕΑτών και των πρωτεργατών (που ετοίμαζαν τη δικτα­ τορία, 10 χρόνια π ρ ι ν απ' την κρίση του 1965-67) και των εστεμμέv(»v (που εσκεμμένα προκάλεσαν το πραξικόπημα της 15.7.1965. προ­ θάλαμο του πραξικοπήματος της 21.4.1967). (-)' ανατρέξουμε, μόνο, σε κείμενα «άψογα» κι «αδιάβλητα» - αφού προέρχονται απ' τους ί δ ι ο υ ς τους πρωτεργάτες και τους κεκράκτες-τους, και που την ειλικρίνεια και τη σοφία-τους, οι ίδιοι τουλάχιστο, δεν μπορούν ν' αμφισβητήσουν: • «Δ ιά την Ελλάδα (ο βασιλικός θεσμός) αποτελχί ε θ ν ι κ ή ν α ν ά γ ­ κ η ν . . . Εαν rfev υπήρχε η βασι/χία, 0α έπρεπε να την ε φ ε ύ ρ ω μ ε ν» γράφει σήμερα το φερέφωνο πάσης ανωμαλίας10. Αλλά, στο «ιστορι­ κό» διάγγεΛμά-του της 1.6.1973 (για την ανακήρυξη της «δημοκρατίας»-τ ο υ). ο αρχιερέας της δικτατορίας έλεγε: «... Α π α λ λ ά ξ α τ ε την Ελ/.άδα απο την μ ο ν α ρ χ ί α ν , ήτις αποτε/χί ξ ε π ε ρ α σ μ έ ν ο ν π λ έ ο ν υ π ό λ ε ι μ μ α ά λ λ ω ν ε π ο χ ώ ν και αποδ(ϋσατέ- της την Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ν , τ η ν ο π ο ί α ν ε ν ο σ τ α λ γ ο ύ σ α ν κ α ι ε λ α χ τ α ρ ο ύ σ α ν π ο λ λ α ί Ε λ λ ή ν ω ν γ ε ν ε α ί» . Καί, τοις κείνου ρήμασι πειθόμενος, ο «θεωρητικός» αρχιλιβανιστής-του έγραφε την επομένη: «...Η Βασιλεία κατέστησεν εαυτήν, δια του σημερινού φορέως-της, ε μ π ό δ ι ο ν ε ι ς τ ο ν ε κ σ υ γ χ ρ ο ν ι σ μ ό ν τ ο υ τ ό π ο υ . . . Γράφομεν Ιστορίαν ^sic^... Η Ιστορία θα προχωρήση και ε ρ ή μ η ν τ ο υ θ ρ ό Ακριθώς! • « Ή ρίζα της πολιτικής κακοδαιμονίας της Ελλάδος είναι τουλάχιστον σ φ ά λ μ α να αποδίδεται εις τον βασιλικόν θεσμόν», οδύρεται τώρα ο νε­ όκοπος θρονολάτρης11. Αλλά σε γράμμα-του πρός τον πατρωνά-του Παπαδόπουλο (27.12.1967), βεβαίωνε: « Η Δ η μ ο κ ρ α τ ία α π ο σ υ ν ε τ έ θ η ε ξ α ιτ ία ς τω ν σ φ α λ ­ μ ά τ ω ν τ ο υ Ο ρό ν ο υ και του εκτραχηλισμού και της ανικανότητος των πο/.ιτικών...»'2. Και, στο άρθρο-του της 2.6.1973, πρόσθετε: «Η ιστορική μεταβολή με την κατάργησιν της Βασιλείας και την ανακήρυξιν της Δημοκρατίας υπήρξε μ ο ι ρ α ί ο ς κ α ρ π ό ς τ η ς π ο λ ι τ ι ­ κ ή ς τ ο υ Σ τ έ μ μ α τ ο ς κ α ι ro jv σ υ μ β ο ύ λ ω ν - τ ο υ . (Σ.Σ. η υπογράμμιση δική-του)... Ο θ ρ ό ν ο ς ε β ά δ ι ζ ε α π ό λ ά θ ο υ ς ε ι ς λ ά θ ο ς . Η ιστορία χρονολογείται α π ο τ ο υ 1 9 5 1 » . (Σ.Σ. επι βασι­ λείας Παύλου, δηλαδή...). 10. ·Ε>χύΟερος Κόσμος». 20.5.1975. 11. Ο.κ.. 21.5.1975. 12. Ο.κ.. 17.6.1973.

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

92

Ενω ο αρχισκαπανέας της «ιδανικής δημοκρατίας» έλεγε στο ίδιο εκείνο διάγγελμα: «Την μεταβο/jjv κα τέστησεν ε η ι β ε β λ η μ έ ν η ν αυτός ούτος ο κληρο­ νομικός άρχων δια της όλης συμπεριφοράς-του α π ο τ η ς α ν α ρ ρ ή σ ε ώ ς τ ο υ προ εννεαετϊας μέχρι σήμερον, ε κ π ε σ ώ ν μ ό ν ο ς - τ ο υ ε κ τ ο υ θ ρ ό ν ο υ » (Σ.Σ. Οχι, λοιπόν, η «σύγκρουσή»-του με τη δι­ κτατορία, αλλά η ολη-του διαγωγή έκαναν τον «άνακτα» απόβλητο...)· • «Η Ελλάς δ ε ν εισέρχεται εις περίοδον συνταγματικής σταθερότητος και πολιτικής ομαλότητος», προφητεύει σήμερα ο αλάθητος «θεωρητι­ κός». Γ ιατί; Επειδή θ’ ανακύψουν
τ ο ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΚΑΙ ΤΟ ΝΑΡΚΟΠΕΔΙΟ

93

πατρίδας-μας. στην ηρωική βασίλισσα Φρειδερίκη», αναφώνησε προχτές δακρυροών ο αρχηγός του φιλομοναρχικού κόμματος... Αλλά -κατά την εφημερίδα, πάντα, του ανιδιοτελούς μοναρχισμού- η «μεγάλη μας μάνα» συμβούλευε τον Σεπτέμβρη 1967, τον Παττακό: «Προσέξτε να μην κάνετε εκλογές, αν δεν πρόκειται να τις κερδίσετε»! Και τον ίδιο καιρό, ευχόταν στο Μέραρχο Καστοριάς, μιλώντας για την «Επανάσταση»: «Να μείνετε πενήντα χρόνια»',*\ • Οσο για το πνευματικό και ηθικό ποιόν του εστεμμένου υποψή­ φιου σωτήρα-μας, ο απριλιανός αρχισωτήρας έλεγε στο διάγγελμάτου: «...Επεδόθη (ο Κωνσταντίνος) ev τω εξωτερικώ εις δραστηριότητας μαρτυρούσας α σ υ γ χ ώ ρ η τ ο ν δ ι’ ενήλικον άτομον ε π ι π ο λ α ι ό τ η ­ τα... Συμπεριεφέρθη και υποχθονίως και εκ του εμφανούς ως κ ο μ μ α ­ τ ά ρ χ η ς τ υ χ ο δ ιω κ τ ώ ν , χ ρ ε ο κ ό π ω ν , σ υ ν ο δ ο ιπ ό ρ ω ν κ α ι δ ο λ ο φ ό ν ω ν α κ ό μ η » ... Α υ τ ό ς ,λ ο ιπ ό ν , ο «ξεπερασμένος θεσμός», ο «αποσυνθετικός» κι «εκβιαστικός», και α υ τ ό ς ο (τωρινός) φορέας-του, ο βυσσοδόμος δι­ κτατοριών κι «επιπόλαιος κομματάρχης δολοφόνων», θα εξασφαλίσει την ο μ α λ ή λειτουργία του δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ο ύ πολιτεύματος! Μ Η Ν αναρωτηθείτε πότε έλεγαν αλήθεια και πότε ψέματα οι ιερο­ φάντες της τυραννίας και της διπλοπροσωπείας. Την αλήθεια, την ξέ­ ρουμε όλοι. Το ψέμα, οι ά λ λ ο ι «ου μόνον επί τη ψυχή έχουν, αλλά και επι τη επικεφαλίδι περιφέρουν». Πολύ φυσικό, άλλωστε, αφού «το ψέμα είναι η θρησκεία των σκλάβων και των αφεντάδων-τους», καθώς έλεγε ο Μαξίμ Γκόρκι σ’ ένα-του έργο με τον χαρακτηριστικό τίτλο, «Τα κατακάθια». Οσο για μας, χρέος-μας ν’ αγρυπνούμε διπλά μπροστά στην καινού­ ρια συνωμοσία -και να θυμηθούμε τα λόγια του Ισοκράτη: «Και το σημερινό-μας πολίτευμα, που όλοι το κατακρίνουν, αν το συγ­ κρίνουμε... με κείνο που μας είχαν επιβάλει οι τριάκοντα τ ύ ρ α ν ν ο ι , δεν υπάρχει κανένας που να μην το θεωρεί θ ε ί ο δ η μ ι ο ύ ρ γ η μ α » .. . [«και την ημετέραν πολιτείαν, η πάντες επιτιμώσιν,ην παραβάλιομεν αυτήνπρός την υπο των τριάκοντα καταστάσαν, ουδείς όστις owe αν θεοποίητον είναι νομίσειεν»1*]. [25.5.1975].

14. Ο.*., 14.4.1973. 15. Αρκικαγιτικάς. 62.

Ο «Ι.Δ.Ε.Α.» ΑΠΟ ΜΕΣΑ Αυτοπροσωπογραφία ενός «ιερού» εσμού

ΛΑΧΙΣΤΟΙ, φαντάζομαι, θ’ αμφιβάλλουν ακόμα για το ρόλο της «τροφού», που έπαιξε ο διαβόητος «ΙΔΕΑ» στην ανάπτυξη της απριλιανής χούντας. Κι έχουν τόσο πολλά γραφτεί για κείνη τη στοργική «alma mater» των πραξικοπηματιών, ώστε θα ήταν σχεδόν περιττή μιά ακόμα «συμβολή» στην ΙΔΕΟ-φιλολογία, αν στηριζόταν σε μιά πρόσθετη «έξωθεν κακή μαρτυρία», κι όχι -όπω ς αυτή εδώ- σε μιά έ σ ω θ ε ν μαρτυρία και, μάλιστα, κ ά λ λ ι σ τ η. Ο μάρτυρας, αυτή τη φορά, δεν είναι επικριτής αλλ’ α π ο λ ο γ η ­ τ ή ς του ΙΔΕΑ -και λίαν ένθερμος, αφού στάθηκε μ έ λ ο ς - τ ο υ , α π ’ τα πρώτα: ο ταγματάρχης τότε (αντιστράτηγος, τελικά) Γεώργιος Καραγιάννης. Κι η μαρτυρία-του περιέχεται σ’ ένα βιβλίο-του με τον τί­ τλο «Το Δράμα της Ελλάδος. Επη και αθλιότητες. 1940-1952», πολύ δυσ­ εύρετο σήμερα. (Λέγεται πως αποσύρθηκε, σχεδόν αμέσως, απ’ την κυκλοφορία, με τη συγκατάθεση του συγγραφέα. Το γ ι α τ ί θα το καταλάβει ο αναγνώστης απ’ τη συνέχεια...).

Ε

Ο Γ. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ είχε ιδανική προπαίδεια για τον ΙΔΕΑ: ήταν φανατικός μ ο ν α ρ χ ι κ ό ς (αφιερώνει, άλλωστε, το βιβλίο-του στον Γεώργιο Β '), φανατικός μ ε τ α ξ ι κ ό ς (υμνεί αδιάκοπα την 4η Αυγούστου, που «την ελάτρευσαν η εργατική τάζις και οι αγρόται»!: σελ. 16), υ π ο σ τ η ρ ι κ τ ή ς τ ω ν κ α τ ο χ ι κ ώ ν κ υ β ε ρ ν ή σ ε ω ν κουίσλιγκς (ισχυρίζεται πως «προσέφεραν σημαντικάς εις την Πατρίδα υπηρε­ σίας» και κακίζει την Ελεύθερη Ελληνική Κυβέρνηση που δεν τους παρέσχε «ειλ.ικρινή και στενήν συνεργασίαν»'.: σελ. 32-33, 45) και θ α υ ­ μ α σ τ ή ς τ ω ν Τ α γ μ ά τ ω ν Α σ φ α λ ε ί α ς (υποστηρίζει ότι «υπήρξαν αι μόνοι ΕΟνικαί δυνάμεις, αι οποίαι ηγωνίσθησαν κατά του προ­

Ο «Ι.Δ.Ε.Α.» ΑΠΟ Μ ΕΙΑ

95

δοτικού κομμουνισμού αποτελεσματικά» *ςαι «ενεφορούντο από υψηλά Εθνικά δεώδη»\... κατηγορεί την Κυβέρνηση Εθνικής Ενώσεως επειδή αποκήρυξε τα Τάγματα Ασφαλείας σαν συνεργάτες του εχθρού... και αγαλλιά επειδή η κυβέρνηση Κ. Τσαλδάρη «όχι μόνο δεν εδίωξε τους αξιωματικούς των Ταγμάτων Ασφαλείας αλλά και -Σ.Σ. τη εμπνεύσει και επινεύσει του ΙΔΕΑ- την μεν ειδικήν υπηρεσίαν κρίσεων τούτων διέλυσεν, άπαντας δε τους αξιωματικούς των Ταγμάτων Ασφαλείας ενέταξεν εις τον ενεργόν Στρατόν. Εάν τούτο δεν εγένετο, θα εστερείτο η Ελλάς μεγάλου αριθμού μονίμων Αξ/κών και Υπαξ/κών, εγνωσμένων ικανοτήτων, αποδε­ δ ειγμ έν η πιστών εις την ιδέαν της Ελλάδος και ηρωικών»1.'.: σελ 33, 3637, 58-61, 234). Και έτσι, η 'Ελλάς δεν «εστερήθη» των Κουρκουλάκων,των Παπα­ δοπουλών και άλλων ηρώων των Ταγμάτων Ασφαλείας, που απόδειξαν περίτρανα τον ιδεαλισμό-τους με την απριλιανή δικτατορία και την επταετή λεηλασία... Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο, που μερικές «θεωρίες» του συγγραφέα θυμίζουν,σε περιεχόμενο και σε ύφος, κ ά π ο ι ω ν ά λ λ ω ν την «ιδανικολογία» και «πατριδολατρία». Λέει λ.χ.: «Ο Ελληνικός Λαός, ο οποίος ΟεώΟεν (sic) έχει το χάρισμα του ηγέτου της ανθρωπότητος εις τας κρίσιμους στιγμάς της ζωής-της και είναι μία θεία παρακαταθήκη αποτεθείσα εις τους ιερούς της Ελλάδος βράχους, δια να εκπροσωπή το τέλειον και το εξιδανικευμένον...»(σελ. 26). Και, φυσικά, πεμπτουσία της τελειότητας και της ιδανικότητας αποτελούσε ο ΙΔΕΑ - όπως θα δούμε,άλλωστε.

Υ ΠΗΡΕΤΩΝΤΑΣ στη Μέση Ανατολή, ο ταγματάρχης τότε Καραγιάννης ίδρυσε, μαζί με άλλους αξιωματικούς που είχαν «εκκαθαρισθεί εκ των μονάδων ως άκρως συντηρητικοί», τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο Ε.Ν.Α. (Ενωσις Νέων Αξιωματικών) «με αποκλειστικόν σκοπόν την αντιμετώπισιν δυναμικώς πάσης επαναστατικής κινήσεως εις τον Στρατόν της Μ.Α. και την αντίδρασιν εις τας κομμουνιστικός επιδιώξεις» (σελ. 137-8). Φυσικά, η οργάνωσή-τους ήταν σ υ ν ω μ ο τ ι κ ή και π α ρ ά ν ο μ η , γ ι’ αυτό και «απροκάλυπτος πόλεμος κηρύσσεται μεταξύ των Διοικήσεων και των αξιωματικών του Ε.Ν .Α.» (σελ. 140). Ωραία, δηλαδή, πειθαρ­ χία! Κρούσματα, άλλωστε, απειθαρχίας των βασιλοφρόνων ΕΝΑσιτών ιστορεί ο συγγραφέας άφθονα, καμαρώνοντας για τους «κολάφους» που συνεργάτες-του κατάφεραν κατά των ανωτέρων-τους (ένας απ’ αυτούς, ήταν και ο τότε συνταγματάρχης Τσακαλώτος: σελ. 142-148). «Οι μόνοι διοικηταί -συ νεχίζει- οϊτινες διέκειντο συμπαΟώς έναντι του Ε.Ν .Α. ήσαν ο συν/χης θ . Κετσέας και ο αντ/χης Σ ό λ ω ν Γ κ ίκ α ς » , που «συνειργάζετο ατενώς μετά της Διοικούσης Επιτροπής τούτου, χωρίς να γνωρίζη τα της οργανώσεως-των» (σελ. 140, 144).

96

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Πώς, τώρα, σ υ ν ε ρ γ α ζ ό τ α ν σ τ ε ν ώ ς , χ ω ρ ί ς να γνωρίζει; Μυστήριο της Ανατολής κι αυτό! Οπωσδήποτε, ο Ε.Ν.Α. είχε φροντίσει ν’ αποκτήσει και την εύνοια των Β ρ ε τ α ν ν ώ ν συμμάχων (παντού τα πάντα!). Ετσι, όταν ο τότε υπουργός των Στρατιωτικών Βύρων Καραπαναγιώτης, διέταξε «να τε­ θούν εις την διάθεσιν του Φρουραρχείου Καίρου» ο αντ/ρχης Γκίκας, ο συγγραφέας κι ένας άλλος ταγματάρχης, «ο διοικητής της 9ης Βρεταννικής Στρατιάς στρατηγός Χολμς... έκαμε παραστάσεις προς τον Ελληνα υπουργόν», ζητώντας την ακύρωση των μεταθέσεων. Ο Υπουργός, όμως, όχι μόνο αρνήθηκε την ξένη επέμβαση, αλλά και «απηγγέλΟη κατά του αντ/χου Γκίκα κατηγορία επί αναμίξει των Βρεταν­ νών εις τας Εσωτερικάς Εθνικάς της Ελλάδος υποθέσεις... και ασφαλώς ούτος Οα παρεπέμπετο εις το στρατοδικείον, αν εν τω μεταξύ δεν εξερρηγνύετο το κομμουνιστικόν κίνημα της 1.4.1944, καταλήξαν εις την εκκαΟάρισιν των ελληνικών δυνάμεων Μ.Α. εκ των κομμουνιστών και των τυχο­ διωκτών» (σελ. 144 - 146). Μ ε ΕΘΝ1ΚΗΝ, πάντα, υπερηφάνειαν, ο συγγραφέας διηγείται πώς ο Ε.Ν.Α. - δηλαδή, οι κ α τ ώ τ ε ρ ο ι αξιωματικοί - ε γ κ ρ ί ν α ν ε ή π α ρ ε μ π ο δ ί ζ α ν ε την ανάθεση διοικήσεων μονάδων σε α ν ώ τ ε ­ ρ ο υ ς αξιωματικούς που δεν ήταν της αρεσκείας-τους! Χαραχτηριστικότερη απ’ όλες, είναι η περίπτωση της «αναθέσεως της Διοικήσεως της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας» στον κ. θ . Τσακαλώτο. Ο τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Καραγιάννης είχε ζωηρές αντιρρήσεις, επειδή «ο σ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς ούτος δεν μ ο υ (sic) ενέκνεεν εμπιστοσύνην καθώς και εις την μάζαν (sic) των Αξ/κων, διότι δεν ετήρησε μέχρι τούδε σκλ^ράν και άκαμπτον αντικομμουνιστικήν στάσιν...». Τελικά, ο αντιρρησίας υποχώρησε μόνον όταν ο α ν τ ι σ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Γκίκας του «εδήλωσε ρητώς ότι αυτός προσωπικώς έχει εμπιστοσύνην εις τον Τσακαλώτον, όστις ήδη έχει διαχωρίσει τας ευθύνας-του έναντι των Δημοκρα­ τικών και των κομμουνιστών»... (σελ. 163). Αλλωστε, και ο κ. Γ κ ί κ α ς είχε οραματιστεί, τον Ιούνιο 1944, να ιδρύσει δ ι κ ή -τ ο υ παραστρατιωτική οργάνωση με τον τίτλο Σ.Α.Ν. (Σύνδεσμος Αξιωματικών Νέων) και είχε αποπειραθεί να μυήσει «πο/.λούς άλλ.ους αξιωματικούς... πλην τινές τούτων, θεωρούντες την ενέργειάν-του ταύτην ως ι δ ι ο τ ε λ ή και κ α τ ε υ θ υ ν ο μ έ ν η ν υ π ό δ ε ξ ιο ύ π ο λ ι τ ι κ ο ύ κ ό μ μ α τ ο ς , π ρ ο ς το ο π ο ίο ν ο ύ τ ο ι α ν τ ε τ ί θ ε ν τ ο , παρέδωσαν το καταστατικόν του Σ.Α.Ν. εις τον τέως Πρωθυπουργόν Τσουδερόν και ετέρας πολιτικός προσωπικότητας...». Και έτσι -κατά τον συγγραφέα- ο Σ.Α.Ν. «έθανεν εν κυοφορία» (σελ. 185), χάρη στις αμοιβαίες καταδόσεις των συνωμοτών... Αντίθετα, ο Ε.Α.Ν. δεν έπαυε ν’ αναπτύσσει ακατάσχετη δραστηρι­ ότητα:

Ο «Ι.Δ.Ε.Α.» ΑΠΟ ΜΕΣΑ

97

«Πολλοί Α ξ/κοί του Ε.Α.Ν., λόγω της υψηλής ποιοτικής-των στάθμης, επεδιώχθη και επετεύχθη να καταλάβωσι κ α ί ρ ι α ς κ α ι σ η μ α ν τ ι κ ά ς θ έ σ ε ι ς παρά τη π ο λ ι τ ι κ ή και σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή η γ ε σ ί α , ώστε ευχερώς ηδυνάμεθα ν α ε π η ρ ε ά ζ ω μ ε ν ταύτας προς τ ας ε π ι δ ι ώ ξ ε ι ςμ α ς , αίτινες άλλωστε ήταν ανιδιοτελείς, καθαρώς υπηρεσιακοί και εθνικώς συμφέρουσαι» (σελ 182). Ετσι λοιπόν, ο «άδολος» Ε.Ν.Α. έλυνε και έδενε, στρατιωτικά αλλά και π ο λ ι τ ι κ ά (πάντα, όμως, «υπηρεσιακά» και «εθνικά»!)... «έως ότου ο ΙΔΕΑ ανέλαβε να κατευθύνη την δράσιν των αξιωματικών» (σελ. 184, 204) και να συνεχίσει το «απολιτικόν» έργο-τους επί του πατρίου πιά εδάφους... Κ.ΑΤΑ το «1δρυτικόν»-του, ο ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωμα­ τικών) «συνεστήθη εν Αθήναις υπό εν ενεργεία αξιωματικών της ξηράς... την 25.10.1944». Το Ιδρυτικό-του καταφέρεται -φυσικά!- κατά της «συναλλαγής και μικροπολιτικής». Προσθέτει, όμως, π ρ ο φ η τ ι κ ά : «... Πρόσωπα ανίκανα, ύποπτα και εκδηλωθέντα(;) διατηρούν ή κατα­ λαμβάνουν θέσεις. Η σ υ ν ε χ ι ζ ο μ έ ν η α τ ι μ ω ρ η σ ί α ε π α π ε ι λ ε ί ν έα ε γ κ λ ή μ α τ α κ α τ ά τ ο υ Ε θ ν ο υ ς » ( σ ε λ . 2 0 6 ) . Οπερ και εγένετο! Ο «Επτάλογος» (το <«5ογματικόν μέρος του ΙΔΕΑ»), που συνόδευε το «Ιδρυτικόν» είναι, φυσικά, ακραιφνώς εθνικόφρων, μεγαλοϊδεατικός, αντικομματικός, αντικομμουνιστικός. Και προσθέτει: «... 5. Πιστεύω ότι αι Ενοπλοι Δυνάμεις πρέπει να μείνουν όργανα του Εθνους και όχι των πολιτικών κομμάτων. 6. Πιστεύω ότι εις τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων πρέπει να γίνη ευρεία ε κ κ α θ ά ρ ι σ ι ς διά να απομακρυνθούν οριστικώς αξιωματικοί» (διεθνιστές, κομματιζόμενοι, αδρανήσαντες κλπ.) Και είδαμε, πραγματικά, (και θα δούμε πιό κάτω) πόσο έ ξ ω απ’ την πολιτική άφησαν τις Ενοπλες Δυνάμεις και τ ί ε ί δ ο υ ς «εκκαθαρί­ σεις» έγιναν -τη ευγενεί πάντοτε φροντίδι του ΙΔΕΑ...

Η ΗΓΕΣΙΑ του ΙΔΕΑ ήταν συλλογική. Αλλά στις αρχές του 1946, «ερρίφθη η ιδέα ότι θα έπρεπε να παρακαμφθή η αδυναμία της διοικήσεως δια της αναδείξεως Α ρ χ η γ ο ύ του ΙΔΕΑ, προεβλήθη δε αμέσως ως ο πλέον ενδεδειγμένος προς τούτο, ο αντι/χης Γ κ ί κ α ς Σ.». Που, τελικά, και «προεκρίθη, παρά τας διατυπωθείσας εκ πολλών πλευρών α μ φ ι β ο ­ λ ί α ς διά τον χ α ρ α κ τ ή ρ α και τας ι κ α ν ό τ η τ α ς τούτου». Ο επιλεγείς «ασμένως εδέχθη την αρχηγίαν, δια την εξασφάλισιν της οποίος άλλωστε σ υ ν ε χ ώ ς ε ν ή ρ γ ε ι ε κ τ ω ν π α ρ α σ κ η ν ί ω ν , παρά το γεγονός ότι ουδέ καν μεμυημένος ήτο εις τον ΙΔΕΑ».

98

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Αλλά η ανάδειξη του κ. Γκίκα σαν Αρχηγού ιψεγάλα,ς προεκάλεσεν αντιδράσεις εκ μέρους των ιδρυτικών και πολλών άλλων μελών, λόγω ε λ λ ε ί ψ ε ω ς ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η ς προς το πρόσωπόν-του. Ηρχισε να διατυπούται η κατηγορία, ότι ο Γκίκας εδημιούργησε Διοικούσαν Δέσμην εκ ... προσωπικών-του φίλων». Ετσι, όταν ο νέος Αρχηγός έφυγε, το φθινόπωρο του 1946, για την Ουώσινγκτον, σαν Στρατιωτικός Ακόλουθος της εκεί Πρεσβείας, ο ΙΔΕΑ ξαναγύρισε στη συλλογική ηγεσία (σελ. 245-246) και ο κ. Γκίκας στα παρασκήνια... Αυτά... Α λ λ α ο συγγραφέας προσφέρει και άλλα διαφωτιστικά. Ενώ τονίζει πως ο ΙΔΕΑ ήταν «εν παντί και πάντοτε φορεύς του πνεύματος της πει­ θαρχίας και της τάξεως εις το στράτευμα» (σελ. 215), δίνει κομπολόι αποδείξεων του π ώ ς η οργάνωση αντιλαμβανόταν το «πνεύμα» αυτό: • Οπως κι ο Ε.Ν.Α., έτσι κι ο ΙΔΕΑ ήταν οργάνωση σ υ ν ω μ ο τ ι ­ κ ή, «προς αποφυγήν εντοπισμού και εξουδετερώσεώς-της»... «διότι από της στιγμής που θα ενετοπίζετο, θα συνήντα την αντίδρασιν και θα υφίοτατο την πολεμικήν όλων των άλλων πολιτικών και κοινωνικών παραγόντων, οι οποίοι ήτο φυσικόν να θεωρούσι πάσαν μη φιλικήν δύναμιν, ως εμπόδιον εις τους υπ’ αυτών επιδιωκομένους σκοπούς» (σελ. 205, 216). Ολοι, λοιπόν, οι π ο λ ι τ ι κ ο ί και κ ο ι ν ω ν ι κ ο ί π α ρ ά γ ο ν τ ε ς ηταν ι δ ι ο τ ε λ ε ί ς και μόνο ο ΙΔΕΑ απόμενε αδάμας ανιδιοτέλειας... • « // επικοινωνία μεταξύ της Διοικούσης Δέσμης και των Δεσμών Φρουρών και Δεσμών Μονάδων, επετυγχάνετο δια των εις την διάθεσιν της Στρατιωτικής υπηρεσίας μέσων επικοινωνίας, χρησιμοποιουμένου προς τούτο ειδικού κρυπτογραφικού «κώδικος» (σελ. 212). Δηλαδή, ο ΙΔΕΑ ε κ μ ε τ α λ λ ε υ ό τ α ν τα κρατικά μέσα επικοινω­ νίας για τους συνωμοτικούς σκοπούς-του -πράγμα που αποτελεί όχι μόνο πειθαρχικό παράπτωμα, αλλά και ποινικό αδίκημα, με τ’ όνομα «εκμετάλλευσις πραγμάτων διαπεπιστευμένων εις αυτόν (τον στρατιωτικόν) λόγω της υπηρεσίας-του» (άρθρο 120 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα)... • « // προσπάθεια εις το στράτευμα δημιουργίας ο ι α σ δ ή π ο τ ε ά λ ­ λ η ς κ ι ν ή σ ε ω ς ή σ υ ν δ έ σ μ ο υ , θα έπρεπε ν ' αντιμετωπίζηται αμέσως ως προσπάθεια υπονομεύουσα την συνοχήν και την ενότητα του Στρα­ τεύματος...» (σελ. 215). Οι ά λ λ ε ς κινήσεις θα «υπονόμευαν» το στράτευμα, ενώ η κίνηση του ΙΔΕΑ είχε το μ ο ν ο π ώ λ ι ο του πατριωτισμού, του ιδανισμού -και των επικαίρων θέσεων... • «Αξιωματικοί προσκεκολλημένοι μετά φανατισμού και εκδήλως εις

ο «Ι.Α.Ε.Α.» ΑΠΟ ΜΕΣΑ

99

οιονδήποτε πολιτικόν κόμμα, θα έπρεπε να λογίζωνται ε χ θ ρ ο ί του ΙΔΕΑ, και ως εκ τούτου αι κινήσεις και ενέργειαί-των έπρεπε να π α ρ α κ ο λ ο υ θ ώ ν τ α ι σ υ ν ε χ ώ ς » (σελ. 215). Ετσι, ο τόσον εχόμενος της συνοχής του στρατού ΙΔΕΑ, καθιέρωνε το χρέος των αξιωματικών να μεταβάλλονται σε σ π ι ο ύ ν ο υ ς των συναδέλφων-τους!... • Κατέχοντας θέσεις - κλειδιά, κατασκοπεύοντας τους πάντες και επηρεάζοντας την στρατιωτική και πολιτική ηγεσία, ο ΙΔΕΑ κατόρ­ θωνε να δ ι α μ ο ρ φ ώ ν ε ι κατά τις ορέξεις-του την α ν ώ τ α τ η δ ι ο ί κ η σ η των Ε.Δ. -όπω ς διεξοδικά διηγείται ο συγγραφέας (σελ. 226 κ.ε.) Αλλά δεν περιοριζόταν σ’ αυτό: «Εκτός των ενεργειών τούτων, και εις α ν ω ν ύ μ ο υ ς ε π ι σ τ ο λ ά ς ακόμη κατέφυγεν η Διοικούσα Δέσμη προς τα μέλη του Ανώτατου Στρατι­ ωτικού Συμβουλίου, δια να κατατόπιση τούτα επί του π ο ι ο ύ Ανωτάτων και Ανωτέρων Αξ/κών, οι οποίοι εκρίνοντο ύποπτοι δια την καθαρότητα ( sic) των Εθνικών-των φρονημάτων, και είναι γεγονός ότι εις τινας περι­ πτώσεις εδόθησαν αι π ρ έ π ο υ σ α ι λύσεις» (σελ. 225). Ο «εθνικός» σκοπός αγιάζει, βέβαια, όλα τα μέσα, καθαρά ή ακά­ θαρτα, επώνυμα, ανώνυμα ή δυσώνυμα... Α Υ Τ Η η προσήλωση του ΙΔΕΑ στα «εθνικά ιδεώδη» και στα «ηθικά μέσα», τον παρακινεί να περάσει απ’ την ενδοστρατιωτική δραστηρι­ ότητα σε καθαρά (πάντα!) π ο λ ι τ ι κ ή : «Ο ΙΔΕΑ έπρεπε να καταστή το ταχύτερον δύναμις ικανή να εζασφαλίση εις την χώραν π ο λ ι τ ι κ ή ν σ τ α θ ε ρ ό τ η τ α , ε υ ν ο μ ί α ν και Εθνικήν ισχύν, ικανήν να αντιδράση αποτελεσματικώς και αστραπιαίως κατά πόσης Αντεθνικής (Σ.Σ. δηλαδή, αντι-ιδεατικής) ενεργείας» (σελ. 216). Εδώ, φτάνουμε στην «καρδιά του θέματος»: ο «απολιτικός» ΙΔΕΑ, και μόνον αυτός, θα εξασφάλιζε την π ο λ ι τ ι κ ή σταθερότητα κ.λ.π. -με τα δ ι κ ά -τ ο υ κριτήρια, φυσικά, και με τους δ ι κ ο ύ ς - τ ο υ , προπάντων, ανθρώπους. Ολοι οι άλλοι -λαός. Βουλή, κόμματα, ακόμα και η στρατιωτική ηγεσία- δεν άξιζαν να έχουν λόγο, αφού μονάχα ο ΙΔΕΑ σκεοτόταν «εθνικώς». Ενώ «τα διοικούντα κόμματα, λ.όγω τής προ-ιστορίας-των, δ ε ν δ ύ ν α ν τ α ι να α ν τ ι λ η φ θ ώ σ ι το πρόβλημα (sic) και τα ανώτερα στελέχη του στρατεύματος ζώσιν με τας αντιλήψεις του κακού παρελθόντος, των στρα­ τιωτικών κινημάτων και των πολιτικών συναλλαγών» (σελ. 224), -που ήταν, βέβαια, απόλυτα ξένες στον ΙΔΕΑ! Εφ’ ω και έπρεπε α υ τ ό ς ν α κ υ β ε ρ ν ά , έ μ μ ε σ α , τον τόπο, κατά το δοκούν και με τους δοκούντας-του... Και πραγματικά, κ υ β ε ρ ν ο ύ σ ε . Απόδειξη πρώτη: όταν ο ΙΔΕΑ πληροφορήθηκε, τον Απρίλη 1946, πως ο Πλαστήρας είχε -λ έε ι- σκοπό ν’ ανακηρύξει τη Δημοκρατία(;) και να κάνει Δημοψήφισμα, κινητοποίησε

100

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

«τον μηχανισμόν-τοο. ο οποίος δι' όλων-του των δυνάμεων αντέδρασε δια την ματαίωσιν της μελετωμένης βίας»\ Και έτσι, «επείσθη η Κυβέρνηοις, ότι όχι μόνον ο ΙΔΕΑ ήτο πραγματικότης, αλλά και ότι ήτο π α ν ί σ χ υ ­ ρ ο ς »! (σελ. 217 - 218). Απόδειξη δεύτερη: « // Κυβέρνησις Λαϊκών - Φιλελευθέρων με πρωθυπουργόν τον θ . Σοφούλην και η ανάθεσις εις τον στρατάρχην Παπάγον της Αρχιστρατηγίας, δεν δύναται να ισχυρισθή κανείς ότι είναι εξ ολοκλήρου (sic) έργον του ΙΔΕΑ... Αναμφισβήτητον όμως είναι ότι ο ΙΔΕΑ εδημιούργησε το κατάλ­ ληλον κ λ ί μ α , την ευνοΐκήν ατμόσφαιραν και την θερμογόνον πνοήν (sic) εντός της οποίος οι πολιτικοί της χώρας ηγέται έλαβον τας εθνοσωτηρίους αποφάσεις-των»:., (σελ. 260). Απόδειξη τρίτη: Πρίν απ’ τις εκλογές του Μάρτη 1951, ο ΙΔΕΑ «εκινήθη όραστηρίως δια την σ ύ μ π ρ α ζ ι ν των διαφόρων ομοιογενών κομμάτων, άτινα κατήρχοντο εις τας εκ λογάς άνευ ουδεμιάς προοπτικής επιτυχίας, ίνα κατ' αυτόν τον τρόπον αι πολιτικοί δυνάμεις της χώρας συμπήζωσι συν τω χρόνω δύο ή τρία ισχυρά κόμματα, ικανά να διεκδικήσωσι την Ααϊκήν ψήφον προς σχηματισμόν σταθερός αυτοδυνάμου Κυβερνήσεως»... (σελ. 262 - 263). Απόδειξη τέταρτη: ο ΙΔΕΑ «κατέβαλε προσπάθειαν όπως πεισθή ο στρατάρχης Παπάγος να κατέλθη εις την π ο λ ι τ ι κ ή ν , χρησιμοποιούμενων προς τούτο όλων των μέσων άτινα ηδύναντο να επηρεάσουν τούτον, και ιδία του Τ ύ π ο υ τ η ς δ ε ­ ξ ι ά ς »...(σελ. 264). Κατά τα άλλα, η οργάνωση δεν είχε κ α μ ι ά σ χ έ σ η μ ε την πολι­ τική και με τα επάρατα κόμματα... Α Λ Λ Α ο ΙΔΕΑ δεν αποσκοπούσε μόνο στην έ μ μ ε σ η διακυβέρ­ νηση του τόπου. Αντιμετώπιζε και την άμεση -γ ια τον «ιερό σκοπό» πάντα... Λέει λ.χ. ο Γ. Καραγιάννης: «Εις την περίπτωσιν τούτην (του εμφυλίου πολέμου), ο ΙΔΕΑ, δια την Σωτηρίαν της Πατρίδος, εξαναγκάζεται να αναμιχθή εις την πολιτικήν ως ρ υ θ μ ι σ τ ι κ ό ς π α ρ ά γ ω ν , εκ των παρασκηνίων. Αι λύσεις ήσαν δύο: Η να α ν α λ ά β η ο ΙΔΕΑ δια δ υ ν α μ ι κ ή ς ε ν ε ρ γ ε ί α ς τ η ν ε υ θ ύ ­ ν η ν τ η ς δ ι α χ ε ι ρ ί σ ε ω ς τ ω ν Ε θ ν ι κ ώ ν ζ η τ η μ ά τ ω ν , ή να μεσολαβήση μεταξύ των εθνικοφρόνων κομμάτων όπως... συνεργασθώσι... Εκ των δύο τούτων λύσεων προεκρίθη η δευτέρα, τ η ς π ρ ώ τ η ς π α ρ α μ ε ι ν ά σ η ς ω ς λ ύ σ ε ω ς ε σ χ ά τ η ς α ν ά γ κ η ς » (σελ. 252 253). Α υ τ ή η «εσχάτη ανάγκη» στάθηκε πάντα η πρόφαση όλων των «προνουντσιαμέντων» κι όλων των δικτατοριών, κι α υ τ ή χρησιμοποιήθηκε σαν «δικαιολογία» τόσο του πραξικοπήματος της 31.5.1951, όσο και του αθλήματος της 21.4.1967.

ο «Ι.Α.Ε.Α.» ΑΠΟ ΜΕΣΑ

101

Για το πρώτο, που επικεφαλής-του ήταν ο Ταξίαρχος Χριστέας, ο συγγραφέας ισχυρίζεται πως «απέβλεπεν αποκλειστικώς και μόνον εις τον εξαναγκασμόν της Κυβερνήσεως (sic) όπως διατηρήση τον στρατάρχην Παπάγον εις την Αρχιστρα­ τηγίαν προς περιφρούρησιν του Στρατεύματος και της πολιτικής» (sic)... Διατείνεται, ακόμα, πως το πραξικόπημα δεν ήταν «πράξις βίας του ΙΔΕΑ», παραδέχεται όμως ότι «απεφασίσΟη παρ' αξιωματικών π ο λ λ ο ί τ ω ν ο π ο ί ω ν α ν ή κ ο ν ε ι ς τ ο ν Ι Δ Ε Α καί τινες τούτων (sic) ουδεμίαν σχέσιν είχον μ ετ' αυτού» (σελ. 273) Γιά νά πείσουν, μάλιστα, τήν κοινή γνώμη «περί του πατριωτισμού-των», οι ΙΔΕΑτες διοχέτευσαν σε πρωινή εφημερίδα της Δεξιάς «το αναγκαίον υλικόν», που δημοσιεύτηκε με τον τίτλο «Το Απόρρητον Αρχείον του ΙΔΕ Α »' και έτσι επείσθη το πανελλήνιον ότι η οργάνωση ήταν «μία αγαθοποιός εις το Στράτευμα δύναμις» (σελ. 269). «Κάπως» διαφορετική γνώμη, όμως, είχε το βούλευμα (Ιανουάριος 1952), που παρέπεμψε τους δράστες της στάσης στο Στρατοδικείο: Τα μέλη του ΙΔΕΑ, λέει, «επεδίωκον την "εκκαϋάρισιν", την "εξυγίασνιν" του Στρατεύματος, βάσει των ιδικών-των κριτηρίων προς ε ξ υ π η ρ έ τ η σ ι ν τ ω ν ι δ ί ω ν α υ τ ώ ν η θ ι κ ώ ν κ α ι υ λ ι κ ώ ν σ υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν .. . Η Οργάνωσις απόβλεπε και εις την αύξησιν των δυνάμεών-της, ώστε να καταστή ούτω ικανή να επηρεάζη και να δ ι ε υ θ ύ ν η όχι μόνον την στρατιωτικήν αλλά και την π ο λ ι τ ι κ ή ν κατάστασιν της χώρας»... (Εις άκρως απόρρητον εγκύκλιόν-της του Απριλίου 1949 τονίζεται ότι) « μ ί α λ ύ σ ι ς υ π ά ρ ­ χ ε ι μ ό ν ο ν ... η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟ Υ ΙΔΕΑ...». Τό δυστύχημα είναι πως η τότε κυβέρνηση έδειξε (και αυτή!) ασυγ­ χώρητη επιείκεια στους στασιαστές, τους αμνήστευσε -και, σε λίγο, οι «πρωταίτιοι» του 1951 έπαιρνα»· ,/ετικές θέσεις στο στρατό! Α υ τ ή ακριβώς η μακροθυμία -όπως έγραφε, προχτές, ο ταξίαρχος Δ. Οπρόπουλος- έδωσε στον Παπαδόπουλο (που «σαν μέλος του ΙΔΕΑ, είχε συμπράξει στο κίνημα εκείνο») την «ιδέα της καταλήψεως της εξουσίας με την βία, διότι είδε πώς λειτούργησε ο μηχανισμός του κινήματος εκείνου και πόσο εύκολα κατε/^φθησαν οι αρχές. Και κυρίως δ ι ό τ ι έ μ ε ι ν α ν α τ ι μ ώ ρ η τ ο ι ο ι δράστες του κινήματος και μάλιστα ημείφθησαν και κατέλαβον εν συνεχεία σπουδαίας θέσεις»2... Δ ε ν υπάρχει Ιστορία -λ έν ε- υπάρχουν ιστορικοί, που προβάλλουν τα γεγονότα και τα χρωματίζουν σύμφωνα με τις ιδέες, τα πάθη-τους 1. *ΑκρόκοΙις*, Ιούλιος - Σεπέμθριος 1951. 2. «Βήμα» 25.5.1975.

102

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

και, σε τελευταία ανάλυση, με τις κοινωνικές τοποθετήσεις και συμφέροντά-τους. Αυτό δεν εμποδίζει τον αναγνώστη να βλέπει μεσ’ απ’ τις γραμμές όσα ο «ιστορικός» θα ήθελε ν’ αποσιωπήσει ή να εξωραΐσει. Να βλέπει λ.χ., στην περίπτωση τούτη, το π ν ε ύ μ α που γέννησε Kat εξέθρεψε τον ΙΔΕΑ -το πνεύμα του μανιχεϊσμού και του φατριασμού, της μισαλλοδοξίας και της παντογνωσίας, που, τελικά, ταυτίζει το Εθνος με το Στρατό, θεωρώντας όλους τους άλλους σαν ανάξιους πολίτες, και ανάγοντας τους «ημέτερους» σε εκπροσώπους του «τελείου και του εζιδανικευμένου». Με το πολύ π ρ α κ τ ι κ ό απο­ τέλεσμα, την εξυπηρέτηση των καθαρά επαγγελματικών και παρατα­ ξιακών σ υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν - τους. Συχνά, άλλωστε, οι αναλύσεις και τα συμπεράσματα του «ιστορι­ κού», κοιταγμένα μεσ’ απ’ το πρίσμα νεώτερων εμπειριών, φωτίζουν και τα «παρελθόντα» και τα παρόντα με σαρδονικό κι ανελέητο φως. Έ τσι γίνεται και με τον «ιστορικό» του ΙΔΕΑ, που γράφει στον Επί­ λογο του θιθλίου-του: «Τα μαστίζονται τας ενόπλους δυνάμεις πολιτικά κ ι ν ή μ α τ α του παρελ.Οόντος, ανήκουσιν πλέον εις την ι σ τ ο ρ ί α ν και το έδαφος εις αοτάς είναι π ά ν τ η α κ α τ ά λ λ η λ ο ν δια την ανάπτυξιν του π α ρ α γ ο ν τ ι σ μ ο ύ . Αι ένοπλοι δυνάμεις έχωσι γίνει ό ρ γ α ν ο ν τ ο υ Ε θ ν ο υ ς ε ι ς τ η ν δ ιά Ο ε σ ιν τ ω ν ε κ ά σ τ ο τ ε ν ο μ ί μ ω ν Κ υ β ε ρ ν ή σ ε ω ν » (σελ. 273). Χάρη στον αγαθοποιό σπόρο του ΙΔΕΑ, το 1967 έδειξε πόσο σοφή και σωστή ήταν η προφητεία του 1952... [1.6.1975]

Η ΚΕΡΚΟΠΟΡΤΑ Για να εισβάλει η βασιλική καμαρίλα «Οι βασιλείς δεν "γεννιούνται". Κατασκευάζονται απ' τήν ομαδική παράκρουση». GEORGE BERNARD SHAW

ΕΝ χρειαζόταν προφητική ικανότητα για να μαντέψει κανένας πως οι θρονολάτρες-μας δεν θα συνετίζονταν απ’ τον κόλαφο του Δημοψηφίσματος και δεν θα ενωτίζονταν το μάθημα που τους έδωσε ο ελληνικός λαός. Στοιχειώδης λογική και στοιχειωδέστερη γνώση της Ιστορίας-μας (και της ιστορίας - τ ο υ ς) υπαγόρευε αυτά που γράψαμε, μιά μόλις εβδομάδα μετά το Δημοψήφισμα1 και που άς μας επιτραπεί να παραθέσουμε: « . . . Γιατί -μη γελιόμαστε- τόσο ο έκπτωτος όσο κι οι οπαδοί-του δέν Οά καταθέσουν τα όπλα, δεν θα υποταχθούν στην απόφαση της πλειοψηφίας, δεν θα παραδεχθούν ποτέ πως "ετερματίσθη οριστικώς η εκκρεμότης του πολατειακού" (όπως. σωστά, είπε ο Πρωθυπουργός)... θα κινήσουν γη και ουρανό για να κρατήσουν "ζεστό" το θέμα, για να συδαυλίζουν τα πάθη, τα "αισθήματα" και τα συμφέροντα των ζηλωτών του θρόνου, για να υπο­ νομεύσουν την ειδεχθή Δημοκρατία που τους τον στέρησε, για να εγγρά­ ψουν "υποθήκη" σε μελλοντική αναρρίπιση του καθεστωτικού καρκινώμα­ τος... Αλλά οι καθαροί, φανεροί πολιτικοί αγώνες δεν ήταν ποτέ το "φόρτε" της μοναρχίας. Ξέρει, άλ/.ωστε, πόσο λίγο "ισχύς-της" είναι "η αγάπη του λαού". Γ ι’ αυτό και πολύ μεγαλύτερη επίδοση είχε πάντα στις παρασκηνιακές μηχανορραφίες και στα δόλια πραξικοπήματα...». Και τ έ τ ο ι ο , ακριβώς, ήταν το «πραξικόπημα» της περασμένης Τρίτης, που «μεθοδεύτηκε» απο μιά φούχτα μοναρχολατρών της «Νέας Δημοκρατίας», για να επιτραπεί «συνταγματικά» στα μέλη της

Δ

\.*Βήμαμ. 15.12.1975.

104

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

τέως δυναστείας των δυναστών-μας «να καταλαμβάνουν δημοσίας θέσεις και να εκ/χγωνται εις αιρετά αξιώματα». Ούτε η Κυβέρνηση κι η «Νέα Δημοκρατία» -ελπίζουμε-, ούτε η Αντιπολίτευση -πιστεύουμε- θα είναι «περήφανες» γι’ αυτή την «εξ υφαρπαγής» καταψήφιση της τροπολογίας του άρθρου 111 -καταψή­ φιση, που αποτελεί ο ι κ τ ρ ό δ ι α σ υ ρ μ ό τ ο υ Κ ο ι ν ο β ο υ λ ί ο υ και γ ο ε ρ ή π ρ ο σ β ο λ ή κατά της πρόσφατης λ α ϊ κ ή ς ε τ υ μ η ­ γ ο ρ ί α ς - αφού μια μ η δ α μ ι ν ή μ ε ι ο ψ η φ ί α , με α π α τ η λ ό τ έ χ ν α σ μ α , κ α τ α π ά τ η σ ε ανερυθρίαστα την πανηγυρικά εκ­ φρασμένη λαϊκή θέληση και τοποθέτησε μιά βραδυφλεγή ν ά ρ κ η στο πολίτευμα που έχει προκρίνει η σ υ ν τ ρ ι π τ ι κ ή π λ ε ι ο ψ η φ ί α των Ελλήνων. Οι μόνοι που θα «καμαρώνουν», θα είναι οι ευάρι­ θμοι αυλόφρονες - που έχουν, άλλωστε, συνηθίσει, απο πάντα, να « κ λ έ π τ ο υ ν τ η ν ν ί κ η ν » 3 με τα νόθα δημοψηφίσματά-τους και με τ' άνομα πραξικοπήματά-τους. Δ υ ο «επιχειρήματα» επιστράτευσαν οι θρονομανείς της μεταμεσο­ νύκτιας «συζήτησης»-, που ήταν, ουσιαστικά, μονόλογος βασιλοφροσύνης, και πάσης άλλης- φροσύνης: Α) Η διάταξη (που απαγορεύει στα μέλη της τέως δυναστείας να καταλάβουν κλπ.) είναι, λέει, «αντισυνταγματική», επειδή «διαταράσσεται η δημοκρατική ι σ ό τ η ς των πολιτών», αφού τα μέλη κλπ. «διατη­ ρούν την ελληνικήν ιθαγένειαν και δεν παύουν να είναι απλοί Ε λ λ η ν ε ς π ο λ ί τ α ι ίσοι προς ίσους, όπως όλοι-μας»! Αλλά π ό τ ε οι μονάρχες-«μας» θεώρησαν τον εαυτό-τους ί σ ο με τους «υπηκόους»-τους; Αφήνουμε τον Οθωνα, που είχε αυτοχρισθεί « ε λ έ ω θ ε ο ύ βασιλεύς των Ελλήνων»... Μήπως, όμως, κι ο Κωνσταν­ τίνος (ο πρώτος) δεν ισχυριζόταν3 ότι «προκειμένου περί μεγάλων ζητη­ μάτων» ήταν «υπεύθυνος μόνον ε ν ώ π ι ο ν τ ο υ θ ε ο ύ » ; Μήπως κι οι άλλοι όλοι δεν μιλούσαν για το λαό-«τ ο υ ς» και δεν φέρνονταν σαν να ήταν κτήμα-τους; Μήπως κι Κωνσταντίνος (ο μικρός), ακόμα και στο «αντιστασιακό»(!) διάγγελμά-του της 13.12.1967, δεν προειδοποι­ ούσε τον «/χιόν-του» ότι «δεν θα α ν ε χ θ ή πλέον ουδεμίαν α ν υ π α ­ κ ο ή ν ή παρεκτροπήν, ήτις θα π α τ α χ θ ή α μ ε ι λ ί κ τ ω ς » ; Και μόνο όταν εκλιπαρούσε την ψήφο των Ελλήνων απ’ την τηλεόραση, φόρεσε υποκριτικά το «ράσον της μετανοίας» και, δακρυροών χαμαιλέων, θυ­ μήθηκε ξαφνικά πως είμαστε «συμπατριώται-του»! Κι αλήθεια: π ώ ς και π ό σ ο «συμπατριώται»-του; Ε λ λ η ν ε ς , βέβαια, δεν ήταν και δ ε ν έ γ ι ν α ν π ο τ έ οι Βιττελσβάχοι και οι 2. Πλουτάρχου, Αλέζανίρος. 31. 3. ·Πιιχρίς*. 7.10.1916. Εφημ. Συζητήσεων Βουλής, 31.3.1932, Γ. Βεντήρη, Η ΕΧλάζ του 1910- 1920. Αθήνα, 1931 τομ. Β! σε. 20.

Η ΚΕΡΚΟΠΟΡΤΑ

105

Γλυξθούργοι, αφού στις φλεθες-τους δεν ρέει ούτε σταγόνα αίμα ελ­ ληνικό. Οι Ελληνες, οι α λ η θ ι ν ο ί , δεν κάνουν φυλετικές διακρίσεις -δέχονται, ακόμα και ξ έ ν ο υ ς (όπως οι «μονάρχες-μ α ς») σαν πολί­ τες αυτού του τόπου. Απ’ τα πολύ παλιά χρόνια, «Ελληνες καλούνται οι της παιόεύαεως της ημετέρας μετέχοντες»*- ο χ ι όμως κι εκείνοι που μας π α ί δ ε ψ α ν και μας δ υ ν ά σ τ ε ψ α ν , απο πατέρα σε γιό κι εγγονό, «κληρονομικά) τάχα δικαίω», για να μας εκμεταλλεύονται και να μας εμπορεύονται στους εκάστοτε (εικονικούς) προστάτες-μας και (πραγματικούς) προστάτες-τ ο υ ς... Για ν’ αποτραπεί, ακριβώς, η αναβίωση της δυναστείας με της «ελ­ ληνικής ιθαγενείας» τη σοφιστεία, είχαμε προτείνει, στο άρθρο εκεί­ νο, ν' α π α γ ο ρ ε υ θ ε ί η ε π ά ν ο δ ο ς του «τέως», έστω και σαν α π λ ο ύ ι δ ι ώ τ η , και να επαναληφθεί το Ψήφισμα της 25.3.1924 της Δ’ Συντακτικής Συνελεύσεως, που «έχουσα προ οφθαλμών τα δ ε ι ν ά που επεσώρευσεν εις το Εθνος η δυναστεία των Γλυζβούργων», α π α γ ό ρ ε υ σ ε σ ’ όλα τα μέλη-της « τ η ν ε ν Ε λ λ ά δ ι π α ρ α μ ο ν ή ν » . Αν είχε γίνει το στοιχειώδες εκείνο, θα είχαμε αποφύγει το δυσώδες ετούτο... Β) Η διάταξη -είπαν οι αυλοπρεπείς- είναι κα\ « η θ ι κ ώ ς α π α ­ ρ ά δ ε κ τ η , διότι αποτελεί μ ο μ φ ή ν κατά της βασιλικής οικογενείας», που τα μέλη-της «υπέστησαν θ υ σ ί α ς υ π έ ρ τ ο υ έ θ ν ο υς, και κυ­ ρίως ο βασιλεύς Κωνσταντίνος, ο οποίος υπήρξεν ο π ρ ώ τ ο ς α ν τ ι ­ σ τ α σ ια κ ό ς » ! Τη «συνταγματολογία», δηλαδή, διαδέχθηκε η φαιδρολογία. Γιατί π ο ι έ ς -μπορούν να μας πουν;- ήταν οι «θυσίες» της οικογένειας αυ­ τής «υπέρ του έθνους»; Οι δ ι χ α σ μ ο ί κι οι αδελφοκτόνοι σ π α ρ α γ μ ο ί κι οι ε π α ν α σ τ ά σ ε ι ς , που α υ τ ο ί προκάλεσαν με τις αυταρχίες-τους και τις ασχημίες-τους και τις προδοσίες-τους; Οι δ ι α σ τ ρ ο φ έ ς του Συντάγματος (1862-75, 1915-16) και οι κ α τ α ­ σ τ ρ ο φ έ ς του έθνους (1897, 1922), που απεργάστηκαν με τις ακηδίες-τους, τις ατασθαλίες-τους και τις αφροσύνες-τους; Οι βασιλι­ κές δ ι κ τ α τ ο ρ ί ε ς που μας επιβάλανε (1936) και τα βασιλικά π ρ α ξ ι κ ο π ή μ α τ α που τόσο μας προσβάλανε (1965); Τα στασι­ αστικά κινήματα που κάλυψαν (21.4.1967) και τα οπερεττικά «αντικινήματα» που τους αποκάλυψαν (13.12.1967); Η μήπως «θυσία υπέρ του έθνους» είναι η μυθώδης, για την Ελλάδα, π ε ρ ι ο υ σ ί α των 9 δισε­ κατομμυρίων που σώρευσαν - όχι, βέβαια, απ’ το «υστέρημά»-τους, αλλ’ απ’ το υστέρημά-μ α ς; Κι αν οι θρονόπληκτοι ξεχνάνε (ή θέλουν να ξεχνάνε) τα όσα, αμέ­ τρητα κι ατράνταχτα, έχουν γραφτεί για τους άθλους και τις αθλιότη4. Ισοκράτης, Πανηγυρικός, ίο.

106

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

τες των «βασιλέων-μας», δεν διαβάζουν όσα, σ ή μ ε ρ α , γράφονται από πρόσωπα αδιάβλητα, ακόμα και με τα δικά-τους κριτήρια; Για την «παράδοση» λ.χ. «του οίκου του Κωνσταντίνου (που) είχε δημι­ ουργήσει εσφαλμένη - α ν τ ι σ υ ν τ α γ μ α τ ι κ ή - αντίληψη γύρω απο τη σχέση του Ανωτάτου Αρχοντος... πρός τας ενόπλους δυνάμεις»6... Για το « π ρ ο ν ό μ ι ο ν ε π ι λ ο γ ή ς τ η ς η γ ε σ ί α ς τ ω ν Ε .Δ . α π ο το σ τ έ μ μ α , αποτέλεσμα του οποίου υπήρξε να εκτιναχΟώμεν διαδοχικώς όλοι όσοι είμεθα επικίνδυνοι εις την ευνοουμένην χούντα λόγω κύρους, επι­ βολής και αποφασιστικότητος»... ενώ, παράλληλα, «διωρίζοντο σ τ ά ­ σ ι μ ο ι , σ υ μ π λ ε γ μ α τ ι κ ο ί κ α ι δ ε ι λ ο ί αξιωματικοί α ρ χ η γ ο ί τ ω ν Ε π ι τ ε λ ε ί ω ν » * . . . Για την «άνδρωσιν, εξάπλωσιν και ισχυροποίησιν της ε θ ν ο κ τ ό ν ο υ π α ρ α κ ρ α τ ι κ ή ς ο ρ γ α ν ώ σ ε ω ς των πραξικοπηματιών απο του Νοεμβρίου '59 μέχρι της 21.4.67 (που) οφείλεται εις την η γ ε τ ι κ ή ν α ν ι κ α ν ό τ η τ α τ ω ν ε κ ά σ τ ο τ ε α ρ ­ χ η γ ώ ν το υ Γ Ε Σ » 7... ...Για τη «μεγάλη-μας μάνα», τη Φρειδερίκη, που ήταν «στενή φίλη του τότε διευθυντή της C1A, Αλλεν Ντάλλες» και που περιφρονούσε τους διπλωμάτες, ε νω «είχε μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ε μ π ι σ τ ο σ ύ ν η σ τ η C I A » B -στην CIA, που πράκτορές-της ήταν οι απριλιανοί πραξικοπηματίες. ΓΓ αυτό και, συνεπής στις αντιλήψεις-της, η «ηρωική βασιλομήτωρ», όταν ο γιός-της δίσταζε, την 21.4.1967, να υπογράψει το διάταγμα που κήρυττε τον Στρατιωτικό Νόμο, τον «διάταξε» γερμανικά: « Π ά ψ ε κ ι υ π ό γ ρ α ψ ε ! » ( «Halt’s Maul und unterschreib!»)9... ...Για τη σκευωρία του ΑΣΠΙΔΑ, που χαλκεύθηκε απ’ τη χούντα, την CIA και τ' α ν ά κ τ ο ρ α ,0... ...Για το Ιουλιανό βασιλικό πραξικόπημα του 196S, που καταράκωσε την πολιτική μας ζωή με το « π ρ ω τ ο φ α ν έ ς » φαινόμενο «να εγκαταλείπουν το κόμμα-των και τον αρχηγόν-των κορυφαία στελέχη μ ό ν ο ν κ α ι μ ό ν ο ν την ώραν που τους καλεί ο Α ν ώ τ α τ ο ς Α ρ χ ω ν δια να τους κάμη π ρ ω θ υ π ο υ ρ γ ο ύ ς » . . . «Και το χειρότερον -πολύ κακό μάθημα πρός την νέαν γενεάν...- είναι ότι η απόσπασις βουλευτών (απ’ την Ε.Κ.) έγινε με ε ξ α γ ο ρ ά ν σ υ ν ε ι δ ή σ ε ω ν . . . και με άλλα α κ α τ ο ­ ν ό μ α σ τ α μ έ σ α » " ... Π ο ι ό ς , βέβαια, τους εξαγόρασε, π ο ι ό ς είχε τα μ έ σ α και το σ υ μ φ έ ρ ο ν να τους εξαγοράσει, δεν χρειάζε­ ται να τον κατονομάσουμε... 5. Παν. Κανελλόχουλος. Πώς εφβάααμε στην 21η Αχριλίου. εφ. ·ΚαΟημιρινή». 4.6.1975. 6. Αντιστρ. ε.α. Κ. Πακαγεωργόκουλος (άλλοτε αρχηγός της ΚΥΠ). Γράμμα-του, ο.*., 25.5.1975. 7. Αντιστρ. ε.α. Αθ. Λασχιάς, Γράμμα-του, ο.κ., 29.5.1975. 8. Lawrence Stem (αμερικανός δημοσιογράφος). ·Βήμα» 4.6.75. 9. Περ. .Spiegel.. 1.5.1967. 10. Βλ. Ευντ/χη ε.α. Δ. Χονβροκούκη, Ο Γολγοθάς της Ελληνικής Δημοκρατίας. Μκουκουμάνης, Αθήναι, 1974. Euv/χη ε.α. Αλ. Παχαχέτρο\>.*Βήμα*. 25.5.1975. 11. Παν. Κανελλόχουλος. ο.χ., 27.5.1975.

Η ΚΕΡΚΟΠΟΡΤΑ

107

...Για τον «δημοκράτη βασιλιά» που, στις 21.4.67, μιλώντας στο ΓΕΣ για τους πραξικοπηματίες, τους χαρακτήρισε « π ι σ τ ο ύ ς αξιωματι­ κούς. α φ ο σ ι ω μ έ ν ο υ ς εις την π α τ ρ ί δ α και εις α υ τ ό ν » (σημασία, φυσικά, είχε μ ό ν ο το τελευταίο) και «κινηΟέντας απο α γ ν ά π α ­ τ ρ ι ω τ ι κ ά α ι σ θ ή μ α τ α » ! '2... ...Για τους « α υ λ ι κ ο ύ ς παράγοντες» που, το Νοέμβρη 1967, μ α ­ τ α ί ω σ α ν κυβέρνηση εθνικής ενότητας, επειδή « ε φ ο β ή θ η σ α ν ότι παρομοία λύσις συνέδεε την μεταβολήν με τον Κ. Κ α ρ α μ α ν λ ή ν και τούτο τους ήτο α ν υ π ό φ ο ρ ο ν , ώστε επροτίμησαν, αντί της διαδικα­ σίας αυτής, το κίνημα της 13 Δεκεμβρίου»'3... ...Για τον «πρώτο αντιστασιακό» που, καθώς ομολογούσε στο διάγγελμά-του της 13.12.67, δ ε ν είχε ζητήσει την κ α τ ά ρ γ η σ η της δικτατορίας, αλλά τον « α ν α σ χ η μ α τ ι σ μ ό ν » (και μ ό ν ο !) «της Κυβερνήσεως, απηλλαγμένης όμως των ακραίων στοιχείων, τα οποία δεν εγγυώνται ομαλών εξέλιξιν»!... Και που εξομολογήθηκε, αργότερα, στον Αμερικανό δημοσιογράφο C. Sulzberger, την π ρ α γ μ α τ ι κ ή αιτία του κινήματός-του: «Εκείνες τις ημέρες, επρόκειτο ν’ α π ο σ τ ρ α τ ε υ 0 ο ύ ν ανώτατοι αξιωματικοί π ι σ τ ο ί σ τ ο ν θ ρ ό ν ο » . (Δηλαδή, η α π ο σ τ ρ α τ ε ί α τον έκαιγε, ό χ ι ή δ ι κ τ α τ ο ρ ί α . . . ) 14. Και που α ν τ ι σ τ ά θ η κ ε , τόντις, στον... πειρασμό ν’ αρνηθεί (ως όφειλε) την παχυλή β α σ ι λ ι κ ή χ ο ρ η γ ί α , κι αντιστάθηκε μάλιστα τόσο ερρωμένως, ώστε τ η ν ε ι σ έ π ρ α τ τ ε κανονικότατα ως την ημέρα του εκθρονισμού-του... Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Ι, όμως, απειλή για τη Δημοκρατία, η επιστροφή του ασώτου σαν απλού ιδιώτη; «Μόνο οι αφελείς κι οι εΟελότυφλοι -λέγαμε στο άρθρο εκείνο- δεν μαντεύουν τί ε π ι δ ι ώ κ ε ι η νοσταλγική αυτή παλιννόστηση: το ενδιαίτημα του "ιδιώτη - βασιλιά " 0α γίνει πόλος έλξης κάθε αντιδημοκρατικού, αντι­ λαϊκού στοιχείου, ά ν τ ρ ο ο υ ν ω μ ο σ ί α ς για τη ναρκοθέτηση της Δη­ μοκρατίας, εστία ραδιουργιών για την πρόκληση ενός καινούργιου διχα­ σμού... Κάθε ματαιόδοξος, κάθε αρχολίπαρος, κάθε κερδομανής, κάθε ανί­ κανος "αδικημένος", θα βρίσκει φιλόξενη στέγη και ευήκοον ους στον "πιο μεγάλον αδικημένον". Κι όλοι μαζί θα βυσσοδομούν για ν’ ανατρέφουν τη Δημοκρατία και για να ξαναπάρει εκείνος τα φανταστικά "δικαιώματά"τ ου, που θα δώσουν σ ' αυτούς δικαιώματα υλικό τα τα»... Πολύ περισσότερο τ ώ ρ α , που ο «τέως» θα έχει το συνταγματικό(!) δικαίωμα να «εκλεγεί αιρετός άρχων» και -γιατί ό χι;- Αρχών Ανώτα­ 12. ΚαταΜσιις υκασκιστών-του, ·Βήμα*. 3.6.1975. 13. ·ΑκρόχοΧΐζ>, 24.5.1975. Το άρθρο αυτό, δηλαδή, δημοσιεύτηκε μια Εβδομάδα κρίν οι αυλόφιλοι της «Νέας Δημοκρατίας» διατρανώσουν, με τη σκευωρία-τους, την αφοσίωσήτους στην Αυλή. κου ο αρχηγός-τους της ήταν α ν υ π ό φ ο ρ ο ς ! . 14. C. Sulzberger.

108

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

τος... Πολύ περισσότερο τ ώ ρ α , που -απο κοινού συμφέροντος κι­ νούμενοι- οι εργώδεις οπαδοί-του συνεταιρίζονται με τους ερεβώδεις οπαδούς της δικτατορίας, για ν’ αποσπάσουν την αμνηστία και να ξαναρπάξουν την εξουσία... («Σύντομα θα δημιουργηθεί βασιλική παράταζις» -είπε, χαρακτηριστικά, ένας μοίραρχος της Θεσσαλονίκης κατη­ γορούμενος για βασανιστήρια- «και τέτοιοι δυναμικοί άντρες» -σαν τον χουντικό τέως δήμαρχο Α ιγινίου- «μας χρειάζονται»15. Και βέβαια τους χρειάζονται, αφού τ ό σ ο ταιριάζουν κι αφού για τα ί δ ι α «ιδα­ νικά» εργάζονται). Αν, όμως, ψηφίσει ο λαός τον άλλον «τέως» για βουλευτή, ας πούμε, ή και για Πρόεδρο της Δημοκρατίας, δεν θα πρέπει να σεθασθούμε τη θέλησή-του; Το δίχως άλλο - αν η θέλησή-του είναι γ ν ή σ ι α, αν το αντιμοναρχικό 70% μετατραπεί π ρ α γ μ α τ ι κ ά σε «κωνσταντινικό». Ξέρουμε, όμως, π ώ ς νοθεύονται οι εκλογές, π ώ ς εκμαιεύονται τα δημοψηφίσματα, π ώ ς χαλκεύονται τα πραξικοπήματα, βασιλικά και μη. Ξέρουμε πώς επανέρχονται οι έκθρονοι με 97% (1935), πως «εγκρίνονται» οι έκνομοι με 92" „ (1968). και πώς τα εισερχόμενα ΟΧΙ μετα­ μορφώνονται σ ’ εξερχόμενα ΝΑΙ... Παράδειγμα, συγγενικό και πολύ εύγλωττο: ο Ναπολέων Γ', ο πολ­ λαπλά κινηματίας, που καμωνόταν (κι αυτός) το «δημοκράτη», που εξαπάτησε τους .Γάλλους και τον ψήφισαν βουλευτή και Πρόεδρο της Δημοκρατίας, και που με πραξικοπήματα και δημοψηφίσματα αναγορεύθηκε αυτοκράτωρ! Γιατί να μην κάνει το ίδιο κι ο «δικός-μας» που έχει, μάλιστα, περισσότερους τίτλους, αφού είναι «κατ’ ευθείαν απόγονος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου»; Τί σημασία έχει αν ο Ναπολέων Γ' οδήγησε τον τόπο-του στο όνειδος του 1870, κι ο Κωνσταντίνος ΙΓ’ στον όλεθρο του 1967; Σημασία έχει να μη θιγεί η «δημοκρατική ισότης» που η δυναστεία τόσο τη σεβάστηκε, σημασία έχει να μην αποδοθεί «μομφή» στην άμεμπτη οικογένεια που τόσο πολύ μας νοιάστηκε... Ο α ΟΙ ευθύνονται για το προχτεσινό έκτροπο: η Κυβέρνηση, που με τις αποπνικτικές προθεσμίες-της για την ψήφιση του Συντάγματος οδήγησε στη «λαχανιαστή» συζήτησή-του, και που με την εμμονή-της σε διατάξεις κραυγαλέα αντιδημοκρατικές προκάλεσε την αποχή της Αντιπολίτευσης... Το Προεδρείο της Βουλής, που συνέργησε να «κρα­ τηθεί» η επίμαχη διάταξη 7 ώρες και να συζητηθεί τα χαράματα... Ο υπουργός της Δικαιοσύνης, που δεν υπερασπίστηκε, όσο όφειλ£, την επίμαχη τροπολογία, ενω ήξερε πως εκφράζει τη συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών, και του λαού... Η Αντιπολίτευση, τέλος, που, με την αποχή-της, άφησε ασύδοτη την Πλειοψηφία (και εδώ, τη μει­ 15. ·Νία>. 29.5.1975.

Η ΚΕΡΚΟΠΟΡΤΑ

109

οψηφία της πλειοψηφίας!), σ’ αυτό το θέμα και σ’ άλλα όχι λιγότερο καίρια, έτσι ώστε ν’ ανατρέπονται, α σ υ ζ η τ η τ ί και απνευστί, ακόμα και άρθρα που η ίδια η Συμπολίτευση είχε ψηφίσει... Ο ΐ Ελληνες απολάκτισαν τη μοναρχία απ’ τη μεγάλη πύλη του μόνου αδιάβλητου Δημοψηφίσματος της ιστορίας-μας. Οι θρονοδιάκονοι κατάφεραν, με μιά διαβλητή ψηφοφορία, ν’ ανοίξουν στα τείχη της Δημοκρατίας μια Κερκόπορτα για να περάσει ο «Παλαιολόγος»τους... Οι Ελληνες τον έδιωξαν με το καταυγάζον φως της μέρας. Οι Εφιάλτες της «Νέας Δημοκρατίας» έδρασαν στο σκότος της νύχτας «κλεπτών yap η νυζ, της αλήθειας δε το φως»'*. Αυτή η αλήθεια πρέπει να ξανάρθει στο φως. Αν η Βουλή, τα κόμ­ ματα, η κυβέρνηση έχουν κάποιον αυτοσεβασμό και κάποιο σεβασμό στο λαό που τους τίμησε, πρέπει με κάθε τρόπο ν’ ακυρώσουν το «πραξικόπημα» υπέρ της δυναστείας που τόσο μας ατίμωσε... [8.6.1975].

16. Ευριπίδης, Ifiyeraa ev Ταύρον;, σι. 1026.

Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ Αντιδημοκρατικοί νόμοι και θεσμοί «Προς τας πολιτείας τους νόμους δει τίΟεσθαι... αλλ' ου τας πολιτείας προς τ ους νόμους» [«Πρέπει να προσαρμόζονται οι νόμοι στα πολιτεύματα, κι όχι τα πολιτεύματα στους νόμους»]· ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά, 1298α, 15 «Ο νόμος έχει χρέος να διαφεντεύη την κοινήν ελευθερίαν όλου του έθνους και εκείνην του κάθε ανθρώπου... εναντίον της καταθλίψεως (.καταπιέσεως) και της δυναστείας των διοικητών». ΡΗ ΓΑ£, Τα Δίκαια του ανθρώπου, άρΟρ. 9 I ΕΛΛΗΝΕΣ φορολογούμενοι λένε πολύ συχνά και πολύ δί­ καια: «Ετσι και μπεί ένας έκτακτος φόρος δεν καταργείται πια, ακόμα κι όταν έχει περάσει η έκτακτη περίσταση που τον είχε επιβά­ λει» (σεισμοί λ.χ., λιμοί, πόλεμοι ή άλλες καταστροφές κι αφαιμάξεις τύπου «βασιλικής πρόνοιας»)· Το ίδιο -και χειρότερο- μπορείς να πεις και για έναν άλλον, ακόμα πιο σοβαρό, τομέα: τους α ν τ ι λ α ϊ κ ο ύ ς , α ν τ ι δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ο ύ ς , κ α τ α π ι ε σ τ ι κ ο ύ ς θεσμούς, νόμους και διατάξεις. Ετσι κι επιβληθούν, σε κάποιαν «ιστορική» στιγμή, για ν’ αντιμετωπίσουν μιάν «έκτακτη ανάγκη», όχι μόνο μ έ ν ο υ ν (κι όταν έχει π ε ρ ά σ ε ι η «ανάγκη» και χ ω ρ ί ς ανάγκη), αλλά και πληθαίνουν, αυξαίνουν, παίρνουν όλο και μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η δ ύ ν α μ η κ ι έ κ τ α σ η . . . απο απλοί νόμοι, γίνονται Ψηφίσματα, Συνταγματικές διατάξεις, θεσμοί κ α τ ά κ τ η σ η αμετακίνητη των κρατούντων και « σ υ ν ε ί δ η σ η » των κρατούμενων...

Τ Ο ΦΑΙΝΟΜ ΕΝΟ δεν αποτελεί ελληνικό

μονοπώλιο. Αφού, αιώνες κι αιώνες, οι λαοί όλου του κόσμου πάλαιψαν για ν’ αποσπάσουν απ’ τους μονάρχες και τους δυνάστες δικαιώματα κι ελευθερίες (τα περι­ λάλητα «δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη»), τώρα, τα τελευ­ ταία προπάντων πενήντα χρόνια, παρουσιάζεται μιά ολότελα αντίρ­

ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ

III

ροπη στροφή του ρεύματος, που καταντά διαστροφή, αν όχι κατα­ στροφή, αυτών των κατακτήσεων: το κράτος ψαλιδίζει, όλο και πιό πολύ, τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα, για ν’ αμυνθεί εναντίον κ ά π ο ι ω ν κινδύνων, που προέρχονται απο κ ά π ο ι ε ς κατηγορίες πολιτών, που κατά κ ά π ο ι ο ν τρόπο το «απειλούν» - είτε με τις (τε­ τελεσμένες ή εικαζόμενες) πράξεις-τους, είτε με τις (μαντευόμενες) προθέσεις-τους, είτε και μόνο με την ιδεολογία-τους. Αναπότρεπτη συνέπεια: τα μέτρα, που το κράτος παίρνει εναντίον αυτών των «ειδι­ κών κατηγοριών» στο όνομα του «κοινωνικού συνόλου» και του «εθνικού συμφέροντος», πλήττουν, αργά ή γρήγορα, το σ ύ ν ο λ ο τ ω ν π ο λ ι τ ώ ν και ζ η μ ι ώ ν ο υ ν το εθνικόν συμφέρον. Και φτάσαμε, σήμερα, στο σημείο, οι πολίτες, που άλλοτε αγωνίζονταν για να κ ε ρ δ ί σ ο υ ν δικαιώματα, να μάχονται για ν α μ η χ ά σ ο υ ν δικαι­ ώματα κερδισμένα... Μιάν αληθινή ανθοφορία τέτοιων διατάξεων, που παγιώνονται και θεμελιώνονται εσαεί, γνώρισαν και γνωρίζουν όλες, λίγο-πολύ, οι χώ­ ρες του καιρού-μας. Τα «έκτακτα μέτρα» και τα στρατοδικεία, οι εκτο­ πίσεις και τα «στρατόπεδα συγκεντρώσεως», οι «ανακριτικές» βαναυ­ σότητες και τα βασανιστήρια, οι τροχοπέδες στις συνδικαλιστικές ελευθερίες και τα φίμωτρα στην ελευθερία γνώμης, γνώσης κι έκφρα­ σης, η πολιτική κατασκοπεία κι η κατάχρηση της πολιτικής επιβο­ λής, η επίταση της κοινωνικής ανισότητας κι η επέκταση των προνο­ μίων του χρήματος... είναι οι πιο χτυπητές α ν τ ι φ ά σ ε ι ς των δημο­ κρατιών που, ώρες - ώρες, φτάνουν ώς την α ν α ί ρ ε σ η της Δημο­ κρατίας. Α Υ Τ Η η « π α ρ α κ μ ή τ ω ν ε λ ε υ θ ε ρ ι ώ ν » δεν είναι ανεξήγητη. Αποτελεί καρπό της αδιάκοπης αλλαγής του «συσχετισμού των κοι­ νωνικών δυνάμεων», που σφραγίζει τις διάφορες φάσεις του ιστορικού γίγνεσθαι, κι όπου οι άλλοτε «αδύνατοι» κατορθώνουν να εκτοπίσουν τους ώς τότε «δυνατούς», για ν’ αντιμετωπίσουν κι αυτοί με τη σειράτους την απειλή των καινούριων «αδύνατων». Η απόσπαση όλο και περισσότερων ελευθεριών και διακαιωμάτων ήταν (και είναι) ο στόχος αυτής της παμπάλαιης πάλης. Οι « ε υ γ ε ν ε ί ς » αγωνίζονταν να πάρουν προνόμια απ’ τον α π ό λ υ τ ο μ ο ν ό ρ χ η (παράδειγμα, η αγγλική Magna Carta του 1215), αλλά, όταν το πέτυχαν, είδαν μιάν άλλη, «κατώτερη», τάξη, την α σ τ ι κ ή, να διεκδικεί τα ίδια δικαιώματα στο όνομα των ίδιων «ιδανικών» και συμφε­ ρόντων. Κι όταν η α σ τ ι κ ή τάξη κατάφερε ν’ αποχτήσει τα δικαι­ ώματα αυτά (με τη Γαλλική Επανάσταση και τις άλλες που ακολούθη­ σαν), βρέθηκε μπροστά σ ’ άλλες «κατώτερες» τάξεις, την ε ρ γ α τ ι κ ή και την α γ ρ ο τ ι κ ή , που αξίωναν κι εκείνες το δίκιο-τους στο όνομα του Δίκιου... Τα όπλα που οι εκάστοτε «κρατούμενοι» χρησι­

112

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

μοποιούν εναντίον των κρατούντων, περνάνε στα χέρια ν έ ω ν « κ ρ α τού μ εν ον», μόλις οι παλιοί «κρατούμενοι» γίνουν, αυτοί, κρα­ τούντες... Ολα όσα ονομάζουμε «δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη» (και που διατυπώθηκαν σε Διακηρύξεις και Καταστατικούς Χάρτες, απο δω και 200 χρόνια) είναι, βασικά, τρόπαια της αστικής τάξης στον αγώνα-της κατά της μοναρχίας και της «αριστοκρατίας». Μ’ αυτά και χάρη σ’ αυτά, τη θέση της « φ ω τ ι σ μ έ ν η ς (φιλελεύθερης, τάχα) μ ο ν α ρ χ ί α ς » , πήρε η φ ι λ ε λ ε ύ θ ε ρ η , π ο λ ι τ ι κ ή , δ η μ ο κ ρ α τ ί α . Μια δημοκρατία, όμως, όπου «δήμος» ήταν μ ό ν ο η αστική τάξη κι όπου μ ό ν ο αυτή είχε πραγματικές ελευθερίες κι ουσιαστικά δικαιώματα. Το μέγα πλήθος των αποχειροθίωτων εργαζό­ μενων έμενε έ ξ ω απ’ τη Χαναάν, έξω απ’ τη «γη της επαγγελίας» του πολιτικού, κοινωνικού κι οικονομικού βίου. Και φυσικά, άρχισε ευθύς αγώνα, για να εκπορθήσει το «νυμφώνα» -γ ια να μετατρέψει τη φιλε­ λεύθερη, πολιτική δημοκρατία σε κ ο ι ν ω ν ι κ ή , π ρ α γ μ α τ ι κ ά δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή , δ η μ ο κ ρ α τ ί α , όπου «δήμος» θα ήταν ό λ ο ι οι εργαζόμενοι, κι όχι μόνο οι έμπορευόμενοι, οι επιχειρηματίες κι οι εισοδηματίες. Η αντίδραση των καινούριων κρατούντων ήταν (κι είναι) βίαιη. Παλιός ο νόμος: «είναι πάντα σκληρός ο κάθε καινούριος αφέντης» [«άπας δε τραχύς όστις αν νέον κρατή»'], επειδή ίσα - ίσα μόλις έχει με μόχθους καταχτήσει τα προνόμιά-του και θέλει με κάθε τρόπο να τα διαφυλάξει απ’ τους «επιδρομείς». Οσο περισσότερο ύψωναν ετούτοι τη φωνή, τόσο πιο πολύ χαμήλωνε ο «νέος αφέντης» το λάβαρο των «ελευθεριών»... κι όσο περισσότερο δυνάμωναν ετούτοι τον αγώνα, τόσο πιο πολύ αποδυνάμωνε εκείνος το τείχος των «δικαιωμάτων» που προστατεύουν τον πολίτη απ’ τις αυθαιρεσίες του κράτους και των κρατούντων. Οι «ελευθερίες» δεν εξυπηρετούσαν πια τους «καινούρι­ ους αφέντες» -τις είχαν καταχτήσει... τα «δικαιώματα» δεν αποτελούσαν πια αίτημά-τους- τα είχαν αποχτήσει. Αντίθετα, τώρα, γίνονταν όπλο κι αίτημα των ά λ λ ω ν , που διεκδικούσαν κι απειλούσαν τα «κεκτημένα» -γΓ αυτό κι έπρεπε να πολεμηθούν και ν’ αφοπλισθούν. Πόλεμοι εξωτερικοί ή εμφύλιοι, θερμοί ή ψυχροί, κατοχές κι επα<ναστάσεις, ταραχές κι «αταξίες», στάθηκαν άλλες τόσες «ευκαιρίες» και δικαιολογίες για τα μέτρα που αναφέραμε πιο πάνω - γ ι’ αυτόν τον σ ω ρ ε ί τ η αντιδημοκρατικών διατάξεων, που λίγο - λίγο αποψίλωναν τις Διακηρύξεις και τα Συντάγματα απ’ το περιεχόμενό-τους, ώστε να μπορέσουν οι «νέοι κρατούντες» ν’ αποκρούσουν και να εξουδετερώ­ σουν τον «εσωτερικό εχθρό», που είναι -λ έε ι- «χειρότερος απο τον εζ(οτερικόν εχθρόν»... I. Αισχύλος, Προμηθεύς Δαμώτης, στ. 35.

Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ

113

Α Π Ο Δ Ε ΙΞ Η , απτή και άμεση, τα Συντάγματα και τα βασικά νομοθετήματα του τόπου-μας. Μ’ ελάχιστες εξαιρέσεις, ακολουθούν, εδώ και μισόν αιώνα, μιά κ λ ι μ ά κ ω σ η σ κ λ ή ρ υ ν σ η ς , μιάν ανιούσα «αυστηρότητας» και μιά κατιούσα δημοκρατικότητας, ό π ο ι α κυβέρ­ νηση, δεξιά ή κεντρώα, κι αν τα εισηγείται: όσες περιοριστικές των δικαιωμάτων, διατάξεις έχουν, για ό π ο ι ο λόγο και με ό π ο ι ο ν τρόπο, επιβληθεί στο μεταξύ, ε ι σ χ ω ρ ο ύ ν στον επόμενο Καταστα­ τικό Χάρτη και παίρνουν «ηυξημένη», συνταγματική πια, δύναμη -«κτήμα ες αεί» της ελληνικής πολιτείας... Το Σύνταγμα του 1864 (που εξακολουθεί να είναι η βάση των ελλη­ νικών Συνταγμάτων, ύστερ’ από 110 χρόνια!) ήταν, για την εποχή-του, προοδευτικό, φιλελεύθερο, αντιαριστοκρατικό - μ ’ όλο που παραβιαζόταν αδιάκοπα απ’ το Γεώργιο Α' ώς το 1875. Εξωτερικά «ανορθωτική», μα ουσιαστικά καθυστερημένη πια και συμβιβασμένη με τη μο­ ναρχία και την ολιγαρχία, ήταν η αναθεώρησή-του του 1911- η τόσες φορές καταπατημένη απ’ τους μονάρχες-«μας» και τόσες φορές νεκρα­ ναστημένη απ’ τους λαϊκάρχες-μας. Δημοκρατικό στην (αβασίλευτη) μορφή-του, αλλά «ανήσυχο», ήταν το λιγόζωο Σύνταγμα της πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας, που ψηφίστηκε το 1927*. «Ανήσυχο», επειδή η άρχουσα αστική τάξη (που τις θέσεις και τις προθέσεις-της εκφράζανε τα Συντάγματα του 1911 και του 1927) άρ­ χισε να διαπιστώνει, μ’ απορία και δυσφορία, πως καινούριες, λαϊκές, δυνάμεις έμπαιναν στον κοινωνικό στίβο κι αξίωναν να μπουν και στον στίβο τον πολιτικό. Απ’ την εποχή εκείνη ξεκινά και πυκνώνει και φουσκώνει το π λ έ γ μ α των αντιδημοκρατικών νόμων, όπου κάθε κυβέρνηση, κάθε καθεστώς, κάθε «κατάσταση» έρχεται να προσφέρει τη «συμθολή»-της, που θα διατηρηθεί και θα παγιοποιηϋεί απ’ τις επόμε­ νες. Κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις και δικτατορίες, κατοχές κι εμφύ­ λιοι πόλεμοι, σώρευσαν ένα συρφετό απο κάθε λογής νομοθετήματα (ιδιώνυμα, «έκτακτα μέτρα», αντιεργατικούς νόμους, εκπαιδευτικούς σκοταδισμούς, λογοκρισίες, αποικιακά προνόμια στα ξένα και ντόπια κεφάλαια κλπ.), που πυργώνουν ένα ολόκληρο « π α ρ α σ ύ ν τ α γ μ α » -δηλαδή, ένα « α ν τ ι σ ύ ν τ α γ μ α»- και χαλινο>νουν, όλο και πιο πο­ λύ, τη λαϊκή κυριαρχία, τη δημοκρατική ελευθερία, την εθνική ανε­ ξαρτησία ακόμα. Το πανίσχυρο κράτος - άρχουσα τάξη, για να δαμά­ σει τα λαϊκά κύματα, προσπαθούσε να κλείσει στα ασκιά τους φιλε­ λεύθερους ανέμους που είχε. κάποτε, το ίδιο ξαπολύσει. Α π α ύ γ α σ μ α κι αποκορύφωμα του «σωρείτη» αυτού στάθηκε το 2. Βλ. Αλ. Σβώλου, Η Συνταγματική Ιστορία της Ελλάόος (ώς το 1927), Αθήνα. «Στοχα­ στής», 1971. -Ηλ. Κυριακοχούλου, 7α Συντάγματα της Ελΐά&ος, Αθήνα. I960. S

114

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Σύνταγμα του 1952 -που δεν ήταν καν καινούριο, αλλά αναθεώρηση του, αναθεωρημένου το 1911, Συντάγματος του 1864. Κατασκευασμένο μέσα στην πυρακτωμένη ακόμα ατμόσφαιρα του εμφύλιου πολέμου, είτε ενσωμάτωνε στο Σύνταγμα το «αντισύνταγμα», είτε το ευλογούσε και το διατηρούσε «εν ισχύυ> στο διηνεκές. Τα «δι' αιμάτων κ εκ τημένα δικαιώματα» (όπως έλεγαν στην Εθνοσυνέλευση οι «πατέρες» του Συν­ τάγματος του 18433), οι Ελληνες τα έχασαν σε μεγάλο βαθμό, και το Σύνταγμα του 1952 αποτελούσε γοερή οπισθοδρόμηση ακόμα και σχε­ τικά με τον -αναχρονιστικό π ια - Καταστατικό εκείνο Χάρτη της πρώ­ της «Βασιλευομένης Δημοκρατίας»... Ετσι, «Οεωμένη απο της σκοπιάς του Συντάγματος, η Ελλάς του 1954 φαίνεται ωσάν ν' αποστρέφη το πρόσωπον απο τας συντελουμένας εις ολόκληρον τον κόσμον ανακατατάξεις των πολιτικών αξιών»*. Κι ήταν τόσο πληθωρικό και τόσο «πλήρες» το «αντισύνταγμα» εκείνο, ώστε οι πραξικοπηματίες της 21.4. δεν χρειάστηκαν καν να επινοήσουν και να εκπονήσουν καινούριους νόμους για ν’ «ακινητήσουν» τους Ελληνες: οι βρόχοι ήταν απο καιρό στη θέση-τους, οι επι­ δρομείς δεν είχαν παρά να τους σφίξουν ακόμα πιο πολύ, να εφαρμό­ σουν, απόλυτα και κατά γράμμα, τους κανόνες που οι προκάτοχοί-τους είχαν θεσμοθετήσει. [Δεν θα μιλήσουμε, βέβαια, για το δικτατορικό «σύνταγμα» του 1968 και την αναθεώρησή-του, το 1973: ούτε νομική, ούτε ηθική υπόσταση είχαν τα ψευτο-συντάγματα εκείνα, αφού και η σύνταξή-τους και η «παλλαϊκή, τάχα, έγκρισή»-τους ήταν καρποί ενός καθεστώτος βίας και απάτης. Ακόμα κι η ίδια η δικτατορία, άλλωστε, δεν τα εφάρμοσε ποτέ, μαρτυρώντας -άθελά-της- πόσο κύρος είχαν στην ίδια-της τη «συνείδηση»... Είναι χαραχτηριστικό όμως (κι απόλυτα φυσικό), πως εκείνοι οι (άγραφοι, στην ουσία) «Καταστατικοί Χάρτες», τελειοποι­ ούσαν όλες τις «κατακτήσεις» του «αντισυντάγματος» -και των συν­ ταγματαρχών, βέβαια...] Το «σωρείτη» αυτόν είχαμε τη μοναδική ευκαιρία να τον γκρεμί­ σουμε μετά την κατάρρευση της δικτατορίας και να τον αντικαταστή­ σουμε μ' ένα καινούριο, συγχρονισμένο προοδευτικό Σύνταγμα, χωρίς «παρά -» και χωρίς «αντι -». Ενα Σύνταγμα, που και την πείρα της εποχής-μας να συμπυκνώνει και τους αγώνες του λαού-μας να δικαι­ ώνει και τις πληγές-του να επουλώνει. Αντί γι" αυτό, η κυβέρνηση προτίμησε την αναθεώρηση της αναθεώρησης (1952) της αναθεώρη­ σης (1911) του παλαιολιθικού πια Συντάγματος τού 1864, λές καί τό Σύνταγμα εκείνο είναι οι πλάκες με τις Δέκα Εντολές, που κανένας βέβηλος δεν επιτρέπεται να θίξει... 3. Πρακτικά της Εθνικής Συνελεύσεως ίου 1843, σελ. 273. 4. Αλ. Σθώλου-Γ. Βλάχου. Το Σύνταγμα της Ε/.λάόος, Αθήνα, 1954, Εισαγωγή.

115

ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ

Το «Καριοφίλι» κι ο «Αραμπάς» λΝόμος αισχρός όταν κύριος η της πόλεως, όνειδος εστι της Οεμένης και βλάπτει πάντας, όσοι περ αν χρώνται αυτώ». [«Νόμος κακός, όταν έχει κύρος, είναι ντροπή για την πόλη που τον νομοθέτησε και βλαβερός για όλους όσοι τον χρησιμοποιύς»]. ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, Κατά Τιμοκράτους, 205 «Η αδικία γίνεται συχνά κανόνας δικαίου, μόνο και μόνο επειδή επαναλαμ­ βάνεται συχνά». BERTOLT BRECHT, Ιστορίες του κ. Κόυνερ. Ν «το κακό που κάνουν οι άνθρωποι, ζει και μετά απ' τους ίδιους» (καθώς έλεγε ο Μάρκος Αντώνιος πάνω απ’ το πτώμα του Καίσαρα5), το κακό που κάνουν οι κακοί νόμοι που κάνουν οι άνθρωποι, ζει και μετά απο τους ανθρώπους και μετά απ’ τους ίδιους τους νόμους. Ετσι και το κ α κ ό (κατά γενική ομολογία) Σύνταγμα του 1952 και τα κ ά κ ι σ τ α παρα -, αντι -, ψευτο-συντάγματα που το συνόδευαν και το ακολούθησαν, άφησαν πίσω-τους όχι μόνο φαντάσματα, αλλά στρα­ τιές από θρυκόλακες, που στοιχειώνουν πολλές, και σημαντικές, δια­ τάξεις του καινούριου, δημοκρατικού, Συντάγματός-μας. Και το πράγμα είναι ακόμα πιο περίεργο, επειδή ο ίδιος ο Πρωθυ­ πουργός έχει χαραχτηρίσει (τόσο το 1963, όσο και τώρα) « α ν α χ ρ ο ­ ν ι σ τ ι κ ό » το Σύνταγμα του 1952: «Η πρόοδος του λαού-μας - έλεγε στίς 17.2.1963- είναι αμέσως συνδεδεμένη με τον εκσυγχρονισμόν του πολιτεύματος της χώρας». Πολύ πιο ανελέητη και γλαφυρή, ήταν η καταδίκη του Συντάγματος εκείνου απ’ τον κ. Κ. Τσάτσο, στις 14.2.1963: «Το Σύνταγμά-μας ανήκει εις τον 19ον αιώνα. Οτε ανεθεωρήθη το 1952, δια λόγους που είναι περιττόν τώρα πλέον να ερευνηθούν, η γ ν ό η σ ε τα ν έα π ρ ο β λ ή μ α τ α , που έθετεν εις το Εθνος και εις την ανθρωπότητα ο/.άκληρον η Ιστορία... Εις τους κυβερνήτας της χώρας έδιδεν έναν α ρ α μ π ά δια να παρακολουΟήση το αυτοκίνητον των συναγωνιστών-της, και ένα κ α ρ ι ο φ ί λ ι του '21 δια να πολεμήση τα ατομικά όπλα των εχΟρών-της». Γιατί τώρα, τόσο ο κ. Καραμανλής (που είναι «ο κύριος πρωτεργά­ της» του καινούριου Καταστατικού Χάρτη και που «εχάραζε τας βασι­ κός γραμμάς του νέου Συντάγματος»*), όσο και ο κ. Κ. Τσάτσος (που ήταν πρόεδρος της Συνταγματικής Επιτροπής) περιορίστηκαν σε μιαν α π λ ή α ν α θ ε ώ ρ η σ η του Συντάγματος του «αραμπά» και του «κα­

Α

5. Shakespeare, Ιούλιος Καίοαρας, Ρ , 2. 6. Κ. Τσύτσος, αγόρευση στη Βουλή, 7.6.1975.

116

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ριοφιλιού»; Και πώς να μην σκεφτούμε ότι διατηρήθηκε ο «αραμπάς» (έστω φρεσκοθαμμένος), επειδή ακριβώς κουβαλούσε το σωρείτη των «κακών» νόμων και διατάξεων; Οτι διατηρήθηκε το «καριοφίλι», (έστω φρεσκολαδωμένο), ίσα - ίσα για να κρατήσει μακριά απ’ το «νυμφώνα» της εξουσίας τους λαϊκούς «επιδρομείς» - που ζητούν, όχι να «βιάσουν» τη Δημοκρατία (όπως υποψιάζεται η Κυβέρνηση), αλλά να την π ρ α γ μ α τ ώ σ ο υ ν και να την π υ ρ γ ώ σ ο υ ν , όπως μόνο η π ρ α γ μ α τ ι κ ή λαϊκή συμμετοχή το μπορεί και το κατορθώνει; Δ ι α φ ω τ ι ς τ ι κ η , στο σημείο αυτό, είναι η σύγκριση του Σχεδίου Συντάγματος, που είχε εκπονήσει η Κυβέρνηση (7.1.1975) και της τε­ λικής μορφής που πήρε ο Καταστατικός Χάρτης (9.6.1975). «Οι διαφο­ ρές είναι πολλές, και ένα μεγάλο μέρος-τους οφείλεται σε εισηγήσεις των βουλευτών της Αντιπολιτεύσεως», που η πλειοψηφία τις αντιμετώπισε «με πνεύμα κατανοήσεως και διαλλακτικότητος», όπως βεβαίωνε η κυ­ βερνητική ανακοίνωση της 10.6.75. Οι «βελτιώσεις», λοιπόν, του Συν­ τάγματος αποτελούν, κατά μεγάλο μέρος, «παραχώρηση» της πλειοψηφίας στη μειοψηφία. Αν υποθέσουμε, δηλαδή, πως η δεύτερη δεν πρόβαλε κ α μ ι ά ν αντίρρηση για κ α μ ι ά διάταξη του Σχεδίου, θα ήταν α υ τ ό , σήμερα, το Σύνταγμά-μας. Ετσι, το Σχέδιο εκφράζει τις αρχικές κυβερνητικές π ρ ο θ έ σ ε ι ς , ενώ η οριστική μορφή του Συντάγματος τον « σ υ μ β ι β α σ μ ό » πλειοψηφίας και μειοψηφίας. Αυτός ο... «ιστορικός συμβιβασμός» είναι, σίγουρα, απόλυτα δημοκρατικός. Αλλο αν, και μετά απ’ αυτόν (και π α ρ ά αυτόν), συνεχίζεται η επιβίωση πολλών αμαρτωλών διατάξεων - που δείχνει πόσο ουτοπική είναι η συμβίωση λαϊκής κυριαρχίας και κρατικής αυταρχίας. Αλλ’ ας δούμε μερικές απ’ τις πιο καίριες διατάξεις: 1. «Λαϊκή» και «Εθνική» κυριαρχία Κατά το Σχέδιο (άρθρ. 1, παρ. 2), «Απασαι αι εξουσίαι πηγάζουν εκ του Ε θ ν ο υ ς , υπάρχουν υπέρ αυ­ τού και ασκούνται καθ' ον τρόπον ορίζει το Σύνταγμα». Κατά το οριστικό Σύνταγμα (άρθρ. 1, παρ. 3), «Απασαι αι εξουσίαι πηγάζουν εκ του Λ α ο ύ και υπάρχουν υπέρ α υ ­ τ ο ύ και του Ε θ ν ο υ ς , ασκούνται δε καθ’ ον τρόπον ορίζει το Σύνταγμα». Οι διαφορές δεν είναι διόλου ασήμαντες. Το Ε θ ν ο ς σαν πηγή όλων των εξουσιών, όριζαν όλα τα ελληνικά Συντάγματα μέχρι το 1952, ταυτίζοντας τις έννοιες «Εθνος» και «Λαός» (Την ίδια διατύ­ πωση ακολουθούσε και το Σχέδιο Μητρέλια του δικτατορικού ψευτο συντάγματος του 1968). Ωστόσο, έχει απο καιρούς διευκρινισθεί πως οι δυο όροι δεν είναι

Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ

117

ταυτόσημοι: Το « Ε θ ν ο ς » αποτελεί έννοια αφηρημένη κι αόριστη, μεταφυσική και ιστορικο - κοινωνική, περικλείνει γενεές γενεών κι ανθρώπους που κατοικούν σ’ όλες τις ηπείρους του κόσμου. Αντίθετα, ο « Λ α ό ς » είναι έννοια συγκεκριμένη, νομικά, κοινωνικά και πολι­ τικά ξεκάθαρη, περικλείνει τους πολίτες μιάς ορισμένης χώρας κι ενός ορισμένου καιρού. Απ’ την άλλη, η « ε θ ν ι κ ή κυριαρχία» (γέννημα, κι αυτή, της Γαλ­ λικής Επανάστασης, όπου το «Εθνος» πήρε τη θέση του άλλοτε μονάρχη-ενσαρκωτή του κράτους), δεν εκφράζει τη θέληση ό λ ο υ του Λαού, αλλά μόνο τη θέληση της «εκλεκτής και φωτισμένης» μερίδας-του, της α σ τ ι κ ή ς τ ά ξ η ς , που μόνο αυτή διαθέτει (κατά την αντίληψη της εποχής εκείνης) τόσο την οικονομική δύναμη, όσο και «τη σύνεση και την εμπειρία» να κρίνει, να διοικεί και να ενσαρ­ κώνει το Εθνος... Αντίθετα, η « λ α ϊ κ ή κυριαρχία» εκφράζει τη θέ­ ληση ό λ ο υ του Λαού, ό λ ω ν των κατοίκων της χώρας που θε­ ωρούνται εξίσου «ενεργοί πολίτες»... Για τούτο και μ ο ν ά χ α με τη « λ α ϊ κ ή κυριαρχία» ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ε τ α ι η Δημοκρατία (ο Λαός δεν είναι τ υ π ι κ ά κυρίαρχος, αλλά και κ υ β ε ρ ν ά , μέσω των αντιπροσώπων-του), ενω η «εθνική κυριαρχία» αποτελεί «μιάν απάτη, ένα (νομικό) πλάσμα χωρίς πραγματική αξία» και «απόκλεια την καθαυτό Δημοκρατία» (καθώς έγραφαν οι κορυφαίοι πολιτειολόγοι Duguit και Can-έ de Malberg7). Ολα τα προηγούμενα Συντάγματά-μας -καθώς είπαμε- χρησιμοποι­ ούσαν τον όρο «Εθνος», συνεχίζοντας την παράδοση της Γαλλικής Επανάστασης και, συνακόλουθα, την έξαρση της επιβολής της αστι­ κής τάξης- έστω κι αν, στο μεταξύ, το εκλογικό σώμα είχε, τυπικά, πλατύνει και δεν περιοριζόταν μόνο σ ’ αυτήν. Α ν τ ι δ ι α σ τ ο λ ή «Εθνους» και «Λαού» παρουσιάζεται, γ ι α π ρ ώ τ η φ ο ρ ά , στην τελική μορφή του δ ι κ τ α τ ο ρ ι κ ο ύ ψευτο συντάγματος του 1968 (άρθρ. 2, παρ.2): «Απασαι αι εξουσίαι πηγάζουν εκ του Λ α ο ύ , υπάρχουν υπέρ του Λ α ο ύ και του Ε θ ν ο υ ς και ασκούνται καθ ’ ον τρόπον ορίζει το Σύντα­ γμα». Τι πρόοδος!, θα έλεγαν οι αφελείς... Φυσικά, ήταν α κ ρ ι β ώ ς τ ο α ν τ ί θ ε τ ο -μιά ακόμα φενάκη του καθεστώτος των φενακιστών: Με την αντιδιαστολή αυτή, η δικτατορία, απ’ τη μιά σέρβιρε, υποκριτικά και δημαγωγικά, μιά δόση « λ α ϊ κ ό φροσύνης» (ανέξοδης κι ολότελα κενής περιεχομένου σ’ ένα τυραννικό καθεστώς), ενώ απ’ την άλλη κρατούσε άθικτη την τόσο γόνιμη « ε θ ν ι κ ό φροσύνη», που στ’ όνομά-της καταλύθηκαν πάντα οι ελευθερίες του «κυρίαρχου λαού». Απ’ τον Κ,αποδίστρια της 18.1.1828 (οπότε «ανεστάλη» πραξικοπημα­ 7. Καθαρότατα αναλύει το θέμα ο καθηγητής Αρ. Μάνεσης στο βιβλίο-του Αι tr/νήσας τηρήσους του Συντάγματος, τομ. Β’, σβλ. J3-77, όχου και η σχετική βιβλιογραφία.

118

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

τικά το Σύνταγμα του 1827) ώς τον... Κάλλια του πραξικοπήματος της 21.4.1967, «η σωτηρία του έ θ ν ο υ ς είναι ο υπέρτατος πάντων νόμος»που για χάρη-της καταργούνται Συντάγματα και λαϊκά δικαιώματα... Ετσι κι οι απριλιανοί συνταγματοπλάστες λογάριαζαν ν’ ασκούν την απόλυτη εξουσία-τους στ’ ό ν ο μ α του Λαού, και να κρατούν ασά­ λευτο το Λαό στ’ όνομα του Ε θ ν ο υ ς ! ... Αυτή η αντιδιαστολή Εθνους και Λαού ε π ι ζ ε ί και στο σημερινό, οριστικό Σύνταγμά-μας, που, στο σημείο τούτο, α ν τ ι γ ρ ά φ ε ι κ α τ ά λ έ ξ η το παπαδοπούλειον! Και μ ό ν ο γ Γ α υ τ ό , βέβαια, η διατύπωση εκείνη θα έπρεπε ν’ αποσκορακισθεί. Αλλά και στην ου­ σία: ύστερ’ απ' την αδίστακτη κι ανερυθρίαστη ε θ ν ο κ α π η λ ε ί α των τελευταίων χρόνων, η πιο απλή και σωστή (νομικά και πολιτικά) λύση θα ήταν ν’ αντικατασταθεί, πέρα για πέρα, ο παγιδευτικός και διαβλητός όρος «Εθνος» απ’ τον καθαρό κι αδιάβλητο όρο «Λαός». Οπως ακριβώς είχε κάνει, πριν δυό αιώνες, ο Ρήγας που (αν και χά­ ραζε τό «Πολίτευμά»-του κάτω άπ’ την άμεση επίδραση της Γαλλικής Επανάστασης), έγραφε με το άσφαλτο κριτήριό-του: «Η αυτοκρατορία [:η κυριαρχία] είναι θ ε μ ε λ ι ω μ έ ν η εις τον λ α ­ ό ν...». (Τα Δίκαια του ανθρώπου, άρθρ. 2S). Αυτήν ακριβώς τη σωστή διατύπωση υιοθέτησε μιά τροπολογία προσθήκη της σημερινής μειοψηφίας που, τύχη αγαθή, την δέχτηκε ή πλειοψηφία: « θ ε μ έ λ ι ο ν του πολιτεύματος είναι η λ α ϊ κ ή κ υ ρ ι α ρ χ ί α » (άρθρ. 1, παρ. 2). Είναι η π ρ ώ τ η φορά που ο όρος αυτός αναφέρεται σε Σύνταγμάμας - και πρέπει να χαιρετήσουμε την «καινοτομία» με βαθιάν ικανο­ ποίηση. Προπάντων, επειδή την συντροφεύουν, στην άλλη άκρη του Συντάγματος, δυο κεφαλαιώδεις «ακροτελεύτιοι διατάξεις»: «Ο καθ' οιονδήποτε τρόπον σ φ ε τ ε ρ ι σ μ ό ς της λ α ϊ κ ή ς κ υ ρ ι ­ α ρ χ ί α ς και των εκ ταύτης απορρεουσών εξουσιών, δ ι ώ κ ε τ α ι άμα τη αποκαταστάσει της ν ο μ ί μ ο υ εξουσίας, αφ' ης άρχεται και η παραγραφή του ε γ κ λ ή μ α τ ο ς » . «Η τήρησις του Συντάγματος επαφίεται εις τον πατριωτισμόν των Ελλή­ νων, δ ι κ α ι ο υ μ έ ν ω ν και υ π ο χ ρ ε ο υ μ έ ν ω ν εις την δ ια π α ν ­ τό ς μ έ σ ο υ α ν τ ί σ τ α σ ι ν κατά οιουδήποτε επιχειρούντος την β ί ­ α ία ν κ α τ ά λ υ σ ι ν αυτού» (άρθρ. 120, παρ. 3 και 4). Καθιερώνοντας το δικαίωμα και την υποχρέωση των Ελλήνων ν’ α ν τ ι σ τ έ κ ο ν τ α ι κατά των επίδοξων καταλυτών του δημοκρατικού πολιτεύματος, και προβλέποντας τη δ ί ω ξ η των σφετεριστών της λ α ϊ κ ή ς κυριαρχίας, που τους χαρακτηρίζει ε γ κ λ η μ α τ ί ε ς , το οριστικό Σύνταγμα κατοχυρώνει (όσο το μπορεί ένας Καταστατικός Χάρτης) και το Πολίτευμα και το Λαό. Αντίθετα, οι ανάλογες διατάξεις του Σχεδίου και λειψές ήταν και «ύποπτες». Απαγόρευε, βέβαια, κι εκείνο τον σφετερισμό των εξουσι­

Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ

119

ών, αλλά με δυο σημαντικές διαφορές: α) Δ ε ν χαραχτήριζε την πράξη αυτή «έγκλημα» και δ ε ν πρόβλεπε τη δίωξη των ενόχων, θ) Μιλού­ σε, και πάλι, αδόκιμα κι άστοχα, για « ε θ ν ι κ ή» κι όχι για λαϊκή κυριαρχία... («Ουδέν άτομον, ουδέ τμήμα του Λαού, επιτρέπεται να αντιποιηΟή οπωσδήποτε την άσκησιν της εθνικής κυριαρχίας και των εκ ταύτης απορρεουσών εξουσιών»: άρθρ. 1,παρ. 3). Απ’ την άλλη. το Σχέδιο περιοριζόταν στην παραδοσιακή διατύπω­ ση «Η τήρησις του Συντάγματος αφιερούται εις τον πατριωτισμόν των Ελλήνων» (άρθρ. 112, παρ. 2), χ ω ρ ί ς να προβλέπει δικαίωμα και υποχρέωση α ν τ ί σ τ α σ η ς - α π α ρ α ί τ η τ α , και τα δυό, στον τόπο αυτόν, όπου ο πατριωτισμός των Ελλήνων πολιτών δεν φτάνει, μόνος-του, για ν’ αναχαιτίσει την αρπακτική βουλιμία του «υπερπατριωτισμού» των υπερελλήνων «εθνικιστών» και σφετεριστών. Αλλά το πιο «αλλόκοτο» βρίσκεται αλλού. Το οριστικό Σύνταγμα λέει, αξιέπαινα (άρθρ. 120, παρ. 2): «Ο σεβασμός προς το Σύνταγμα και τους συνάδοντας προς αυτό νόμους και η αφοσίωσις προς την Π α τ ρ ί δ α και την Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ν συνιστούν θεμελιώδη υποχρέωσιν πάντων των Ελλήνων». Ενώ το Σχέδιο έλεγε (άρθρ. 112, παρ. 1): «Ο σεβασμός προς το Σύνταγμα και τους Νόμους και ή αφοσίωσις προς την Πατρίδα και την Ε θ ν ι κ ή ν Ε ν ό τ η τ α συνιστούν θεμελιώδη υποχρέωσιν πάντων των Ελλήνων». ΓΥ άλλη μια φορά, δηλαδή, ένας αόριστος όρος («Εθνική Ενότης»), που θα μπορούσε να δώσει λαβή σε άπειρες καταχρήσεις, αστυνομεύ­ σεις και πιστοποιητικά εθνικοφροσύνης... Τέτοια διάταξη δεν υπήρχε στα προηγούμενα Συντάγματα. Η καταγωγή της ιχνηλατείται -αλίμο­ νο!- στο δ ι κ τ α τ ο ρ ι κ ό ψευτο-σύνταγμα (άρθρ. 130, παρ. 1): «Οι στρατιωτικοί οφείλουν πίστιν και αφοσίωσιν εις την Πατρίδα, τα ε θ ν ι κ ά ι δ ε ώ δ η και τας ε θ ν ι κ ά ς π α ρ α δ ό σ ε ι ς και υπηρετούν το Ε θνος». Απ’ αυτή την ακατάσχετη εθνο-λογία φαίνεται να εμπνεύσθηκε το Σχέδιο -ξεχνώντας πώς η στρατιωτική δικτατορία, συνεπής στον εαυτό-της, αναγόρευε, με τη διάταξη εκείνη, τις Ενοπλες Δυνάμεις σε στοιχείο που στεκόταν έξω και πάνω απ’ τους υπόλοιπους Ελληνες, και που δεν χρωστούσε πίστη και υπακοή παρά μόνο στο «Εθνος», που (κατά την αντίληψη των απριλιανών) τ α υ τ ι ζ ό τ α ν μ ε τ ο Στρα­ τό, κι αυτός πάλι με τ ο ν ε α υ τ ό - τ ο υ ς ! Αλλά το Σχέδιο υ π ε ρ α κ ό ν τ ι ζ ε , εδώ, ακόμα και το ψευτο - σύν­ ταγμα, αφού τις «εθνικές υποχρεώσεις» που επέβαλε εκείνο στους στρατιωτικούς, τις άπλωνε τούτο σ’ ό λ ο υ ς τους Ελληνες! Δεν παράβλεπε, άλλωστε, ούτε τα (ακόμα πιο νεφελώδη και πρόσφορα σε κάθε είδους εκμετάλλευση) « ε θ ν ι κ ά ιδ ε ώ δ η » του δικτατορικού άρ­ θρου: τα επιστράτευσε στο κεφάλαιο περί δημοσίων υπαλλήλων κλπ., που «οφείλουν πίστιν και αφοσίωσιν εις την Πατρίδα και εις τα εθνικά ιδεώδη» (άρθρ. 103, παρ. 2)...

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

120

Το δίχως άλλο, ο αφανής συντάκτης του Σχεδίου ειχε (στο σημείο αυτό, μα και σ’ άλλα) πιο πολύ «κατά νουν και κατά φρένας» το ψευτο-σύνταγμα της δικτατορίας παρά όποιο Σύνταγμα όποιας (αβα­ σίλευτης ή θασιλευόμενης, άρτιας ή περιτετμημένης) Δημοκρατίας... 2.

Ατομικά Δικαιώματα και «Εθνικά καθήκοντα»

Η μέθοδος της αόριστης επίκλησης αόριστων «εθνικών καθηκόν­ των» -που την είχαν κατά κόρον χρησιμοποιήσει το Σύνταγμα του 1952 και, ακόμα πιο πολύ, το ψευτο-σύνταγμα του 1968- υιοθετήθηκε χωρίς περίσκεψιν (ή μ ε π ο λ λ ή ν περίσκεψιν;) κι απ’ το πρόσφατο Σχέ.'ιο. Στον κορυφαίο τομέα της ΠΑΙΔΕΙΑΣ λ.χ. το Σχέδιο έλεγε (άρθρ. 16, παρ. 1): «Η παιδεία... σκοπεί εις την... ανάπτυζιν της ε θ ν ι κ ή ς σ υ ν ε ι δ ή σ ε ω ς ...» . Εδώ, το Σχέδιο ήταν και καλύτερο και χειρότερο απ’ το Σύνταγμα του 1952. Κ α λ ύ τ ε ρ ο , επειδή, στην «ανάπτυξιν της εθνικής συνειδήσεως», πρόσθετε και «την διαμόρφωσιν ελευθέρων και υπευθύνων πολιτών». Διατύπωση ασαφής, βέβαια, αλλ’ ασύγκριτα πιο ανώδυνη απ’ την π α γ ί δ α του Συντάγματος του 1952 ( κ α ι τ ο υ 1968, άλλωστε), που αξιούσαν την «ανάπτυξιν κλπ.», «επί τη βάσει των ι δ ε ο λ ο γ ι κ ώ ν κατευθύνσεων του ε λ λ η ν ο ­ χ ρ ι σ τ ι α ν ι κ ο ύ πο '/ατισμού» (άρθρ. 16 παρ. 2, και άρθρ. 17, παρ. 1). (Θ’ αποτελούσε, βέβαια, γοερή πρόκληση αν «ξεμύτιζε» και στο νέο Σύνταγμά-μας η «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», που τόσο γελοιοποί­ ησε και την Ελλάδα και τον Χριστιανισμό). Ηταν όμως κάι χ ε ι ρ ό τ ε ρ ο το Σχέδιο, επειδή το Σύνταγμα του 1952 περιόριζε την «ανάπτυξιν κλπ.» στην στοιχειώδη και μέση εκ­ παίδευση, ενώ το Σχέδιο την άπλωνε κ α ι σ τ η ν α ν ω τ ά τ η α ν τ ι γ ρ ά φ ο ν τ α ς , κι εδώ, κ α τ ά λ έ ξ η το δικτατορικό ψευτοσύνταγμα! Τούτη η σκόπιμα ακαθόριστη «εθνική συνείδηση» οδηγεί, φυσικά και κατ’ ευθείαν, στην α σ τ υ ν ό μ ε υ σ η της ό λ η ς Παιδείας και στους πολύ γνωστούς σκοταδισμούς, γιατί κάθε κυβέρνηση μπορεί να ορίσει κ α τά τα δ ικ ά - τ η ς μ έ τ ρ α την «εθνική συνείδηση», αποβάλ­ λοντας ό,τι την ενοχλεί και επιβάλλοντας ό,τι την βολεύει. Αλλά του οριστικού Συντάγματος η διατύπωση (άρθρ. 16, παρ. 2) είναι α κ ό μ α χ ε ι ρ ό τ ε ρ η : Ενώ τό Σχέδιο μιλούσε για «εθνική» μόνο συνείδηση, τούτο πρόσθεσε και την « θ ρ η σ κ ε υ τ ι κ ή » -ξαναγυρίζοντας, έμμεσα, στον «ελληνοχριστιανισμό» του 1952 και του 1968, αλλά μην τολμώντας να πει τα σύκα σύκα, και σκεπάζοντάς-τα με φύλλο συκής. Η προσθήκη αυτή, όμως, έρχεται σε κατάφωρη αντί­ φαση με το άρθρο 13, που λέει:

Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ

121

«Η ε/χυϋερία της θρησκευτικής συνειόήσεως είναι απαραβίαστος». Αν δηλαδή, ένας μαθητής ή φοιτητής είναι βουδιστής ή άθεος (κι έχει όλο το δικαίωμα να είναι, κατά το άρθρο τούτο), π ώ ς θα υπο­ χρεωθεί να υποστεί την «ανάπτυξιν της (ορθόδοξης, βέβαια) θρησκευ­ τικής συνειδήσεως» που «έχει σκοπόν»-της, κατά το Σύνταγμα, η Παι­ δεία; Κ α ι π ώ ς θ' αναπτυχθεί η «θρησκευτική συνείδησις» στην α ν ω τ ά τ η Παιδεία: Θα επιβληθεί στους φοιτητές να μελετούν τη ' ιή» και την «Αμαρτωλών σωτηρία» ή τα (διδακτικότατα) Πρακτικά *. Ιεράς Συνόδου; • Η «πίστις και αφοσίωσις εις την Πατρίδα και τα εΟ ν ι κ ά ι δ εώ δ η» αποτελούσε υποχρέωση και των ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ κατά το Σχέδιο (άοθρ. 103, παρ. 2), υποχρέωση κληρονομημένη, και πάλι, τόσο απ’ το Ζύνταγμα του 1952 (άρθρ. 100, παρ. 1), όσο κι απ’ το ψευτο-σύνταγμα του 1968 (αρθρ. 123, παρ. 1). Αυτονόητο πως η διατύ­ πωση εκείνη έδινε στις κρατικές κι αστυνομικές υπηρεσίες το δικαί­ ωμα ν' αποκλείουν απ’ τη Διοίκηση όποιον ήθελαν, με τη μομφή της απιστίας στα «εθνικά ιδεώδη» -που μ ό ν ο ε κ ε ί ν ε ς θα ήξεραν π ο ι ά είναι και π ώ ς κανείς τους «αφοσιώνεται»... Αλλά η προτίμηση του Σχεδίου για τον δικτατορικό ψευτο-Χάρτη είναι, κι εδώ, εξόφθαλμη: ενώ το Σύνταγμα του 1952 περιόριζε αυτή την υποχρέωση στους δημοσίους υπαλλήλους μ ό ν ο , το ψευτοσύνταγμα φρόντιζε γενναιόδωρα να την ε π ε κ τ ε ί ν ε ι και στους «υπαΜ^λους της Βουλής, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου και των οργάνων τοπικής αυτοδιοικήσεως». Κι αυτή την απλοχεριά έσπευσε να την μιμηθεί κ α τ ά λ έ ξ η τ ό Σχέδιο -εκτός από μιά φράση: «πιστιν και 'φοσίωσιν... έ ρ γ ω ε κ δ η λ ο υ μ έ ν η ν ». Αλλά η εφτάχρονη ·<αφοσίω» ις εις τα εθνικά ιδεώδη» (δηλαδή, στα «ιδεώδη» της «ιδε­ ώδους Ετ αναστάσεως») έγινε, φαίνεται, τόσο «δεύτερη φύση» σε ορι­ σμένους δημόσιους υπαλλήλους ώστε, κ α ι σ ή μ ε ρ α α κ ό μ α , εξ­ ακολουθούν να την εκδηλώνουν έ ρ γ ω , είτε μέσ’ απ’ τα μανδαρινικά γραφεία-τους, είτε πάνω απ’ την εισαγγελική έδρα... Ευτυχώς που, στο οριστικό Σύνταγμα, διαγράφτηκαν όλα αυτά, και οι δημόσιοι υπάλληλοι ( μ ό ν ο ) . «οφείλουν πίστιν εις το Σύνταγμα και αφοσίωσιν εις την Πατρίδα» (άρθρ. 103, παρ. 1). Φυσικά, κι αυτή ακόμα η «προφύλαξη» είναι π ε ρ ι τ τ ή , αφού «πάντων των Ελλήνων... θεμελιώδη υποχρέωσιν» αποτελεί (κατά το άρθρ. 120, παρ. 2) «ο σεβασμός προς το Σύνταγμα... και η αφοσίωσις προς την Πατρίδα κ α ι τ η ν Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ν » . Η τελευταία αυτή, όμως, π α ρ α λ ε ί π ε τ α ι απ’ τα «χρέη» των δημοσίων υπαλλήλων. Γιατί τάχα; Οι δημόσιοι υπάλληλοι δ ε ν πρέπει να είναι δημοκράτες; Η οι δημοκράτες δ ε ν πρέπει να είναι δημόσιοι υπάλληλοι;

122

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

3. « Κατάχρησις Δικαιώματος» και κατάργηση όικαιωμάτον Κατά το οριστικό Σύνταγμά-μας (άρθρ. 25, παρ. 3), «Η καταχρηστική άσκησις δικαιώματος δεν επιτρέπεται». Αγνωστη η έννοια αυτή στα προηγούμενα Συντάγματά-μας, δεν εί­ ναι ωστόσο άγνωστη και στην ελληνική συνταγματο-λογία. Πριν 12 κιόλας χρόνια (17.2.1963), κηρύσσοντας την ανάγκη «βαθείας τομής» στους θεσμούς-μας, ο κ. Καραμανλής έλεγε στήν κοινοβουλευτική ομάδα της ΕΡΕ: «Πέραν ό/xov αυτών, και άνευ περιστολής των ατομικών δικαιωμάτων, επιβάλλεται να αποτραποόν οι κ ί ν δ υ ν ο ι ε κ τ η ς κ α τ α χ ρ ή σ ε ω ς τ ω ν δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν αυτών. Η Δημοκρατία του 19ου αιώνος, διαδεχΟείσα απολυταρχικά καθεστώτα, ήτο φυσικόν να ενδιαφέρεται δια την προστασίαν του πολίτου έναντι της αυθαιρεσίας του Κράτους. Σήμερον συμβαίνει το α ν τ ί θ ε τ ο ν , και ανακύπτει συχνά η ανάγκη διά την Π ολ ι τ ε ί α ν , ήτοι την κοινωνίαν ως σύνολον, να π ρ ο σ τ α τ ε υ θ ή έ ν ­ α ν τ ι τω ν π α ρ α ν ό μ ω ν π ρ ά ξ ε ω ν τω ν α τ ό μ ω ν » . Η άποψη αυτή είναι, το λιγότερο, αντι-ιστορική. Γιατί, στην εποχή-μας, συμβαίνει ακριβώς το α ν τ ί θ ε τ ο του «αντιθέτου»: Θα κομίζαμε όχι πια «γλαύκα» αλλά καυσαέρια εις Αθήνας, α ν λέγαμε πως, χάρη στην ιλιγγιώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας, η δύναμη κι οι δυνατότητες της σημερινής Πολιτείας είναι ασύγκριτα μ ε γ α λ ύτ ε ρ ε ς απ’ του Κράτους του 18ου και 19ου αιώνα. Πως η «ισορρο­ πία» κράτους και ατόμου είναι, σήμερα, ασύγκριτα δ υ σ μ ε ν έ ­ σ τ ε ρ η για το δεύτερο. Και πως η καταπίεση, που μπορεί ν’ ασκήσει η πάνοπλη Εξουσία (νόμιμη ή έκνομη) είναι ασύγκριτα πιο α σ φ υκ τ ι κ ή από άλλοτε, κι ασύγκριτα πιο ε π ι κ ί ν δ υ ν η απ’ τις «παράνομες πράξεις» των άοπλων ατόμων. (Δεν έχει παρά να θυμηθεί κανένας πώς, μερικά τάνκς και μερικοί διακόπτες τηλεπικοινωνιών καθηλώσανε οχτώμιση εκατομμύρια Ελλήνων και «αλώσανε» ολό­ κληρη τη χώρα στις 21.4.1967... Και πώς, μερικές «αύρες» και μερικά δακρυγόνα διαλύσανε εκατοντάδες χιλιάδες λαού και πανικόθαλαν όλη την Αθήνα στις 21.4.1975...). Στην ελληνική πρακτική ενάμιση αιώνα, τα «άτομα» παραβίασαν τα όποια Συντάγματα και καταχράστηκαν τα όποια δικαιώματά-τους πολύ πιο σπάνια και πολύ πιο ανώδυνα παρά διάφοροι «εξουσιαστές» (κι οι, απ’ αυτούς, σφετεριστές) που όχι μόνο τα καταπατούσαν συστηματικά, άλλά και συχνά τα καταργούσαν ολότελα... Σέ τί παγίδες και σε τί αστυνομεύσεις, σε τί «δηλώσεις» και σε τί στρεβλώσεις μπορεί να οδηγήσει η (αναπότρεπτη) κατάχρηση της «καταχρήσεως δικαιωμάτων», μαρτυρεί η πορεία της διάταξης στα χρόνια που πέρασαν.

Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ

123

Το Σύνταγμα, που είχε τότε (1963) προτείνει στη Βουλή ο κ. Καρα­ μανλής, έλεγε (άρθρ. 22, παρ. 2): «Η κατάχρησις των ατομικών δικαιωμάτων, η α π ο β λ έ π ο υ σ α ε ι ς β λ ά β η ν ή ε ξ υ π η ρ ε τ ο ύ σ α ε π ι δ ι ώ ξ ε ι ς εναντίον των ελευθέρων θεσμών ή των ατομικών ελευθεριών, ή δ υ ν α μ έ ν η να α π ε ι λ ή σ η την εΟνικήν ανεξαρτησίαν ή την εδαφικήν ακεραιότητα του Κράτους, τιμω­ ρούνται ως ο νόμος ορίζει». Την «ιδέα» την παραλάβανε οι «νομοθέτες» του 1967 και την «βελ­ τίωσαν» έτσι (Σχέδιο Μ ητρέλια, άρθρ. 23, παρ. 2): «Απαγορεύεται η καταχρηστική άσκησις ατομικών δικαιωμάτων ε π ί σ κ ο π ώ ανατροπής των α ρ χ ώ ν τ ο υ π ο λ ι τ ε ύ μ α τ ο ς και του κ ο ι ν ω ν ι κ ο ύ κ α θ ε σ τ ώ τ ο ς ή κατά τρόπον ε κ θ έ τ ο ν τ α ε ι ς κ ί ν δ υ ν ο ν την εθνική ακεραιότητα ή την ασφάλειαν του Κράτους». Και όπλιζαν τό «Συνταγματικό Δικαστή ριό»-τους με την υποχρέ­ ωση να «όιατάσσει την διαρκή ή επί ωρισμένον χρονικόν διάστημα σ τ έ ρ η σ ι ν των α ν τ ι σ τ ο ί χ ω ν ατομικών δικαιωμάτων». Αλλά στο ζενίθ της «τελειότητας» έφτασε - όπως ήταν επόμενο -η διάταξη αυτή με το «οριστικό» ψευτο-σύνταγμα της δικτατορίας (άρθρ. 24 παρ. 2): «Οστις καταχράται του ασύλου της κατοικίας, της ελευθερίας της εκφράσεως των στοχασμών ιδία δια του Τύπου, του απορρήτου της ανταποκρίσεως, της ελευθερίας της συναθροίσεως, της ελευθερίας ιδρύσεως συν­ εταιρισμών ή ενώσεως προσώπων, δ ια να α γ ω ν ι σ θ ή εναντίον του κρατούντος πολιτεύματος ή των ατομικών ελευθεριών ή ν’ α π ε ι λ ή σ η την εθνικήν ανεξαρτησίαν και την εδαφικήν ακεραιότητα του Κράτους, σ τ ε ρ ε ί τ α ι τ ω ν δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν τ ο ύ τ ω ν ή π ά ν τ ω ν των δια του Συντάγματος κατοχυρουμένων». Η κλιμάκωση είναι εντυπωσιακή. Και γίνεται ακόμα εντυπωσιακό­ τερη αν θυμηθούμε τις μακρινές «πηγές εμπνεύσεως» αυτών των δια­ τάξεων: το «ιδιώνυμο» για τη διώξη του κομμουνισμού (Ν. 4299)/1929), τον Ν. 509/1947 και τα παραφερνάλιά-τους. Τόσο το πρώ­ το, όσο και ο δεύτερος, έλεγαν πως τιμωρείται «όστις ε π ι δ ι ώ κ ε ι την εφαρμογήν ι δ ε ώ ν εχουσών ως έ κ δ η λ ο ν σ κ ο π ό ν την δια βιαίων μέσων ανατροπήν του κ ρ α τ ο ύ ν τ ο ς κ ο ι ­ ν ω ν ι κ ο ύ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς ή την απόσπααιν μέρους ή όλου της επικρά­ τειας ή ενεργεί υπέρ αυτών π ρ ο σ η λ υ τ ι σ μ ό ν...» (άρθρ. 1). Μ' άλλα λόγια, η «ιδιωνυμική» νομοθεσία δεν τιμωρούσε π ρ ά ­ ξ ε ι ς (εσχάτη προδοσία, κατασκοπεία κλπ., που τις προβλέπει και τις κολάζει αυστηρότατα ο Ποινικός Νόμος), αλλά σ κ ο π ο ύ ς , π ρ ο θ έ σ ε ι ς , ε π ι δ ι ώ ξ ε ι ς , ι δ έ ε ς (που κανένας Νόμος δεν τι­ μωρεί). Και η σ κ ό π ι μ η α ο ρ ι σ τ ί α αυτής της νομοθεσίας για τα «απειλούμενα αγαθά», έκανε α π έ ρ α ν τ ο το φάσμα των αδικημάτων, που εμπίπτουν στις δρακόντειες τούτες απαγορεύσεις.

124

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Οι προτάσεις του κ. Καραμανλή (1963) χρησιμοποιούσαν τους ίδι­ ους περίπου όρους κι εκφράσεις της ιδιωνυμικής νομοθεσίας. Φυσικά, εδώ, τα «απειλούμενα αγαθά» ήταν οι «ελεύθεροι θεσμοί» και οι «ατο­ μικές ελευθερίες», αλλά η διατύπωση ήταν και πάλι τόσο αόριστη, ωστε η δίωξη των «καταχρήσεων» να καταντά απεριόριστη. Κι αν το «Σχέδιο Μητρέλια» (1967) αντέγραφε σχεδόν κατά λέξη το Ν. 509, το «οριστικό» ψευτο-σύνταγμα του 1968 αποτελούσε αρι­ στούργημα χειροπέδης, λοιδορίας και αναισχυντίας -μιά και συμπύ­ κνωνε ό λ ε ς τις αοριστίες των προδρόμων-του κι απαριθμούσε ό λ α τα ατομικά δικαιώματα, που αν κάποιος τολμούσε να «καταχρασθεί» έστω κι έ ν α - τ ο υ ς , έστω μ ι ά φ ο ρ ά , μπορούσε νά τα στερηθεί ό λ α μαζί για π ά ν τ α ! Ετσι, το δικτατορικό ψευτο-σύνταγμα (το «όημοκρατικώς ανεπίληπτον») με μ ι ά μόνη παράγραφο,τίναζε στον αέρα ό λ α τα «δικαιώματα», που είχε ευδοκήσει να παραχωρήσει στους γυ­ ψωμένους υπηκόους του απριλιανού θεραπευτηρίου. Η πικρή αυτή πείρα και τα οδυνηρά προηγούμενα δεν έκαναν -δυσ­ τυχώς!- συνετότερους τους συντάκτες του πρόσφατου Σχεδίου -που περιορίστηκαν, άλλη μιά φορά, ν’ αντιγράψουν (λόγω ραθυμίας ή λόγω κολακείας;) την παλιά εκείνη πρόταση του κ. Καραμανλή (άρθρ. 22, παρ. 1), και τόσο κ α τ ά λ έ ξ η , ώστε είναι περιττό να την ξαναπαραθέσουμε. Ακόμα χειρότερα: το Σχέδιο (άρθρ. 111, παρ. 4) διατηρούσε «εν ισχύι» το περιβόητο Ψ ή φ ι σ μ α της 16/29.4.1952, που αποτελεί μνημείο νομοθετικής αυθαιρεσίας και που όριζε ότι: «διατάζεις των από της 14.10.1944 και εφεξής εκδοΟεισών Συντακτικών Πράξεων και Ψηφισμάτων α ν τ ί θ ε τ ο ι π ρ ο ς τ ο Σ ύ ν τ α γ μ α , ισχύουσαι κατα την δημοσίευαν του παρόντος, ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν να ισχύ­ ουν και μετά την αναθεώρησιν του Συντάγματος, θεωρούμεναι κ α τ ά π α ρ έ κ κ λ ι σ ιν εξ αυτού ισχύουσαι μέχρι καταργήσεως αυτών». Εικοσιπέντε χρόνια μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου, το Σχέδιο Συντάγματος φιλοδοξούσε να διαιωνίσει το α ν τ ι - σ ύ ν τ α γ μ α ! Γ ι α να «προστατεύσει την Πολιτείαν» από τις «παράνομες πράξεις των ατόμων», οχύρωνε συνταγματικά ένα νομοθέτημα που, κατά την ίδιατου την ομολογία, ήταν π α ρ ά ν ο μ ο και ά κ υ ρ ο , αφού επικύρωνε Πράξεις και Ψηφίσματα « α ν τ ί θ ε τ α π ρ ο ς τ ο Σ ύ ν τ α γ μ α » . Και, για να μην παραλείψει τίποτα απ' την παλιά φαρέτρα, το Σχέ­ διο πρόσθετε (άρθρ. 12, παρ. 3): «Κόμματα, των οποίων η δράσις τείνει εις ανατροπήν του ελευθέρου δη­ μοκρατικού πολιτεύματος ή εκθέτει εις κίνδυνον την εδαφικήν ακεραιότητα της Χώρας, τίθενται ε κ τ ό ς ν ό μ ο υ . . . » . Η «πρόνοια» αυτή -που δ ε ν υπάρχει στο Σύνταγμα του 1952- απο­ τελεί (τι μονοτονία!) περίληψη, «επί το απαλότερον», ανάλογης διά­ ταξης του ψευτο-συντάγματος του 1968... Και δεν χρειάζεται να πούμε

Ο ΣΩΡΕΙΤΗΣ

125

τί «παράθυρα» άνοιγε μιά τέτοια διάταξη για την εκτόνωση ή την εξ­ όντωση όποιου κόμματος, που θα γινόταν πολύ «ενοχλητικό» στους κυβερνώ ντες... Τύχη αγαθή, και πάλι, η «κατάχρηση δικαιωμάτων» περιορίστηκε στη λακωνική, και πλατωνική, διατύπωση που παραθέσαμε στην αρ­ χή. Και η «εκτός νόμου θέσις κομμάτων» καταργήθηκε. Αλλά το Ψή­ φισμα του 19S2 θα ισχύσει έ ξ ι μ ή ν ε ς α κ ό μ α , και οι διατάξειςτου επιτρέπεται να «τροποποιηθούν, συμπληρωθούν ή δ ι α τ η ρ η ­ θ ο ύ ν » , φτάνει να μην είναι, λέει, «αντίθετοι προς το παρόν Σύνταγμα» (άρθρ. 111, παρ. 4). Είναι φανερή η δυσφορία που νιώθει η κυβέρνηση στην ιδέα πως θα στερηθεί ένα όπλο τόσο δοκιμασμένου θεληνεκούς. Αλλά π ώ ς γίνεται να μ η ν είναι «αντίθετοι» προς ό π ο ι ο Σύντα­ γμα, διατάξεις ομολογημένα α ν τ ι σ υ ν τ α γ μ α τ ι κ έ ς , αυτό μόνο οι δολιχοδρόμοι της κυβερνητικής νομοπλασίας το ξέρουν... Δ Ε Ν θα επεκταθούμε σ’ άλλα παραδείγματα -που έχουν, άλλωστε, εξαντλητικά συζητηθεί στη Βουλή και σχολιασθεί στον Τύπο. Αν επιχειρήσαμε το μικρό τούτο «τρίπτυχο», ήταν μόνο και μόνο για να επισημάνουμε: α) Τη συστηματική τάση π ε ρ ι σ τ ο λ ή ς των ατομικών δικαιωμά­ των και των συνταγματικών ελευθεριών, που τις κοινωνικοπολιτικές αιτίες-της αναλύσαμε στην αρχή. θ) Την επίμονη προσπάθεια των κυβερνώντων να ε ν σ ω μ α τ ώ ­ σ ο υ ν στον καινούριο Καταστατικό Χάρτη αντιδημοκρατικές διατά­ ξεις, κληρονομημένες από άθλιους νόμους άθλιων καιρών. (Αποκορύ­ φωμα, πασίγνωστο πια, η φαλκίδευση του δικαιώματος της α π ε ρ ­ γ ί α ς και, το οικτρότερο, «η διοικητική ε κ τ ό π ι σ η», που π ρ ώ τ η φ ο ρ ά έτυχε της τιμής να καθιερωθεί και συνταγματικά!) Υ) Την χ ρ η σ ι μ ό τ η τ α της «κοινοβουλευτικής μάχης» για την απάλειψη ή, έστω, την απάλυνση των διατάξεων αυτών. Πράγμα που δείχνει πόσο άστοχη είναι η α π ο χ ή , σε τέτοιες μάλιστα περιπτώ­ σεις: όση κι αν είναι η αριθμητική υπεροχή κι η πεισματική επιμονή της πλειοψηφίας, δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν «χαμένες μάχες» όταν μπορούν να κερδηθούν έστω και μ ε ρ ι κ ά οχυρά του αντιδημοκρατικού σ ινι­ κού τείχους... Αλλά, φυσικά, ένα Σύνταγμα δεν αποτελεί το τέρμα του θεσμικού εξοπλισμού του κράτους -αποτελεί το π λ α ί σ ι ό-του, μόνο. Οι εκτε­ λεστικοί νόμοι που θ’ ακολουθήσουν, είναι το ίδιο σημαντικοί κι αποφασιστικοί. ΓΓ αυτό και πιστεύουμε πως, αν η πλειοψηφία συνει­ δητοποιήσει τις «αδυναμίες» του Συντάγματος κι η μειοψηφία τις δυνατότητές-της, υπάρχει τρόπος και χρόνος οι αμαρτωλές «επιβι­ ώσεις» ν’ αποδυναμωθούν και να εξουδετερωθούν. Και πάρα πέρα: Σύνταγμα και νόμοι δεν είναι γραμμένο χαρτί, είναι

126

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡ1ΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

π ρ ά ξ η και π ρ α κ τ ι κ ή . Αν η κυβέρνηση, η δικαιοσύνη, η διοί­ κηση ε φ α ρ μ ό σ ο υ ν τις όποιες δημοκρατικές διατάξεις του νέου Συντάγματος σ ύ μ φ ω ν α με το (δημοκρατικό) πνεύμα-τους, και τις όποιες αντιδημοκρατικές διατάξεις-του α ν τ ί θ ε τ α με το (αντιδημοκρατικό) πνεύμα-τους, θα μπορέσουν να γεφυρώσουν την απόσταση ανάμεσα στο Σύνταγμα που οραματίζονταν οι Ελληνες τόσα χρόνια, και στο Σύνταγμα που απόκτησαν. Αλλά και των Ελλήνων έργο και χρέος είναι να π ε ρ ι φ ρ ο υ ρ ή σ ο υ ν τ ι ς πρώτες και ν’ αγωνισθούν για ν’ α τ ο ν ή σ ο υ ν οι δεύτερες -ώ ς την ώρα που θα εξαφανισθούν οριστικά κι αμετάκλητα. [IS.22 και 29.6.1975]

Η «Σ Τ I Γ Μ Η» Ό ταν η Δικαιοσύνη δικαιώνει τους αδικητές

ΥΜΑΣΤΕ, βέβαια, τη συμφωνία που είχε κάνει ο Μεφιστοφελής με το γέρο-Φάουστ: να του χαρίσει νιάτα και πλούτο, γνώση κι ομορφιά, μ’ αντάλλαγμα την ψυχή-του -που θα την έπαιρνε ο «άρχοντας της Κόλασης», όταν ο ξανανιωμένος σοφός θα γνώριζε την απόλυτη χαρά, την τέλεια ευτυχία, και θ’ αναφωνούσε: « Σ τ ιγ μ ή , ε ίσ α ι τό σ ο ω ρ α ία ! σ τ ά σ ο ο ! » . Τότε πια -λέει ο Φάουστ στο Μ εφιστοφελή«δεσμά μπορείς ευθύς να μου φορέσεις, πρόθυμα τότε θα χαθώ!». Μιά τέτοια σ τ ι γ μ ή τέλειας ευτυχίας κι απόλυτης χαράς γνωρί­ σαμε, κι εμείς, τα χαράματα της 21.4.67 - όπως μάθαμε, προχτές μόλις. Κι ήτανε τ ό σ ο ω ρ α ί α η σ τ ι γ μ ή εκείνη, που και τα δεσμά δε­ χτήκαμε πρόθυμα και στο χαμό πορευτήκαμε ομόθυμα. Κι ήτανε τ ό σ ο ω ρ α ί α η σ τ ι γ μ ή εκείνη, που σ τ ά θ η κ ε και κράτησε εφτά χρόνους, ώσπου μ α ς π ή ρ ε ο Μεφιστοφελής όλους, «εθνοπρο­ δότες» μαζί κι «εθνικοφρόνους»···

Θ

Σ Τ Ι Γ Μ Ι Α Ι Ο ήταν, βέβαια, το εφτάχρονο καθεστώς «βίας καί τρόμου», «απάτης και καταπίεσης»'... το καθεστώς που τόσο μας «ξανά­ νιωσε» και που (ο Goethe πάλι λέει) «... την οντότητά-του τήνε μαντεύεις από τ' όνομά του. και καθαρά το δείχνει αυτό κανείς σαν πει: είσαι ψεύτης, βε/ίεβούλης, χαλαστής»... 1. Σύμφωνα με το «αναιρεθέν» βούλευμα 684/1975 του Συμβουλίου Εφετών Αθηνών (χου χαρακτήριζε το έγκλημα της 21.4.1967 διαρκές), και με το νήφισμα της Βουλής, της IJ.1.1975.

128

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Σ τ ι γ μ ι α ί α ήταν, βέβαια, η δικτατορία, που «εσφετερίσΟη τας ε/χυΟερίας του Ελληνικού Λαού, επεσώρευσε δεινά εις το Εθνος και εζέΟεσεν εις κινδύνους την ιστορικήν-του πορείαν»2... ... η δικτατορία που, εφτά ολόκληρα χρόνια, ο ελληνικός λαός της φώναζε (με τη λαλιά του Goethe, πάλι): «Την ε ξ ο υ σ ί α πάνω σε μένα, μ π ό γ ι α , π ο ι ό ς στην έχει δώσει;» Σ τ ι γ μ ι α ί ε ς ήταν, βέβαια, οι έξι κυβερνήσεις της εφταετίας, η μιά πιο «ωραία» απ’ την άλλη, που τα 150 μέλη-τους, το ένα πιο «ωραίο» απ' το άλλο, «παρέσχον εκ προΟέσειυς συνδρομήν προς τους αυτουργούς (:του πραξι­ κοπήματος), ίνα, διά βίας, απειλών, πολυπληθών αυθαιρέτων συλλήψεων ή σωματικών βλαβών πολκών, αποτροπή η αποκατάστασις του προΰφισταμένου πολιτεύματος». Και που η συμπεριφορά-τους, ΟΛΩΝ, ήταν « ι σ α ξ ί α προς την τελεσιουργηθείσαν παρ' αυτών (:των στασιαστών) από της 21.4.1967, ε σ χ ά τ η ν π ρ ο δ ο σ ί α w>3... Σ τ ι γ μ ι α ί α ήταν, βέβαια, η πολυσχιδής και πολύτροπη βοήθεια, που ΟΛΟΙ αυτοί πρόσφεραν, «μέ ακάματον ενέργειαν και υψηλήν φύσιν», για να πέσει πάνω στον τόπο «η μακροτέρα και ζοφερωτέρα vt*
Η «ΖΤΙΓΜΗ»

129

«εθνικήν (sic) κυβέρνησιν», επειδή τους «εκάλεσεν η πατρίς (τα πάντα χάριν της πατρίδος!) διά του νομίμου (sic) προέδρου της δημοκρατίας» (του Παπαδόπουλου!)... ΟΛΩΝ αυτών που «δεν γνωρίζουν τ ί θ α π η ε υ θ ι ξ ί α » καί που «δ ε ν ε ί δ α ν καμμίαν καταπίεσιν του λαού και καμμίαν παραβίασιν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». (Ταύτα πάντα έφη, ως γνωστόν, απολογούμενος, ο ελέω δικτατορίας εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, και «υπουργός» Δημοσίας Τάξεως στη σφαγή του Πολυτεχνείου, θεράπος®. Και, το δίχως άλλο, ί δ ι α θα είναι η νοοτροπία κι η κοσμοθεωρία κι ΟΛΩΝ των άλλων θεραπόν­ των - γιατί αν δεν ήταν τοιαύτη,δεν θα ήσαν τοιούτοι...)· Σ τ ι γ μ ι α ί ο ς ήταν, βέβαια, ο εφτάχρονος διασυρμός της Δικαι­ οσύνης (για να περιοριστούμε μόνο σ ’ αυτήν), χάρη στους αεροπαγίτες και τους εισαγγελείς και τους άλλους, που μετέβαλαν «την κορωνίδα της δικαστικής ιεραρχίας» σ ε « σ υ ν ε ρ γ ό ν βαναύσων και εγκληματικών εις βάρος του Ελληνικού Λαού, ενεργειών» και σε «σ τ υ γ ν ό ν ό ρ γ α ν ο ν στραγγαλισμού των ελευΟεριώ ν-του» ®... Σ τ ι γ μ ι α ί ο ς θά ’ναι, βέβαια, κι ο σημερινός «παροπλισμός» τους - που θυμίζει το κόρο των «Ανίκανων» στη Βαλπούργια Νύχτα: «Γλείψαμε πιάτα έναν καιρό, μα τώρα στο λαό τα παρατάμε, τα παπούτσια λιώσαν στο χορό, ξιπόλητοι πιά πάμε»... Γιατί, βέβαια, απ’ όλους αυτούς, « κ α ν ε ί ς δ ε φ τ α ί ε ι . . . κανείς- τους δίνω δίκιο», καθώς φωνάζει ο Λήρ, στην άλλη νύχτα της λαίλαπας και της τρέλας-του πάνω στα βράχια του Ντόβερ7. Κι έτσι, δίκαια έχουν όλοι αυτοί την ίδια τύχη με τη Μαργαρίτα - που... « Κ ρ ί θ η κ ε!», φωνάζει ο Μεφιστοφελής... « Σ ώ θ η κ ε!», απαντά φωνή « α π ό π ά ν ω»β. Ε Π Ε ΙΤ Α απ’ όλα τούτα, απορούμε και δυσφορούμε βαθύτατα για το προχτεσινό σχόλιο του «Associated Press·: «Η απόφαση δεν απετέλεσε έκπληξη. Η κυβέρνηση είχε δηλώσει ότι θα επιδιώξει την "παραδειγματική τιμωρία" μ ό ν ο των εξεχόντων μελών της χούντας»9. Τί σχέση μπορεί να έχουν οι αποφάσεις της α ν ε ξ ά ρ τ η τ η ς Δι­ καιοσύνης με τις κ υ β ε ρ ν η τ ι κ έ ς επιδιώξεις; Και τί θέλει να πει ο άλλος σκοτεινός υπαινιγμός του ίδιου Πρακτορείου; 5. «0ΐ7/α», 20.ί. 1975. 6. Σύμφωνα με την αχόφαση του Ανωτάτου Πειθαρχικού Συμβουλίου (7.6.I97S) για τον θεράχο. 7. Shtkepent, Βασιλιάς Αήρ, Δ, 6. 8. Οι στίχοι αχ’ τον ·Φάοοστ» είναι χαρμένοι αχ’ τη μετάφραση του Κώστα Χατζόχουλου (γ' έκδοση, 1929, σελ. 83, ΙΟΙ, 27$. 288, 299), ελαφρά χαραλλαγμένοι. 9. ·Νέα». 3.7.1975.

130

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

«Η απόφαση πάρθηκε τις παραμονές των θερινών διακοπών του Κοινο­ βουλίου» (για να μην μπορεί, δηλαδή, ν’ ασχοληθεί μ’ αυτήν η «παραθερίζουσα» Βουλή;) Και τί υπονοούν οι συνήγοροι των Κορυδαλλέων, που τρίβουν τα χέρια-τους, λέγοντας: «Αν γίνουν π ο λ λ έ ς δίκες σ υ γ χ ρ ό ν ω ς (όπως διαδίδεται ότι σχε­ διάζει η κυβέρνηση), η προσοχή της κοινής γνώμης θα διασπασθεί και έτσι π ο λ λ ά πράγματα θα περάσουν α π α ρ α τ ή ρ η τ α » 10. Πώς τολμούν και λένε τέτοια κακόβουλα πράγματα ημέτεροι και ξένοι, ενώ ξέρουν πως η κυβέρνηση ξέρει καλά τους λόγους του Λυσία: «Οποιος δεν προνοεί να μη γίνονται αδικίες, και φροντίζει να μ η ν επι­ βάλλονται τιμωρίες, κακουργεί» [«Οστις του μεν μη αδικείν ου προνοείται, του δε μη δούναι δίκην επιμελείται, κακουργείί*11]...

Ο ΙΔΙΟΣ ο Πρωθυπουργός, άλλωστε, δεν έχει δηλώσει, αμέσως μετά την «αλλαγή»: «Συντόμως θα υπάρξη εζέλιξις, η οποία θα ι κ α ν ο π ο ι ή σ ε ι τ ο δ η ­ μ ό σ ι ο ν α ί σ θ η μ α , αλλά και εκείνους οι οποίοι επλήγησαν από την τυ­ ραννίαν»; Ιδού, λοιπόν, η περιπόθητη «εξέλιξις»!... Μήπως, όμως, το ί δ ι ο δεν είχε διακηρύξει, π ρ ι ν 3 0 χ ρ ό ν ι α , μετά από μιάν άλλη απε­ λευθέρωση, ο Γ. Παπανδρέου, στην Πλατεία Συντάγματος, για τους άλλους δοσιλόγους; «... Αλλά το Κράτος του Δικαίου δεν ημπορεί να θεμελιωθή διά το μέλ­ λον, εάν δεν έχει συντελεσθή η η θ ι κ ή κ ά θ α ρ σ ι ς τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς... Η Εθνική Νέμεσις θα είναι α δ υ σ ώ π η τ ο ς... Εμπνευστής των ποινών θα είναι η συνείδησις του Εθνους... Η εκκαθάρισις των ευθυ­ νών του παρελθόντος θα ι κ α ν ο π ο ι ή σ η το καθολικόν Ε θ ν ι κ ό ν κ α ι Η θ ι κ ό ν α ί τ η μ α, θα εζυγιάνη την ατμόσφαιραν, θα εξατμίση την δικαίαν αγανάκτησιν του Λαού και θα θεμελιώση ασφαλέστερον το μέλλον της Εθνικής-μας Αναγεννήσεως...»'2. Πόσο «αδυσώπητος» στάθηκε η «Εθνική Νέμεσις» και πόσο ικανοποιήθηκε το «Εθνικόν και Ηθικόν αίτημα», το περιέγραφε, πέντε μή­ νες αργότερα (15.3.45), ένας αυτόπτης μάρτυς: «... εις τα υπουργεία, εις τον στρατόν, εις την ανωτάτην εκπαίδευσιν, εις τα επιστημονικά σωματεία, εις τον Τύπον ακόμη, όλοι εκείνοι οι οποίοι εφοβούντο την ημέραν της απελευθερώσεως ως ημέραν κρίσεως και τριγμού 10. ·Βήμα». 1.7.1975. 11. Σε Στοβαίου. Β. 24. 12. «Λόγος της ακβλΐυβερώσεως». 18.10.1944.

Η «ΣΤΙΓΜΗ»

131

και βρυγμού των οδόντων, σομπεριφέρονται τώρα ως θριαμβευταί...» Την εικόνα αυτή του μεταπελευθερωτικού-μας κράτους (που δεν διαφέρει και πολύ απ’ του σημερινού) την χάραζε ο τότε αρθρογράφος της «Ελχυθερίας» και, προχτές ακόμα, «υπουργός» Προεδρίας και Παι­ δείας της... δικτατορίας, απηνής διώκτης των άριστων πανεπιστημι­ ακών διδασκάλων και διαφωτιστής των Ελλήνων με τη διαβόητη «Αγωγή του Πολίτου»'3'.

Γ ΙΑΤΙ δεν έγινε τ ό τ ε η κάθαρση, το ξέρουμε όλοι πολύ καλά. Γι­ ατί, όμως, δεν γίνεται τ ώ ρ α ; Επειδή η κυβέρνηση ποθεί να «ηρεμήσει ο τόπος», επειδή η κάθαρση «πρέπει να είναι πολιτικώς ρεαλιστική», επειδή «δεν μπορούμε να μεταβάλουμε την Ελλάδα σε απέραντο δικαστή­ ριο» -όπω ς είπε εκπρόσωπός-της, πριν τέσσερις μήνες, στην «Corriere della Sera» Μ; Αλλά είναι «ρεαλισμός» να φαντάζεται η κυβέρνηση πως θα «ηρεμήσουν τα πάθη», όταν ο παθός ελληνικός λαός θα βλέπει να κλασαυχενίζονται ανενόχλητοι μπροστά-του οι σφαγείς-του και οι συνεργοί των σφαγέων-του; Και μεταβάλλεται η Ελλάς σε «απέραντο δικαστήριο», αν διωχθούν λίγες εκατοντάδες προδοτών και «συνδρο­ μητών» της προδοσίας; Και δεν ξέρει η κυβέρνηση -έστω και μόνο απ’ την ελληνική πρακτική- σε τί πολιτική έκλυση και ηθική έκλειψη οδηγεί η ατιμωρησία; Ας ακούσει την προφητεία του ίδιου εκείνου αλλοτινού αρθρογράφου και χτεσινού δικτατορικού «υπουργού»: « ...Α ν παραμείνει άλυτον και άνευ καθάρσεως το ελληνικόν ηθικόν πρό­ βλημα, η χώρα θα μεταβληθή εις θέατρον εμφυλίου πολέμου ή αηδούς ηθι­ κής εκλύσεως. Και την ευθύνην δεν θα την φέρη ο λαός...»'*. Κι ένας άλλος εν δικτατορική θητεία συνάδελφός-του, ακόμα αρμοδιότερος, ο επί της Δικαιοσύνης «υπουργός» και άλλοτε (αλίμονο!) Δήμαρχος Αθηναίων, συνομολογούσε (όταν ζητούσε να εγκρίνει ο... Παττακός τη δίωξη του κ. Δ. Παπασπύρου, καθώς και του «Βήματος» και των «Νέων», που είχαν δημοσιεύσει δηλώσεις-του για τους πολιτι­ κούς κρατούμενους): «Προσωπικώς, το περί δικαίου αίσθημα (sic) με κατευθύνει προς την πρώτην λύσιν (: τη δίωξη). Είναι α π α ρ ά δ ε κ τ ο ς η ατιμωρησία των εγκλημάτων παρ' ο ι ο υ δ ή π ο τ ε και αν διαπράττωνται»'9. Παρ’ οιουδήποτε - αρχίζοντας απ’ τους ο μ ο ί ο υ ς-του... Και πολύ σωστά, βέβαια. Γιατί α υ τ ή η ατιμωρησία και η «ακα­ θαρσία» γεννούν τους στασιαστές και τους εκμαυλιστές, τους συνωμό­ τες και τους εξωμότες, τους «πρωθυπουργούς»-ανδρείκελα και τους «υπουργούς»-ανδράποδα. 13. Βλ. θ . Παχακωνσταντίνου, Εκανπο» too ρεύματος, Αθήναι, 1949. σελ. 151. 14. «Νέα», 19.2.1975. 15. Ο.κ. σελ. 150. 16. Βλ. «Νέα». 23.9.1974

132

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Α Λ Λ Α δεν ηροκαλεϊται μόνο το «δημόσιον αίσθημα» με την ατιμω­ ρησία των συνεργών της τυραννίας. Προκαλούνται και βάσιμες υπό­ νοιες πως όλοι αυτοί οι «συνδρομηταί» προστατεύονται «από πάνω», μόνο και μόνο επειδή είναι «σ ά ρ ξ ε κ τ η ς σ α ρ κ ό ς» της κυβερ­ νητικής παρατάξεως και της «καθεστηκυίας τάξεως» -παλιοί οπαδοί ή νέοι «ικέτες», συναθλητές-της με πολλές στο παρελθόν «περγαμηνές» ή μετανοούσες Μαγδαληνές χρήσιμες στο μέλλον. Κι αφού «το αίμα νερό δε γίνεταυ>, αξίζει να «ξεχαστεί» τί αίμα και τί αίσχος στάθηκαν, για τον τόπο, οι υπουργίες-τους κι οι κακουργίες-τους. Σ τ ι γ ­ μ ι α ί ε ς ήταν, και πέρασαν και πάνε... Προτείνουμε, λοιπόν, όταν αναθεωρηθεί το καινούριο Σύνταγμα, να προστεθεί μιά ακόμα «ακροτελεύτιος διάταξις», που να λέει: «Η στιγμιαία καταπάτησις του Συντάγματος και των νόμων και η στι­ γμιαία προδοσία της Πατρίδος και της Δημοκρατίας, συνιστούν θεμελιώδες δικαίωμα πάντων των κηφήνων». Το μόνο κακό είναι πως υπάρχει κι εκείνο που λέγεται «συνείδηση του Εθνους». Σ’ α υ τ ή ν, θα είναι, όχι υπόδικοι, αλλά κ α τ ά δ ι κ ο ι ΟΛΟΙ όσοι συνέργησαν στην υποδούλωσή-του και στην κατατυράννησή-του. Κι η καταδίκη, ε κ ε ί, δεν κρατάει «στιγμές» μό­ νο, αλλά δ ι α ρ κ ε ί «εις άπαντα τον μακράν και αναρίθμητον χρόνον»'1. [6.7.1975]

17. Σοφοκλή, Αία;, στ. 646.

Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΚΙ Ο ΤΡΟΧΟΣ Του κύκλου τα γυρίσματα...

* Αιών δε κυλινδομέναις αμέραις ά λλ' ά λλοτ' ε<*άΛΛα<ϊενι> [«Μιά πάνω μιά κάτω τους πήγε ο Καιρός στων ημερών τ' ανακύ/ημα»] ΠΙΝΔΑΡΟΣ, Ισθμιονίκης Γ \ 29 Ι ΕΥΡΥΜΑΘΕΙΣ ένοικοι του Κορυδαλλού και του Μπογιατιού θ’ αναπολούν -φαντάζομαι- αυτές τις μέρες, το Βοκκάκκιο. Οχι, βέβαια, το «Αεκαήμερό»-του (άπαγε της βλασφημίας!), αλλά ένα άλλο, πιο «διδακτικό», έργο-του: το «Περί της πτώσεως διασήμων ανδρών» (De casibus virorum illustrium), όπου ο μεγαλοφυής Φλωρεντι­ νός ιστορούσε τη μάταιη άνοδο και την οικτρή πτώση πολλών «διασημοτήτων», απ’ τον Αδάμ ώς τις μέρες-του. Ή , πάλι, μπορεί ν’ αναθυμούνται τους Αγγλους ποιητές που τον μιμήθηκαν διακόσια χρόνια αργότερα (1559 κ.ε.), κι έγραψαν τον «Καθρέφτη για τους άρχοντες» (Mirror for Magistrates), όπου διάφοροι «ήρωες» της ώς τότε αγγλικής ιστορίας διεκτραγωδούσαν τις δικές-τους κατακρημνίσεις... Και με πίκρα 0' αναλογίζονται, πρωταίτιοι και συναίτιοι, πόσο αληθεύει η παρομοίωση, που τόσο ήταν «της μόδας» στους πρώτους εκείνους καιρούς της Αναγέννησης: η ζωή, λέει, είναι ένας τροχός - ο « τ ρ ο χ ό ς τ η ς τ ύ χ η ς»- που γυρίζει αδιάκοπα, και πότε ανεβάζει τους ανθρώπους σε λαμπερά ύψη, πότε τους κατεβάζει σε ζοφερά βά­ θη... Αλλά, σίγουρα, ο αρχαιογνώστης Παττακός θα «διορθώνει» τους ομότυχούς-του, λέγοντάς-τους πως η ιδέα τούτη δεν ήταν διόλου πρω­ τότυπη, αφού, αιώνες πριν, είχε πεί ο Ηρόδοτος: « τ' avOpdmiva είναι ένας τροχός, που γυρίζει και δεν αφήνει να ευτυχούν πάντα οι ίδιοι» [«ως κύκλος των ανθρωπηίων εστι πρηγμάτων, περιφερό­ μενος δε ουκ εά αιεί τους αυτούς ευτυχέειν»1].

Ο

1. Ιστορίαι, Α.207.

134

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Η, πως ο Φωκυλίδης έλ£γε, επιγραμματικότερα: «Ο βίος τροχός· άστατος όλβος»2. Και θα τους θυμίζει, ακόμα, ο «αδελφός Στέλιος» πως με την ίδια εικόνα αρχίζει ο «αδελφός»-του Βιτσέντζος τον «Ερωτόκριτό»-του: « Του κύκλου τα γυρίσματα, π' ανεβοκατεβαίνου, και του τροχού, π ' ώρες ψηλή κι ώρες στα βάθη πηαΐνου με του καιρού τ' αλλάματα, π' αναπαημό δεν έχου, μα στο καλό κι εις το κακό περιπατούν και τρέχου...» Μ’ αυτά και μ’ αυτά, πλούσιοι από παλιά σοφία και νεότερη ποί­ ηση, οι «φύλακές»-μας... «μεσ’ α π ’ τους τοίχους της φυλακι/ς-(τους) θα Οωρούνε -κατά πως λέει ο γκρεμισμένος Λήρ στην Κορδέλια- την πα­ λίρροια απ' τις κλίκες των μεγάλων και τα κόμματα, με το φεγγάρι νά ρχονται και να φεύγουν»3. Αρχίζοντας, θέθαια, απ’ τη δ ι κ ή-τ ο υ ς «μεγάλη» κλίκα... Και θα κοιτάνε, στον «καθρέφτη» των αρχόντων, τον «τροχό της τύχης», που πότε τους κρατούντες κάνει κρατούμενους και πότε τους κρατούμενους κρατούντες. Αρχίζοντας απ’ το δ ι κ ότ ο υ ς «κράτος», βέβαια, κι απ’ τα δικά-τους κρατητήρια... Σ α ΡΔΟΝΙΚΑ, στ’ αλήθεια, στάθηκαν, τα χρόνια τούτα, του κύκλου τα γυρίσματα... σαρδονικά και του τροχού τ’ ανεθοκατεθάσματα -που ξεκινούσαν απ’ τα τεφρά προ-απριλιανά κατώγια, για να υψωθούν με­ μιάς στα πάμφωτα απριλιανά ανώγια και να βυθιστούν πάλι στα τω­ ρινά υπόγεια και Μεσόγεια. Μόνο που, πολλοί, ακόμα και στην πτώση-τους, μείναν τόσο αμετανόητοι όσο κι ανόητοι: • Π ρ ι ν απ’ την «εθνεγερσία» λ.χ., η «κλίκα» διεκδικούσε το δι­ καίωμα « ν α θ ο υ λ ε ύ ε τ α ι ο Στρατός» (δηλαδή, η ίδια), ό π ω ς όλοι οι Ελληνες (δηλαδή, π ά ν ω απ’ όλους τους Ελληνες)... Ο τ α ν άρπαξε την εξουσία, θουλευόταν (και βολευόταν) ε κ ε ί ν η , κι α π α γ ό ρ ε υ ε σ’ όλους τους Ελληνες να θουλεύονται... Τ ώ ρ α που έχασε την εξουσία, όχι μόνο θυμήθηκε ξαφνικά πως «το βουλεύεσθαυ> αποτελεί δικαίωμα όλων των Ελλήνων (άρα και της ίδιας), αλλά κι ανακάλυψε πως «υπό τας παρούσας περιστάσεις δεν δικαιούται απλώς, αλλά και υ π ο χ ρ ε ο ύ τ α ι να βουλεύεται και να ανησυχή». Και, φυσικά, η δική-της «βουλή» είναι -πά ντα - σωστότερη κι απ’ της Βουλής των Ελλήνων, γιατί «αποτελεί το πιστεύω και την επιδίωξιν παντός ορθοφρον,ιύντος Ελληνος»\ (καταπώς λέει το «υπόμνημα» των 11 απ’ τους 21 στασιαστές προς τον Επίτροπο του Στρατοδικείου Αθηνών4)... • Π ρ ι ν απ’ την α-πολιτική «Επανάσταση», η «κλίκα» καθύβριζε, κρυφά, τους «ανίκανους κι απάτριδες π ο λ ι τ ι κ ά ν τ η δ ε ς » -και 2. Γνώμαι. 3. Shakespeare, Βασιλιάς Λήρ. Ε,3. Μεταφρ. Β. Ρώτα. 4. «Βήμα·. 29.6.1975.

Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΚΙ Ο ΤΡΟΧΟΣ

135

τους χάιδευε φανερά, για να τους αποσπάσει επίκαιρες θέσεις... Κ α τ ά την «πολιτιστική Επανάσταση», καθύβριζε φανερά τους «πο­ λιτικάντηδες» -και τους χάιδευε κρυφά για να «συνομιλήσουν» μαζίτης και να συνεργήσουν στην απάτη της «πολιτικοποίησης»... Την «ώρα της αλήθειας» ( π έ ρ σ ι , κιόλας) αναγκάστηκε, περίτρομη, να παραδώσει την εξουσία στους «πολιτικάντηδες», για να θγεί απ' το χάος που είχε η ίδια ανοίξει και να σωθεί απ’ το χαμό που την απει­ λούσε... Τ ώ ρ α συκοφαντεί τους «πολιτικάντηδες» πως δημιουργούν α υ τ ο ί χάος και θυσσοδομεί το χαμό-τους -γ ια ν’ αρπάξει ξανά την εξουσία και να «γιομίσει το χάος» μ’ απριλιανά «άνθη»... • Π ρ ι ν έλθει η βασιλεία-της,η «κλίκα» ορκιζόταν πως αγωνιζόταν για να σώσει τη Β α σ ι λ ε ί α απ’ τους «εχθρούς της Πατρίδος»... Ο τ α ν ήλθε εν τη θασιλεία-της, έδιωξε τη Βασιλεία σαν εχθρό της Πατρίδος... Τ ώ ρ α , που έχασε τη βασιλεία-της, ερωτοτροπεί με τη Βασιλεία, για να διώξουν μαζί τους εχθρούς της Πατρίδος, δηλαδή της θασιλοχουντικής ξυνωρίδος... • Π ρ ι ν καταλάβει το κράτος, κι όταν ήταν ακόμα παρακράτος, η «κλίκα» θεωρούσε «εθνικό-της χρέος» να σκαρώνει π α ρ ά ν ο μ ε ς ο ρ γ α ν ώ σ ε ι ς (ΙΔΕΑ, χούντα και Σία), για ν’ ανατρέφει τη Δημο­ κρατία... Ο τ α ν το παρακράτος έγινε κράτος, χαραχτήριζε «εθνική προδοσία» τις «παράνομες» οργανώσεις, που αγωνίζονταν να καταλύ­ σουν τη δικτατορία... Τ ώ ρ α που το παρακράτος είναι κρατούμενο, «θεωρεί τιμήν-του» (κατά το υπόμνημα των 11) τις παράνομες οργανώ­ σεις, που ονειρεύονται να εξολοθρεύσουν τη Δημοκρατία και να κυρι­ εύσουν πάλι τα δημόσια ταμεία... • Π ρ ι ν απ’ την «άνοιξη»- της 21.4, η «κλίκα» σκηνοθετούσε « σ υ ν ω μ ο σ ί ε ς » για ν’ αποτάξει τους δημοκρατικούς αξιωματικούς και να καθυποτάξει τις Ενοπλες Δυνάμεις στις ορέξεις-της . . . Τ ώ ρ α , κατηγορεί τον κ. Αβέρωφ (ανθ’ ών ούτος έπραξε) πως σκηνοθέτησε τη συνωμοσία των 21, για να «σφαγιάσει τους δημοκρατικούς(!!!) αξιωματι­ κούς»5 και για να «κατισχύσει επί των Ενόπλων Δυνάμεων»*. Και, διά στόματος του δικηγόρου-της, ρηγνύει τα ιμάτιά-της για την «ανήκουστον και πρωτοφανή διά τα ελληνικά δημόσια ήθη βδελυράν σκευωρίαν»71. Πρωτοφανή, πραγματικά, αφού ο υ δ έ π ο τ ε υπήρξαν οι σκευωρίες της Αεροπορίας, του Εβρου, του ΑΣΠΙΔΑ, της Κύπρου, και τόσες άλ­ λες «σκηνοθετικές» βδελυρότητες... • Π ρ ι ν απ’ την απριλιανή «εγχείρηση», η «κλίκα» (δια χειρός του συνταγματάρχη Γωγούση, ηγετικού στελέχους του ΙΔΕΑ) «συνιστούσε 5. Ο.π., 9.7.1975. 6. Γράμμα του υπόδικου ταγματάρχη ε.α. Π. Μπόλαρη, «Ελεύθερος Κόσμος», 29.6.1975. 7. Ο.π.. 9.7.1975.

136

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΛΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

την τακτικήν της δ ο λ ο φ ο ν ί α ς όσων παρεμποδίζουν το έργο του Στρατού»8... Κ α τ ά τη διάρκεια της εφτάχρονης «αναρρώσεως», η απόπειρα δολοφονίας του Παπαδόπουλου απ' τον Αλέκο Παναγούλη αποτελούσε «επιδίωξιν αντεθνικής ενεργείας και προσβολής των συμφε­ ρόντων του ελληνικού λαού» (κατά το λέγειν του -μετριόφρονος- «θύ­ ματος»9) . . . Ο τ α ν ζύγωνε η «αποθεραπεία», η απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου αποτελούσε «εθνικήν ενέργειαν», επειδή «ο Μακάριος έπρεπε να ανατροπή, διά να μη χαθή η Κύπρος» (κατά το λέγειν του μεγάφρονος- θύτη Ιωαννίδη10) . . . • Π ρ ι ν και κ α τ ά την επιχείρηση της 21.4. η ωμή β ί α που χρη­ σιμοποίησε η «κλίκα» και η προδοσία που πραγματοποίησε, ήταν ιερές, καθότι «επιβεβλημέναι διά την σωτηρίαν της Πατρίδος» (Κόλιας έφη11) . . . Κ α τ ά την «στιγμιαία» επταετία, η χρησιμοποίηση βίας (για την -πραγματική- σωτηρία της χώρας απ’ τη δικτατορία) ήταν ανίερη και προδοτική, επειδή απειλούσε την «τάξιν και την ασφάλειαν της Πατρίδος»... Τ ώ ρ α, η βία και η προδοσία που σχέδιαζαν οι συν­ ωμότες της 24.2.75, είναι πανίερη, γιατί αποσκοπούσε στην εξασφά­ λιση της «ευταξίας» των πολιτικών και της ασφάλειας των σφετερι­ στών και των στασιαστών... • Π ρ ι ν και κ α τ ά την εφτάχρονη ασυδοσία-της, η «κλίκα» είχε εξευτελίσει τη Δ ι κ α ι ο σ ύ ν η , μεταθάλλοντάς-την σε «στυγνόν όργανον στραγγαλισμού των ελευθεριών του λαού»12, κι είχε ποδοπατήσει τους ν ό μ ο υ ς , στέλνοντάς-τους στο «ψυγείο» για το καλό του λαού. («Το Σύνταγμα και οι νόμοι εκοιμήθησαν, αλλά η Πατρίς εσώθη», έλεγε ο νομοτραφής Παττακός13)... Τ ώ ρ α , ορύεται για να ξυπνήσουν οι νό­ μοι και να την «προστατεύσουν», επικαλείται την «αδιάβλητον κρίσιν της Δικαιοσύνης» και απειλεί ότι «θέλει ελέγξει (!) ποινικώς και πειθαρχικώς(\) άπαντας τους παραβαίνοντας... τόσον ωμώς και καταφώρως τους νόμους της χώρας»'4... • Κ α τ ά την παντοκρατορία-της, η «κλίκα» καταξέσκισε όλα τ’ α ν θ ρ ώ π ι ν α δ ι κ α ι ώ μ α τ α («Η επανάστασις διανύει τον έκτο χρόνο -έλ ε γε ο πολυεύσπλαχνος Ιωαννίδης στον κρατούμενό-του αντισμήναρχο Α. Μ ήνη-, επειδή τον παράγοντα άνθρωπο τον βάζουμε σέ δεύτερη και τρίτη μοίρα. Αν τον βάζαμε σε πρώτη μοίρα, θα είχαμε πέ­ σει»'*)... Τ ώ ρ α , ο ίδιος ανθρωπιστής οδύρεται για την «παράνομον 8. *Ελευθερία», 6.9.1949. 9. Δηλώσεις-του, 13.8.1968. 10. Βλ. Στ. Ψυχάρη, Τα Παρασκήνια της Αλλαγής. Αθήνα, 1975, σελ. 50. 11. Διάγγελμά-του, 21.4.1967. 12. Βλ. «ιο πάνω σελ. 129. 13. Λάγος-του, 21.1.1968. 14. Εξώδικη διαμαρτυρία του Δ. Ιωαννίδη, «Βήμα». 22.3.1975. 15. Αναστ. Μήνη, I I I μέρες στην ΕΣΑ. Αθήνα, Φυτράκης, 1975, σελ. 31.

Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΚΙ Ο ΤΡΟΧΟΣ

137

και αναίτιον απομόνωσίν-του από του Λοιπού κόσμου», ενώ ο περίπτυστος δικηγόρος των 39 που έγιναν 21, «υπενθυμίζει ότι οι διεθνείς οργανισμοί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων λειτουργούν εισέτι και ουδείς δύναται να μονοπωλήση την προστασίαν αυτών» 1β -όπω ς έκαναν οι πελάτες-του... • Π ρ ι ν και κ α τ ά την ελληνοχριστιανική ιδεοκρατία, η «κλίκα» εφάρμοσε τα πιό αποτρόπαια β α σ α ν ι σ τ ή ρ ι α , για ν' αποσπάσει ομολογίες απ’ τους αντιπάλους-της και για να τούς εξουθενώσει. («Ξέρω μεθόδους να κάνω να μιλήσουν κι αυτοί που δεν θέλουν να μιλή­ σουν», είχε πεί ο Τορκουεμάδας Ιωαννίδης στον Αλέκο Παναγούλ η17)... Τ ώ ρ α, στηθοκοπιέται ότι της «αποσπούν ομολογίες» (κατά το λέγειν των 21) με «απομονώσεις» και «απειλές» και «ψυχολογική βία», που εξουθενώνουν την ευαίσθητη ψυχή-της18... Τ έ τ ο ι α , κι άλλα, γυρίσματα του κύκλου θ’ αναχαράζουν, άφθονα, οι «άφρονες»· Και θα καταριούνται την «τύχη», που τόσο άσπλαχνη φά­ νηκε μαζί-τους... Μα κάποιος, όχι πολύ καλύτερός-τους, ο Εδμόνδος, ο νόθος γιός του Γκλώστερ (που ήταν κι αυτός «ικανός για κάθε τι, φτάνει να τού-ρθει βολικό»), θα τους πει, ωριμότερα: «Οταν δεν πάμε καλά με την τύχη-μας. για τους πόνους-μας βάζουμε υπεύθυνο τον ήλιο, τη σελήνη και τ ’αστέρια, σαν να είμαστε κακούργοι από ανίότερη ανάγκη, τρελοί από ουράνια βία, κατεργαρέοι, κλέφτες και προδό­ τες από αστρική επιρροή...»1β Κι ίσως τότε, μπροστά στον «καθρέφτη των αρχόντων», οι πεπτωκότες άγγελοι του Κορυδαλλού και του Μπογιατιού, ανακαλύψουν την αιτία της τωρινής-τους «κακοτυχίας» κι αδυναμίας: «Οπότε δεν ήμουν τίμιος, δεν ήμουν ούτε δυνατός»20... [13.7.1975]

16. «Ελεύθερος Κόσμος», 9.3.1975. 17. «Καθημερινή», 19.1.1975. 18.«Βήμα», 12.7.1975. 19. Shakespeare, Βασιλιάς Λήρ, A.2. 20. Ο.π., Ε.1.

ΤΑ «ΣΥΝ» ΚΑΙ ΤΑ «ΠΑΗ Ν» Συγκομιδή ενός χρόνου «Ξαναμπαρκάραμε με τα σπασμένα-μας κουπιά»... Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ, Μυθιστόρημα)Μποτίλια στο πέλαγο. ΥΝΗΘΙΖΟΥΜΕ τόσο εύκολα, τόσο γρήγορα στο Καινούριο, ώστε, πολύ πριν παλιώσει, γίνεται κιόλας, μέσα-μας, «Παλιό». Και τόσο παλιό, που το λογαριάζουμε σαν «δεδομένο», και ξεχνάμε, σχεδόν, τ ί ήταν π ρ ι ν απ’ το καινούριο, και τί και πόσα και πώς, με το καινούριο α λ λ ά ξ α ν ε... Γ ι’ αυτό και -τούτη την Κυριακή, που πέφτει ανάμεσα σε δυό ορι­ ακές ημερομηνίες: 15 κι 24 Ιουλίου-,μόνο αν αναστήσουμε νοερά τις πριν ένα χρόνο μέρες, θα μπορέσουμε να συνειδητοποιήσουμε την αλ­ λαγή που έφερε «αυτός ο χρόνος ο μικρός, ο μέγας» - μ’ όλα τα «πλην» που συνοδεύουν τα «συν»-τ'ης.

Σ

[Αρχές Ιουλίου 1974) «Ολίγο φως και μακρινό σε μέγα σκότος κι έρμο»' ΒΟΥΒΟΣ ΚΙ ΑΣΑΛΕΥΤΟΣ ΖΟΦΟΣ, η Ελλάδα του καιρού εκείνου, καθώς η δικτατορία έμοιαζε αμετακίνητος ογκόλιθος πάνω στα στήθη του τόπου. Αλλ’ ακόμα κι οι πιο ανειδοποίητοι μάντευαν πως ο «γρα­ νίτης» ήτανε σάπιος από μέσα... η «κυβερνητική πολιτική» αποτελούσε τέλειο αμάλγαμα τυχοδιωκτισμού κι αβδηριτισμού, αγυρτείας κι ασυναρτησίας... η φανερή «κυβέρνηση» του («αθώου», λέει!) Ανδρουτσόπουλου δεν ήταν παρά εσμός ανίκανων αρχολίπαρων, αδίστα­ κτων τρωκτικών κι αναίσχυντων μορμολύκειων (όπως ό λ ε ς , άλλω­ I. Δ. Σολωμού, Ελεύθεροι πολιορκημένοι, 41.

139

ΤΑ «ΣΥΝ» ΚΑΙ ΤΑ «ΠΛΗΝ»

στε, οι «κυβερνήσεις» κι οι «υπουργοί» της «στιγμιαίας» επταετίας)... η κρυφή κυβέρνηση της «αρσακειάδος» και των «ευγενών» της ΕΣΑ δεν είχε άλλα εφόδια απ' τον υστερικό μιλιταριστικό μεσσιανισμό-της και τον κομπλεξικό σαδισμό-της... η οικονομία τρόχαζε κατά κρη­ μνών κι ο πληθωρισμός κάλπαζε κατά κορυφών... οι σχέσεις με την Κύπρο και με την Τουρκία βρίσκονταν επί ξηρού ακμής κι η «διεθνής υπόληψη» του τόπου είχε φτάσει στο ναδίρ της παρακμής... χ ά ο ς κι αγωνία κι απόγνωση απλώνονταν μέσα κι έξω απ' τα «τείχη», αφού χάος κι άγνοια κι απάτη δ ι α ρ κ ε ί ς βασίλευαν μες στα κρανία των «κυβερνώντων»... Μόνο που η Κύπρος ήταν, ακόμα, ακέραιη... Μιά φορά, η «ατμόσφαιρα» του καιρού εκείνου, θύμιζε την αυτοκρι­ τική που ο στενότερος συνεργάτης του Μεταξά, ο I. Διάκος, έκανε για την 4η Αυγούστου: «Το καθεστώς-μας μοιάζει με πύργο από τραπουλόχαρτα: έτσι να το φυσήζεις, θα πέσει. Αλλά δεν υπάρχει ο φ υ σ ή σ ω ν !». Κι ο «φυσήσων» βρέθηκε. Κι ήταν οι ί δ ι ο ι οι πυργοποιοί και κιβδηλοποιοί και χαρτοκλέφτες... ★ [Λ5 - 22 Ιουλίου 1974] «Και όπου φθάσει, όπου περάσει, φρίκη, θάνατος, ερμιά...»* Ο ίΜ Ω Γ Η ΟΡΓΗΣ ΚΑΙ ΦΡΙΚΗΣ απ’ τους Πανέλληνες, καθώς ο ρα­ διοφωνικός σταθμός της Λευκωσίας ρέκαζε πως «Η Εθνοφρουρά επενέβη δια να σ ώ σ η την Μεγαλόνησον» - ακριβώς όπως, στις 21.4.67, «ο Εθνικός Στρατός επενέβη διά να σ ώ σ η την Πατρίδα»... Η σαπρή ακινησία έγινε μεμιάς καλπασμός προς την καταστροφή, ο ζόφος πλημμύρισε αίμα κι ερείπια... Ρίχνοντας το τελευταίο-της χαρτί, η δικτατορία είχε ρίξει, μαζί, και τη μάσκα της... ο τυχοδιωκτισμόςτης είχε αναπότρεπτα καταλήξει στο προμελετημένο έγκλημα... η αγυρτεία-της είχε φτάσει ώς την έσχατη άκρη της προδοσίας -αφού, την τουρκική εισβολή που ακολούθησε, οι «σωτήρες» όχι μόνο τ η ν π ρ ο κ ά λ ε σ α ν , αλλά και τ η ν ή ξ ε ρ α ν πριν αρχίσει, κι όταν άρχισε δ ε ν έ κ α ν α ν τ ί π ο τ α γ ι α ν α τ η σ τ α μ α τ ή σ ο υ ν . Ολεθρος και χάος στην Κύπρο, χάος και πανικός στην Αθήνα... η φανερή «κυβέρνηση» σκόρπιζε σαν σωρός από σκουπίδια και δραπέ­ τευε περίτρομη απ’ το ξυλάρμενο σκαφίδι... η κρυφή «κυβέρνηση» σφάδαζε ανάμεσα στη δολοφονική-της παράνοια και στη «στρατηγική»-της άνοια... το τερατώδες φιάσκο της επιστράτευσης 2. Δ. Σολωμού, Υμνος α ς την ΐλενθερίαν, 33.

140

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ξεσκέπαζε σ’ όλη-της την έκταση την εγκληματική αβελτηρία της σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή ς δικτατορίας ακόμα και στη σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή προπαρασκευή της χώρας... ο τόπος έμοιαζε «σε βυθό να πέφτει από βυθό, ώσπου δεν ήταν άλλος»3. ★ [23 - 24 Ιουλίου 1974] «Τότε από φώς μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζει...»* I ΑΧΗ ΑΦΑΤΗΣ ΧΑΡΑΣ ΚΑΙ ΟΙΣΤΡΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, πέρα ώς πέ­ ρα στην Ελλάδα... Ο «πύργος» σκορπισμένος στους ανέμους της κατά­ ρας... ο «ογκόλιθος» σωριασμένος στάχτη... η τυραννία των προδοτών καταρρακωμένη, κατατρομαγμένη, καταντροπιασμένη, κι αναγκα­ σμένη να καλέσει τους «φαύλους» να μαζέψουν τα συντρίμια που ε κ ε ί ν η είχε προκαλέσει... Χ ά ο ς , ωστόσο, ακόμα, το χάος που είχε ανοίξει ο «στιγμιαίος» σεισμός της επταετίας... τόπος χωρίς κράτος... στρατός χωρίς εφόδια... οικονομία χωρίς χρήμα... κυβέρνηση χωρίς πηδάλια... οι μισοί Κύπριοι χωρίς τη γη-τους... πόλεμος χωρίς πόλε­ μο, ειρήνη χωρίς ειρήνη... Αλλά κι απέραντη αγαλλίαση, απέραντες προσδοκίες, απέραντη εμπιστοσύνη, που έδιναν στην κυβέρνηση απέ­ ραντο κύρος κι έκαναν «τη δύναμή-της πέλαγος», επειδή η λαϊκή «θέ­ ληση ήταν βράχος»* που τη στήριζε...

[24 Ιουλίου 74 - Ιούλιος 1975] «Ποιός είχε πει που σού 'μελλε, πέτρα, να βγάλεις ρόδο;»* «Τούτ' η ψυχή είναι βαθειά, κι εγιόμισ' από πόνο...»7 Σ υ γ κ ο μ ιδ ή α π ο γ λ υ κ ό υ ς κ α ρ π ο ύ ς , π ί κ ρ ε ς α π ο γ ο ­ η τ ε ύ σ ε ι ς ΚΑΙ ΓΛΥΚΟΠΙΚΡΕΣ ΔΙΑΨΕΥΣΕΙΣ... Σ’ ένα χρόνο μέ­ σα, αλλού έγιναν περισσότερα απ’ όσα ε λ π ί ζ α μ ε , κι αλλού περισ­ 3. 4. 5. 6. 7.

Δ. Δ. Δ. Δ. Δ.

Σολωμού, Σολωμού, Σολωμού, Σολωμού, Σολωμού,

Ελεύθεροι πολιορκημένοι, 43. Ο Κρητικός, 21. Ελεύθεροι πολιορκημένοι, 51. Carmen seculare. 3 Ο Κρητικός, 21.

ΤΑ «ΣΥΝ» ΚΑΙ ΤΑ «ΠΛΗΝ»

141

σότερα απ’ όσα φ ο θ ό μ α σ τ ε... αλλού απ’ τη δικτατορική «πέτρα» βγήκαν δημοκρατικά «ρόδα», κι αλλού τα «ρόδα» πάνε να τα πνίξουν αντιδημοκρατικοί τρίβολοι και παγίδες... Σ’ ένα χρόνο μέσα, η χώρα, από «παλιόψαθα των εθνών» που την είχε καταντήσει η δικτατορία, ξαναθρήκε το κύρος και την υπόληψήτης -αλλά δε βρήκε ακόμα την ειρήνη και τη γαλήνη-της... Τα «ανοίγματα» που έκανε ο Πρωθυπουργός προς τους γείτονές-μας, ξεπέρασαν όλες τις ελπίδες -αλλά ο ά λ λ ο ς-μας γείτονας ανατινάζει κάθε μέρα κάθε ελπίδα «καλής γειτονίας»... Ο πόλεμος ξεμάκρυνε -αλλά καραδοκεί πάντα... η μισή Κύπρος θανδαλοκρατείται αναί­ σχυντα -κ ι η άλλη μισή απειλείται ασύστολα... Οι υπερατλαντικοί «προστάτες»-μας αναγκάστηκαν νά «πάψουν» τους χρεωκοπημένους •βιαστές κι απατεώνες υπηρέτες-τους -αλλά δεν παύουν ν’ ασκούν οι ίδιοι τις χρεωκοπημένες μεθόδους του εκβιασμού και της απάτης... Αποχωρήσαμε απ’ το ΝΑΤΟ -αλλά δεν χωρίσαμε απ’ το ΝΑΤΟ... η «απόφασή-μας είναι αμετάκλητη» - αλλά η αποχώρησή-μας είναι μετα­ κλητή... Σ’ ένα χρόνο μέσα, το χάος έγινε λίγο-λίγο «κόσμος» -αλλά ο χουντικός-μοναρχικός-νεοφασιστικός υπόκοσμος κινεί γη και ουρανό για να ξαναφέρει το χάος... Ο τόπος και το κράτος μπήκαν σε τροχιά δημοκρατικού βίου -αλλά ο δημοκρατικός βίος κινδυνεύει να εκτροχιασθεί απ’ το παρακράτος των «αδιορθώτων μεν και αφρόνων», ασύλληπτων δε καθότι «εθνικοφρόνων»... Σ’ ένα χρόνο μέσα, αποχτήσαμε λαοπρόβλητο πολίτευμα, λαοπρό­ βλητη κυβέρνηση, λαοπρόβλητη τοπική αυτοδιοίκηση, μ’ α ν ε π ί ­ λ η π τ ε ς , πραγματικά, λαϊκές ετυμηγορίες -αλλά η κυβέρνηση, που στηρίζεται στην εμπιστοσύνη του λαού, δ ε ν ε μ π ι σ τ ε ύ ε τ α ι τ ο λ α ό , καταπώς δείχνουν οι νομοθεσίες της και οι νουθεσίες-της. (Βλέπε τις επιπλήξεις για «αταξίες» και «αριστεροχουντισμούς»... βλέπε το Σύνταγμα, που τόσα δανείστηκε απ’ τ’ αντιλαϊκά παρασυντάγματα και τα δικτατορικά ψευτοσυντάγματα... βλέπε τόσους και τόσους νό­ μους -γ ια την Παιδεία, την Οικονομία, το Συνδικαλισμό, τα ξένα κε­ φάλαια κλπ. -που ευνοούν τους λίγους προνομιούχους κι αγνούν τους πολλούς, π ρ α γ μ α τ ι κ ο ύ ς , δικαιούχους)... Σ’ ένα χρόνο μέσα, οι Ενοπλες Δυνάμεις «ξαναγύρισαν στα έργα-τοος» - αλλά οι «σκοτεινές δυνάμεις» μ έ σ α στις Ενοπλες Δυνάμεις αφή­ νονται να συνεχίζουν το έργο-τους, για να μην *στενοχωρηθούν» και μελαγχολήσουν απ’ την αεργία... Σ’ ένα χρόνο μέσα, χάρη στα Σώ­ ματα Ασφαλείας,εδραιώθηκε η τάξη -αλλά π α ρ ά τα Σώματα Ασφαλείας,ανδρώθηκε η «Νέα Τάξη»... Κι όσο για την περιπόθητη «κάθαρση», που «ετελείωσε» χ ω ρ ί ς ν’ αρχίσει... όσο για την περιλάλητη «αποκατάσταση των θυμάτων της δικτατορίας», που «άρχισε» χ ω ρ ί ς να τελειώνει... όσο για την τιμω­

142

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ρία των μεγάλων εγκληματιών της επταετίας, που τώρα μόλις αρχίζει με τους «πρωταίτιους» χ ω ρ ί ς να τελειώνει, ως όφειλε, με τους «συναίτιους»... μ ό ν ο η κυβέρνηση πιστεύει (ΑΝ πιστεύει) πως ικανοποί­ ησε το ιερό αίτημα και τα «αυστηρά, αλλά δίκαια, ηθικά κριτήρια του ελληνικού λαού»... Σ ίΓ Ο Υ Ρ Α , τα προβλήματα κι οι δυσχέρειες που αντιμετώπισε η κυ­ βέρνηση, το χρόνο τούτον, ήταν τεράστια. Σίγουρα, το «ενεργητικό»της, σε πολλούς τομείς, είναι πλούσιο - και μπορούσε να ’ναι ακόμα πλουσιότερο, χωρίς τίποτα να διακινδυνεύσει και τίποτα να χάσει, κι αυτή κι ο τόπος. Σίγουρα, όμως, και το «παθητικό»-της δεν είναι αμε­ λητέο. Κι εντοπίζεται σε δυό προπάντων, θέματα: συμπάθεια ή ανοχή για τους ενόχους του απριλιανού εγκλήματος - απάθεια ή αποχή απ’ τα ζέοντα λαϊκά αιτήματα. Και τα δυό συνοψίζονται σ’ ένα: « μ η κ ΐ ν ε ι τ α κ ε ί μ ε ν α » . Εστω κι αν τα «κείμενα» αυτά αποτελούν συσσώρευση αμέτρητων, σε χρόνο και ποσό, α δ ι κ η μ ά τ ω ν κατά του λαού και του τόπου... έστω κι αν τα «κείμενα» αυτά αντιστρατεύονται τα πιο στοιχειώδη σ υ μ φ έ ­ ρ ο ν τ α του τόπου και του λαού... Αλλά τούτη η στάση της στασι­ μότητας, τούτη η εμμονή στη διατήρηση άνομων κεκτημένων και στην απόκρουση νόμιμων διεκδικήσεων, τούτη η επιμονή στη συντή­ ρηση και η άρνηση στην πρόοδο, αποτελεί λ ά θ ο ς μέγα, που ευχό­ μαστε να μην αποθεί λάθος μ ο ι ρ α ί ο . Του λαού τούτου «η ψυχή είναι βαθειά κι εγιόμισ' από πόνο». Κι έχει γ ι’ αυτό, κάθε δικαίωμα να ζητήσει, ν’ α ξ ι ώ σ ε ι απ’ την κυβέρ­ νηση -α π ’ τη δημοκρατική πιά κυβέρνησή-του- να του δοθούν οι δυ­ νατότητες κι οι ελευθερίες για ν’ αλαφρύνει παλιούς και νέους πόνους, να επουλώσει παλιές'και νέες πληγές. Η κυβέρνηση, αν το θέλει το μπορεί, και το μπορεί αν «κινήσει τα κείμενα». Τ ό τ ε , και μόνο τό­ τε, θα πραγματοποιήσει το α λ η θ ι ν ό «θαύμα»-της - «γιατί το θαύμα δεν είναι πουθενά, παρά κυκλοφορεί στις φλέβες του ανθρώπου»*... [20.7.1975]

8. Γ. Σεφέρη, Ημερολόγιο καταστρώματος A ' / Les anges sort blanes.

Η «ΕΛΛΗ ΝΙΚ Η ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ» Κριτήρια δύο εγκλημάτων «Δίκα δίκαν δ ' εκάλεσε και φόνος φόνον». Ε Υ ΡΙΠ ΙΔΗ!, Ικέτιδες, στ. 614 ΑΓΚΟΣΜΙΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ» ονομάζει ο παγκόσμιος Τύπος τη δίκη των «πρωταιτίων» του απριλιανού πραξικοπήματος και των δικτατορικών εγκλημάτων, που άρχισε τη Δευτέρα. Και την συγ­ κρίνει με τη δίκη της Νυρεμβέργης, όπου δικάστηκαν και καταδικά­ στηκαν οι «πρωταίτιοι» του νατσισμού και των αναρίθμητων εγκλημάτων-του εναντίον του κόσμου ολόκληρου. Βέβαια, οι διαφορές τόσο ανάμεσα στα δυό καθεστώτα και τις κακουργίες-τους, όσο και ανάμεσα στις δυό δίκες, είναι σημαντικές. Πρώτα - πρώτα, οι εθνικοσοσιαλιστές είχαν καταλάβει την εξουσία ν ό μ ι μ α (με τις εκλογές του 1933), αλλά την άσκησαν ε γ κ λ η μ ατ ι κ ά (με τη βία, την τρομοκρατία, τη γενοκτονία, που καταλήξανε σε παγκόσμιον όλεθρο), έχοντας ωστόσο τη σ υ γ κ α τ ά θ ε σ η της μεγάλης πλειοψηφίας του γερμανικού λαού. Ενώ οι δικοί-μας εθνικοληστές άρπαξαν την εξουσία π α ρ ά ν ο μ α (με τη βία, την απάτη, την τρομοκρατία του απριλιανού πραξικοπήματος) και την άσκησαν το ίδιο ε γ κ λ η μ α τ ι κ ά (για να καταλήξουν στη γενοκτονία και τον εθνικόν όλεθρο της Κύπρου), αλλά και σε πλήρη και συνεχή α ν τ ί ­ θ ε σ η με τη θ έ λ η σ η τ ω ν Ε λ λ ή ν ω ν . Απ’ αυτή την άποψη, λοιπόν -τη διόλου αμελητέα- η απριλιανή δικτατορία ήταν χ ε ι ρ ό τ ε ρ η απ’ τη χιτλερική. Γιατί η νατσιστική «επιχείρηση» είχε, τουλάχιστο, στο «ενεργητικό»-της το στοιχείο της συνεχούς «νομιμότητας» (απέναντι στους Γερμανούς) τόσο στην αφε­ τηρία της εξουσίας-της, όσο και στη διατήρησή-της, αφού στηριζόταν στην αναμφισβήτητη ε π ι κ ρ ά τ η σ ή-της, στην αποδοχή-της δη­ λαδή απ’ το γερμανικό λαό. Ενώ οι δικοί-μας «επιχειρηματίες», έχουν στο παθητικό-τους ότι βρίσκονταν, απ’ την πρώτη ώς την τελευταία στιγμή, σε α δ ι ά κ ο π η π α ρ α ν ο μ ί α , αφού π ο τ έ δεν επικρα­

Π

144

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

τήσανε στη συνείδηση του ελληνικού λαού, αλλά κρατήσανε την εξ­ ουσία β ι ά ζ ο ν τ α ς συνέχεια τη θέλησή-του. Για τούτο και το καθεστώς-τους έμεινε καθεστώς βίας και δεν έγινε ποτέ «επανάστα­ ση». «Η ιστορία, δηλαδή η συνείδησις των Λαών -είπε, προχτές, ο κ. Π. Κανελλόπουλος- δεν έχει ποτέ μέχρι σήμερον απονείμει τον τίτλον της Επαναστάσεως εις συνωμοσίαν μιάς ολιγάριθμου ομάδος οπλαφόρων, οι οποίοι επιβάλλονται με τον δόλον και την βίαν των όπλων, καταλύουν τας ελευθερίας του Λαού και επιβάλλουν τον εαυτό-τους ως δικτατορικήν εξου­ σίαν»'. Γ ι’ αυτό, άλλωστε, στη Νυρεμβέργη, οι νατσιστές «πρωταίτιοι» δεν δικάστηκαν (και δεν μπορούσε να δικαστούν) για «εθνικά» εγκλήματα (εσχάτη προδοσία κλπ.), αλλά για εγκλήματα «διεθνή» (
Κ.I ΕΔΩ βρίσκονται μερικές άλλες διαφορές - ε ι ς β ά ρ ο ς της δικής-μας «Νυρεμβέργης», αυτή τή φορά: Α) Η δίκη των χιτλερικών εγκληματιών πολέμου (που κράτησε χρόνο σχεδόν: 19.11.1945 - 1.10.1946*) κινήθηκε από κ ρ α τ ι κ ή πρωτοβουλία -και μάλιστα τεσσάρων κρατών. Αντίθετα, τη δίκη κατά των δικών-μας «εγκληματιών ειρήνης» την κίνησε η ι δ ι ω τ ι κ ή πρωτοβουλία, αναπληρώνοντας την κρατική αδράνεια. Για τούτο και είναι λογικά ανακόλουθο να επαφίεται η δίωξη των αδικητών στον πατριωτισμό των ιδιωτών, αλλά να μ η ν επιτρέπεται η παράσταση των μηνυτών -η πολιτική αγωγή- στη δίκη που α υ τ ο ί προκάλεσαν... (Η παρατήρηση αυτή δεν μειώνει, φυσικά, ούτε κατά κεραίαν, τον αληθινά ά ψ ο γ ο κι ε ύ σ τ ο χ ο τρόπο διεξαγωγής της δίκης, τόσο απ’ την πλευρά του Προέδρου, όσο κι απ’ την πλευρά της διπλής Κα­ τηγορίας). Β) Στη Νυρεμβέργη, οι εγκληματίες δικάστηκαν για το σ ύ ν ο λ ο των εγκλημάτων που είχαν διαπράξει κατά τη δ ω δ ε κ ά χ ρ ο ν η εξουσία-τους. Ετσι, διευρευνήθηκαν εξονυχιστικά και φωτίστηκαν αποκαλυπτικά η δράση-τους κι οι πράξεις-τους σ ’ ό λ η την εωσφορικήν έ κ τ α σ ή-τους και το αβυσσαλέο θ ά θ ο ς-τους. Και πάνω σ’ αυτή την «εκτίμηση» ο λ ό κ λ η ρ η ς της ιστορίας-τους και της κακουργίας-τους, στηρίχτηκε η κρίση των δικαστών κι ο κολασμός των δικαζόμενων. 1. Στην κατάθεσή-του στο Πενταμελές ΕφετεΙο. 30.7.75. 2. Βλ. Uon Poliakov, Le Prods de Nuremberg. Puis, Jullind, 1971. Επίσης, G. Miydi, Ta ψοβίρά ντοκουμέντα. Η άίκη της Νυρίμβίργης, Moodadcri-Φυτράκης, 1973.

Η «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ»

145

Αντίθετα, οι δικοί-μας εγκληματίες δικάζονται μ ό ν ο για την έσχατη προδοσία και στάση της η μ έ ρ α ς του πραξικοπήματος. Η «στιγμή» εκείνη ήταν, βέβαια, η αρχή και το βάθρο της έκνομης εξουσίας-τους. Χωρίς εκείνην, δεν θα υπήρχε τούτη. Αλλ’ α υ τ ό κ α ι μ ό ν ο ήταν το έγκλημα των απριλιανών εθναγυρ­ τών; Και η ε φ τ ά χ ρ ο ν η τ υ ρ α ν ν ί α-τους, που την άσκησαν «σαν στρατός κατοχής»; (Π. Παπαληγούρας3). Και τα διαρκή, κατά συρροήν και κατ’ εξακολούθησιν εγκλήματά-τους... ο εξανδραποδισμός, ο προπηλακισμός κι ο εξευτελισμός του ελληνικού λαού... η στυγνή τρομοκρατία που αποτελούσε το «πιστεύω»-τους και η ακόρε­ στη αρπαγή που αποτελούσε το «ληστεύω»-τους... η αποικιακή ξενο­ δουλεία όπου μας υποβάλανε κι η εθνοκτόνα προδοσία που μας επιβά­ λανε; Ολ’ αυτά, και μύρια άλλα που συγκροτούν το κ ύ ρ ι ο σ ώ μ α του εγκλήματος, που στοιχειοθετούν την π λ ή ρ η εικόνα της δικτα­ τορίας και το π λ ή ρ ε ς ποινικό μητρώο-της, θα μείνουν ανερεύνητα κι ατιμώρητα; Το κρίσιμο θέμα είναι αν οι στασιαστές κρατούσαν όπλα το βράδυ εκείνο, κι άν διατάχθηκαν να τα καταθέσουν κι αρνή­ θηκαν (όπως, αναγκαστικά, εξετάζει το δικαστήριο, αφού αυτή είναι η κατηγορία) - ή αν κράτησαν μ ε τ α ό π λ α « α ι χ μ ά λ ω τ ο ολό­ κληρο τον ελληνικό λαό και το υπόλοιπον των ε'ΰήνων αξιωματικών» (Π. Παπαληγούρας), κι άν ασέλγησαν αναίσχυντα πάνω στην τιμήτου, την ελευθερία-του και την υπόστασή-του; Γ) Συνέπεια της σ φ α ι ρ ι κ ή ς -και σωστής, φυσικά- εκδίκασης των χιτλερικών εγκλημάτων ήταν ότι στα εδώλια της Νυρεμβέργης κάθησαν, υπόδικοι, όχι μόνο οι σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ο ί «πρωταίτιου) (όπως, τώρα, εδώ), αλλά και οι π ο λ ι τ ι κ ο ί σ υ ν α ί τ ι ο ι : υπουρ­ γοί και «γκαουλάϊτερς» και διπλωμάτες και «θεωρητικοί» και προπαγανδιστές - όλοι οι κύριοι «τσανακογλείφτες» του καθεστώτος, όπως ο ίδιος ο Hitler τους ονόμαζε4. Ετσι, η δίκη της Νυρεμβέργης -αντίθετα απ’ τη δική-μας- κάλυψε, ως όφειλε, ό λ ο τ ο φ ά σ μ α όχι μόνο των εγκλημάτων, αλλά κ α ι τ ω ν ε γ κ λ η μ α τ ι ώ ν . Γ ιατί, καθώς είχε πεί ο λόρδος Acton, «ο π ι ό μ ε γ ά λ ο ς ε γ κ λ η μ α τ ί α ς ε ί ν α ι ο δ ο λ ο φ ό ν ο ς . Ο σ υ ν έ ν ο χ ό ς-τ ο υ δ ε ν ε ί ν α ι κ α λ ύ τ ε ρ ο ς . Κ α ι ο θ ε ­ ωρητικός του φόνου είναι ο χ ε ι ρ ό τ ε ρ ο ς απ’ ό λ ο υ ς#β. Αν, λοιπόν, η φυσική εξόντωση ε ν ό ς ατόμου είναι το χειρότερο έγκλημα, η ε θ ν ι κ ή ε ξ ό ν τ ω σ η που απεργάζονται οι τυραννίες δεν είναι έγκλημα μ ύ ρ ι ε ς φορές χειρότερο, κι οι αυτουργοί, συνεργοί και θεωρητικοί-της, ο ι τ ρ ι σ χ ε ί ρ ι σ τ ο ι των εγκληματιών; 3. Στην κατάθεσή-του, 31.7.75. 4. Mayda. ο.κ., σελ. 45. 5. Ο.*., σελ. 145. 10

146

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Ο Σ Ε Σ ΔΙΑΦΟΡΕΣ, όμως,κι αν έχουν οι δυό δίκες, παρουσιάζουν και πάρα πολλές ομοιότητες, που δείχνουν -προπάντων- το «ομοούσιον» και «ομογάλακτον» των εγκληματιών αυτού του είδους, σε κάθε καιρό και κάθε τόπο: • Τη « σ ω τ η ρ ί α τ η ς Γ Τ α τ ρ ί δ ο ς » είχαν επικαλεσθεί, κι επι­ καλούνται ακόμα, οι «μάνατζερς» του απριλιανού «τσίρκου», για να δικαιολογήσουν τα «μασκαραλίκια»-τους (ναύαρχος Εγκολφόπουλος·). Την ίδια «δικαιολογία» πρόβαλε ο «χασάπης» Goring για τα σφαγείατου, στην τελευταία-του δήλωση μπροστά στο δικαστήριο: «Το μόνο κίνητρον το οποίον με καθιοδήγει ήτο η αγάπη-μου διά τον λαόν-μου(\), την ευτυχίαν-του. την ελευθερίαν-του(\) και την ζωήν-του. Επι­ καλούμαι επί τούτου την μαρτυρίαν του Παντοδυνάμου θεού και του γερμα­ νικού λαού»7. Πάντα ο «Παντοδύναμος» καλείται αρωγός εκείνων που, αφού υπο­ κλέψανε την παντοδυναμία, βρίσκονται σε αδυναμία να επικαλεσθούν άλλους μάρτυρες. Οσο για την «Πατρίδα», που όλοι οι αρχολίπαροι θέλουν να τη «σώσουν», ξέρουμε καλά π ώ ς , γερμανοί κι απριλιανοί, κατάφεραν να τη δηώσουν και να την καταβαραθρώσουν. • « Ι σ τ ο ρ ι κ ή α ν α γ κ α ι ό τ η τ α » αποκαλούν οι ημέτεροι την επιχείρηση εθνικού αφανισμού των Ελλήνων. «Ιστορική αναγκαιότη­ τα» αποτελούσε -κατά τον συνήγορο του «θεωρητικού» Rosenberg, τον δρα Thoma- η τερατώδης επιχείρηση εθνικού και φυλετικού αφανισμού των Εβραίων, που αρίθμησε έξι εκατομμύρια θύματα: «Η κίνησις αύτη -ο αντισημιτισμός- καΟωρίσθη υπό της Μοίρας (sic) και ήτο ι σ τ ο ρ ι κ ώ ς α ν α γ κ α ί α , ως αντίδρασις κατά του ρασιοναλι­ σμού και της μηχανοκρατίας της εποχής-μας»!6 Η αναγκαιότητα (και μάλιστα η «ιστορική») «είναι η δικαιολογία γιά κάθε καταπάτηση της ελευθερίας -έλεγε, πριν 200 χρόνια, ο William Pitt. Είναι το επιχείρημα των τυράννων και το πιστεύω των σκλάβων»*... • Ο Hitler πίστευε πως ήταν σταλμένος απ’ τη Θ ε ί α Π ρ ό ν ο ι α να κυβερνήσει τη Γερμανία και τον κόσμο. Καθ’ ομοίωσίν-του, ο Παπαδόπουλος «επίστευε ότι ήταν ε κ λ ε κ τ ό ς τ ο υ θ ε ο ύ ή ά λ λ ο υ τ ι ν ό ς...» (Γ. Ράλλης10). Και αυτά, βέβαια, είναι τα φαιδρά του φασι­ στικού μεσσιανισμού -ό σ ο κι αν ο «άλλος τις», που υπαινίχθηκε ο κ. Ράλλης, δεν βρίσκεται στο υπερπέραν, αλλά πέραν του Ατλαντικού... Πολύ πιο σοβαρή, όμως, και πολύ πιο επικίνδυνη απ’ αυτή τη «θεολο­ γία», είναι η άλλη θεωρία: • Οι νατσιστές μεγαλόδοξοι στήριξαν την καταστροφική λαίλαπα 6. Στην κατύθεσή-του, 30.7.75. 7. Poliakov, ο.*., σελ. 262. 8. Ο.κ., σελ. 216. 9. Λ6γος-του στη Βουλή των Κοινοτήτων, 18.11.1783. 10. Στην κατάθεσή-του, 31.7.75.

Η «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ»

147

που εξαπολύσανε εναντίον της Οικουμένης, πάνω στο «δόγμα» της υ π ε ρ ο χ ή ς της γερμανικής φυλής, που τούς έδινε το «δικαίωμα» ν’ αποφασίζουν για τους πάντας και ν’ αφανίζουν τους πάντας. Οι δικοίμας «φασίστες μωροφιλόδοξοι» (αντιστράτηγος Κάλλιας11) στήριξαν τη δική-τους καταστροφική λύμη, πάνω στο «δόγμα» της υ π ε ρ ο χ ή ς τ ω ν Ε ν ό π λ ω ν Δ υ ν ά μ ε ω ν , δηλαδή της «αρμοδιότητάς»-τους ν’ αποφασίζουν αυτές, π ά ν ω από κάθε άλλον, ποιό είναι το συμφέρον του Εθνους και να επιβάλλουν στο Εθνος τις αποφάσεις-τους. Δόγμα, που σ κ ό π ι μ α καλλιεργούν οι ε κ μ ε τ α λ λ ε υ τ έ ς και σ υ κ ο ­ φ ά ν τ ε ς των Ενόπλων Δυνάμεων -προς ίδιον, φυσικά, όφελος!- και που τόσο γλαφυρά διατύπωσε ο εμβριθής πολιτειολόγος I. Λαδάς στο υπόμνημά-του απ’ τη Τζιά: «Στον 20όν αιώνα, η ανθρωπότης, έχει αποδεχθείς.) τον ιδιαίτερον ρόλον των Ενόπλων Δυνάμεων ως οργάνων αλλαγής»'2! Αλλά και σήμερα ακόμα, ο «θεωρητικός» πάσης πολιτικής ατασθα­ λίας δεν διστάζει να γράφει: «Πραγματοποιείται και χαλυβδώνεται μία ιερά ενότης μεταξύ των αξι­ ωματικών εκάστου όπλου και μεταξύ των τριών όπλων... (Οι αξιωματι­ κοί) δεν αναγνωρίζουν αξίαν ανωτέραν του Εθνους και του Λαού... Η ακέψις και τα αισθήματα των Ενόπλων Δυνάμεων δ ι α τ η ρ ο ύ ν ε ι ς τ ο α κ έ ρ α ι ο ν τ η ν α υ τ ο τ έ λ ε ι ά ν-τ ο υ ς » '3. Χάρη σ’ αυτό το δόγμα της «υπεροχής» και της «αυτοτέλειας» (ό χ ι β έ θ α ι α οι Ενοπλες Δυνάμεις, αλλά) οι συνωμότες κι οι εξωμότες, οι «θεωρητικοί» κι οι πρακτικοί της τυραννίας έχουν «εις το ακέραιον» το δικαίωμα να επιβάλλουν τις θελήσεις-τους στο Εθνος και το Λαό κατά τον εθνοσωτήριο τρόπο που του την επιβάλανε με τ' απριλιανά πραξικοπήματα και τα δικτατορικά ανοσιουργήματά-τους. Η απλή αλήθεια, ωστόσο, είναι μία: Των στασιαστών «μόνη ιδεολο­ γία ήταν η άσκησις της εξουσίας γιά την εξουσία» (Π. Παπαληγούρας). Δηλαδή, η ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η της εξουσίας, του Εθνους και του Λαού. Ο «προφήτης»-τους,άλλωστε, ο Hitler, το είχε καθορίσει κυνικά κι επιγραμματικά: «Πρέπει να κόψουμε τη γιγάντια τούρτα σύμφωνα με τις ανάγκες-μας. για να μπορέσουμε να κυριαρχήσουμε, να την κυβερνήσουμε και να την ε κ μ ε τ α λ λ ε υ θ ο ύ μ ε» '4. Οσο για την «αυτοτέλεια» των Ενόπλων Δυνάμεων και τ’ άλλα πο­ νηρά παρόμοια, η απλούστατη κι εδώ αλήθεια είναι μιά και μόνη: «Οποιος αξιωματικός καταπατεί τον όρκο-του, φεύγει από τον κόσμο και πάει στον υ π ό κ ο σ μ ο » (ναύαρχος Εγκολφόπουλος). 11. Στήν κατάθεσή-του, 31.7.75. 12. *ΒήμοΜ. 18.1.75. 13. λΕλεύθερος Κόσμος». 13.7.75. 14. Poliikov. ο.*., σελ. 106.

148

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Απόδειξη η « τ ε ρ α σ τ ί α β λ ά β η που οπέατη το στράτευμα. Γιατί εισήγαγαν καινά δαιμόνια που δεν ξέρω πώς θα φύγουν... Η μεγαλύτερη ζημιά που έγινε στο κράτος, έγινε στο Στρατό...». Και το, λογικότατο, επιθύμιο: «Α ν δεν φ ύ γ ο υ ν από το στράτευμα όσοι (χουντόφρονες) υπηρετούν σή­ μερα, δ ε ν θ α η σ υ χ ά σ ο υ μ ε » (στρατηγός Μάραντος1·). • Συνάρτηση και καρπός του απατηλού δόγματος της «υπεροχής» είναι η βαθύτατη π ε ρ ι φ ρ ό ν η σ η των δικτατόρων-«μας» γ ι α τ ο Λ α ό , που τον έβλεπαν σαν «ασθενή για γύψωμα» και σαν «αντικοι­ νωνική ζούγκλα». Δάσκαλός-τους, και σ ’ αυτό, ο Hitler, που αντιμετώ­ πιζε τις «μάζες σαν ζώο που υπακούει μόνο στα ένστικτά-του», που «στε­ ρείται κριτικού πνεύματος» και «δεν χειραγωγείται παρά μόνο αν φανατισθεί. ..»1β. Πάνω σ’ αυτή την περιφρόνηση για τις μάζες στήριξαν οι δικτάτο­ ρες την π ρ ο π α γ ά ν δ α-τους -κ ι η χιτλερική ήταν, σίγουρα, η πιο διαθρωτική. Ενας απ’ τους Γάλλους εκπροσώπους στη Νυρεμβέργη, ο κατόπιν υπουργός Edgar Faure, αφού επεσήμανε τη «χοντροκοπιά. την κατάφωρη ψευδολογία και την πνευματική φτώχεια» της προπαγάνδας αυτής, τόνιζε: «Η νατσιστική προπαγάνδα είναι σ υ ν υ π ε ύ θ υ ν η για κάθε ένα από τα θύματα του καθεστώτος και για κάθε ένα από τα εγκλήματά-του... Η προ­ παγάνδα είναι ένα δηλητήριο που διαλύεται μέσα στον πνευματικό οργανι­ σμό και αφήνει δυσδιάκριτα ίχνη... Υπάρχουν ακόμα άνθροΜοι που, εζαιτίας της προπαγάνδας αυτής, πιστεύουν πως έχουν το δικαίωμα να περιφρονούν ή να εξοντώνουν έναν άλλο άνθρωπο, μόνο και μόνο επειδή είναι εβραίος ή κομμουνιστής. Οι άνθρωποι αυτοί είναι θύματα, αλλά και σ υ νέ ν ο χ ο ι του νατσισμού...»'7 Με τέτοια προπαγάνδα προσπάθησαν, πριν και κατά τη δικτατορία, ν’ αφιονίσουν τους Ελληνες οι «υπερέλληνες», για να υποκλέψουν και να διατηρήσουν την εξουσία. Και τέτοια προπαγάνδα ασκούν, και σή­ μερα, οι τοποτη ρητές και διαλαλητές-τους, για να δικαιολογήσουν τις ανομίες-τους, και για να ξανασυλήσουν και ξαναδιαλύσουν τον τόπο... • Την τρομοκρατία, τις φυλακίσεις, τις εκτοπίσεις, τα βασανιστή­ ρια, τις δολοφονίες -που αποτελούσαν τα μ ο ν α δ ι κ ά μ έ σ α για να διατηρηθεί στην εξουσία-,το απριλιανό καθεστώς δεν τα διδάχτηκε, βέβαια, μόνο απ’ τους χιτλερικούς. Ολοι οι, κάθε φυράματος, τύραννοι σ’ αυτά τα «επιχειρήματα» στηρίχτηκαν πάντα. Οι νατσιστές, όμως, ήταν οι μεγάλοι δάσκαλοι του είδους -και «θεωρητικοί»-του συνάμα. 15. Στην κατάθεσή-του. 1.8.75. 16. Βλ. Hcnnun Rauschning, Cespraehe mil Hitler, γαλλ. μιταφρ. Hitler m’ a dit. Paris. 1945, «φ . 35. 17. Poliakov. o.n.. σ«λ. 160-162.

Η «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ»

149

Το διάταγμα λ.χ. «Νύχτα και Ομίχλη» («Nacht und Nabel·, 12.12.1941), που επέβαλε τη μεταφορά χιλιάδων Γάλλων στη Γερμανία, καθόριζε «επιστημονικά»: «Τρομοκρατία αποτελεσματική και διαρκής δεν δύναται να επιβ/ηΟή ειμή διά της ποινής του θανάτου ή τή βοήθεια μεθόδων αίτινες βυθίζουν τούς συγγενείς των ενόχων και το σύνολον του πληθυσμού εις αβεβαιότητα και αγωνίαν περί της τύχης-των»'6. Κι ο στρατηγός Kaitel,-o Laquaitel (λακές Kaitel) όπως τον έλεγε ο αφέντης-του ο Hitler - έγραφε στην απόρρητη διαταγή-του της 16.12.1942, για την καταπολέμηση των ανταρτών και των αντιστασι­ ακών: «Δέον όπως ληφθή υπ' όψιν ότι η α ν θ ρ ώ π ι ν η ζ ω ή δ ε ν έ χ ε ι τ η ν π α ρ α μ ι κ ρ ά ν α ξ ί α ν και ότι το εκφοβιστικόν αποτέλεσμα επι­ τυγχάνεται μόνον διά της α δ ι σ τ ά κ τ ο υ σ κ λ η ρ ό τ η τ ο ς»™. Τα ίδια ακριβώς δεν έλεγε ο Ιωαννίδης για τον «παράγοντα άνθρω­ πος» - όπως είχαμε σημειώσει σε προηγούμενο άρθρο μας20; Δέκα χρόνια πριν απ’ τον Hitler πενήντα χρόνια πριν από σήμερα, ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου Χρ. Σγουρίτσας, διαπίστωνε με ( π ρ α γ μ α τ ι κ ά επιστημονική) ακρίβεια: «... Ως στερούμενοι υψηλοτέρου ιδεολογικού σκοπού, οι στασιασταί ζη­ τούν να επιβληθούν διά της τρομοκρατίας και παρακολουΟούνται... από άτομα ήττον ανεπτυγμένα, μάλλον κακοποιό παρά έντιμα... Αι στάσεις αρι­ θμούν μεταξύ των οπαδών-των πολλούς κακούργους και παράφρονας, τους οποίους η ανώμαλος βιωτική ορμή-των ωθεί εις άλλου είδους σκέψεις και αισθήματα, ή τους κανονικούς και τίμιους ανθρώπους... Η στάσις... προσ­ παθεί να γέννηση εντύπωσιν διά της τρομοκρατίας, ήτις και αποτε/Μ την μόνην δύναμίν-της. Δ ι' αυτό, αι πολιτικοί δολοφονίαι είναι ή τα προμηνύ­ ματα ή τα επακόλουθα της στασιαστικής εκρήξεως...»2'. • Την «αδέκαστον Δ ι κ α ι ο σ ύ ν η ν » επικαλούνται, τώρα, οι περίτρομοι δικτάτορες -που είχαν καταλύσει κάθε έννοια Δικαιοσύνης και νομιμότητας, κι είχαν διαλαλήσει πως «το Σύνταγμα και οι νόμοι εκοιμήθησαν» και πως ο μόνος νόμος-τους είναι το «Αλτ ή πυροβολώ!». Την ίδιαν αντίληψη περί Δικαίου και Δικαιοσύνης είχαν και οι Γερ­ μανοί ομόλογοί-τους: «Γιά τον Hiller, κάθε δικαστής και νομικός ήταν κι ένας ταραχοποιός, που ορθωνόταν εναντίον της εξουσίας-του», είπε ένας απ’ τους κατηγορούμενους, ο Hans Frank, ο «δήμιος της Πο­ λωνίας»22· Μιά απ’ τις εντολές του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος 18. Poliakov, ο.*., σβλ. 168 19. Mayda. ο.*., σελ. 45-46. 20. Βλ. σελ. 136. 21. Enamrtaaii. iloitxtia και Δίκαιον. Αθήναι, 1925. σελ. 42-44. 22. Poliakov, ο.κ.. σελ. 18

150

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ήταν: «Ο Φύρερ έχει πάντα δίκιο»23. Κι ο ίδιος ο Φύρερ ούρλιαζε στις 22.8.1939: «Δίκιο έχει πάντα ο ισχυρότερος»2*. Και νά ο (ακούσιος ή αδέξιος) α υ τ ο χ α ρ α κ τ η ρ ι σ μ ό ς του απριλιανού καθεστώτος, απ’ την «αρσακειάδα»-του, τον Ιωαννίδη, στο απολογητικό-του υπόμνημα: «Βεβαίως, το δ ι α τ ά σ σ ω δ ι ό τ ι ε π ι θ υ μ ώ είναι μία εφαρμόσι­ μος θεωρία των καιρών, απαιτούσα όμως παράτολμον σκέψιν και επαναστατικόν υπογάστριον (sic). Αι ενέργειαι εν τούτοις, αίτινες λαμβάνουν χώ­ ραν βάσει της θεωρίας ταύτης, ουδεμίαν σχέσιν δύνανται να έχουν μετά του Δικαίου των θεωρουμένων ως πεπολιτισμένων Δημοκρατικών καθεστώ­ των...»26. Τί πόνος για το Δίκαιο, τη Δημοκρατία και τον Πολιτισμό, που τόσο γόνιμα δίδαξε η «αρσακειάς» από της έδρας της Μακρονήσου και της ΕΣΑ!... • Οι έκπτωτοι δήμιοι διατυμπανίζουν πως έχουν «ήρεμον την σ υ νε ί δ η σ ι ν ότι επετέλεσαν ύψ ιστόν χρέος προς την πατρίδα»!... Την ίδιαν ακριβώς προσφυγή στο καταφύγιο της «συνειδήσεώς»-τους έκαναν κι οι περισσότεροι χιτλερικοί σφαγείς μετά την καταδίκη-τους. Κι όχι μόνο αυτό. Το ίδιο α μ ε τ α ν ό η τ ο ι δείχτηκαν κι εκείνοι: «Δεν μετανοώ διά τίποτε. Αν επρόκειτο να ξαναρχίσω, θα ενεργούσα πάλι όπως ενήργησα», είπε ο Rudolf Hess, ο «δελφίνος» του Hitler2·. Και, αντίλαλοί-του, οι πέντε της Τζιάς δήλωναν: «Αν η Πατρίς μας χρειασθή, θα ξανακάμωμεν επανάστασιν. θα διαθέσωμεν και πάλιν τους εαυτούς-μας. διά να σώσωμεν την Πατρίδα (!), έστω και αν χυΟή αίμα» 27!! Αν, βέβαια, η Πατρίς χρειαζόταν ποτέ αχρείαστους αχρείους...

Οΐ ΣΥΝΗΓΟΡΟΙ των σημερινών υπόδικων προσπάθησαν, με νομικά τεχνάσματα, να υπονομεύσουν τη δίκη. Την απάντηση τους την έχει δώσει ο αμερικανός δικαστής Robert Jackson, δημόσιος κατήγορος στη Νυρεμβέργη: «Τα εγκλήματα που θα κρίνουμε ήταν τόσο προμελετημένα, τόσο απο­ τρόπαια και τόσο καταστρεπτικά, ώστε ο πολιτισμός δεν ανέχεται να τ' αγνοήσουμε, επειδή δεν θα μπορούσε να επιζήσει αν επαναληφθούν»29. Και η απόφαση του Δικαστηρίου τόνιζε: «Η συνείδηση του κόσμου όχι μόνο δεν προσβάλλεται άν τα εγκλήματα 23. O.K.. σ*λ. 19. 24. Ο.*, σελ. 99-100. 25. ·Βήμα», 15.1.75. 26. Μ»yd·, ο.*., <κλ. 63. 27. ·Βή/α», 17.1.75. 28. Poliakov, ο.«„ « λ . 59-60.

Η «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ»

1S1

αυτά τιμωρηθούν, αλλά αντίθετα θα έ φ ρ τ ι τ τ ε α ν έ μ ε ν α ν α τ ι μ ώ ρ η τ α»Μ. Και αυτή είναι η μ ό ν η σ υ ν ε ί δ η σ η που λογαριάζεται. Επειδή είναι π ρ α γ μ α τ ι κ ή και γ ν ή σ ι α . [3.8.1975]

29. Ο.κ.. ο*λ_ 17.

ΒΙΒΛΟΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ Απριλιανών μύθων αποκαλύψεις

ΥΟ ΕΙΝΑΙ τα, πασίγνωστα, «επιχειρήματα» των υπόδικων του Κορυδαλλού: α) «επενέβησαν», και επέθησαν της εξουσίας, ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΣΟΥΝ την Πατρίδα, β) η επέμθασή-τους, κι η εφτάχρονη επίβασή-τους, ΕΣΩΣΑΝ την Πατρίδα. Ο πραγματικός «απών - παρών» της δίκης - ο Ελληνικός Λ αός- ξέ­ ρει, φυσικά, και τραγικά, τί ΠΕΛΩΡΙΟ ΨΕΜΑ αποτελούν αυτά τα δύο «επιχειρήματα». Δεκάδες μάρτυρες, άλλωστε, το βεβαίωσαν και το βε­ βαιώνουν, κάθε μέρα, μπροστά στο Δικαστήριο. Αλλά τί χρείαν έχομεν μαρτύρων, όταν οι ΙΔΙΟΙ οι κατηγορούμενοι «πρωταίτιου), ή οι μη κατηγορούμενοι (ως μη ώφειλε) «συναίτιοί»τους, έχουν ΟΜ ΟΛΟΓΗΣΕΙ του λόγου-τους το ψ ε υ δ έ ς ; Κι επειδή δεν είδαμε, ώς τώρα, να φτάνουν ώς το Δικαστήριο αυτές οι ομολογίες, χρέος-μας νομίζουμε να τις εισφέρουμε -οβολόν ελάχιστο στη δικα­ στική έρευνα της αλήθειας. Είναι, άλλωστε, τερπναί και διδακτικοί λίαν...

Δ

Χ ο «ΚΛΙΜΑ αναρχίας και χάους » που «μας ωόήγησαν εις το χείλος της εθνικής καταστροφής», και την επικείμενη «αναρχικήν επανάστασιν, ήτις επρόκειτο να εκραγή με αιματηράς συνεπείας»', είχαν επικαλεσθεί, κι επικαλούνται πάντα, οι ναυαγοσώστες, για να δικαιολογήσουν την πειρατεία-τους, που «ανέκοψε τον δρόμον της Ελλάδος προς τον κρη­ μνόν»2. Και, για να τ’ αποδείξουν, επισείουν την πολιτική ανωμαλία του 1965 - 67 -που την είχε, άλλωστε, δημιουργήσει το αυλικό πραξι­ 1. Διάγγίλμα Κ. Κάλλια 21.4.1967. 2. Γ. Παχα&όκουλος, λόγος-του 27.4.1967.

ΒΙΒΛΟΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ

153

κόπημα της 15.7.65. Μ’ άλλα λόγια, και κατά τα ίδια-τους τα λόγια, το «κλίμα» και η «αναρχική επανάστασις» -που «διήγειραν» την «εθνι­ κή ν συνείδησίν»-τους και «επέβαλαν» την «εθνικήν επανάστασιν»ήταν υπόθεση μ ε ρ ι κ ώ ν μ η ν ώ ν -ενάμιση χρόνου, το πολύ- πριν απ' την απριλιανή επιδρομή. Α λ λ α , όμως, ομολόγησαν αργότερα οι ίδιοι ή οι «αδελφές ψυχές»-τους. Ο αιώνιος «θεωρητικός» της δικτατορίας λ.χ., έγραφε, μέσα στην έξαψη του λιβανιστικού πυρετού-του, και χωρίς να υποψι­ άζεται πόσο «εκθέτει» τον πάτρωνά-του: « Α π ό τ ο υ 1956... και κ υ ρ ί ω ς α π ό τ ο υ 1958... (ο Παπαδόπουλος) δ ι έ β λ ε ψ ε ν ότι αργά ή γρήγορα η Ελλάς 0' αντιμετώπιζε καταλυτικήν εθνικήν κρίσιν... Δεν ήτο αρκετή η πρόβλεψις. Ουσία της πο­ λιτικής είναι η δ ρ ά σ ι ς . Και εις αυτήν επροχώρησεν ο Γ. Παπαδόπουλος. Σ υ ν ε κ έ ν τ ρ ω σ ε πέριξ αυτού π λ ε ι ά δ α εκλεκτών(\) στελεχών του Στρατού... Ετσι σ υ ν ε κ ρ ο τ ή θ η τ ο ό ρ γ α ν ο ν , το οποίον θα έδιδεν την λύσιν, όταν θα ωλοκληρούτο το πολιτικόν αδιέξοδον»3. Τα ίδια έλεγε και σ’ άλλα άρθρα-του, όπου αποκαλούσε την ομάδα « μ ο χ λ ό ν , ο οποίος θα ανέτρεπε το διαβεβρωμένον καθεστώς» κι εκ­ στασιαζόταν για το «πολιτικόν αισθητήριον υψηλού επιπέδου (που χαρα­ κτηρίζει) τον φορέα αυτού ως πολιτικόν ηγέτην»*\ Φυσικά, φρόντιζε ν’ αποσιωπήσει πως το καθεστώς «διαθρωνόταν» απ’ την ί δ ι α την ομάδα των «διακεκριμένων» αξιωματικών, πως α υ τ ο ί -εσκεμμένα, προγραμματισμένα, συντονισμένα με άλλους, ντόπιους και ξένους, κα­ τεστημένους κι εστεμμένους, «μοχλούς»- προκαλούσαν, δημιουργού­ σαν, καλλιεργούσαν το τεχνητό «αδιέξοδον», με χαλκευμένους «κιν­ δύνους» και σκηνοθετημένα «σαμποτάζ» και «συνωμοσίες», για να προσφέρουν, σαν αντίδοτο, τη δική-τους εθνοσωτήριον διέξοδον. Βέβαιο είναι, μιά φορά, πως -κατά τη βεβαίωση του «θεωρητικού»η «πατριωτική συνείδησις» των «εκλεκτών» τους εξώθησε να συγκρο­ τήσουν το «όργανό»-τους δ έ κ α χ ρ ό ν ι α π ρ ι ν απ’ την «επανάστασιν» -όταν, δηλαδή, κυβερνούσε ο κ. Καραμανλής και δ ε ν υ π ή ρ χ ε ί χ ν ο ς από τα «κλίματα», τους «κρημνούς», τους πνιγμούς και τους καταποντισμούς της αποστασίας®... ΣΥ Μ Φ Ω Ν ΕΙ, άλλωστε, και ε π α υ ξ ά ν ε ι , ένα απ’ τα μέλη του «οργάνου»: ο κατηγορούμενος σήμερα, συνταγματάρχης ε.α. Δ. Σταματελόπουλος. Με δυό διαφορές, όμως: α) Τοποθετεί τη γένεση της 3. ·£λεύθβρος Κόσμος», 25.10.1968. 4. Ο.*., 8.10.1968 3. Αβέβαιο κι ανεξιχνίαστο, όμως, παραμένει χώς ο, τότε και σήμερα, θαυμαστής του κ. Καραμανλή μιλούσε για «ανικανότητα τον χολινκού κόσμου» και «χαρακμή της χολιτικής ηγεσίας», την ώρα «ου κορυφαίος της ηγεσίας αυτής, και μάλιστα πρωθυπουργός της χώρας.δέν ήταν άλλος απ’ τον ίδιο τον κ. Καραμανλή!

154

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

«ομάδος αξιωματικών, διατεθειμένης και ικανής να εκπληρώση την ιστορικήν(!) αποστολήν», σε ακόμα π α λ ι ό τ ε ρ ο χρόνο, β) Αρνιέται όχι μόνο πως ο Παπαδόπουλος είχε τη θεία έμπνευση να συγκροτήσει το «όργανο», αλλά και πως ήταν καν απ’ τους ιδρυτές-του: «... η υπάρχουσα α π ό μ α κ ρ ο ύ πολυπληθής και παντός βαθμού ομάς των αξιωματικών τούτων, έθεσεν αυτόν (τον Γ. Παπαδόπουλο) υπό την θέρμην της... μασχάλης-της μ ό λ ι ς το 1958...»*. Δεν θ’ απορούσαμε, βέβαια, αν ο Παπαδόπουλος, που τόσο αδίστα­ κτα υπεξαίρεσε την εξουσία το 1967, είχε κιόλας υπεξαιρέσει τα πρω­ τεία απ’ τους άλλους «πρωταίτιους». Αλλά, αυτά, αποτελούν «εσωτε­ ρικά» της «μη κερδοσκοπικής εταιρίας», που μας είναι αδιάφορα. Εκείνο που ενδιαφέρει είναι πως η «ομάς» υπήρχε « α π ό μ ά­ κ ρ ο ύ », π ρ ί ν α π’ το 1958, οπότε τον «έθεσε υπό την μασχάληντης»... Συνεπίκουρος του (πολλαπλά) συναδέλφου-του, έρχεται ένας άλλος «αστήρ» του «οργάνου»: ο I. Λαδάς. Σε μια συνέντευξή-του, ομολόγη­ σε: «... εμείς είχαμε κάνει την οργάνωση... α π ό τ ό τ ε π ο υ ε ί μ α σ τ ε σ τ η ν Σ χ ο λ ή Π ο λ έ μ ο υ , το 1953, το 1954»7. Ακόμα πιο ρηξικέλευθος παρουσιάζεται ένας άλλος «πρωταίτιος»: ο στρατηγός Ο. Αγγελής. Που, μετά την αποτυχία της βασιλικής οπερέττας της 13.12.67, είπε οργισμένος στον στρατηγό Περίδη: «Εμείς δ ο υ λ ε ύ α μ ε δ ε κ α ε φ τ ά χ ρ ό ν ι α γ ι ' αυτό. Κι ήρθες σε μιά μέρα να μας το χαλάσεις!»6. Ο εστί μεθερμηνευόμενον, η «ομάς» ή to «όργανον» ή ο «μοχλός» ή ό,τι θέλετε, «δ ο ύ λ ε υ ε » α π ό το 1950 -προμαντεύοντας, βέβαια, χάρη στην πατριωτική-της διαίσθηση, πως, το 1967, θα δημιουργηθεί το «χάος», απ’ όπου είχε χρέος να σώσει την Ελλάδα... Π ΡΟ ΣΘ Ε Τ Α στοιχεία -από πηγή πραγματικά ανεπίληπτη- προσφέ­ ρει η αφήγηση του στρατηγού ε.α. κ. Πέτρου Νικολόπουλου·. Ο άλ­ λοτε αρχηγός του ΓΕΣ (1956-1958) αναφέρει πως, το φθινόπωρο του 1957, ο και τότε πρωθυπουργός κ. Καραμανλής είχε λάβει ένα τρισέ­ λιδο υπόμνημα με μόνη υπογραφή «Ε.Ε.Ν.Α.» (Ενωσις Ελλήνων Νέων Αξιωματικών). «Η ταυτόχρονη προβολή "εθνικών κινδύνων" και "ανησυχιών", και οι­ κονομικών· απαιτήσεων, προσέδιδε μία α π ο κ ρ ο υ σ τ ι κ ή ι δ ι ο τ έ ­ λ ε ι α στο όλο εγχείρημα», προσθέτει ο κ. Νικολόπουλος. (Αξίζει να σημειωθεί πως, στο έγγρα6. οΒραίοφ, 9.12.1972. 7. ηΤαχοίρόμος», 16.8.1974. 8. Ο.κ. 9. «Επίκαιρα», 31.7.1973.

ΒΙΒΛΟΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ

φο, υπήρχε και ο «ορος (!) ότι αν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματα εντός τριών μηνών, θα σταλή αντίγραφον και προς τα Α ν ά κ τ ο ρ α ». Πολύ φυσικό, άλλωστε, αφού τα Ανάκτορα ήταν, πάντα,το πανδοχείον πά­ σης ανωμαλίας, ατασθαλίας και σκευωρίας...) Μέσα σ ’ ενάμιση μήνα, ο κ. Νικολόπουλος ανακάλυψε ολόκληρο το συνωμοτικό δίκτυο: ήταν « ό λ η η χ ο ύ ν τ α τ ο υ 1967», που βρί­ σκεται σήμερα στο εδώλιο. «Σκοπός-τους ήταν η δημιουργία καταλλήλων προϋποθέσεων για μία δ υ ν α μ ι κ ή ε π έ μ β α σ ή - τ ο υ ς στα πολιτικά πράγματα της χώρας και η εξασφάλισις υ ψ η λ ώ ν π ρ ο σ τ α τ ώ ν από τους στρατιωτικούς και πολιτικούς κύκλους». Αλλά τους «υψηλούς προστάτες» τους είχαν εξασφαλίσει κ ι ό λ α ς. Απόδειξη ότι, μόλις ο Α ρχηγός του ΓΕΣ (με σύμφωνη γνώμη του κ. Καραμανλή και του υπουργού Αμύνης Π. Πρωτοπαπαδάκη) προσπά­ θησε να μεταθέσει τους συνωμότες, «οι σκοτεινοί στρατιωτικοί και πολιτικοί προστάτες-(τους), δραστηριοποιήθηκαν έ ν τ ο ν α , για να ματαιώσουν τις μεταθέσεις. Ημουν ανυπο­ χώρητος στις π ι έ σ ε ι ς, οι οποίες ήταν α σ φ υ κ τ ι κ έ ς » . έίναι λυπηρό ότι ο στρατηγός Νικολόπουλος δ ε ν κατονομάζει τους προστάτες των συνωμοτών. Ως π ό τ ε , τελοσπάντων, αυτές οι «σκοτεινές δυνάμεις» θα μένουν στο σκότος; Δεν είναι χρέος, α λ η ­ θ ι ν ό χ ρ έ ο ς προς τον τόπο, να τις α π ο κ α λ ύ ψ ο υ ν όσοι τις ξέ­ ρουν -όπω ς ο κ. Νικολόπουλος, που δοκίμασε οδυνηρά την παντοδυ­ ναμία -τους; Γιατί όταν, σαν Αρχηγός του ΓΕΣ, ενημέρωσε το Ανώ­ τατο Στρατιωτικό Συμβούλιο (άνοιξη 1958) και «επέστησε την προσ­ οχή» των αντιστρατήγων στους συνωμότες, όχι μόνο αποκρούσθηκαν απ’ τους άλλους οι προτάσεις-του, όχι μόνο δεν διώχθηκαν οι σκευωροί, αλλά... α π ο σ τ ρ α τ ε ύ θ η κ ε ε κ ε ί ν ο ς ! Οι «υψηλοί προσ­ τάτες» και οι χθαμαλοί προστατευόμενοι είχαν τιμωρήσει τον αδι­ άβλητο αλλ’ «αδιάκριτο» στρατηγό. Και «μετά από λίγο καιρό, οι είκοσι συνωμότες του ΕΕΝΑ κατέλαβαν τις περισσότερες νευραλγικές θέσεις στο Επιτελείο. Επί αρχηγίας Καρδαμάκη, ήσαν παντοδύναμοι και ασύδοτοι». Εστι δε Καρδαμάκης (δια τους αγνοούντας) ο αξέχαστος εκείνος α ΡΧΠΥ0ς του Γ.Ε.Σ., που διατυμπάνιζε πως «Οσον δεξιώτερα, τόσον κα­ λύτερα/», και που είχε -κατά τον άλλοτε προίστάμενό-του, στρατηγό Λ ασπιά- «νοοτροπία εργολάβου»'9. Ε ρ γ ο λ ά β ο υ π ρ α ξ ι κ ο π η ­ μ ά τ ω ν , βέβαια. Αλλωστε, όταν ήλθαν εν τη βασιλεία-των οι πραξι­ κοπηματίες, ανταμείψανε πλουσιοπάροχα τις «εργολαβίες»-του, διορίζοντάς-τον Γ. Διευθυντή της Δ.Ε.Η....

10. Βλ. την κατάθεση του στρατηγού ε.α. κ. Γ. Κουμανάκου, 6.8.1975.

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Α Λ Λ Α η «αντίστροφη μέτρηση» δεν σταματά εδώ. Πολλά έχουν γραφτεί (και λέγονται, τώρα, στο Δικαστήριο) για τις σχέσεις των σφετεριστών με τον ΙΔΕΑ, που ήταν σίγουρα, η τροφός και η τιθηνός του «οργάνου». Οι (μισο-)άλαλοι κατηγορούμενοι και οι λαλίστατοι συνήγοροί-τους αποφεύγουν επιμελέστατα αυτόν το σκόπελο. Τύχη αγαθή, ομως, υπάρχει ο επίσημος ιστορικός του ΙΔΕΑ, και επίλεκτο μέλος-του, αντιστράτηγος ε.α. Γ. Καραγιάννης, που το σχετικό θιθλίο-του αναλύσαμε11. Ανταπατώντας, λοιπόν, σε ανταπάντησή-μας σε απάντησή-του, ο κ. Καραγιάννης έγραφε: «...(ο) α ν ύ π α ρ κ τ ο ς Α ΣΠ ΙΔΑ είναι γεγονός ότι οπήρζεν έ ρ γ ο ν των δολοπλοκιών της α ι σ χ ρ α ς σ υ ν ω μ ο τ ι κ ή ς κ ι ν ή σ ε ω ς τ ο υ Π α π α δ ο π ο ύ λ ο υ , ο οποίος υ π ή ρ ζ ε ν α π ό β λ η τ ο ς του Ι Δ Ε Α » 12. Προσκαλέσαμε, τότε, τον κ. Καραγιάννη να διευκρινίσει τόσο τα του ρόλου του Παπαδόπουλου στον ΙΔΕΑ, όσο και τα της «αποθολής»-του. Αλλά εκείνος δεν απάντησε... Οπωσδήποτε, η τόσο έγκυρη αυτή πηγή -πέρα απ’ τους δικαιότατους χαρακτηρισμούς για την «ομάδα»- επιβεβαιώνει πως ο Παπαδόπουλος ή τ α ν μ έ λ ο ς του ΙΔΕΑ, μια και απεβλήθη απ’ αυτόν... ( Η βίβλος γενέσεως, άλλωστε, αλλά και οι τίτλοι των συνωμοτικών αυτών οργανώσεων είναι πολύ εύγλωττοι: η δικτατορία της 4ης Αυγούστου εγέννησε την Ε.Ν.Α. της Μέσης Ανατολής, η Ε.Ν.Α. εγέννησε τον ΙΔΕΑ, κι ο ΙΔΕΑ εγέννησε την Ε.Ε.Ν.Α. των Παπαδοπουλών -που, χριστιανικότατα, πήρε το ί δ ι ο σ χ ε δ ό ν ό ν ο μ α της γιαγιάς-της και κληρονόμησε τα «ιδανικά» του μπαμπά-της και της προγιαγιάς-της...). Καθώς είναι πασίγνωστο πια, ο ΙΔΕΑ κατασκεύασε το πραξικόπημα της 30 - 31.5.1951, όπου είχε πάρει μέρος ένα άλλο μέλος της «αισχράς συνωμοτικής κινήσεως», ο Δ. Ιωαννίδης, και αποτάχθηκε γι’ αυτό. Που θα πεί πως ο Παπαδόπουλος κι οι εταίροι-του ήταν μέλη του ΙΔΕΑ γ ύ ρ ω σ τ ο 1950, αφού η οργάνωση αυτή διαλύθηκε το 1952 -κατά τον κ. Καραγιάννη, πάντα. Συμβαδίζει, έτσι, η δήλωση του τε­ λευταίου με την αποκαλυπτική έκρηξη του Ο. Αγγελή -που ήταν, κι αυτός, απ’ τους «μπαμπάδες» του ΙΔΕΑ13. Συμβαδίζουν, άλλωστε, και οι «μέθοδοι» του ΙΔΕΑ με τις μεθόδους της «αισχράς κινήσεως»: ανά­ μιξη στην πολιτική κι εκβιασμός των πολιτικών, τοποθετήσεις των φίλων σε θέσεις-κλειδιά, κατασκοπεύσεις ή καταδιώξεις των «εχθρών», ανώνυμα γράμματα και ψευδείς διαδόσεις κλπ. Συμβαδί­ ζουν, τέλος, και οι «ιδέες»-τους: « Μ ί α λ ύ σ ι ς υ π ά ρ χ ε ι μ ό ν ο ν . .. 11. Βλ. χιό χάνω σελ.94-102. 12. «Βήμα·, 14.6.75 και 17.6.1975. 13. Μιχ. Παχακωνσταντίνου. στην κατάθεσή-του. 3.8.1975.

ΒΙΒΛΟΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ

157

η δ ι κ τ α τ ο ρ ί α τ ο υ Ι Δ Ε Α » (κατά την άκρως απόρρητη εγκύκλιο του Απριλίου 1949). Λύση, που την πραγματοποίησε, 18 χρόνια αργότερα, ο «απόβλη­ τος», «ενθαρρυμένος από την ατιμωρησία» των ΙΔΕΑτών κινηματιών14. Αλλο, βέβαια, αν η πατριωτική και μοναδική αυτή «λύσις» αποδεί­ χθηκε -κατά τον κ. Καραγιάννη, πά λι- « θ ε ο μ η ν ί α » . Οπως ό λ ε ς οι «λύσεις», που δεν έχουν άλλην ιδεολογία απ’ την αργυρολογία... Ετσι, οι κομπασμοί και φανφαρονισμοί του Παπαδόπουλου, «Ουδείς μας εγνώριζε, ουδένα εγνωρίζαμεν, ουδείς εγνώριζε τί αντιμετωπίζαμεν. Ουδένα συνεβουλεύΟημεν ή ουδενός την βοήθειαν εζητήσαμεν»'6, αποτελούν μιάν ακόμα ουρανομήκη ΑΠΑΤΗ. Γιατί και τους «εγνώριζαν» και «εγνώριζαν», και «συνεβουλεύθησαν» και «εθοηθήθησαν» από «υψηλούς προστάτες» και «σκοτεινές δυνάμεις» -γ ια να προδώσουν τους πρώτους και να προδοθούν απ’ τους δεύτερους, κατά τους πάγιους νόμους της προδοσίας... Ο μόνος που δ ε ν τους εγνώριζε, βέβαια, ήταν ο ελληνικός Λαός. Και, αυτό, ανατρέπει άρδην τον φαιδρό ισχυρισμό-τους πως η απριλιανή «επέμβαση» ήταν... «επανάστασις»μιά και, πρωταρχικός όρος κάθε Επανάστασης είναι η πλατιά λ α ϊ κ ή σ υ μ μ ε τ ο χ ή , που δεν μπορούσε βέβαια να υπάρχει στην περίπτωση της ά γ ν ω σ τ η ς «αισχράς συνωμοτικής κινήσεως»...

Ο ΜΥΘΟΣ δηλοί πως όλα τα εθνικοπατριωτικά επιχειρήματα των σφετεριστών δεν είναι παρά καθαρός ΜΥΘΟΣ. Το μ ό ν ο κίνητρο της «ηρωικής» αυτής ομάδας -που ξεκίνησε δ υ ο δ ε κ α ε τ ί ε ς π ρ ι ν απ’ την κρίση του 1965-67, καθώς οι ίδιοι ομολογούν- ήταν η α ρ χ ο μ α ν ί α κι η « α π ο κ ρ ο υ σ τ ι κ ή ι δ ι ο τ έ λ ε ι α » . Που οδή­ γησαν, με νομοτέλεια ανελέητη, σ’ εγκλήματα πολύ μεγαλύτερα: στην ε θ ν ι κ ή π ρ ο δ ο σ ί α και στην ε θ ν ι κ ή κ α τ α σ τ ρ ο φ ή . Επειδή, για να πραγματοποιήσει ακριβώς τους υψηλούς σκοπούς-του, το «ό ρ γ α ν ο ν» δεν δίστασε να γίνει όργανο ξένων συμφερόντων και μηχανορραφιών, και ο «μ ο χ λ ό ς», μοχλός ολέθρου και αφανισμού του τόπου. [10.8.1975]

14. Γ. Κουμανάκος, ο.κ. 15. Λόγος-του, 27.4.1967.

Ο ΛΑΚΚΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΚΟΡΠΙΟΥΣ Βασανιστήρια - το οξυγόνο της τυραννίας «Το πιό ποταπό έγκλημα είναι να κάνεις έναν άλλον να υποφέρει, για να συντρίψεις τη θέληση-του... Τα βασανιστήρια είναι η πιο κατάφωρη άρνηση της ανθρώπινης υπόστασης, η έσχατη εξαθλίωση του ανθρώπινου όντος... Τα βασανιστήρια αποτελούν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας». Εκθεση της «Διεθνούς Αμνηστίας» (1973),σελ. 22,27,29.

ΕΓΕΤΑΙ, ΚΑΙ ΓΡΑΦΕΤΑΙ, πως, απ’ την περασμένη Δευτέρα, κάθονται στο εδώλιο οι πιο αποτρόπαιοι απάνθρωποι που έδρασαν στην δικτατορική επταετία. Αλλά όχι: στο εδώλιο του Στρα­ τοδικείου - ε κ ε ί π ρ ο π ά ν τ ω ν - κάθεται η ΙΔΙΑ Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ, στην πιο γυμνή, στυγνή και «συνεπή» όψη-της. Χωρίς τη δικτατορία των «υπερανθρώπων» δεν θα μπορούσε να οργιάσει, κι έ τ σ ι , ο εσμός των υπανθρώπων της Ασφάλειας και της ΕΣΑ -αλλά και χωρίς τη χο­ ρεία των βασανιστών δεν θα μπορούσε να επιζήσει η συμμορία των Σφετεριστών. Οι λομπροζικές μορφές που «στολίζουν» την αίθουσα του Στρατοδικείου, π ρ ο σ ω π ο π ο ι ο ύ ν το καθεστώς τόσο πιστά, όσο κι οι αγλαείς μορφές που «διανθίζουν» την αίθουσα του Εφετείου στον Κορυδαλλό. Ετούτες είναι αχώριστες από εκείνες, κι εκείνες ανύπαρκτες χωρίς ετούτες. Τα βασανιστήρια κι οι βασανιστές δεν αποτελούσαν απλές μεθό­ δους και όργανα του καθεστώτος. Ηταν η conditio sine qua non, η απα­ ραίτητη προϋπόθεση της δικτατορίας, το βάθρο και το οξυγόνο-της, το υπαρξιακό σύμβολο κι η «ιδανική» έκφανσή-της. Δεν διαπράττανε απλή «κατάχρηση εξουσίας» και «παράνομη κατακράτηση» οι μανι­ ακοί σαδιστές των βασάνων - ε κ φ ρ ά ζ α ν ε στο ακέραιο την εξου­ σία που είχαν καταχρασθεί οι στασιαστές, και την κατακρατούσαν παράνομα, και μανιακά την ασκούσαν. Τα άσημα (τότε) «παιδιά του λαού», που τυραννούσαν με τις πιο εωσφορικές μεθόδους εκατοντάδες συνανθρώπους-τους, για εβδομάδες και μήνες, στα άντρα της Μπουμ-

Λ

Ο ΛΑΚΚΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΚΟΡΠΙΟΥΣ

159

πουλίνας, του ΕΑΤ και του ΚΕΣΑ, αποτελούν την «τέλεια» σύνοψη κι επιτομή των «διάσημων» εκείνων «παιδιών του λαού», που κατατυράννησαν, εφτάμισι χρόνια, ο λ ό κ λ η ρ ο τον ελληνικό λαό, μεταβάλ­ λοντας όλη την Ελλάδα σε ιδεατό άντρο θασανισμού κι εξευτελισμού και ταπείνωσης.

Το

ΑΑΛΗΑΕΝΔΕΤΟ ΚΑΙ ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ δικτατορίας και βα­ σανιστηρίων διαπίστωσαν, άλλωστε, και διακήρυξαν διεθνείς οργανι­ σμοί αδιάβλητου κύρους και αμεροληψίας. Η «Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων» του Συμβουλίου της Ευρώπης, ύστερ’ από δυό χρόνων έρευνες κι «ανακρίσεις», συμπέραινε στην έκθεσήτης, που γεμίζει 1.200 εφιαλτικές σελίδες1: «// Επιτροπή δεν διατηρεί κ α μ ι ά ν α μ φ ι β ο λ ί α ότι βασανιστήρια έχουν επιβληθεί σε ωρισμένον αριθμό ατόμων... και επειδή είναι αναμφι­ σβήτητη η "επανάληψη αυτών των πράξεων" και η "κρατική ανοχή" (κρί­ νει πως) η χ ρ ή σ η β α σ α ν ι σ τ η ρ ί ω ν στην Ελλάδα αποτελεί τ ρ έ χουσα διοικη τική μέ θο δ ο » . Νωρίτερα, οι απεσταλμένοι της «Διεθνούς Αμνηστίας» έγραφαν στην έκθεσή-τους της 17.1.1968: «..όιαβεβαιώνουμε, με κάθε αντικειμενικότητα, ότι τα βασανιστήρια ασκούνται σ κ ό π ι μ α κ α ι ε π ί σ η μ α , και έχουμε πεισθείότι αποτελούν μ έ θ ο δ ο , που χρησιμοποιείται εναντίον των Ελλήνων που θεωρούνται ύ π ο π τ ο ι ότι δρουν εναντίον της κυβερνήσεως». Και στην τελική έκθεσή-της (1973), η «Διεθνής Αμνηστία» τόνιζε και ξανατόνιζε πως η απριλιανή δικτατορία είναι «ένα τυπικό στρατιωτικό καθεστώς που, για να κυβερνήσει, σ τ η ρ ί ζ ε ­ τ α ι σ τ α β α σ α ν ι σ τ ή ρ ι α » . . . πως «τα βασανιστήρια καθιερώθηκαν απ' την πρώτη μέρα και έγιναν a v a j r -ό σ π α σ τ ό μέρος του μηχανισμού καταπιέσεως των αντιπάλων»... πως «το καθεστώς αισθάνεται ότι είναι α κ ό μ α α ν α γ κ α σ μ έ ν ο να χρησιμοποιεί τα βασανιστήρια γ ι α να μ π ο ρ ε ί να μ ε ί ν ε ι σ τ η ν ε ξ ο υ σ ί α»2. Γιατί α υ τ ό ς , βέβαια, είναι των βασανιστηρίων ο απώτερος σκο­ πός: να συντρίψουν τους λίγους, για να κυριαρχήσουν πάνω στους πολλούς. Βασανίζοντας τους πιο ενεργητικούς αντιπάλους-της, η δι­ κτατορία δεν αποσκοπούσε μόνο ν’ αποσπάσει ο μ ο λ ο γ ί ε ς κ α ι π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς , δεν αποσκοπούσε μόνο να τους ε ξ ο υ θ ε ν ώ ­ σ ε ι τη θέληση και την υπόσταση, «να τους εξοντώσει σαν ανθρώπινα όντα, να τους υποβιβάσει στο επίπεδο χαμερπούς ζώου», να μεταμορφώσει 1. Αναφερόμαστε στο αρχικό, χολυγραφημένο κείμενο. Τυκώθηκε, τελικά, με τίτλο: Yearbook of the European Convention of Human Rights. The Greek Case. Χάγη, 1972, σελίδες 697. 2. Βλ. «Amnesty International». Report on torture (1973), γαλλ. μεταφρ. Rapport sur la tor­ ture, Paris Callimard, 1974. σελ. 89. 90. 103, 109. 112-113.

160

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

τον εχθρό-της σε καταδότη, να κάνει τον πολέμιό-της περιφρονημένο πολέμιο των συμπολεμιστών-του. Αποσκοπούσε, προπάντων, να ε μ­ π ο δ ί σ ε ι τις μυριάδες των παθητικών αντιπάλων-της να γ ί ν ο υ ν αντίπαλοι ενεργητικοί, τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ώ ν τ α ς τ ο σ ύ ν ο λ ο του πληθυσμού με τη δ ι ά δ ο σ η των βασανιστηρίων. «Πήγαινε να πεις μετά όπου θέλεις πως σε βασανίσαμε» - έλεγε ο Χατζηζήσης στον σμήναρχο κ. Α. Μήνη - «θέλουμε να λέτε και θ έ ­ λ ο υ μ ε να μ α θ α ί ν ε ι ο κ ό σ μ ο ς , γ ι α να μ α ς τ ρ έ μ ε ι , ό τ ι ε δ ώ σ τ η ν Ε .Σ .Α . β α σ α ν ί ζ ο υ μ ε » 3 . Σημασία καμιά δεν έχει αν το θύμα είναι ένοχος ή αθώος, αν ξέρει ή δεν ξέρει κάτι. Με τα βασανιστήρια, θα μιλήσει κ α ι θ α γ ί ν ε ι ένοχος. «Αφού ξέρουμε πόση είναι η δύναμη των μυών και η ευαισθησία των νεύρων ενός α θ ώ ο υ , το πρόβλημα είναι να βρεις τον αναγκαίο βαθμό οδύνης που θα τον κάνει να ομολογήσει ό π ο ι ο έγκλημα θέλεις», έγραφε πριν 210 χρόνια ο Βεκκαρίας4. Και, στις μέρες μας, οι Νοτιοθιετναμέζοι βασανιστές έλεγαν με ζοφερό «χιούμορ»: « Α ν δ ε ν είναι ένοχοι, βασανίστε-τους ώσπου να γ ί ν ο υ ν». Κι όχι μόνο να γίνουν οι βασανιζόμενοι ένοχοι, αλλά να νιώσουν ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο ι ένοχοι κι ό λ ο ι ο ι ά λ λ ο ι , να συνειδητοποι­ ήσουν όλοι πως είναι ύποπτοι ενοχής και υποψήφια αντικείμενα θασανισμού... Μόνο που η τρομερή διαλεκτική της κόλασης και του τρόμου, περικλείνει μέσα-της τον ίδιο τον κολασμό-της. Οι τρομαλέοι τύραν­ νοι τρομοκρατούν για να επιβιώσουν, αλλά η τρομοκρατία ξαναγυρίζει απάνω-τους, εξωθώντας-τους σε ακόμα μεγαλύτερη τρομοκράτηση και θυθίζοντάς-τους στον αβίωτο (γι’ αυτούς, προπάντων) φαύλο κύ­ κλο του τρόμου, που τρέφεται απ’ τις σάρκες των άλλων - και τις δικές-του. Ε Π Ε ΙΤ Α απ’ όλα αυτά -που οι Ελληνες τα ξέρουν τόσο καλύτερα απ’ τους ξένους, επειδή οι ξένοι «σ υ ν έ π α σ χ α ν», ενώ οι Ελληνες έ π α σ χ α ν - έπειτα απ' όλα αυτά, αναρωτιόμαστε όλοι για τα «παρά­ δοξα» των δικών, που άρχισαν εδώ κι ένα σχεδόν μήνα: Σύμφωνα με π ο ι ά λογική και ηθική, από κ ά θ ε δίκη απουσι­ άζουν οι α ν α γ κ α ί ο ι συγκατηγορούμενοι και, συχνά, οι κ υ ρ ι­ ό τ ε ρ ο ι κατηγορούμενοι; Γ ιατί, απ’ τα εδώλια των «πρωταιτίων», λείπουν οι «συναίτιοι»... γιατί απ’ τα εδώλια των συνωμοτών του Φε­ βρουάριου, λείπουν οι α ρ χ η γ ο ί της συνωμοσίας... γιατί απ’ τα εδώλια των βασανιστών, λείπουν ο α ρ χ ι θ α σ α ν ι σ τ ή ς και οι 3. Αν. Μήνη, III piptt στην ΕΣΑ. Αθήνα, Φυτράκης, 197J, σ«λ. 60. 4. Rapport. 25.

Ο ΛΑΚΚΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΚΟΡΠΙΟΥΣ

161

π ρ ο ε ξ ά ρ χ ο ν τ ε ς του καθεστώτος, που κ α θ ι ε ρ ώ σ α ν ε τα βα­ σανιστήρια κι επιβιώσανε χάρη σ’ αυτά; Δίκιο, χίλιες φορές δίκιο, να τιμωρηθούν όσοι είχαν αποστολή-τους να διεκπεραιώνουν τις «βρώμι­ κες δουλειές» της δικτατορίας. Αλλά τρισχίλιες φορές δίκιο, να τιμω­ ρηθεί κι ο λ ό κ λ η ρ ο το β ρ ώ μ ι κ ο καθεστώς για το σ ύ ν ο λ ο των εγκλημάτων-του, αρχίζοντας από εκείνους που όχι μόνο κίνησαν την εγκληματική μηχανή, αλλά και κούρδισαν και συντήρησαν ό λε ς τις μηχανές εγκλημάτων της επταετίας, κι απολαύσανε τα ειδεχθή προϊόντα-τους... Γ ιατί, λοιπόν, γίνεται το α ν τ ί θ ε τ ο ; Σ ε τ( αποβλέπει η τ α υ τ ό ­ χ ρ ο ν η διεξαγωγή των δικών, έτσι που κ α ν έ ν α ς να μη μπορεί να τις παρακολουθήσει στο σύνολο και στις λεπτομέρειές-τους -μ ’ όλο που αποτελούν την π ι ο δ ι δ α κ τ ι κ ή « α 'γ ω γ ή τ ο υ π ο λ ί ­ τ η » ; Και σε τί αποσκοπεί η σ α λ α μ ο π ο ί η σ η των εγκλημάτων της δικτατορίας; Μήπως στη σ α λ α τ ο π ο ί η σ η των πάντων, έτσι που η μιά δίκη να «πνίγει» την άλλη... το «στιγμιαίο» να παραμερίζει το «διαρκές»... οι κομπάρσοι να επισκιάζουν τους πρωταγωνιστές; και -προπάντων- οι εγκληματίες της επταετίας να «καλύπτουν» εγκλή­ ματα που δ ι α ρ κ ο ύ ν δ ε κ α ε τ ί ε ς ολόκληρες και αέναα γεννοθολούν εγκληματίες και κινηματίες, στασιαστές και βασανιστές, Εφιάλ­ τες και πατραλοίες; ΙΣΩΣ, όμως τα «παράδοξα» αυτά να έχουν την εξήγησή-τους σε με­ ρικά άλλα, «παραδοξότερα». Στον τομέα των βασανιστηρίων, λόγου χάρη. Εκατόν πενήντα χρό­ νια τώρα, απ’ το 1827, ό λ α τα ελληνικά Συντάγματα αναγράφουν στερεότυπα: «Α ι θ ύ σ α ν ο ι α π α γ ο ρ ε ύ ο ν τ α ι » . Αλλά στον Ποι­ νικό Νόμο δεν υπάρχει κ α μ ι ά διάταξη που να τ ι μ ω ρ ε ί αυτές τις απαγορευμένες βασάνους! Υπάρχουν, μόνο, άρθρα που κολάζουν τις «σωματικές βλάβες και κακώσεις». Πράγμα ολότελα διαφορετικό, φυ­ σικά: γιατί η σωματική βλάβη είναι «στιγμιαία» (πάλι!) και περιστασιακή -ενώ τα βασανιστήρια είναι διαρκή και συστηματικά, προϋπο­ θέτουν οργάνωση κι εκπαίδευση κι «επιστημονική» μέθοδο. (Για τούτο κι ο Ποινικός Νόμος τιμωρεί με σχετικά ελαφρές ποινές τις σωματικές βλάβες. Κι αυτό, δίχως άλλο, εξηγεί -μαζί με άλλα- το απύθμενο θράσος των βασανιστών στο Στρατοδικείο: ξέροντας πόσο μ ι κ ρ έ ς ποινές τους απειλούν, προσφέρουν στον εαυτό-τους την «ηρωική» πολυτέλεια ν’ απειλούν ε κ ε ί ν ο ι τα θύματά-τους, να τα βρίζουν, να τα προπηλακίζουν, να τα εξευτελίζουν (όπως «τότε»), με το μίσος και τη λύσσα του αγριμιού που πιάστηκε στο δόκανο, αλλά που ξέρει δτι δεν κινδυνεύει να χάσει παρά την άκρια της ουράς-του... Ενώ αν ήξεραν πως η νομοθεσία-μας τοποθετούσε (όπως η Γαλλική λ.χ.) το βασανιστή στην ί δ ι α κατηγορία με τον δ ο λ ο φ ό ν ο, θα η

162

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

είχαν, σίγουρα, παροπλίσει και τη «γενναιότητά»-τους και την ιταμότητα και τη θορθορώδη χυδαιότητά-τους. Και δεν θ’ αντιμετώπιζαν, ακόμα τώρα, τα θύματά-τους σαν «σκουλήκια που πρέπει να τα πατάς» και τους εαυτούς-τους σαν τιμωρούς αγγέλους που «πρέπει να σκοτώ­ νουν και να μην ελέγχωντai»s). Ο Ποινικός-μας Νόμος, όμως, «αγνοεί», παραδοξότατα, τα βασανι­ στήρια. Μ’ όλο που κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί πως οι μέθοδοι αυτές ήταν «άγνωστες» στους νομοθέτες-μας -αφού και γνωστές ήταν στα Συντάγματά-μας (μιά και τις απαγορεύανε), και πασίγνωστες είναι στην Ιστορία. Η αρχαία Ελλάδα και η Ρώμη, οι ειδωλολάτρες που «εδίωκαν» τους χριστιανούς κι οι χριστιανοί που «εδίωκαν» τους ειδωλολάτρες, η Ιερή Εξέταση κι η αποικιοκρατία, η απολυταρχία κι ο ολοκληρωτισμός, οι δυτικές δημοκρατίες κι οι λαϊκές δημοκρατίες, χρησιμοποίησαν (και χρησιμοποιούν, αλίμονο!) τα βασανιστήρια σ’ όλη-τους την κλίμακα, μ’ αποκορύφωμα τα τερατώδη θυσιαστήρια των χιτλερικών στρατοπέδων. Γιατί όσο πιο απολυταρχικό και κτηνώδες είναι ένα καθεστώς, τόσο πιο απόλυτη και κτηνώδη χρήση των βασα­ νιστηρίων κάνει... Ούτε κι η σύγχρονη Ελλάδα τα περιφρόνησε, άλλωστε. Στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, υπάρχουν λαϊκές γκραθούρες που εικονίζουν χω­ ροφύλακες της ο θ ω ν ι κ ή ς εποχής να βασανίζουν «ατίθασσους» πολίτες... Κι από τότε... Οι Ασφάλειες και τα Μακρονήσια κι οι «πρεσβείες» της Αεροπορίας και τόσοι άλλοι «Παρθενώνες», έγιναν «πεδία ασκήσεων» για τους Κάλιμπαν του σωματικού και ψυχικού βασανισμού. Κι όμως: στο πείσμα της Ιστορίας και της ιστορίας-μας, τα βασανι­ στήρια έμειναν «άγνωστα» στην ποινική-μας νομοθεσία. Για δυό, του­ λάχιστο, λόγους: Απ’ τη μιά, επειδή τις «βασάνους», κατά κανόνα, τις ασκεί (ή τις επιτρέπει, που κάνει το ίδιο) η Π ο λ ι τ ε ί α . Και η Πο­ λιτεία αποφεύγει να νομοθετεί ε ν α ν τ ί ο ν τ ο υ ε α υ τ ο ύ - τ η ς . . Απ’ την άλλη, επειδή τα βασανιστήρια επιβάλλονταν σε (πραγματι­ κούς ή υποθετικούς) εχθρούς της «καθεστηκυίας τάξεως» (κομμουνι­ στές και άλλους «δευτέρας τάξεως πολίτες»). Και η καθεστηκυία τάξις δεν είχε κανένα λόγο να προστατεύσει τους εχθρούς-της απ’ τη δρα­ στηριότητα των «φρουρών»-της... Τώρα, όμως, έγινε η «μεγάλη διαφοροποίηση»; απομονωμένη α π’ ό λ ο υ ς , η απριλιανή δικτατορία στράφηκε ε ν α ν τ ί ο ν ό λ ω ν και καταδίωξε, φυλάκισε, εξόρισε, βασάνισε, με την ίδια πανικόβλητη μανία, αριστερούς, κεντρώους και δεξιούς, «ερυθρόφρονες», ελευθερόφρονες κι «εθνικόφρονες». Και τ ό τ ε μ ό ν ο , όταν το «δοκίμα5. Βλ. το Βούλευμα 687/10.7.1975 του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών {«Βήμα». 12.7.1975)

Ο ΛΑΚΚΟΣ ΜΕ ΤΟΥΧ ΣΚΟΡΠΙΟΥΣ

163

σαν» κι οι ίδιοι, «ανακάλυψαν» οι τελευταίοι εκείνο που «δεν έβλε­ παν» ότι επιβάλεται στους πρώτους. Τότε μόνο, φρύαξαν για ό,τι άλ­ λοτε δέχονταν σαν «σωστό» ή ανέχονταν σαν «αναγκαίο κακό»... Γ ι’ άλλη μια φορά, η ιστορική νομοτέλεια λειτούργησε ανελέητα: όταν «αγνοείς» (ή επωφελείσαι από) μεθόδους τυραννικές που ασκούν­ ται πάνω σ ’ ά λ λ ο υ ς , θά ρθει ώρα που θα τις «γνωρίσεις» πάνω στον ίδιο τ ο ν ε α υ τ ό-σ ο υ, και για όφελος άλλων... Υ ΠΑΡΧΟΥΝ, ωστόσο, δυο βασικές διαφορές ανάμεσα στα παλιότερα και στα δικτατορικά βασανιστήρια: Πρώτα - πρώτα: ενώ, άλλοτε, οι βασανισμοί ήταν ένα μέσον που χρησιμοποιούσε ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ά το κράτος, σε ώρες ο ξ ύ τ η τ α ς της εσωτερικής πάλης -σ τη ν απριλιανή δικτατορία, αποτελούσαν τον απαράβατο κ α ν ό ν α (μιά και η «επανάστασις» βρισκόταν σε αδι­ άκοπη κι οξύτατη διάσταση με το σύνολο του λαού) και τ α υ τ ί ­ ζ ο ν τ α ν απόλυτα μαζί-της, όπως σημειώσαμε πιο πάνω, επειδή αποτελούσαν τον κυριότερο στυλοβάτη-της. Επειτα: στην εποχή-μας, τα βασανιστήρια επωφελήθηκαν, κι αυτά, από την τεχνική εξέλιξη και τ ε λ ε ι ο π ο ι ή θ η κ α ν στο έπακρο, όπως όλα τ’ άλλα μέσα καταπίεσης και καταστροφής. «7α βασανιστή­ ρια, από χειροτεχνία που ήταν άλλοτε, έχουν ααχΟεί σε τεχνολογία», λέει ένας Αγγλος μελετητής του «είδους», ο δρ. Tii'wthy Sallis, του Εθνικού Νοσοκομείου του Λονδίνου. Κι η «πολύτιμη» αυτή τελειότητα δεν μένει προνόμιο των «προ­ ηγμένων» μόνο χωρών. Ισα - ίσα, α υ τ έ ς φροντίζουν -μ ε «Σχολές βασανιστηρίων» και με ειδικούς εκπαιδευτές, με πολύπλοκα όργανα και με σοφά «Εγχειρίδια»- να «μορφώνουν» τους υπανάπτυκτους στην ευγενή αυτή τέχνη. Φτάνει, φυσικά, οι υπανάπτυκτοι να είναι ε ν ε ργ ο ύ μ ε ν α των «ανεπτυγμένων»... (Η έκθεση της «Διεθνούς Αμνη­ στίας» καταγράφει 64 χώρες -όλων των ηπείρων κι όλων των καθε­ στώτων- όπου απλώνεται αυτό το «καρκίνωμα των βασανιστηρίων» και δρα αυτή η «Διεθνής των βασανιστών», μεταλαμπαδεύοντας κι αν­ ταλλάσσοντας εφόδια, γνώσεις και «γνώστες»). Φ Υ Σ ΙΚ Α , καμιά κυβέρνηση δεν παραδέχεται πως χρησιμοποιεί βα­ σανιστήρια και κανένας βασανιστής δεν ομολογεί πως βασανίζει -άμα έρθει η ώρα να κ ρ ι θ ε ί , τουλάχιστο. Οι πρώτες επειδή «ντρέπονταυ> κι οι δεύτεροι επειδή τρέμουν. Ετσι, σήμερα, ο διάλογος γύρω στο οικτρό τούτο θέμα γίνεται ανάμεσα σε «πολέμιους των βασανιστηρίων και σε ψεύτες»... Ο Παπαδόπουλος λ.χ. διατυμπάνιζε πως θα εκτελούσε με τα ίδια-του τα χέρια, στην πλατεία Συντάγματος, όλους τους «αποδεδειγμένους βασανιστάς» (και, φυσικά, κ α ν έ ν α ς δεν «αποδείχθηκε» επί της

164

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

θασιλείας-του), ενώ ο ίδιος κι ο Παττακός έδιναν τον λόγο της τιμήςτους πως θ’ αυτοκτονούσαν αν γίνονταν βασανιστήρια (και, φυσικά, χαίρουν άκρας υγείας, οι ’πανέντιμοι). Το «ίσο», σ’ αυτές τις μελοδραματικές κορώνες, τους κρατούσαν, άλλωστε, οι υπερατλαντικοί μαέστροι-τους, που δεν έπαυαν να διαβεθαιώνουν πως οι κατηγορίες για βασανιστήρια είναι «επινοήσεις τοο Διεθνούς Τύπου»9, ενώ ο εδώ πρεσβευτής-τους, Η. Tasca, έλεγε, τον Γε­ νάρη 1972, στην Επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων, πως <«5εν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η ελληνική κυβέρνηση ασκεί πολιτική βασανιστηρίων»... Στάση απόλυτα δικαιολογημένη, βέβαια, αφού η Ελλάδα αποτελεί ένα απ’ τα προκεχωρημένα φυλάκια της αυτοκρατορίας-τους, όπου η ικανότητα της «Μητέρας των Δημοκρατιών» να πατάσσει τους αντιπάλους-της πρέπει ν’ αποδειχθεί με κάθε μέσο -έστω (και είθε) το πιο τυραννικό. Καθώς έλεγε, πριν εφτά χρόνια, ο Jean-Paul Sartre, σχολιάζοντας την απόφαση του «Δικαστηρίου Bertrand Russell», που δίκασε τα αμερικανικά εγκλήματα στο Βιετνάμ, «... στο κάτω-κάτω. η Ελλάδα είναι κι αυτή χώρα αγροτική, μπήκε κι αυτή στο δικτατορικό ζυγό, η προειδοποίηση ισχύει και γι' αυτήν: υποταγή ή πλήρης εξόντωση»... Αλλά το άκρον άωτον του συνειδητού και πελώριου ψεύδους για ένα πελώριο κι ολοφάνερο έγκλημα, το έδωσε ο πιο απίθανος μάρτυρας στη δίκη της Νυρεμβέργης. Απίθανος, επειδή ήταν δ ι κ α σ τ ι κ ό ς κι επειδή πήγε να καταθέσει υ π έ ρ τ ω ν Ε ς Ες! Στο δικαστήριο, μίλησε για τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως -που κανένας δεν αγνοεί την δαντική φρικαλεότητά-τους και που ώς κι ο κατηγορούμενος Baldur von Schirach (ο αρχηγός της χιτλερικής νεολαίας) ονόμασε «την πιο τερατώδη και σατανική σφαγή, στην παγκόσμια ιστορία». Αλλά ο εν­ τιμότατος δικαστικός -που είχε επιθεωρήσει τα στρατόπεδα κατ’ εν­ τολή του... Himmier- δεν δίστασε να τα περιγράψει έτσι, αρχίζοντας απ’ το Buchenwald: «Το στρατόπεδο είχε θαυμάσια θέα. Τα κτίρια ήταν καθαρότατα και φρεσκοβαμμένα. Υπήρχαν πολλές πρασιές και λουλούδια... Οι κρατούμενοι ήταν υγιείς και καλοθρεμμένοι, και ζούσαν κανονική ζωή... Παρακολου­ θούσαν και οργάνωναν κινηματογραφικές προβολές, μουσικές παραστάσεις και αθλητικούς διαγωνισμούς... Είχαν στη διάθεσή-τους μια μεγάλη βιβλι­ οθήκη, καθώς και έναν οίκο ανοχής ( sic,/. Ολα τα στρατόπεδα ήταν περί­ που σαν το Buchenwald...»7. Δεν αμφιβάλλουμε πως κ ά π ω ς έ τ σ ι θα περιγράψουν τον ευαγή οίκον της ΕΣΑ, οι σημερινοί κατηγορούμενοι κι οι υπερασπιστές6. Ανακοίνωση του Sttte Department, 10.7.1968. Βλ. και Rapport, ο.κ. σελ. 91. 99-103, 107-110,112-113. 7. L. Poliakov, ο.*., σελ. 49, 251-252.

Ο ΛΑΚΚΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΚΟΡΠΙΟΥΣ

165

τους. Το μόνο περίεργο είναι πως ο λαμπρός εκείνος δικαστικός, που απεικόνιζε με τόσο λυρισμό την «ευγενή δραστηριότητα» και τις «αγαθές προαιρέσεις» της χιτλερικής ΕΣΑ, λεγόταν Morgen και όχι Schwarz Pfeffer (Καραπιπέρης). Καί το διόλου περίεργο, πως έμεινε ατιμώρη­ τος, όπως κι ο ημεδαπός ομόλογός-του... Λ ε γ α μ ε , στην αρχή, πως, στο εδώλιο του Στρατοδικείου, κάθε­ ται η ίδια η δικτατορία. Αλλά, σε τέτοιες ώρες, βρίσκεται υπόδικος κι Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΑΣ. Οπως οι βασανιστές δεν θα μπο­ ρούσαν να δράσουν χωρίς τα καθεστώτα που τ ο υ ς στηρίζουν και τ ά στηρίζουν, έτσι και τα καθεστώτα των βασανιστηρίων δεν θα μπορούσαν ν’ «ανθίσουν» χωρίς την προστατευτική σκιά του πολιτισμού-μας. Υστερ’ από τόσους αιώνες «προόδου», ο περιβόητος αυτός πολιτισμός καταφεύγει, για να υπάρξει, σε θασανογόνα συστή­ ματα, που αποτελούν την πιο γοερή άρνηση του Πολιτισμού. Και, γ ι’ αυτό το πελώριο αίσχος, κ α ν έ ν α ς δεν είναι αθώος. Είμαστε όλοι ένοχοι, είτε επειδή τα εφαρμόζουμε, είτε επειδή τα ανεχόμαστε, είτε επειδή δεν τα πολεμάμε ως την ολοκληρωτική εξαφάνισή-τους. [17.8.1975]

ΤΟ Θ Ρ Α Σ Ο Σ TOY Π ΑΡΘΟ Υ Η «Δήλωση» και η αυτοδιάψευση «... Και στά νότια της Κασπίας θάλασσας, ζοόσαν οι Πάρθοι, που ήταν άγριοι κι άσπλαχνοι, δόλιοι κι άρπαγες και ληστές... Κι η τέχνη-τους, όταν πολεμούσαν, ήταν η απάτη, καμώνονταν δηλαδή πως παρατούσαν τη μάχη και φεύγαν, αλλά ξαναγύριζαν άξαφνα και τοξεύανε ύπουλα τον εχθρότους... Κι απ' αυτούς βγήκε η ονομασία "πάρθιον βέλος”, που τη λέμε γιά κάθε δόλια κι απατηλή επίθεση, στο τέλος ενός λόγου, διαλόγου ή μονολό­ γου...». ΙΝΑΙ κρίμα ότι οι Ελληνες στερήθηκαν την απόλαυση να γευθούν το «πάρθιον βέλος», που ο ρίψασπις του Κορυδαλλού έριξε το περασμένο Σάββατο, δραπετεύοντας απ' τη μάχη του Εφετείου. Κρίμα, επειδή, στην πολυστέναχτη εποχή-μας, σπανίζουν παρό­ μοια τερψιλαρύγγια -αλλά κι επειδή το «ιστορικό» αυτό κείμενο απο­ τελεί την πιο πιστή «εικόνα και ομοίωσιν» του απριλιανού καθεστώ­ τος, που κατόρθωσε να συνδυάζει στον ύψιστο βαθμό το ψεύδος και το θράσος, τη γελοιότητα και την ιταμότητα, την καπηλεία και την κιβδηλία, το βιασμό της λογικής και το βιασμό της ντροπής. Φυσικά, η διαδικασία που τέλειωσε προχτές, κονιορτοποίησε πάμπολλους ισχυρισμόυς του «προκαθημένου της επαναστάσεως», των υποκαθημένων-του και των παρακοιμωμένων-του. Επειδή όμως, ο φά­ κελος της δ ι α ρ κ ο ύ ς δικτατορίας (κι όχι μόνο του «στιγμιαίου» πραξικοπήματος) τ ώ ρ α μ ό λ ι ς άνοιξε... επειδή μπορεί να υπάρχουν α κ ό μ α κάποιοι δύσπιστοι και κάποιοι «αμετανόητοι», κάποιοι νοσταλγοί και κάποιοι ιδαλγοί της «εθνεγερσίας»... χρήσιμο νομίζουμε να παραθέσουμε τα κυριότερα αποσπάσματα απ’ αυτόν τον «πάρθιο» λ ό γ ο και, παράλληλα, τον α ν τ ί λ ο γ ό -τους. Εναν αντίλογο, όμως, που δεν προέρχεται απ’ τους αντιπάλους του καθεστώτος, αλλ’ απ’ τα χείλια τ ο υ ί δ ι ο υ του Πάρθου ή των συστασιωτών και συμποσιαστών-του στην τράπεζα της δικτατορικής ευωχίας. Πρόκει­ ται για ένα «ψυχόδραμα» σπαρταριστό όσο και σπαρακτικό.

Ε

ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ TOY ΠΑΡΘΟΥ

167

Ε ν ΑΡΧΗ, λοιπόν, ην ο λόγος δια την «επανάστασιν», και η «επανάστασις» ην ο «αρχηγός», και ο «αρχηγός» ην ο λόγος και ο μονό­ λογος του Παράλογου: Ο ΛΟ ΓΟ Σ του «τέως»: «Ως αρχηγός της Επαναστάσε(υς, την ευθύνην της οποίος αποδέχομαι πλήρως, φρονώ ότι οφείλω κατά την στιγμήν αυτήν να απευθυνθώ προς τον Ελληνικόν Λαόν και να εκθέσω προς αυτόν συνοπτικώς τα αίτια, τους σκοπούς, τα επιτεύγματα και την πορείαν του μεγά­ λου εγχειρήματος, το οποίον επέρασε πλέον εις την δικαιοδοσίαν της Ιστο­ ρίας». Ο ΑΝ ΤΙΛΟ Γ Ο Σ των τέως «αδελφών» και «ανιψιών»-του: « Υπήρξε ένας χ ρ ε ω κ ο π η μ έ ν ο ς δ ή θ ε ν ηγέτης. Διότι δεν υπήρξε ηγέτης... Εχρεωκόπησε εις όλους τους τομείς που είχε αναλάβει. Γι' αυτό είχε και αυτό το οικτρό τέλος... ο α ν ε ρ μ ά τ ι σ τ ο ς » (Ν. ΜΑΚΑΡΕΖΟΣ1). «Η Επανάστασις κακοποιήθηκε από τον πρώην αρχηγό-της» (Κ. ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ2). «Η α ν ι κ α ν ό τ η ς και η α κ α τ α λ λ η λ ό τ η ς του εμφανιζομένου ως αΡΧΤϊού της Επαναστάσεως... η ά φ ρ ω ν πολιτική-του... αι α υ τ ό ­ χ ρ η μ α ε γ κ λ η μ α τ ι κ ο ί ενέργειαί-του...»(Α. ΜΑΤΘΑΙΟΥ, «υπουργός»-του3). «... Δίδει συχνά την εντύπωσιν εις την κοινήν γνώμην ότι εφαρμόζει ένα κ α θ α ρ ό ν κ α ι ρ ο σ κ ο π ι σ μ ό ν και ότι ακολουθεί κ υ ν ι κ ώ ς ένα συνεχή και απροκάλυπτον επαμφοτερισμόν» (Γ. ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ,«υπουρ­ γός» κι αυτός4).... «Αυτοσχεδίαζε, είχε μία συνωμοτική ικανότητα, αλλά τ ο υ έ λ ε ι π ε τ ε λ ε ί ω ς η μ ό ρ φ ω σ ι ς . Ολες οι ιδέες που είχε, φιλοσοφικές, ιδεολο­ γικές, πολιτικές κλπ., ήταν κ ο υ β έ ν τ ε ς ε π α ρ χ ι α κ ο ύ κ α φ ε ν ε ί ­ ο υ » . (Ο ίδιος5). Οσο γιά το «μεγάλο εγχείρημα» της «επαναστάσεως», ο ίδιος από καθέδρας προπαγανδιστής-της, λέει: «Η Απριλιανή Επανάστασις ήταν τέτοια μόνο με τη νομική(;) έννοια του όρου, όχι όμως και με την κοινωνιολογική, την οικονομική ή την πολιτική. Ευθύς εξ αρχής, φάνηκε η συμβιβαστική-της διάθεσις, η έλλειψις ιδεολογί­ ας, η απουσία προγράμματος, η απροθυμία στην πολιτική στελέχωσι, ο καιροσκοπισμός του Αρχηγού-της, η ιδιοτέλεια και η στενοκεφαλιά των

1. Συνέντευξη, «Βήμα», 4.8.1974. 2. Λόγος-του, 20.10.1973. 3. Περ. «Νέες Κατευθύνσεις», Δεκέμβριος 1973. 4. Υπόμνημά-του, 5.10.1972. Στό βιβλίο-του Το Ελληνικό πρόβλημα και η λύσις-του, 1975, σελ. 210. 5. Συνέντευξη, «Βήμα», 4.8.1974.

168

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

περισσοτέρων συνεργατών-του... Η δ ι α ρ κ ή ς σ υ ν ω μ ο σ ί α δ ε ν ε ί ­ ν α ι Ε π α ν ά σ τ α σ ι ς ...»*. ΛΟΓΟΣ: «Εχω απολύτως ήσυχον την συνείδησίν-μου, διότι ενήργησα κατά τας υπαγορεύσεις-της και υπήρξα συνεπής προς τας ε θ ν ι κ ά ς α ρ χ ά ς-μ ο υ» . Α Ν ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «ΕξεγέρΟην (προ εικοσαετίας ήδη) όταν διεπίστωσα π ό σ ο ν χ α μ η λ ή ε ίν α ι η σ τ ά θ μ η τω ν π ρ ο α σ π ισ τ ώ ν τη ς ε θ ν ι κ ο φ ρ ο σ ύ ν η ς » (Θ. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ - «υπουργός» και ούτος7). Αλλο, βέβαια, αν εδέχθη ασμένως τα χαρτοφυλάκια που του πρόσφεραν οι αναλαθόντες εργολαθικώς την προάσπισιν της εθνικοφροσύνης με υψηλοτάτης στάθμης βασανιστήρια... ΛΟΓΟΣ: «Η δημοκρατία είχεν αποπνιγή από τας αναθυμιάσεις ενός δι­ εφθαρμένου κοινοβουλευτισμού, κατα τας ομολογίας των ιδίων των εκπροσώπων-του». Α Ν ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Ενώ γίνεται συνεχώς, αλλά γενικώς και αφηρημένως, λόγος περί φαυλότητος, συναλλαγών, κ.ο.κ., δεν έγιναν συγκεκριμένοι εν­ τυπωσιακοί αποκαλύψεις περί όλων αυτών... Τούτο ευλόγως ήγειρεν ε ρ ω τ η μ α τ ι κ ά εις την κοινήν γνώμην περί της υπάρξεως της τόσον διακηρυχθείσης φαυλότητος ή περί της ει^κρινείας της Επαναατάσεως, και δ ε ν ε δ ι α κ α ι ο λ ό γ η σ ε ν εξ αυτής της πλευράς τ η ν έ λ ε υ σ ί ν τ η ς » (Γ. ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ"). Λ ΟΓΟΣ: «Ο αναπόφευκτος ε μ φ ύ λ ι ο ς π ό λ ε μ ο ς , προς τον οποίον εσυρόμεθα, θα κατέ/^γεν εις βεβαίαν επικράτησιν του κ ο μ μ ο ύ ν ι ­ α μ ο ύ , που θα προσέθετε νέας εκατόμβας». ΑΝ ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Το μίασμα του κομμουνισμού έ χ ε ι π α ύ σ ε ι να α π ο τ ε λ ε ί κ ί ν δ υ ν ο ν δια τον ελεύθερον κόσμον» (Γ. Π ΑΠ ΑΔΟΠΟΥΛΟΣ·). «Στα χρόνια πριν από την κατάληψη της εξουσίας (21.4.), η δημοκρατία στην Ελλάδα δ ε ν ε κ ι ν δ ύ ν ε υ ε ν' ανατροπή από την άμεση δράση του κομμουνισμού» (Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ10). «Η απειλή επικείμενης ενόπλου συρράξεως, η οποία δ ή θ ε ν επέβαλε την επέμβασιν του Στρατού... και α ν ύ π α ρ κ τ ο ς ήτο και ο υ δ ό λ ω ς α π ε δ ε ί χ θ η . Ούτω το προβληθέν ως δήθεν κύριον αίτιον της Επαναστάσεως, κ α τ έ ρ ρ ε υ σ ε ν απο ανυπαρξίαν στοιχείων» (Γ. ΓΕΩΡΓΑ­ ΛΑΣ” ). 6. Το Ελληνικό πρόβλημα κλπ., σελ. 134 και 143. 7. Απάντηση στον Κ. Ββντήρη, «Βράδυνή», 26.10.1968. 8. Υπόμνημα, 16.8.1968, ο.π. σελ. 165. 9. Λόγος νουθεσίας πρός τους... Ευρωπαίους, 16.12.1969. 10. Συνέντευξη στον Sir Hugh Green, ·Sunday Telegraph·, 2.8.1970. 11. Υπόμνημα 16.8.1968, ο.π., σελ. 163-4.

ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ TOY ΠΑΡΘΟΥ

ΛΟΓΟΣ: «Η Επανάστασις εγκατεστάθη διά της ομογνώμοο αποφάσεως των Ενόπλων Δυνάμεων». Α Ν ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Ουδείς μας εγνώριζε, ουδένα εγνωρίζαμεν, ουδείς εγνώριζε τι αντιμετωπίζαμεν» (Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ12)... Ουδείς, λοιπόν, εγνώριζε τους 10.000 αξιωματικούς, που «ομογνώμως απεφάσισαν» κλπ; Δεν εγνωρίζαμε, κι εμείς, ότι διαθέτουμε Στρατό-φάντασμα!... Αν πάλι «ομογνώμως» οι Ενοπλες Δυνάμεις απεφάσισαν κλπ, τότε ε γ ν ώ ρ ι ζ α ν ό τ ι δεν θ’ αντιμετώπιζαν κ α ν έ ν α κίνδυνο, αφού όλα τα Οπλα ήταν ομόγνωμα... Τέτοιοι αλληλογρονθοκοπούμενοι ισχυρισμοί όζουν απάτης, παράνοιας ή συνωμοσίας -ή και τα τρία... «... ο αξιωματικός (ο Παπαδόπουλος -και άρα ό χ ι οι Ένοπλες Δυνά­ μεις) που ή ρ π α σ ε μίαν ημέραν την εξουσίαν με π ο ν η ρ ι ά ν και τόλμην ως α υ τ ό κ λ η τ ο ς εντεταλμένος του λαού...» (Γ. ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ13). «τΕστω και αργά (25.11.73) ω Ενοπλοι Δυνάμεις απηλλάγησαν του ασφυ­ κτικού εναγκαλισμού ενός α σ υ ν ε ι δ ή τ ο υ ε κ μ ε τ α λ λ ε υ τ ο ύ τ η ς τ ι μ ή ς - τ ω ν » (Δ. ΣΤΑΜ ΑΤΕΛΟΠΟ Υ ΛΟΣ14). ΛΟΓΟΣ: «Ουδέποτε άλλοτε εις την ιστορίαν της Ελλάδος καθεστωτική ή πολιτική μεταβολή έγινε δεκτή με μεγαλύτερο ν και αυθορμητότερον ε ν θ ο υ σ ια σ μ ό ν » . Α ΝΤΙΛΟ ΓΟ Σ: Και ακριβώς για να συγκροτήσει αυτό τον ακράτητο ενθουσιασμό των Ελλήνων, κράτησε, σαν δαμόκλειο σπάθη πάνω απ’ το κεφάλι-τους, τον Σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ό Ν ό μ ο εφτά σχεδόν χρόνια: «Ο στρατιωτικός Νόμος είναι απλή σκιά... (αλλά τον διατηρούμε, επειδή) οι άνθρωποι σ υ γ κ ρ ο τ ο ύ ν τ α ι από αυτή τη σκιά περισσότερο παρά από ολόκληρη την ποινική νομοθεσία» (Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ1·). ΛΟΓΟΣ: «Μόνον μία ελαχιστοτάτη μειοψηφία επαγγελματιών ή υπο­ ψηφίων της πολιτικής εδυσφόρησε διά την Επανάστασιν. Η λεγομένη “αντίστασις" ούτε το εν δεκάκις χιλιοστόν του Εθνους αντιπροσώπευσε συνολικώς κατά την διάρκειαν της εξαετίας». Α Ν ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: Και γιά ν’ αντιμετωπίσει αυτή την «ελαχιστοτάτην μειοψηφίαν» και το «εν δεκάκις χιλιοστόν», ίδρυσε δυό δεκάδες στρα­ τοδικεία που απαγγείλανε 4.500 καταδίκες, φυλάκισε, εκτόπισε και 12. Λόγος-του, 27.4.1967. 13. Υπόμνημα, 5.10.1972, ο.π., σελ. 216. 14. «Βραδονή», 1.12.1973. 15. Συνέντευξη στον Sir Hugh Green (ο.π.), που πρόσθετε: «Η απάντηση αυτή. αηό τον άνθρωπο που ισχυρίζεται πως έχει μαζί-του το 92% των Ελλήνων, αποτελεί σ η μ α ν τ ι κ ή ο μ ο λ ό γ ι α της ανάγκης να διατηρεί αλύγιστο το μηχανισμό της τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ί α ς . Την ανάγκη αυτή την ονόμασε ο ίδιος (ο Παπαδόπουλος) "r ο σ τ ο ι χ ε ί ο τ ο υ φ ό β ο υ ·» .

170

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

βασάνισε χιλιάδες χιλιάδων «ενθουσιώδεις» πολίτες και χρησιμοποι­ ούσε γιά κάθε μετακίνησή-του στρατιές φρουρών, που κόστιζαν 300.000 δραχμές την ημέρα... Εφ' ω και: «Ο ελληνικός λαός... έχει α η δ ι ά σ ε ι την Επανάατασιν... Δ ε ν τ ο υ ς θ έ λ ε ι ο λ α ό ς . Η Ε π α ν ά σ τ α σ ις σ τ η ρ ίζ ε τ α ι σ ε 2 0 -3 0 α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ύ ς » (Στ. ΠΑΤΤΑΚΟΣ1·). «Αι αυθαιρεσίαι και οι “ετσιθελισμοί" των παραγόντων δημιουργούν α π ω θ η τ ι κ ή ν νοοτροπίαν εις τόν λαόν» (Α. ΜΑΤΘΑΙΟΥ17). «Επί δημοσκοπήσεως (πολιτών και στρατιωτικών) το 93,5% απεφάνθη ότι π ρ έ π ε ι να φ ύ γ η α μ έ σ ω ς ο Παπαδόπουλος, το υπόλοιπον 6.5% υπήρξεν αδιάφορον» (Ν. Μ ΑΚΑΡΕΖΟΣ18). Α υ τ α για τις « α ι τ ί ε ς » του μεγάλου εγχειρήματος» και την υποδοχή-του απ’ το λαό. Να, τώρα, οι «σ κ ο π ο ί» και τα «ε π ιτ ε ύ γ μ α τά»-του. ΛΟΓΟΣ: «Απεβλέψαμεν εις την ανάσχεσιν της πορείας του Εθνους προς την διάλυσιν, εις την εγκαθίδρυσιν μιάς νέας και υγιούς δημοκρατίας, με αναμορφωμένην την πολιτικήν ζωήν και με αποδοτικόν κρατικόν μηχανι­ σμόν... Να ιδρύσωμεν κράτος δικαίου, ισχύος και ελευθερίας... Δύναμαι να διακηρύξω με απόλυτον πεποίθησιν ότι... όσα επράξαμεν αποτελούν στα­ θμόν εις την Ελληνικήν ιστορίαν». A Ν Τ Η Ο Γ Ο Σ : «Υπάρχει α ν η θ ι κ ό τ η ς , α δ ι κ ί α και ν ε π ο τ ι ­ σ μ ό ς ... Η "χούντα” (sic) καλοπερνά... κλέβει... φιλοξενείται» (Στ. ΠΑΤΤΑΚΟΣ1·). «Χονδροειδή σφάλματα και απαράδεκτοι παραλείψεις των υπευθύνων ηγετών.. Ευτελής ποιότης και . . . κ α κ ο σ μ ί α μεθόδων (κατά των «διαφωνούντων»), αι οποίαι προσιδιάζουν μόνον εις φ α σ ι σ τ ι κ ά καθεστώ­ τα» (Ν. ΜΑΚΑΡΕΖΟΣ20). «Χαρακτηριστικά της Επαναστάσεως είναι: Ανυπαρξία πολιτικής ακέψεως, ιδεολογίας, στελεχώσεως και δράσεως... Ανυπαρξία πραγματικής κυβερνήσεως... Μόνιμος κυβερνητική κρίσις... Ουδεμία προώθησις βασι­ κών θεμάτων του τόπου... Εγκατάλειψις και απώλεια της νεολαίας»... «...Νομίζουμε ότι όλα τακτοποιούνται με άνωθεν διαταγές και ερασιτεχνι­ κές αυστηρότητες»... <*Συνεχής αυτοσχεδιασμός και περιπτωσιακή αντιμετώπισις των προβλημάτων»... «Η α π ο τ υ χ ί α της 21 Απριλίου... η απο­ τυχία... η αποτυχία .» ..« Δ εν υ π ά ρ χ ε ι π ο υ θ ε ν ά ο ύ τ ε ε ξ ο υ ­ 16. Εκθεσή-του προς Πακαδόπουλο, 7.8.1968. Σε: Σόλωνος Γρηγοριάδη, Ιστορία της δικτατορίας, Αθήνα, Κακόπουλος, 1975, σελ. 234-236. 17. Ο.κ., Μάρτιος 1973. 18. Σε συζήτηση με τον Μαρκεζίνη, 23.11.1973. Ο.π., Δεκέμβριος 1973. 19. Εκθεσή-του, ο.π. 20. Δηλώσεις-του, Νοέμβριος 1973.

ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ TOY ΠΑΡΘΟΥ

171

σ ία , ο ύ τ ε ε υ θ ύ ν η κ α ί , σ υ ν ε π ώ ς , ο ύ τ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α » . . . «Ολα εφθάρησαν... Σαν έθνος, ζούμε την " Ω ρ α μ η δ έ ν " » (Γ. ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ21). «Οδηγούμενοι από σφάλματος εις σφάλμα, ωδήγησαν την χώραν εις πολιτικόν α δ ι έ ξ ο δ ο ν » (Α. ΜΑΤΘΑΙΟΥ22). «Η συσσωρευθείσα υπό της τυραννίας κ ό π ρ ο ς τ ο υ Λ υ γ ε ί ο υ...» (Δ. ΣΤΑΜΑΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ23). ΛΟΓΟΣ: «Τεράστιαι προσπάθειαι κατεβλήθησαν δια την αναδιοργάνω­ σ ή και την εκδημοκράτησιν της Π α ι δ ε ί α ς, η οποία τώρα παρέλυσε...» ΑΝ ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Η Παιδεία εξακολουθεί να είναι ο μ έ γ α ς α σ θ ε­ ν ή ς... Επιτρέπουμε σε μερικούς παλαιολιθικούς σκοταδιστάς να μας κα­ τευθύνουν... Βλέπουμε κοντόφθαλμα τον σφύζοντα χώρο (της νεολαίας) σαν ένα απέραντο σ τ ρ α τ ώ ν α...» (Γ. ΓΕΩΡΓ ΑΛΑΣ24). ΛΟΓΟΣ: «... διά την ενεργοποίησιν της Λ ι ο ι κ ή σ ε ω ς, η οποία τώρα καθεύδει...» Α Ν ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Η Διοϊκησις... έχει περιπλακή εις επικίνδυνος ασφυκτικόν συγκεντρωτισμό...και εις την κρίσινενός ανδρός περιστοιχιζομένου υπό υπόπτου χορείας ανευθυνοϋπευϋύνων... Η Γ ρ α φ ε ι ο κ ρ α τ ί α και ο μ α ν δ α ρ ι ν ι σ μ ό ς ευρίσκονται και πάλιν εις την δόξαν-των» (Στ. ΠΑΤΤΑΚ.ΟΣ2*). « Τεχνοκρατούμενος γραφειοκρατικός καισαρισμός... Η Γραφειοκρατία είναι ι σ χ υ ρ ο τ έ ρ α από την προεπαναστατικήν περίοδον» (ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ»), «Χρησιμοποίησις εις θέσεις-κλειδιά των πλέον γραφειοκρατικών και φ α ύ λ ο κ ρ α τ ι κ ώ ν στοιχείων» (Α. ΜΑΤΘΑΙΟΥ27). ΛΟΓΟΣ: «... διά την οργάνωσιν των κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν υ π η ρ ε σ ι ώ ν , αι οποίαι τώρα αναρχούνται...» Α Ν ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Οτι η Κοινωνική Πρόνοια και Αντίληψις εξακολουθεί να χ ω λ α ί ν ε ι , είναι β έ β α ι ο ν » (Σπ. Μ ΑΡΚΕΖΙΝΗΣ28). ΛΟΓΟΣ: «... διά την δημιουργίαν υποδομής της ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς α ν α π τ ύ ξ ε ω ς . .. ». 21. Αρθρα κλπ, από Γενάρη 1972 ώς Απρίλη 1974. Ο.π., σελ. 30-34, 68, 151, 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Ο.π., Νοέμβριος 1973. Ο.*. Αρθρα, 1.10 και 20.11.1973. Ο.π., σελ. 21,29. Ο.π. Υπομνήματα, 27.11.1972 και 30.11.1973. Ο.π., σελ. 69 και 223. Ο.π., Μάρτιος 1973. «Πρωθυπουργικός» λόγος-του, 9.10.1973.

172

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Α Ν ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Τα οικονομικά όεν πάνε τόσον καλά όσον τα παρουσι­ άζει η "χούντα”... Το κεφάλαιο κυβερνά...»(Στ. ΠΑΤΤΑΚΟΣ2·). «Η επιόεινωσις (της οικονομίας) θέτει σοβαρά προβλήματα... θα πω όλην την αλήθειαν εις τον λαόν δ ι ά να σ ώ σ ω την κατάστασιν. Ηδη ΕΧΑΣΑΜ ΕΝ ΕΞΗ ΧΡΟΝΙΑ»... (Τα χρόνια των «τεραστίων προσπα­ θειών», φυσικά!) (Σπ. ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ30). ΛΟΓΟΣ: «...διά την δημιουργίαν υποδομής της ε θ ν ι κ ή ς α μ ύ ν η ς με τους ενδεδειγμένους εξοπλισμούς». Α ΝΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Εχει κ λ ο ν ι σ 0 ή η πίστις και εμπιστοσύνη του λαού -και των ξένων- προς τον Ε)-ληνικόν Στρατόν ως υποστηρίζοντα α σ υ ­ ν ε π ή επανάστασιν» (Στ. ΠΑΤΤΑΚΟΣ31). Και πόσο δ ί κ ι ο είχαν ο «λαός και οι ξένου>,το έδειξε η εγκλημα­ τική τραγωδία της Κύπρου και η τραγελαφική ιλαροτραγωδία της επιστράτευσης... ΛΟΓΟΣ: «Το διαρρεύσαν έτος (1974 - 75, υπήρξεν έτος) εκθεμελιώσεων και οπιοθοδρομήσεως». Α Ν ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: Ενώ, βέβαια, η επταετία ήταν η χρυσή εποχή της «θεμελιώσεως και εμπροσθοδρομήσεως» -μ ε τα κολοσσιαία ελείμματα και τα αβυσσαλέα σκάνδαλα, με τα πελώρια υπερκέρδη μερικών προ­ νομιούχων τεχνικών εταιριών, με την «κολυμθήθρα του Σηλωάμ» των «κοσμοϊστορικών» συμβάσεων (Litton, Macdonald, Ωνάσης κλπ.), που έγιναν καταθόθρα δισεκατομμυρίων, με το όργιο των «χαριστικών και επισφαλών δανείων, διά τα οποία είχον ενδιαφερθεί κυβερνητικοί παράγον­ τες ή πρόσωπα συνδεόμενα με αυτούς» (Μ. ΡΟΥΦΟΓΑΛΗΣ32). ΛΟΓΟΣ: «Απεβ/χψαμεν εις την α ν α μ ό ρ φ ω σ ι ν τ η ς πολιτικής ζω­ ής...» Α ΝΤΙΛΟ ΓΟ Σ: Κ αιτην«αναμόρφωσιν»αυτήθα τή πραγματοποιούσαν «ευγονιστές» όπως ο Ιωαννίδης, που «έχει νοοτροπίαν δ ε ο μ ο φ ύ λ α ­ κ α» και «π ρ ό δ ω σ ε τους πάντας και τα πάντα» (Μ. ΜΠΑΛΟΠΟΥΛΟΣ33), που δίδασκε τους νεοσύλλεκτους ΕΣΑτζήδες πως «η β ία είναι η Ψυχή της Ελλάδος» και πως «η ΕΣΑ είναι για την Επανάσταση ό,τι είναι για το σώμα η ψυχή και το πνεύμα»3*... ο Ρουφογάλης που υπήρξε «α ισ χ ρ ό ς ο ρόλος-του -καθώς και της Κ Υ Π - εις την πο^τικήν, δημοσίαν

29. 30. 31. 32. 33. 34.

Ο.π. Συνέντευξη στον Eric Rouleau, -Le Monde·, 13.10.1973. Ο.π. Εκθεση ΚΥΠ. «Ταχοδρόμος», 29.8 και 12.9.1974. Απολογία-του στη δίκη των κρεάτων, 14.6.1975. Συνέντευξη του βασανιστή Μ. Στάικου, · New York Times·, 11.1.1975.

ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ TOY ΠΑΡΘΟΥ

173

και ιδιωτικήν ζωήν της χώρας-μας» (ΠΑΝ. ΜΑΚΑΡΕΖΟΣ3*)... ο Ανδρουτσόπουλος, ο Ασλανίδης, ο Τοτόμης, ο Ματθαίου, ο Τσάκωνας, ο θάνος, που κατηγορούνται για καταχρήσεις, υπεξαιρέσεις, απάτες, και πλαστογραφίες υπαρκτών και ανύπαρκτων διπλωμάτων... Ο Σ Ο ΓΙΑ την περαιτέρω « π ο ρ ε ί α ν » του «εγχειρήματος», υπήρχαν και εκεί πανέτοιμα και πανέντιμα σχέδια: ΛΟΓΟΣ: «Σκοπός-μας ήτο να παραδώσωμεν το ταχύτερον δυνατόν την εξουσίαν εις τον Λαόν... Εμμονος (και ειλικρινής) πρόθεσίς-μας ήτο η μετάβασις εις την ομαλότητα». ΑΝ ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Λεν θα ημπορούσα να σας πω αν τα ελατήριά-του (του Παπαδόπουλου), απορρέουν από δημοκρατικός πεποιθήσεις ή από πολιτικήν υ σ τ ε ρ ο β ο υ λ ί α ν » (Σπ. ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ3·). «Μπορεί να αποβλέπη εις δ ι α ι ώ ν ι σ ι ν του καθεστώτος-του. Μπορεί, αφού είναι Πρόεδρος να επωφεληθεί...» (Σπ. ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ37). Αλλωστε, πόσο ομαλή θα ήταν αυτή η «ομαλότης» το είχε πει ο ίδιος ο «αρχηγός»: «H Επανάστασις επιθυμεί να αποτε/χσει ο ρ γ α ν ι κ ό ν κ α ν ό ν α της δημοσίας ζωής και εις το μέ'/J.ov»**... «Οργανικόν κανόνα» με τα κ α ν ό ν ι α , βέβαια... ΛΟΓΟΣ: « Ο υ δ έ π ο τ ε ετάξαμεν ως σκοπόν-μας την εγκαΟίδρυσιν τ υ ρ α ν ν ί α ς...». ΑΝ ΤΙΛΟ ΓΟ Σ: «Πρέπει να δίδωμεν εις τας καταστάσεις το πραγματικόν-των όνομα: Λεν έχομεν δημοκρατίαν. Εχομεν δ ι κ τ α τ ο ρ ί α ν » (Θ. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ3·). Και τ ί ε ί ν α ι δικτατορία, το εξηγεί ο ίδιος: «Ουσιώδη γνωρίσματα της δικτατορίας είναι ότι δεν λογοδοτεί εις κα­ νένα και ότι δεν υπάρχει αντικειμενικός περιορισμός της χρονικής διαρκείας-της»*0. Οπως, ακριβώς, και το καθεστώς-«του»... Ο ίδιος πάλι έχει δώσει την πιστότερη εικόνα της «ιδανικής» δικτα­ τορίας -τη ς μεταξικής-, που στάθηκε το πρότυπο και το ίνδαλμα των πατρώνων-του: «... Εσκότωσε την ψυχήν του λαού με σατανικήν μεθοδικότητα... Εξηυτέλισεν ολόκληρον το έθνος... Χιλιάδας ανθρώπων υπεχρέωσε να τον χει­ ροκροτούν... Χιλιάδας πολιτών εταπείνωσε με τας διαβοήτους εκείνος "δη­ λώσεις μετανοίας”.... Χιλαάδας Ελλήνων διέφθειρε με το τεράστιον δίκτυον 35. 36. 37. 38. 39. 40.

Γράμμα-του στο «Βήμα». 1.9.1974. Συνέντευξη σε Ε. Rouleau, ο.π. Συνέντευξη στο -Spiegel*. Βλ. «Ακρόπολις». 28.10.1973. Διάγγελμα 21.4.1973. Βλ. «Βραδονή». 5.5.1973. Πολιτική Αγιογή. Αθήναι, 1970, σελ. 120.

174

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

χαφιεδισμού, το οποίον ήπλωαεν εφ ’ ολοκλήρου της χώρας... Ε νέκρωσε την πολιτικήν ζωήν της Ελλάδος. Εσταμάτησε την φυσιολογικήν κυκλοφο­ ρίαν των αξιών, η οποία αποτελεί προϋπόθεσιν κάθε υγιούς κοινωνίας. Κατεδίωξε τας ιδέας. Εσάρκασε την έννοιαν της ελευθερίας με πλαδαρά αναμααήματα μουσολινικής επιχειρηματολογίας...»41. Το «πορτραίτο» τούτο του μεταξικού «πολιτισμού» ισχύει, φυσικά, κατά γράμμα, και για τον απριλιανόν τοιούτον. Αν, τώρα, αυτά όλα δ ε ν είναι τυραννία, τότε σίγουρα και ο Παπαδόπουλος είναι Δημο­ σθένης μαζί και Π ερικλής και Αριστείδης ο δίκαιος... Κ.ΑΙ ΑΦΟΥ, αδίστακτα, έπαιξε τό ρόλο του ψευδομάρτυρα για το παρελθόν, ο «αρχηγός» δεν διστάζει να υποδυθεί αδιάντροπα και τον ο σ ι ο μ ά ρ τ υ ρ α του παρόντος: Σπεύδει, πρώτα, να κομπάσει πως «το έργον-του ζη εις την μνήμην ό/Μν των Ελλήνων» -και, πραγματικά, ζει και θα ζει εσαεί, όπως ακρι­ βώς η χολέρα του 1854, το «αίσχος» του 1897 ή η φρίκη της Κατο­

χής-

Οδύρεται, έπειτα, για την απόπειρα «εξοντώσεώς-των (των απριλι­ ανών) ως πολιτικών αντιπάλων» -αλλά, τότε, γιατί δεν τόλμησε να κά­ νει εκλογές, τον καιρό της «παντοδυναμίας»-του, ώστε να εξοντώσει α υ τ ό ς τους αντιπάλους-του;... Φρίττει, ύστερα, για το «πρωτοφανές κύμα ύβρεων, χλευασμών, χυδαι­ οτήτων και συκοφαντιών» που «εξαπελύθη εναντίον-των» - τ ό σ ο πρω­ τοφανές, ώστε δεν φτάνει ούτε το «εν δεκάκις χιλιοστόν» των όσων εξήμεσε, α υ τ ό ς και οι συν αυτώ, κατά των πολιτικών και κατά του ελληνικού λαού ολόκληρου... Κατηγορεί, ακόμα, τον πρωθυπουργό ότι «υπηγόρευσε την ετυμηγο­ ρίαν της δικαιοσύνης» και «μετέτρεψε την Βουλήν εις "λαϊκόν δικαστήριον", διά πρωτοφανούς παραβιάσεως γραπτών και αγράφων κανόνων δικαί­ ου» - α υ τ ό ς , που είχε μετατρέψει τα Στρατοδικεία-του σε «αντι λαϊκά δικαστήρια» και τη Δικαιοσύνη σε «στυγνόν όργανον της τυραννίας-του»... Θρηνεί, επιπλέον, για την «απάνΟρωπον, άδικον και αυθαίρετον αυτήν μεταχείρισιν» - α υ τ ό ς , που στάθηκε η Μούσα και η Ηγερία της τόσο ανθρωπιστικής, δίκαιης και νομότυπης μεταχείρισης των Ελλήνων από τους θηριόμορφους και θηριόψυχους σμπίρους-του της Ασφά­ λειας και της ΕΣΑ... Απειλεί, τέλος, πως: «θα ηδυνάμεθα, διά προσκομίσεως συγκλονιστι­ κών στοιχείων, τα οποία διαθέτομεν, να ανατρέψωμεν άρδην ολόκληρον το οικοδόμημα των διωκτών-μας». Αλλά ΔΕΝ τα προσκομίζει - όχι βέ­ βαια, για να μην «διασπάση το Εθνος ανεπανορθώτως», όπως λέει ο μέ41. 'EUoBipioM, 3.2.1945.

ΤΟ ΘΡΑΣΟΣ TOY ΠΑΡΘΟΥ

175

γας εθνοθάπτης -, αλλά επειδή, απλούστατα, τα στοιχεία αυτά είναι τ ό σ ο υ π α ρ κ τ ά , όσο και τα «70 οχήματα των τριών τόννων» με τα εξίσου «συγκλονιστικά» στοιχεία για την «επικειμένην (το 1967) κομ­ μουνιστική ν εξέγερσιν» - που κ α ν έ ν α ς δεν τα είδε και κανένας δεν τα ξανάκουσε π ο τ έ πιά... Α Λ Λ Α το πιο «γκροτέσκο» μέρος του μεγαλειώδους αυτού κειμένου είναι ο Επίλογός-του: «Ανήσυχοι διά τα μελανά νέφη. τα οποία έχουν συσσωρευΰεί εις τον ΕλΜ/νικόν ουρανόν, απευΟυνόμεΟα προς τον Ελληνικόν Λαόν και τον καλούμεν εις συναγερμόν διά την υπεράσπισιν των τιθεμένων υπό αμφισβήτησιν απαραγράπτων δικαίων της Ελλάδος, διά την διάσωσιν του φιλελευθέρου αστικού καθεστώτος, το οποίον οδηγείται βαθμιαίας εις κατάλυσιν υπό του εκτραχηλισθέντος κομμουνισμού, και διά την κατάπνιζιν των δημιουργηθέντων ήδη, λόγω της κομματικής εμπαθείας, σπερμάτων ενός νέου ολέ­ θριου διχασμού». Είναι αληθινά συγκινητικό να τα λέει αυτά ο άνθρωπος που α π ε μ π ό λ η σ ε τα «απαράγραπτα δίκαιά»-μας με τις απανωτές προδοσίες-του (αφοπλισμός Κύπρου κλπ.).·. που οργίασε επιβάλλον­ τας το πιο α ν ε λ ε ύ θ ε ρ ο κι ε κ τ ρ α χ η λ ι σ μ έ ν ο καθεστώς της Ιστορίας-μας... που συσσώρευσε όχι νέφη αλλά κ α τ α ι γ ί δ ε ς ολέ­ θρου στον ελληνικό ουρνό... και που μόνο έ ν α κατόρθωσε: να ε ν ώ σ ε ι όλους τους Ελληνες - ε ν α ν τ ί ο ν - τ ο υ... [24.8.1975]

ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ Ο μετριασμός και το «μέτρον» «Νομίζω τε δύο τα εναντιώτατα εοβοολία είναι, τάχος τε και οργήν, ων το μεν μετά ανοίας φιλεί γίγνεσθαι, το δε μετά απαιδευσίας και βραχύτητος γνώμης» [«Και νομίζω πως δύο πράγματα, πάνω απ' όλα, εμποδίζουν να πάρεις σωστήν απόφαση, η σ π ο υ δ ή και η ο ρ γ ή : την πρώτη συνοδεύει συν­ ήθως η απερισκεψία, τη δεύτερη η αμάθεια και η στενή αντίληψη»]. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, Γ', 42 Ο ΡΑΠΙΣΜΑ kcu ο γρίφος εξακολουθούν να ερεθίζουν και να ταλανίζουν τους Ελληνες μιά βδομάδα τώρα: ρ ά π ι σ μ α κατά της Δικαιοσύνης, που η απόφασή-της κονιορτοποιήθηκε, πριν καν γί­ νει τελεσίδικη... ρ ά π ι σ μ α κατά του ελληνικού λαού, που την ιερή αξίωσή-του για κολασμό των απριλιανών ενόχων, είχε περίτρανα δι­ καιώσει κι επικυρώσει το Εφετείο. Και γ ρ ί φ ο ς για την στάση της Κυβέρνησης, που, όχι «έσπευσε», αλλά ε κ ά λ π α σ ε να δώσει χάρη στους θανατοποινίτες του Κορυδαλλού, υποσκελίζοντας τις νόμιμες διαδικασίες κι υποκαθιστώντας τα αρμόδια δικαστικά όργανα, «κατ' ανεπίτρεπτον παράβασιν του Συντάγματος»'. Κι είναι τόσο σκοτεινός κι άλυτος αυτός ο γρίφος, ώστε παραμερί­ ζει και το άλλο ερώτημα: «πρέπει ή όχι να ε κ τ ε λ ε σ θ ο ύ ν ο ι θανα­ τικές ποινές;». Η πρώτη αστραπιαία κυβερνητική ανακοίνωση προκάλεσε, το ίδιο αστραπιαία, μετάθεση βάρους και μετάβαση ενδιαφέρον­ τος: από κείνη τη στιγμή, το μέγα π ο λ ι τ ι κ ό π ρ ό β λ η μ α , για τους Ελληνες, δεν αποτελούν πια οι αχρείαστες κεφαλές των αρχιπρω-

Τ

I. Σύμφωνα με την υχ- αριθμ. 14)4.10.1965 γνωμοδότηση του τότε Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, η χορήγηση χάρης κ ρ ι ν γίνει η αχόφαση τ ε λ ε σ ί δ ι κ η (κριν. δη­ λαδή κρίνει ο Αρειος Πάγος τις τυχόν αναιρέσεις) αχοτελεί ιαηκίτρατον αύμβασιν της ικτιϊιοτικής ίζουσίας ος το έργον της όικαατικής· και ·παράβαοιν του Συντάγματος». Κι ο εισαγγελέας χου γνωμοδότησε έτσι. δεν ήταν άλλος - ώ της ειρωνίας!- αχ’ τον Κ. Κόλλια. τον χρώτο «χρωθυχουργό» της δικτατορίας! (Βλ. *Βήμα·. 26.8.75).

ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ

177

ταίτιων, αλλά οι ανεξιχνίαστες β ο υ λ έ ς και π ρ ο θ έ σ ε ι ς που εμ­ φωλεύουν στις κεφαλές της εξουσίας -και που δίνουν λαβή σε μύριες όσες υποθέσεις, εικασίες κι ανησυχίες. Ολες οι ανακοινώσεις που μας επιδαψιλέυσαν οι «κυβερνητικοί κύκλοι»2 δεν μπόρεσαν να προσφέ­ ρουν κ α μ ι ά πειστική απάντηση στην αρχική απορία, καμιάν αποτε­ λεσματική εκτόνωση στη «διαρκή» δυσφορία. Ολες οι «καθησυχαστικές» εξηγήσεις δημιουργούσαν, κάθε φορά, καινούριες, ακόμα πιο ανησυχαστικές, «παρεξηγήσεις»· Και οι Ελληνες -σα ν άλλοι Φάουστ-, ύστερ’ από «τόσα φώτα», μείναμε αφώτιστοι «ωσάν και πρώΕτσι, οι πολίτες που «φύσει ορέγονται του ειδέναι», επιδόθηκαν σε ατέρμονες ιχνηλασίες, για να θρούν το «μίτο» του μυστηρίου. Κι έτσι, είδαν το φώς ένα πλήθος «ερμηνείες», που τις «επικρατέστερες» μπο­ ρούμε να τις «βασανίσουμε» με τη λογική-μας - όπως οι κυβερνητικές ανακοινώσεις μας βασάνισαν με τη Σολομωνική-τους.

Η ΕΚΔΟΧΗ ΤΩΝ «ΔΕΣΜΕΥΣΕΩΝ»: Ο Κ. Καραμανλής - λ έε ι- είχε αναλάθει την υποχρέωση να μην διωχθούν οι απριλιανοί εγκληματίες ή, τουλάχιστο, να μην τους επιβληθούν θανατικές ποινές. Η Κυβέρ­ νηση αποκρούει, φυσικά, σαν «αβάσιμον και συκοφαντικόν», ακόμα και τον «υπαινιγμόν» για οποιεσδήποτε «υποχρεώσεις και όρους». Κι έχουμε κάθε λόγο να το πιστέψουμε, γιατί οι κυβερνώντες-μας «είναι, όλοι, τίμιοι πολίτες». θυμόμαστε, ωστόσο, κάποιον υπαινιγμό του κ. Π. Κανελλόπουλου σε μιά συνέντευξη που έδωσε πέρσι στην Oriana Fallaci3. Εξηγώντας την ανάθεση της πρωθυπουργίας στον κ. Καραμανλή κι όχι στον ίδι­ ον, ο κ. Κανελλόπουλος είπε τότε: «Εγώ έθεσα π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο υ ς ό ρ ο υ ς από εκείνον». Κι ότι «κάποιος» όρος είχε σχέση με τη δίωξη των πραξικοπηματιών, καταφαίνεται απ’ τη συνέχεια: «Λέγεται πως ένας απ’ τους λόγους που οι στρατιωτικοί προτίμησαν τον κ. Καραμανλή από σας, είναι ότι εσείς αγωνιζόσαστε σκληρά για την τ ι μ ω ρ ί α το ν στρατιωτικών», επιμένει η κ. Fallaci... «Για να βοηθήσω αυτό το δυσκολότατο πείραμα. δη/Λδή την κυβέρνηση, οφείλω... ναι, οφεί­ λω.. ν- αποφύγω ν' αποκριθώ σε παρόμοιες ερ(υτήσεις», απαντά ο κ. Κα­ νελλόπουλος, μη απαντώντας, αλλά κ α ι α π α ν τ ώ ν τ α ς . . . Θυμόμαστε, ακόμα, τί είπε ο Ιωαννίδης σ’ έναν επισκέπτη του Κο­ ρυδαλλού - σύμφωνα, τουλάχιστο, με το «Spiegel* του περ. Ιουνίου: «Παρέδκοσα την εξουσία στους πολ.ιτικούς έπειτα απ' τη δ ι α β ε β α ί 2. Βλ. τις κυβερνητικές ανακοινώσεις (23. 24. 25, 26.8.75) και την συνέντευξη Τύκου, κου έδωσαν ο υκουργός δικαιοσύνης κ. Κ. Στεφανάκης κι ο υφυκουργός Προεδρίας κ. Π. Λαμπρίας (25.Η.75). 3. · E uropeo 3.8.74 (και «Βήμα», 8.8.74). 12

178

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ω σ η ότι οι μόνες μεταβολές στο στρατό, θα ήταν η μετάθεση τεσσάρων αξιωματικών, ότι θα δοθεί γ ε ν ι κ ή α μ ν η σ τ ί α και ότι δ ε ν θα δ ι · ω χ θ ε ί κ α ν έ ν α ς αξιωματικός της επαναστάσεως»*. Και με τον ισχυρισμό του Ιωαννίδη συντάσσεται -τί περίεργο!- το εν παντί φερέφωνο της δικτατορίας, που έγραφε, δυό μέρες πριν εκδοθεί η απόφαση, επιχειρώντας βέβαια να επηρεάσει(!) το δικαστήριο: «θα εθεωρείτο (:η επιβολή θανατικής ποινής) παράβασις α υ τ ο ν ο ­ ή τ ο υ υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ω ς του κ. Καραμανλή να μ η η ρ ο β ή ε ι ς δ ι ­ ώ ξ ε ι ς , εφ’ όσον η Εξουσία του παρεδόθη από τας Ενόπλους Δυνάμεις. Σ υ μ φ ω ν ί α ρ η τ ή δ ε ν υ π ή ρ ξ ε. Αλλά ε ξ υ π α κ ο ύ ε τ α ι»Λ... Φυσικά, η αξιοπιστία εκείνων που έχουν κάνει «πιστεύω»-τους τα βασανιστήρια και το ψεύδος, ή δόγμα-τους το «Πιστεύω» του πρωτοψευδολόγου Παπαδόπουλου, είναι λιγότερο από μηδαμινή. Αλλά η αξιοπιστία του κ. Κανελλόπουλου, που είναι, κι εκείνος, «τίμιος πολί­ της»:

Η ΕΚΔΟΧΗ ΤΩΝ «ΠΙΕΣΕΩΝ»: Η Κυβέρνηση -λ έε ι- πιέσθηκε επι­ τακτικά απ’ τους «ξένους» να μην εκτελέσει τους θανατοποινίτες. Η ίδια αποκρούει κι αυτή την εκδοχή, επειδή «είναι γνωστόν ότι ουδαμό9εν δέχεται πιέσεις και παρ' ουδενός επηρεάζεται». Κι έχουμε κάθε λόγο να το πιστέψουμε, γιατί οι κυθερνώντες-μας «είναι, όλοι, τίμιοι πολί­ τες». θυμόμαστε, ωστόσο, τις... σαμπάνιες που άνοιγαν στο στρατηγείο της C1A, γιορτάζοντας το ευφρόσυνο γεγονός ότι πρώτη φορά γινόταν πρωθυπουργός ευρωπαϊκής χώρας ένας πράκτοράς-τους, «και μάλιστα πράκτορας με τακτικό μηνιάτικο μισθό» (όπως βεβαιώνει ο αποστάτης συνάδελφός-του Philip Agee·)... θυμόμαστε, ακόμα (και χωρίς, φυσικά, ν’ αμφισβητούμε ούτε στιγμή «την προσωπικήν και εθνικήν φιλοτιμίαν του Προέδρου της Κυβερνήσεως») πόσο πεισματικά προστατεύουν οι «ξένοι» τους πειθήνιους πράκτορές-τους, ακόμα κι όταν «ατυχήσουν». Οχι, βέβαια, από ευγνωμοσύνη ή στοργή («δεν αγαπάνε το φαρμάκι όσοι το χρειάζονται»), αλλά από απλή π ρ ό ν ο ι α : η εγκατάλειψη ενός πράκτορα στην (κακή) τύχη-του, θα ψύχραινε το ζήλο των άλλων και θα δυσκόλευε τη στρατολογία καινούριων... θα έκανε επιφυλακτικούς και άθυμους τους πρώτους, διστακτικούς κι απρόθυμους τους δεύτε­ ρους. Η προστασία, λοιπόν, των πρακτόρων αποτελεί «υπαρξιακή» α ν ά γ κ η για τους πρακτορευόμενους. Κοινός ο τόπος: οι άγραφοι νόμοι του υποκόσμου είναι πολύ πιο άτεγκτοι απ’ τους γραφτούς νό­ μους του ευκόσμου κράτους... 4. ·Νέα*. 9.6.75. 5. · Ελεύθερος Κόσμος». 21.8.75. 6. Εε συνέντευξή-του.

ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ

Η

179

ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ «ΗΡΕΜΙΑΣ»; Η Κυβέρνηση -λέει (και, αυτή τη φορά, λέει η ίδια)- εμφορούμενη από «υψηλόν αίσθημα πολιτικής ευθύ­ νης»... «έσπευσε να λάβη Οέσιν... διά να διαφυλαχθή η ηρεμία των πολιτών» και να μην προκληθεί «σύγχυσις εις την κοινήν γνώμην και ποικίλοι αντι­ δράσεις. με περιεχόμενον είτε Οετικόν ειτε αρνητικόν». Κι έχουμε κάθε λόγο να το πιστέψουμε, γιατί οι κυθερνώντες-μας «είναι, όλοι, τίμιοι ποΜτες». Θυμόμαστε, ωστόσο, με πόσην ή ρ ε μ η ι κ α ν ο π ο ί η σ η δέχτη­ καν ό λ ο ι οι Ελληνες την απόφαση του Εφετείου. Κ α μ ι ά σύγχυση, καμιάν ανησυχία, καμιάν αναταραχή δεν προκάλεσε η γαλήνια, πανέντιμη, πεντακάθαρη φωνή τής Δικαιοσύνης, που ήχησε, στις 1.15' του Σαββάτου, ανάμεσα στους γυμνούς τοίχους του Κορυδαλλού. Εί­ χαν, όλοι, την ηρεμία της ήσυχης συνείδησης και της δικαίωσης. Οι μόνοι «ανήσυχοι» ήταν οι καταδικασμένοι - όχι βέβαια επειδή τους έτυπτε η συνείδηση, αλλά επειδή έτυπτε την πόρτα-τους ο αποσπασματάρχης... Αντίθετα, θ ύ ε λ λ α σύγχυσης, αντιδράσεων, ανησυχιών, φόβου ακόμα, εξαπέλυσε η ίδια η Κυβέρνηση, μιάν ώρα αργότερα, με την πρώτη ανακοίνωσή-της. Και θύελλα τόσο μεγάλη, ώστε η Αντιπολί­ τευση - έστω και «ανευθυνολογούσα»- να μιλά για «πολιτική κρίση», και η κοινή γνώμη - έστω και «μωρολογούσα»- να έχει αποδυθεί στις πιό βίαιες κρίσεις κι επικρίσεις. Π ο ι ό ς ά λ λ ο ς , όμως, ευθύνεται γι’ αυτή την «ανευθυνολογία», τη «μωρολογία» και την αναταραχή απ’ την ί δ ι α την Κυβέρνηση, που τις προκάλΐσε «εκ του μη όντος»; Οι μόνοι ήρεμοι, τώρα, είναι οι «συχωρεμένοι» κι όσοι ομόλογοί-τους ελπίζουν σε παρόμοια συχώρεση. Κάτι παραπάνω, μάλιστα: ο «μετριασμός» υποδαύλισε την αμετροέπεια, την προπέτεια, την ιταμότητα, τη χυδαιότητά-τους, και τους επιτρέπει να κομπάζουν πάλι ασύστολα, παρασταίνοντας τα «ηρωικά θύματα» στον Κορυδαλλό ή προπηλακί­ ζοντας τα μαρτυρικά θύματά-τους στο Στρατοδικείο... Α υ τ ώ ν , λοιπόν, τις «αρνητικές αντιδράσεις» φοβήθηκε η Κυβέρνη­ ση; Η μήπως των «στιγμιαίων» συνεργατών-τους, που είναι δ ι α ρ κ ώ ς υπόδικοι στο αόρατο δικαστήριο της εθνικής συνείδησης; Η των θαυμαστών, οραματιστών και διαφημιστών του απριλιανού παράδει­ σου, του καθαρτήριου των στρατοδικείων και του κολαστήριου της ΕΣΑ; Δεν ξέρει η Κυβέρνηση τι απειροελάχιστο ποσοστό της κοινής γνώμης αντιπροσωπεύουν όλοι αυτοί συλλήβδην; Κι αν αμφιβάλλει, δεν έχει παρά να ρίξει μιά ματιά στο Δελτίο Τύπου: απ’ τις S36.000 φύλλα της συνολικής κυκλοφορίας των αθηναϊκών εφημερίδων (στην Αθήνα και Πειραιά, 17 ώς 24.8.75), η αναλογία του μοναδικού, «δεδη­ λωμένου», φιλοχουντικού εντύπου μόλις ξεπερνά το 3 (τρία)%... Γιά να μην «στενοχωρήσει», λοιπόν, αυτό το 3% των «ακραιφνώς σκεπτομένων Ελ/jjvajv», προτίμησε η Κυβέρνηση να «δηλητηριάσει» (κατά τη δική-της έκφραση) το 97% των π ρ α γ μ α τ ι κ ά σ κ ε π τ ό μ ε ν ω ν Ελλήνων;

180

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΏΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Η

ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ «ΕΥΘΙΞΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ»: Η Κυβέρνηση -λ έε ι- δεν θέλησε να εκτελέσει αξιωματικούς για να μη «θιγεί» η ευ­ αισθησία των Ενόπλων Δυνάμεων. θυμόμαστε, ωστόσο, με πόσην έμφαση ο Πρωθυπουργός έκανε, στις 28.10.74, «σ α φ ή δ ι α χ ω ρ ι σ μ ό ν των Ενόπλων Δυνάμεων και των ελάχιστων εκείνων αξιωματικών, οι οποίοι κατέλυσαν τας ελευθερίας του λαού και (οδήγησαν την χώραν εις οδυνηράν περιπέτειαν». Και είχε, βέ­ βαια, πέρα για πέρα δίκιο, γιατί «είναι τίμιος πολίτης». Μπορεί, λοιπόν, σήμερα, η Κυβέρνηση να καταλύει αυτόν τον αυ­ τονόητο διαχωρισμό; Μπορεί να ταυτίζει, ε κ ε ί ν η, τις Ενοπλες Δυ­ νάμεις με τις δυνάμεις της τυραννίας και της προδοσίας; Μπορεί να παγιδεύεται και να παίζει, ε κ ε ί ν η , το παιχνίδι των σφετεριστών που, οχτώ χρόνια τώρα, κρώζουν, ψευδέστατα καί απατηλότατα, πως «η Επανάστααις εγκατεστάθη δια της ομογνώμου αποφάσεως των Εν­ όπλων Δυνάμεων»; θ α ήταν το ίδιο σαν να προσυπέγραφε την προχτεσινή συκοφαντική κι αναίσχυντη «δήλωση» του αρχιβασανιστή του Μ πογιατιού και άξιου αναστήματος της δικτατορίας, στο Στρατοδι­ κείο: «Ο Γ κ ό ρ ο ς ε ί ν α ι ό λ ο ι ο ι Ε λ λ η ν ε ς α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί » 7\ Αλλά είμαστε βέβαιοι πως ό λ ο ι οι αξιωματικοί θα το θεωρούσαν ύβρη βαρύτατη να θεωρούνται «συνάδελφοι» κι «αλληλέγγυου) με τον «υπόκοσμο των επιόρκων» και το βαρβαρόκοσμο των ανιεροεξεταστών.

Η ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ «ΦΟΒΟΥ»: Η Κυβέρνηση -λ έ ε ι- απειλήθηκε πως κάποια κατάλοιπα, κάποιοι τοποτη ρητές της χούντας στο Στρατό, θα ξεσηκώνονταν αν εκτελούσε τους αρχισυνωμότες. Εδώ πια το πέλαγος είναι βαθύ κι απέραντο. Γ ιατί, την εκδοχή αυτή, την τροφοδότησε, περιεργότατα, η ί δ ι α η κυβέρνηση, μιλώντας για «αντιφατικός, ίσως δε και ε π ι κ ι ν δ ύ ν ο υ ς δ ι ε ρ γ α σ ί α ς » , που θα προκαλούσε η «σύγχυσις», που προκάλεσε (τάχα) η απόφαση... Εξ­ ηγώντας τη γριφώδη αυτήν έκφραση, ο υφυπουργός Προεδρίας είπε πως «είναι ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο νά περιλαμβάνωνται και μ ε μ ο ν ω μ έ ν ο ι α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί και γενικώς α ν ε ύ θ υ ν α σ τ ο ι χ ε ί α » . . . Εξηγώντας, την άλλη μέρα, την εξήγηση, η κυβέρνηση «διευκρίνισε» πως «οι φράσεις αυτές ουδόλως αφορούν συγκεκριμένους ή -πολύ περισσότερο- εν­ τοπισμένους κινδύνους, που δήθεν προέκυφαν», πρόσθετε ωστόσο πως «φροντίζει, κατά την εξελικτικήν πορείαν της Δημοκρατίας, να μ η ν ε π α ν α δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί κ ι ν δ ύ ν ο υ ς » ... Κι εξηγώντας την εξήγηση της εξήγησης, ξαναεξηγούσε, την παράλλη, πως «έλαβεν υπ’ όψιν-της ό λ α τα ε ν δ ε χ ό μ ε ν α και την Οέσιν εις την οποίαν ευρίσκονται τα οξύτατα προβλήματα της χώρας, τελούντα εις εξελικτικήν π ο ρ ε ί α ν η οποία 7. «Παρέμβασή»-!» στη δικάσιμο της 29.8.75.

ΙΧΝΗΛΑΣΙΑ

181

<5ev πρέπει να α ν α κ ο π ή »... Ετσι, από εξήγηση σε εξήγηση, φτάσαμε στο πιο ανεξήγητο αδιέξοδο. Δηλαδή - και σε απλά ελληνικά: υ π ή ρ χ ε «ενδεχόμενο» οι εκτε­ λέσεις να δημιουργήσουν «επικινδύνους διεργασίας» σε «μεμονωμέ­ νους αξιωματικούς και ανεύθυνα στοιχεία», που θα «επαναδημιουργούσαν κινδύνους» που θα «ανέκοπταν την εξελικτική πορείαν της χώρας»; Αλλά π ο ι ο ί είναι, τελοσπάντων, αυτοί οι επικίνδυνοι «μεμονωμέ­ νοι αξιωματικοί»; Για ν’ αναφέρονται, θα πεί πως είναι, λίγο-πολύ, γνωστοί. Αν είναι, γ ι α τ ί παραμένουν ακόμα στο Στρατό και δεν έχουν αποταχθεί; Και π ο ι ά είναι αυτά τα επικίνδυνα «ανεύθυνα στοιχεία»; Μήπως εκείνα, που τα τηλέφωνα και τα γραφεία-τους αγνοεί ο κ. Γκίκας; Αν ναι, γ ι α τ ί κυκλοφορύν ακόμα ανενόχλητοι και αλώβητοι; Και κατά π ο ι ά λογική και πρακτική, μερικοί «μεμο­ νωμένου) και «ανεύθυνοι» μπορούν, όχι μόνο να «επαναδημιουργήσουν κινδύνους», αλλά και -ούτε λίγο, ούτε πολύ- να «ανακόψουν την πορείαν της χώρας»; Αν το μπορούν, θα πει πως δεν είναι δ ι ό λ ο υ « μ ε μ ο ν ω μ έ ν ο ι » , οπότε η κυβέρνηση δεν θα είναι δ ι ό λ ο υ ανεύθυνη. Ο αρμόδιος, ωστόσο, υπουργός Αμύνης λέει -και τον πιστεύουμε, γιατί «είναι, κι αυτός, τίμιος πολίτης» - πως τις Ενοπλες Δυνάμεις δεν τις απασχολεί «τίποτε, απολώτως τίποτε άλλο από την άμυναν της χώ­ ρας». Και τονίζει: «Μην αναμιγνύετε πλέον τον Στρατό σε τίποτε απ’ αυ­ τά»6. Μόνο που δ ε ν τον αναμιγνύουμε «εμείς», αλλά οι σ υ ν ά δ ε λ φ ο ί - τ ο υ , που «είναι, κι αυτοί, έντιμοι πολίτες»... Και, τέλοσπάντων, όλους αυτούς τους «κινδύνους» τους υ π ο ψ ι ­ ά ζ ε τ α ι μόνο η κυβέρνηση ή της διατυπώθηκαν με ρητές α π ε ι λ έ ς κι ε κ β ι α σ μ ο ύ ς ; Αν συμβαίνει το πρώτο, π ο ι ό ς είναι, ω αγαθοί, εκείνος που «ανευθυνολογεί» και δημιουργεί «τρικυμίαν εν ποτηρίω»; Αν πάλι συμβαίνει το δεύτερο, ξεχνάτε, ω αγαθότατοι, ότι «όποιος προσπαθεί, τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ώ ν τ α ς - σας, να εμποδίσει την τι­ μωρία, σας σ τ ε ρ ε ί ολότελα απ' τα κ υ ρ ι α ρ χ ι κ ά - σ α ς δ ι κ α ι ­ ώ μ α τ α » ; [«ει φόβω... κατασκευάσει μηδένα είναι κατήγορον αυτού, παντάπασιν άκυροι πάντων υμείς γενήσεσθε»*]. Και κανένας-μας, βέβαια, δεν θέλει να στερηθεί η κυβέρνηση απ' τα κυριαρχικά-της δικαιώματα. Γιατί, τότε, δεν θα ήταν πια κυβέρνηση. Και γιατί τα κυριαρχικά δικαιώματα δεν θα τα έχανε μόνο εκείνη, αλλά κι ε μ ε ί ς αφού από ε μ ά ς πηγάζουν.

8. Λήλωσή-του, 26.8.75. 9. Δημοσθένης. Π φ τη; Λαραηρ&βάας. 2.

182

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Κ α μ ί α , ωστόσο, απ' τις «ερμηνείες» αυτές (ακόμα κι αν τις υποθέ­ σουμε βάσιμες) δ ε ν εξηγεί την κυβερνητική σπουδή και δεν διαλύει τη σύγχυση που η σπουδή αυτή προκάλεσε. Μήπως, τάχα, η «λύση» βρίσκεται στο προχθεσινό απόφθεγμα του υπουργού Δικαιοσύνης, που το επικύρωσε χτες ο Πρωθυπουργός στη Δράμα; «Η πολιτική του μ έ τ ρ ο υ είναι η πολιτική της σοφίας», είπε. Πολύ σοφά. Αλλά το «μέτρον» δεν είναι μονόδρομος και δεν μπορεί να εφαρμόζεται έτσι ώστε να ζημιώνει τους πολλούς άφταιγους και να ωφελεί τους λίγους φταίχτες. Ο μακρινός δικανικός πρόγονος των υπουργών-μας έλεγε: «στον άνθρωπο της βίας, που δεν έχει έλεος για τους άλλους κι ούτε καν τους λογαριάζει σαν ανθρώπους, δίκαιο είναι ν’ ανταποδ(όσει η κοινωνία ό,τι ακριβούς της έχει εκείνος κάνει» \«βίαιος, ουδένα ουτ' ε/χών ουθ’ άλως άνθρωπον ηγούμενος... τούτω τας ομοίας φοράς παρ' εκάστου δίκαιον υπάρχειν»'0]. Και δυστυχώς, η Κυβέρνηση, ένα χρόνο τώρα, έχει δειχτεί απαρά­ δεκτα «μετρημένη» στην τιμωρία των ενόχων και στην κάθαρση απ’ τους συνενόχους-τους, ενώ δείχνεται άμετρα απρόθυμη στην αποκα­ τάσταση των θυμάτων και στην ικανοποίηση των αιτημάτων-τους. Α υ τ ό το «μέτρον» πρυτάνευσε και στον μετριασμό των ποινών; Μέτρον, όμως, πρέπει να υπάρχει όχι μόνο στην τιμωρία, αλλά κ α ι σ τ η ν ε π ι ε ί κ ε ι α . Κι όταν η επιείκεια, ξεπερνώντας το μέτρο, εκ­ τρέφει το θράσος των αμετανόητων και δίνει το θάρρος στους ανό­ ητους να «επαναδημιουργούν κινδύνους», τότε δεν είναι πια «μέτρον», αλλ' ανεπίτρεπτη υπερβολή και «ύβρις» κατά του λαού και παγίδα γιά την ασφάλειά-του... [31.8.1975]

10. Δημοσθένης, Κατά Muiioo, ΙΟΙ.

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ Η αλυσίδα των ενοχών «Ό σοι δεν διδάσκονται απ' την Ιστορία-τους, είναι καταδικασμένοι να ξανακάνουν τα λάθη-τους». GEORGE SANTAYANA Ι ΜΙΣΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ είναι πιο επικίνδυνες κ» απ’ τα «πλήρη» ψεύδη. Το ψέμα, όσο επιτήδεια κι αν χαλκευθεί, αφήνει κάποιες ρωγμές, απ’ όπου μπορείς να υποψιαστείς την, πίσω-του, απάτη. Η μ ι σ ή αλήθεια, όσο «τολμηρά» κι αν διατυπωθεί, σ κ ε π ά ζ ε ι τις ρωγμές και, παρουσιάζοντας «τεκμήρια» γνήσια αλλά επιφανειακά, παραπλανά κι αποπροσανατολίζει, αποκαλύπτει τα μοναχικά δέντρα και συγκαλύπτει το βάθος του δάσους. Ετσι που, τελικά, καταντά μιά ά λ λ η (θελημένη ή αθέλητη) εξαπάτηση, με πολύ βαρύτερες επιπτώ­ σεις τόσο στο παρόν όσο και, προπάντων, στο μέλλον. Μιά τέτοια, μ ι σ ή, αλήθεια κινδυνεύει ν’ απομείνει σαν συμπέρα­ σμα, απόσταγμα και «δίδαγμα» απ’ τη δίκη των απριλιανών. Γιατί μ ι σ ή αλήθεια είναι η επιβεβαίωση της (πασίγνωστης, άλλωστε, κι αναμφίλεκτης) ενοχής των οικτρών τυραννίσκων -και η α π ο σ ι ­ ώ π η σ η της (λιγότερο γνωστής) ενοχής των π ί σ ω απ’ αυτούς, π έ ρ α απ’ αυτούς, π ρ ι ν απ’ αυτούς ενόχων. Που δεν είναι άτομα και πρόσωπα, αλλά θεσμοί και δομές και συστήματα. Σήμερα, όμως -που, για πολλοστή φορά, ξεκινά πάλι τούτος ο τόπος για μίαν ακόμα «ανοικοδόμηση» μεσ’ από έναν ακόμα ερειπιώνα« π α ρ ρ η σ ί α ς έ χ ο μ ε ν α ν ά γ κ η ν », και παρρησίας α π ό λ υ τ η ς . Μόνον αν προχωρήσουμε απ’ το παρόν στο παρελθόν, απ’ τους φαρ­ μακερούς καρπούς στις δηλητηριώδεις ρίζες, μόνο τότε θα μπορέ­ σουμε να δούμε το πρόβλημα σ ’ όλη-του την έκταση, την ένταση και το βάθος. Και μόνο έτσι, τούτο το τραγικό Γιοφύρι της Αρτας, που ολημερίς το χτίζουν οι Ελληνες με το μόχθο-τους και τη νύχτα το γκρεμίζουν οι «υπερέλληνες» κι οι «φιλέλληνες», μόνο έτσι έχει την ελπίδα να στεριώσει κάποτε, χωρίς να χρειάζεται κάθε τόσο να «στοιχειώνεται» ο λαός-μας, άδικα κι άσκοπα, στα διάτρητα θεμέλιά-του.

Ο

184

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΤΑ «ΠΛΕΓΜΑΤΑ»

Το ΒΑΣΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ είναι: π ώ ς μ π ό ρ ε σ ε μιά μικρή συμ­ μορία στρατιωτικών να υποκλέψει την εξουσία μέσα σε λίγες ώρες, και να επιβάλει μιά τυραννία που κράτησε εφτά ολόκληρα χρόνια; Επειδή ήταν «καλοί» συνωμότες και καλύτεροι πράκτορες; Επειδή επωφελήθηκαν απ’ το πραξικόπημα που «μαγείρευε» η «μεγάλη χούν­ τα» της Αυλής και των στρατηγών, και της άρπαξαν τη χύτρα απ’ τη φωτιά, παρουσιάζοντας το έδεσμά-τους για δικό-της; Επειδή εξασφά­ λισαν την «τραβάτε με κι ας κλαίω» σύμπραξη ενός δολοπλόκου και δείλαιου Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων; Επειδή απόσπασαν την «κάλλιο πέντε (συνταγματάρχες) και στο χέρι παρά δέκα (στρατηγούς) και καρτέρι» συγκατάθεση ενός δολοπλόκου και τρομαλέου «Αρχη­ γού του Κράτους»; Επειδή, χάρη στη συνέργεια και των δύο αυτών, κατάφεραν να εξαπατήσουν το στρατό και το λαό, για να εξανδραπο­ δίσουν και τους δυό; Επειδή τα λαμπρά άστρα της υπερατλαντικής «αστερόεσσας» τους οδηγούσαν όχι μόνο στον απριλιανό δρόμο απ' το Γουδί στην Αθήνα, αλλά και σ’ όλη τη διαδρομή απ’ την Αθήνα του 1967 ώς την Κύπρο του 1974;... Ναι, σίγουρα, το δίχως άλλο... Αλλά, όλα αυτά, δεν είναι παρά τ ο τ έ λ ο ς της αλυσίδας, όχι η αρχή-της.

Η α ρ χ ή , η αφετηρία, η ρίζα, βρίσκονται πολύ μακρύτερα, πολύ βαθύτερα: στο π λ έ γ μ α σ υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν (ελληνικών, ελληνοειδών και αλλοδαπών), που, χρόνια και χρόνια τώρα, έχει απεργασθεί την πλήρη δ ο μ ι κ ή δ ι α σ τ ρ ο φ ή της εθνικής, πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής-μας, και σφυρηλάτησε τις π α γ ί δ ε ς που μας καραδοκούν σε κάθε «ανεξέλεγκτο» θήμα-μας. Ρ ί χ ν ο υ μ ε , συχνά, οι Ελληνες, ό λ ο υ ς τους λίθους του αναθέμα­ τος στους «μεγάλους ξένους», που αντιμετωπίζουν τις «μικρές» χώρες όχι σαν κράτη αλλά σαν στρατηγικούς χώρους, και τους κατοίκουςτους όχι σαν λαό αλλά σαν αγελαίο πληθυσμό. Ρίχνουν, συχνά, οι «ξένοι» ό λ ο υ ς τους λίθους του αναθέματος στους «έλληνες», στη «διεφθαρμένη κι ανίκανη ολιγαρχία αυλικών - πολιτικών - οικονομι­ κών - και στρατιωτικών παραγόντων», που αντιμετωπίζουν τη χώρα«τους» σαν αφύλαχτο χωράφι και το λαό-«τους» σαν αδέσποτο κοπάδι για απομύζηση. Η αλήθεια, όπως πάντα, βρίσκεται στη μέση: χωρίς την πρόθυμη συνέργεια των «ελλήνων», δεν θα μπορούσαν ποτέ οι «ξένοι» να επι­ βάλουν την ασυδοσία-τους πάνω στην Ελλάδα. Αλλά και χωρίς την πολύτιμη συνέργεια των «ξένων», δεν θα μπορούσαν ποτέ οι «έλλη­ νες» ν’ ασκήσουν την ασυδοσία-τους πάνω στους Ελληνες. Τούτοι είναι απαραίτητοι σ’ εκείνους, κι εκείνοι είναι αναπόσπαστοι από τούτους.

Η ΜΕΤΑ-Δ1ΚΗ

I8S

Αναγκαίο συμπέρασμα αυτών των διασταυρούμενων συμφερόντων και κοινών στόχων: η σύμπηξη του « π λ έ γ μ α τ ο ς » · Αναγκαίο απο­ τέλεσμα του πλέγματος: η δ ι α σ τ ρ ο φ ή του εθνικού και πολιτικού-μας βίου. Με επίφαση δημοκρατίας, όταν γίνεται. Με επι­ δρομή δικτατορίας, όταν δεν γίνεται αλλιώς.

Μ’ ΟΛΟ που το «πλέγμα» αυτό ανατρέχει στις αρχές του «ελεύθε­ ρου» κράτους-μας, τα τελευταία σαράντα χρόνια γνώρισε την πλήρη άνθισή-του, κι η συνακόλουθή-του διαστροφή την πλήρη θεσμική σ υ σ τ η μ α τ ο π ο ί η σ ή -της. Η μεταξική δικτατορία έβαλε τα «επιστημονικά» θεμέλιά-του. Τα κλόνισαν πρόριζα ο πόλεμος κι η Αντίσταση. Η επανάσταση κι ο εμ­ φύλιος τ’ απείλησαν θανάσιμα. Αλλά και πρόσφεραν την ουρανό­ σταλτη ευκαιρία στην «αντεπανάσταση» ν’ αναβιώσει, και να τα ρι­ ζώσει πολύ πιο βαθιά κι ακλόνητα. Ωσπου, από «βελτίωση» σε «βελ­ τίωση», να φτάσουν στην «ιδανική τελείωση» της δικτατορικής τελειολατρίας. Ποιοί ήταν (και είναι) οι σ τ ό χ ο ι του «πλέγματος»; Οι αλλοδαποί εταίροι-του (είτε οι Αγγλοι του 1936-1947, είτε οι Αμερικανοί διάδοχοί-τους) χρειάζονται μία χ ώ ρ α πειθήνια στις ορέξεις-τους. Οι ημεδαποί, έναν λ α ό πειθήνιο στις δικές-τους... Τη σύνδεση την εξ­ ασφαλίζει μιά πειθήνια τοπική ε ξ ο υ σ ί α κι ένας πειθήνιος τοπικός σ τ ρ α τ ό ς , που να κρατούν το λαό πειθήνιο στους ημεδαπούς και τη χώρα πειθήνια στους αλλοδαπούς. «Τα τρίτω τινί ίσα...» ή, χυδαϊστί, «τό ’να χέρι νίβει τ’ άλλο...». Την «καθαρή» αντίληψη των α λ λ ο δ α π ώ ν για τη «δέουσα» στάση απέναντι στις εξαρτημένες χώρες, την συνοψίζει μία, λακωνική όσο και κυνική, διαπίστωση του United Press, πριν 27 κιόλας χρόνια: « Ο λ ο ι οι Αμερικανοί στην Ελλάδα συμφωνούν πως η ά μ ε σ η μετα­ βολή της Ελλάδος σε α π ο ι κ ία ...θα ήταν η πιο α π λ ή και πιο σ κ όπ ι μ η μέθοδος για να σταθεί η χώρα στα πόδια-της»(%. 10.1948)1. Και όταν δεν είναι εφικτή η «άμεση», τί να κάνουν; περιορίζονται στην έμμεση. Για να ορθοποδήσει, πάντα, η χώρα... Την «καθαρή» αντίληψη των η μ ε δ α π ώ ν για τη «δέουσα» στάση απέναντι στους αλλοδαπούς, την συνοψίζει η επιγραμματική φράση του αλήστου μνήμης Π. Πιπινέλη -θεωρητικού της αυλοδουλείας και της ξενοδουλείας, και υπουργού Εξωτερικών της χούντας, φυσικά: «Αι' εμέ απετέλεσε πάντοτε, και θ' αποτελέση, τώρα και εις το μέλλον, δόγμα του προσωπικού-μου προσανατολισμού, τ ο να δ έ χ ω μ α ι ο ιI. Βλ. W. Fither, Ε. Roodholz, Γ. Φαράντου, Εκανάσταση και ανταανάσταση στην ΕλΧάόα (1936-1974). Αθήνο, Μκουκουμάνης, 1974, σελ. 145.

186

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

α ν δ ή π ο τ ε π α ρ έ μ β α σ ι ν των ξένων εις τα εσωτερικά της Ελλάδος»!* Πολύ σωστά: γιατί, με την «οιανδήποτε», κυριαρχούν στην Ελλάδα οι «οιοιδήποτε»... Την «καθαρή» αντίληψη των η μ ε δ α π ώ ν για τη «δέουσα» στάση απέναντι στον ελληνικό «πληθυσμό», την συνοψίζει ένα άλλο από­ φθεγμα του ίδιου «υπερηφάνου ανδρός» στην ίδια ομιλία. Εξυμνούσε, εκεί, το ψευτο - σύνταγμα του 1968 («ε'να μεγάλο κείμενον δια την ελλη­ νική ν ιστορίαν»), επειδή « καθιστά τ ο ν λ α ό ν ό ρ γ α ν ο ν της πολιτείας και ό χ ι κ υ ρ ί α ρ ­ χ ο ν , όπως λέγομεν. και το οποίον δ ε ν ε ί ν α ι χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ό ν τ η ς δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς »! Ενώ χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η κυριαρχία της αυλοκρατίας, της ξενοκρατίας και της στρατοκρατίας, που με τόσο πάθος τις «θεράπευσε», και τις τρεις, ο ένθερμος εκείνος υπερπατριώτης... Ο Πιπινέλης, άλλωστε, ήταν επίλεκτος εκπρόσωπος όχι μόνο της δικτατορίας, αλλά και της «άρχουσας τάξης», και συχνά υπουργός «εθνικοφρόνων» κυβερνήσεων. Και την πιστότατη εικόνα αυτής της «άρχουσας τάξης» την έχει δώσει, νωρίτερα, ένας... συνάδελφός-του στην ίδια δικτατορι,κή «κυβέρνηση»: «... λιπαρά, έκπτωτος, ασυνείδητος... δεν βλέπει τίποτε άλλο από το κέρδος. Και δεν έχει κανένα άλλον όνειρον παρά πώς ν' αποφύγη και την παραμικράν θυσίαν. Καμμιάς χώρας η άρχουσα οικονομικώς τάξις, δεν εδείχθη τόσον τ α ξ ι κ ώ ς κ α ι ε θ ν ι κ ώ ς ε κ φ υ λ ι σ μ έ ν η » 3 . Πώς, λοιπόν, μιά τ έ τ ο ι α «άρχουσα τάξη» να μην αποτελεί το αντάξιο ντόπιο σκέλος του «πλέγματος» -το προγεφύρωμα του αποικισμού, το προπύργιο του φεουδαλισμού και το αποκορύφωμα του γραικυλισμού; ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ

Γ ΙΑ ΝΑ

ΜΠΟΡΕΣΕΙ, όμως, το «πλέγμα» να πετύχει τους στόχους της «αλυσιδωτής κηδεμονίας» και να παραπλανήσει τους κηδεμονευ­ όμενους, έπρεπε να επινοήσει και να καλλιεργήσει ορισμένα δ όγ μ α τ α , που τα κυριότερά-τους αποκρυσταλλώθηκαν έτσι: • Η δ ι ά κ ρ ι σ η « Ε θ ν ο υ ς » κ α ι « Λ α ο ύ » : Το Εθνος είναι το «ιδανικόν». Ο Λαός είναι το «χυδαίον»... Το Εθνος είναι το τέλειον και το ανιδιοτελές. Ο Λαός είναι το ατελές και το ιδιοτελές... Το Εθνος αποτελεί την Πατρίδα. Ο Λαός απειλεί, συχνά, την Πατρίδα (Πολύ φυσικό, άλλωστε, αφού το Λαό αποτελούν οι τάξεις που δ ε ν ανήκουν στην «άρχουσα τάξη»). 2. Ομιλία-του στους Ελληνες χρεσβευτές, στο Bad Sinbach της Ελβετίας. 26.8.1969. 3. θ. Παπακωνσταντίνου, « ΕΧαιθιρΐα », 28.10.1948 (και στο βιβλίο-του «Εκακτίον του ρεύματος », σελ. 178).

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

187

• Η τα ύ τ ισ η « Ε θ ν ο υ ς » κ α ι η μ εδ α π ο ύ σ κ έ λ ο υ ς το υ « π λ έ γ μ α τ ο ς » : Το «ιδανικόν Εθνος» είναι ταυτόσημο με τους «ιδε­ ολόγους » ιθύνοντες (αυλική, πολιτική, οικονομική και στρατιωτική ηγεσία). Μ ό ν ο α υ τ ο ί ξέρουν τϊ είναι το «πρέπον» για το Εθνος και μόνο αυτοί μπορούν να το πραγματώσουν. Τα ιδανικά-του είναι και ιδανικά-τους -τα συμφέροντά-του και συμφέροντά-τους. Αρα, οποιαδήποτε απειλή κατά των συμφερόντων-τ ο υ ς , αποτελεί και απειλή κατά των συμφερόντων-τ ο υ . Και πρέπει, φυσικά, να συντρί­ βεται ανελέητα. • Η α ν α γ ό ρ ε υ σ η το υ Σ τ ρ α τ ο ύ σε « φ ρ ο υ ρ ό το υ Ε θ ν ο υ ς » κ ι ό χ ι τ ο υ Λ α ο ύ : Αφού το Εθνος διακρίνεται απ' το Λαό (κι αντιτίθεται σ’ αυτόν), ο εθνικός Στρατός πρέπει να υπακούει στο «Εθνος» κι όχι στο Λαό - αλλά και να υ π α κ ο ύ ε τ α ι απ’ γο Λαό... Σαν όργανο του «Εθνους» που είναι, έχει -όπω ς κι εκείνο- τη «χάρη» (ή την επιφοίτηση) να κρίνει ποιό είναι το σωστό για τον τόπο, όπου εδρεύει το «Εθνος». Η γνώμη και η θέληση του Λαού δ ε ν τον δεσμεύει. Ο Λαός δεσμεύεται απ’ τη γνώμη και τη θέληση του Στρατού. Καί, συχνά, δ ε σ μ ε ύ ε τ α ι , κυριολεκτικά.. • Η μ ό ν ι μ η α π ε ι λ ή κ α τ ά τ ο υ « Ε θ ν ο υ ς » : Το «Εθνος» απειλείται (και π ρ έ π ε ι ν’ απειλείται) αδιάκοπα από εξωτερικούς κι εσωτερικούς εχθρούς. Οταν οι εχθροί δεν είναι ορατοί, θα υπάρχουν σίγουρα αόρατοι. Οταν δεν βρίσκονται εχθροί έ ξ ω απ’ τα τείχη, πρέπει να εφευρίσκονται μ έ σ α στα τείχη εχθροί. Οχι μόνο για να στέκει ο τόπος σε συνεχή «συναγερμό πολέμου», που (καθώς έλεγε ο «θεωρητικός» της 4ης Αυγούστου, Θ. Νικολούδης), «ενισχύει την ζωτικότητα και θέτει την σφραγίδα της ευγενείας ( sic) εις τας κοινωνίας των λαών»4. Αλλά, προπάντων, για να καταπνίγονται οι διαμαρτυρίες του «κυρί­ αρχου» Λαού και να διαιωνίζεται η κυριαρχία του «Εθνους», με το επιχείρημα «της καταστάσεως ανάγκης» και της «σωτηρίας της πατρίδος». Αρα, η «κινδυνολογία» και η «κομμουνιστοφοθία» είναι απα­ ραίτητος όρος για την επιβίωση του «Εθνους» -και ουκ ολίγων κομ­ μάτων, κυβερνήσεων, «επιχειρήσεων» και εφημερίδων... • Η ε θ ν ι κ ή α ν ά γ κ η τ η ς δ ι ε θ ν ο ύ ς « α λ λ η λ ε γ γ ύ η ς » : Οι αλλοδαποί εταίροι του «πλέγματος» έχουν ειλικρινές κι αφιλοκερδές ενδιαφέρον για το ημεδαπόν Εθνος, αφού τους συνδέουν κοινά «ιδανι­ κά». Η βοήθειά-τους είναι εθνικό χρέος (για κείνους και για μας), ώστε ν’ ανταπεξέλθουμε στους κινδύνους που απειλούν τα Εθνη. Τα συμφέροντά-μ α ς είναι και συμφέροντά-τ ο υ ς . Αρα, οποιαδήποτε 4. Σε Λ. Iiaupiavou.Grifcr. American Dilemma and Opportunity, Chicago, 1932. Μεταφρ. Π. Λαμκρόκουλου, με τίτλο, Η Ελλάδα at ααναοταηκή κιρίοόο, Αθήνα, Κάλθος, 1974, σελ. 71.

188

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

απειλή κατά των συμφερόντων-τ ο υ ς , είναι και απειλή κατά των συμφερόντων-μ α ς . Και πρέπει, φυσικά, να συντρίβεται ανελέητα. Προπάντων, όταν προέρχεται απ’ το Λαό, που δεν έχει επίγνωση, όχι μόνο των εθνικών συμφερόντων, αλλά ούτε καν των δικών-τ ο υ. Μ Ε Σ Α σ ’ αυτό το κλίμα και το πνεύμα γεννήθηκαν κι ανδρώθηκαν οι απριλιανοί τρίβολοι. Χωρίς εκείνο, δεν θα μπορούσαν ν’ ανθίσουν ετούτοι. Κι αν ετούτοι είναι οι αναμφισβήτητοι «στιγμιαίοι» διαρρή­ κτες και «διαρκείς» εγκληματίες, εκείνο ήταν ο καταχθόνιος εμπνευστής κι ο μακροχρόνιος κλεπταποδόχος. ΑΙΧΜΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ Δ ε ν ΕΙΝΑΙ ΤΥΧΑΙΟ ότι η περίοδος της θεσμικής συστηματοποίησης και ακμής του «πλέγματος» ελληνικών και ξένων συμφερόν­ των (1935-1975) ανοίγει και κλείνει με δυό δικτατορίες. Η δικτατορία είναι, πάντα, η βίαιη, «στιγμιαία», ύστατη «έξοδος κινδύνου» απ’ το «διαρκές» αδιέξοδο, όπου οδηγούν την άρχουσα τά­ ξη, τόσο οι εσωτερικές-της αντιφάσεις κι αντιθέσεις, όσο κι οι εξωτε­ ρικές συγκρούσεις των πολλών με τους λίγους, των «άκληρων» με τους «εύκληρους». Είναι - στην περίπτωσή-μας, ειδικότερα- η απάν­ τηση του «πλέγματος» στις «αταξίες» ενός λαού, που (όπως κάθε λα­ ός), παλεύοντας για την ύ π α ρ ξ ή-του, συνειδητοποιεί πως δ ε ν μ π ο ρ ε ί να υπάρξει υλικά, αν δεν είναι εθνικά α ν ε ξ ά ρ τ η τ ο ς και πολιτικά κι οικονομικά ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς . Κι επειδή η δική-του ανεξαρτησία κι ελευθερία θα ισοδυναμούσε με κατάλυση της ασυδο­ σίας των άλλων, οι άλλοι συμμαχούν για να του προσφέρουν ευμάρεια κι αυτοτέλεια στα χαρτιά, ένδεια κι υποτέλεια στην πράξη. Σ τ η ς α ρ α ν τ α χ ρ ο ν η τούτη περίοδο, ξεχωρίζουν τρία χρνικά σημεία α ι χ μ ή ς και κ ρ ί σ η ς : Το 1935-36, το 1944-45 και το 1965-67. Τα σημεία αυτά παρουσιάζουν ομοιότητες εκπληκτικές (δη­ λαδή, δ ι ό λ ο υ εκπληκτικές), όσο και διδακτικές (δηλαδή, μ ακ ά ρ ι διδακτικές). Οι πιο βασικές είναι τούτες: Α) ΕΠΙΚΕΙΜ ΕΝΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ: Και οι τρεις «αιχμές» κάνουν την εμφάνισή-τους σε παραμονές πολέμων: του Β' παγκόσμιου πολέμου (το 1935-36), του «ψυχρού πολέμου» (το 1944-45), του πολέμου στη Μέση Ανατολή (το 1965-67). Και σε τέτοιες ώρες διεθνών συγκρού­ σεων, προβαίνει «αυτονόητη» η στρατηγική «ανάγκη» α π ό λ υ τ η ς κ υ ρ ι α ρ χ ί α ς του «πλέγματος» πάνω στον κρίσιμο ελληνικό χώρο. «Μιά ματιά στο χάρτη, μας δείχνει την γεωγραφική Οέση-κλειδί της Ελ­ λάδος... Η Ελλάς παρέχει και ένοπ/χς δυνάμεις και βάσεις ζωτικής σημα­ σίας δια την συμμαχίαν... Η κρίσις της Μέσης Ανατολής τον Μάιον και

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

Ιούνιον (1967) απέδειξε καθαρά αυτήν την σημασία», έλεγε απερίφραστα,τον Οκτώβρη 1967, ο υφυπουργός Αμύνης των Η.Π.Α.5. Ετσι, λόγω της σημασίας που έχει η Ελλάδα για τη «συμμαχία», δεν έχουν καμιά σημασία για τη «συμμαχία» οι Ελληνες... Β) ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΤΑΡΑΧΕΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ «ΑΣΤΑΘΕΙΑ ΚΙ ΑΝΩΜΑΛΙΑ»: Τόσο τις πρώτες όσο και τις δεύτερες τις είχαν προκαλέσει οι εσωτερικές αντιφάσεις του διεθνούς καπιταλισμού που προκάλεσαν την παγκόσμια οικονομική κρίση και την «κρίση των δημοκρατιών» (το 1934-35), έπειτα ο παγκόσμιος πόλεμος και η κα­ τοχή (το 1944-45), τέλος η μεταπολεμική εξέγερση των απόκληρων λαών και τάξεων, που συνειδητοποίησαν πια πως η πενία κι η πείνατους δεν είναι «κατάρα του Θεού», αλλ’ αποτέλεσμα της εξωτερικής κι εσωτερικής εκμετάλλευσης·. Στην Ελλάδα, ειδικότερα, η πολύχρονη, αυταρχική διακυβέρνηση απ’ το «πλέγμα» (και μάλιστα, απ’ τη δεξιότερη πτέρυγά-του, που πεισματικά αγκιστρωνόταν στα προνόμιά-της) κι η «αφύπνιση» των λαϊκών στρωμάτων, οδήγησαν αναπότρεπτα στην κρίση του 1961-67. Γ) Ο ΘΡΟΝΟΣ - «ΠΡΟΤΕΚΤΩΡ»: Προνοώντας για τον πόλεμο κι αντιδρώντας στις κοινωνικοπολιτικές «ανωμαλίες», το «πλέγμα» ήταν «υποχρεωμένο» ν’ αντεπιτεθεί, για να εξασφαλίσει τόσο την κυριαρχία-του πάνω στον στρατηγικό τούτον χώρο, όσο και την εσωτε­ ρική «τάξη και ασφάλεια» που διασφαλίζει αυτή την κυριαρχία. Στην Ελλάδα, πρωταρχικό όργανο αυτής της αντίδρασης και δοκιμασμένος εγγυητής της κυριαρχίας του «πλέγματος» ήταν πάντα ο «θρόνος». Εφ’ ω, και η πραξικοπηματική παλινόρθωση του Γεωργίου Β' (το 1935), η πραξικοπηματική ξανα - παλινόρθωσή-του (το 1946) και το βασιλικό πραξικόπημα της 15.7.1965. Ξεκάθαρα, και ξεδιάντροπα, εξηγούσε το 1935, η «Αγγλική Επιθε­ ώρηση» τις πρακτικές ανάγκες που υπαγόρευαν την αποκατάσταση του Γεωργίου Β' στο «θρόνο»-του: « Υπάρχει πολυ βρεταννικόν χρήμα επενδεδυμένον εις διάφορα ελληνικά δάνεια και, τε/χυταύος, δεν προσεφέρθη εις τους ομολογιούχους πλέον του 35% του τόκου, ο οποίος τους ωφείλετο. Μία ειρηνευμένη Ελλάς θα επέτρεπεν εις την Κυβέρνησίν-της να αυξήση το ποσοστόν αυτό, και ένδεκα έτη αβασιλεύτου Δημοκρατίας απέδειξαν ότι η ησυχία δεν είναι δυνατή παρά μόνον υπό την μοναρχίαν... Ο Βασι/χύς Γαόργιος Β ’ είναι φίλος της Μεγά­ λης Βρεταννίας... και θα απετέ/xi μιαν οραίαν επίατεψιν της 25ετίας της βασι/χίας του ηγεμόνος-μας, εάν ο ανεψιός-του αποκαΟίστατο εις τον θρό­ νον των Αθηνών»·“ 5. Σε Filhcr, ο.κ.. σελ. 94. 6. Βλ. και Σταυριανό, ο.κ., σελ. 225. 6α. «Ή* Future of Greece», · The English Review », Ιούνιος 1935, σ. 737-8. Σε Δ. Κιτσίκη, Η Ελλά; της 4>Κ Αυγούστου και αι Μεγάλοι Δονάμας, Ικαρος, 1974, σελ. 56-58.

190

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Ετσι, στο όνομα των ομολογιών, των τόκων και των ευγενών οικο­ γενειακών δεσμών, αποκαταστάθηκε η ησυχία στην Ελλάδα -με τα δεσμά που φόρεσε η βασιλο-μεταξική δικτατορία στους Ελληνες... Την ίδια ανιδιοτελή ικανοποίηση έδειξαν οι Αγγλοι και για τη δεύ­ τερη αποκατάσταση του ευνοουμένου-τους -που την απεργάστηκαν, άλλωστε, μ’ όλες-τους τις δυνάμεις και μ’ όλα τα μέσα: «Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι, στο εξής, η Ελλάς δεν πρόκειται να μας επιφυλάξει δυσάρεστες εκπλήξεις. Ο βασιλεύς των Ελ.λήνων (μας) είναι τόσο π ι σ τ ό ς το 1946, όσο ήταν και το 1935»1... ΓΥ αυτό, άλλωστε, κι οι Αγγλοι είχαν ανένδοτα επιμείνει στην επιστροφή-του -αψηφώντας την ομόφωνη αντίθεση των αντιστασι­ ακών οργανώσεων και των κομμάτων, και « φ έ ρ ν ο ν τ α ς έ τ σ ι τα π ρ ά γ μ α τ α σ ε κ ρ ί σ η » , καθώς έγραφε ο αρχιστράτηγος της Μέσης Ανατολής, στρατάρχης Wilson®. «Κρίση», που οδήγησε κατ’ ευθείαν στον εμφύλιο πόλεμο... Είκοσι χρόνια αργότερα, ο «New Statesman» του Λονδίνου διαπίστωνε πως ο Κωνσταντίνος -αντάξιος του θείουτου- δεν ήταν παρά «Α ν τ ι - β α σ ι λ ι ά ς τ ω ν Η Π Α στην Ελλάδα»· και τον σάρκαζε -ό χ ι, βέβαια, για την εξάρτησή-του, αλλά για την εξάρτησή-του απ’ την α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ή αυτοκρατορία, αντί της βρεταννικής... Κι επειδή «το ’να χέρι (του «πλέγματος») νίβει (πάντα!) το άλλο», ο αυγουστιανός δικτάτορας δήλωνε πως σκοπός της δικτατορίας ήταν η «στερέωσις του θρόνου»...«υπό την αιγίδα (του οποίου) ανελάβομεν την πλήρη εξουσίαν»'0. Ταυτόσημα, οι απριλιανοί πιθηκιστές-του ορκίζον­ ταν πως «το έκαμαν αυτό (το πραξικόπημα) δ ι α τ ο ν β α σ ι λ έ α»11. Ενώ ο ίδιος ο Κωνσταντίνος, ανταποδίδοντας τη φιλοφρόνηση, ανα­ γνώριζε πως «ό,τι έκαμαν, το έκαμαν δ ι α να σ ώ σ ο υ ν τ η ν χ ώ ­ ρ α ν » 12! Θα ήταν αναίδεια ή ασέβεια, αν θυμόμαστε τη λατινική παροι­ μία «asinus asinum fricat», ήτοι «όνος όνον τρίβει»,... Δ) ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ. Με εργαλείο και «μονάδα κρούσης» το θρόνο, μπορούσε πια το «πλέγμα» να καθυ­ ποτάξει την κρατική μηχανή και τον ελληνικό χώρο. Οσο είχε περι­ θώρια, «επέτρεπε την πολυτέλεια» μιας εικονικής δημοκρατίας (στην περίοδο μετά το 1944). Οταν η λαϊκή πίεση γινόταν «επικίνδυνη», το «πλέγμα» επιστράτευε την κυνική δικτατορία (1936 και 1967): 7. «Times», 28.9.1946. 8. Lord Wilson of Libya, Eight Years Overseas, 19391947. Λονδίνο, 1949, σελ. 167. 9. « New Statesman», 22.12.1967. 10. I. Μεταξά, Λόγοι, σελ. 44-45 και 565. Βλ. και Ν. Ψυρούκη, Ο φασισμός και η 4η Αυγούστο», Αθήνα, 1974. 11. Κατάθεση κτεράρχου Αντωνάκου (τότε Αρχηγού Γ.Ε.Α.) στη δίκη των «χρωταιτίων». 30.7.1975. 12. Βλ. σελ. 107, σημ. 12.

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

191

•

Είναι γοερά χαρακτηριστικό ότι, τόσο η τεταρταυγουστιανή όσο κι η απριλιανή δικτατορία, μας επικάθησαν τ η σ τ ι γ μ ή α κ ρ ι ­ β ώ ς που η «πολιτική ανωμαλία» όδευε προς την ο μ α λ ο π ο ί η σ η: Στις 22.7.1936, οι αρχηγοί των δύο μεγάλων κομμάτων, Θ. Σοφούλης και I. Θεοτόκης, ανακοίνωναν στον Γεώργιο πως είχαν σ υ μ φ ω ν ή σ ε ι να σχηματίσουν μαζί κυβέρνηση, δίνοντας τέλος στην πολιτική αστάθεια. Κι όμως, αυτός, 13 μέρες αργότερα, εξαπέλυε με το Μεταξά τη δικτατορία, επειδή, λέει, «η Booty απέτυχε εις τον προορισμόν-της να δώση κυβέρνησιν εκ των αποτελούντων αυτήν κομμά­ των»'.'3... Το ίδιο, ακριβώς, και 30 χρόνια αργότερα: στις 18.12.1966, ο Γ. Παπανδρέου κι ο Π. Κανελλόπουλος είχαν συνυπογράψει (μπροστά στον β α σ ι λ ι κ ό σύμβουλο, Δ. Μπίτσιο) σ υ μ φ ω ν ί α για μετε­ κλογική συνεργασία14 κα( στις 3.4 ορκιζόταν η κυβέρνηση Κανελλοπούλου, που προκήρυξε εκλογές για τις 28 Μαΐου. Κι όμως, βασιλιάς, στρατηγοί και -στη σκιά-τους- συνταγματάρχες χάλκευαν δικτατορία, που την πραγματοποίησαν οι τελευταίοι, επειδή, λέει, με τις εκλογές «Οα οδηγούμεΟα εις την αιματοχυσίαν και το χάος» 1β! Και τη μιά δικτατο­ ρία, λοιπόν, και την άλλη, δεν τις έκανε «ιστορικά αναγκαίες» η πολι­ τική «ανωμαλία», αλλά η «πλεγματική» λαοφοβία... Και το «πλέγμα» αγκάλιαζε αμέσως^ιυτές τις «σωτήριες» εκτροπές μ’ όλη-του τη στοργή: Τρεις μόλις εβδομάδες μετά την 4η Αυγούστου (27.8.36), ο ίδιος ο βασιλιάς της Αγγλίας, Εδουάρδος Η', διαδήλωνε στο Μεταξά «την α π ό λ υ τ ο ν ε υ μ έ ν ε ι ά ν-(του) δια τα εν Ελλάδι» τεχθέντα1®. Κι ο λόγος ήταν πολύ απλός: «Αμφιβά/Λω -έγραφε ο εδώ Αγγλος πρεσβευτής Palairet σε αναφορά-του της 20.1.1940- εάν οιαδήποτε άλλη ελληνική κυβέρνησις 0α ήτο π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ν / κ α ν ο π ο ι η τ ι κ ή διά την κυβέρνησιν της Α.Μ. από την παρούσαν, παρ' όλα-της τα ελαττώματα». Εφ’ ω, και ένα επίσημο θρεταννικό «μνημόνιο» της 1.3.1940, συμπέραινε μελοδραματικά: «Εν ολίγοις, είμεΟα, και 0α παραμείνωμεν, σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν ο ι με τον Μεταξάν, έως ότου ο θάνατος ή οι Ελληνες μας χωρίσουν»'1. Οπερ και εγένετο... Χωρίς καμιά πρωτοτυπία, οι Αμερικανοί Πρόεδροι κι Αντιπρόεδροι

13. Εισηγητική έκθεση στο Διάταγμα διαλύσεως της Γ Αναθεωρητικής Βουλής. Βλ. και: Γρ. Δαφνή, Η Ελλάς μεταξύ όύο ηολέμων, Αθήνα. Ικαρος. 1955, τομ. Β', σελ. 431-434, και Σκ. Λιναρδάτου, 4η Αυγούατου, Αθήνα, θεμέλιο, 1966, σελ.36. 14. Κατάθεση Παν. Κανελλώκουλου στη δίκη των «κρωταιτίων», 30.7.1975. 15. Διάγγελμα Κ. Κάλλια, 21.4.1967. 16. I. Μεταξά, 7ο Άροσιυχικό-μου ημερολόγιο, Αθήνα, Ικαρος, τομ. Δ', σελ. 246. Το ίδιο δήλωσε και ο υχουργός των Εξωτερικών Eden στη Βουλή (θλ. Κιτσίκη, ο.κ., σελ. 33). 17. Τα μυστικά αρχάα του Φορίΐν Οψψις, Αθήνα, Πάπυρος, 1971, σελ. 46-47.

192

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡ1ΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

εκδηλώνανε την ίδιαν «απόλυτον ευμένειαν» στη «θαυματοποιό» απριλιανή δικτατορία, αφού -κατά τον κ. Tasca«τα αυμφέροντά-της συμβιβάζονται με τα ιδικά-μας εθνικά συμφέροντα και ι κ α ν ο π ο ι ο ύ ν τ α ζ ω τ ι κ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α ασφα'/χίας,τα οποία έχομεν εις την Ελλάδα. Ούτως ή άλλως, ουδεμία άλλη χώρα μας παραχω­ ρεί τας ευκολίας και την κυβερνητικήν υποστήριζιν, των οποίων απολαμβάνομεν εις την Ελλάδα»'*. Απερ και απήλαυσαν, ώσπου μας απώλεσαν αύτανδρους... • Η «έσχατη λύση» της δικτατορίας δεν χρειάστηκε στην αμέσως μετά το 1944 περίοδο: το «πλέγμα» κατάφερνε, τότε ακόμα, να έχει τ η ν ί δ ι α ν ουσιαστική κυριαρχία πάνω στο λαό και στον τόπο, διατηρώντας ωστόσο τη φενάκη του κοινοβουλευτισμού. Τόσο πριν, όσο και μετά την απελευθέρωση, οι ελληνικές τύχες καθορίζονταν απ’ την ανέλεγκτη κι αμετάκλητη βούληση των «συμμάχων» -χάρ η και στην ανερυθρίαστη, άλλωστε, υποταγή των ημεδαπών «πλεγματιών»: Στο Συνέδριο του Λιβάνου (1944), οι εκπρόσωποι της Αντίστασης και των κομμάτων, «αυνεκλήθησαν (μόνο και μόνο) διά να ε λ λ η ν ο ­ π ο ί η σ ο υ ν τ α ς α π ο φ ά σ ε ι ς τ ω ν Α γ γ λ ω ν διά την Ελλάδα»™... Στην «απελευθερωμένη» Ελλάδα, η πραγματική πηγή εξουσίας δεν βρισκόταν στην Αθήνα, αλλά στο Λονδίνο πρώτα, στην Ουάσιγκτον έπειτα -που οι εδώ εκπρόσωποί-τους ανεβοκατέβαζαν κυβερνήσεις, καθόριζαν πότε θα γίνουν εκλογές και με ποιό σύστημα, και -α ν καμιά φορά, κανένας Ελληνας υπουργός δυστροπούσε στις εντολές-τουςτον χ α σ τ ο ύ κ ι ζ α ν κιόλας! (όπως έκανε ο αρχηγός της αμερικα­ νικής Οικονομικής Αποστολής Paul Porter στον τότε υπουργό Συντο­ νισμού*0)... Εφ’ ω και οι ημεδαποί «κυβερνήτες» δεν «έκαναν» παρά ό,τι τους «έλεγαν» οι αλλοδαποί υπερκυθερνήτες. Θυμηθείτε λ.χ. τη θρηνητική φράση του Θ. Σοφούλη για την «απόλυση» του υπουργού των Εξωτε­ ρικών, I. Σοφιανόπουλου, στις 30.1.1946: «Τι μπορούσαμε νβ κάνουμε; Ε τ σ ι μας είπε ο Μπέβιν, έ τ σ ι κ ά ν α μ β»21... θυμηθείτε, ακόμα, τον σύμβουλο εκείνον της αμερικανικής πρεσβείας που, τον Οκτώθρη 1955, γαυριούσε κυνικότατα και δημοσία πως: « Ε γ ώ έ κ α ν α (πρω­ θυπουργό) τον Κώστα» (Καραμανλή)... θυμηθείτε, τέλος, πώς οι Αμε­ ρικανοί «έκαναν» τον πράκτορά-τους ΓΙαπαδόπουλο και τον υποπράκτορά-τους Ιωαννίδη -γ ια να ξεκάνουν την Ελλάδα και την Κύπρο... (Καταπώς φαίνεται, το ρήμα « κ ά ν ω » ήταν, ανέκαθεν, το 18. Σε συνέντευξή-του με αμερικανοϋς γερουσιαστές στην Αθήνα, 12.1.1972. Βλ. Σταυριανό, ο.κ., σελ. 21. 19. Κομν. Πυρομάγλου, Η Εθνική Αντίστασις, Αθήνα. «Δωβώνη». I975, σελ. 270. 20. Σκ. θεοδωρόκουλου. Λκό το &άγμα Τρούμαν στο... 6όγμα χούντα, ·Νέα», 28.7.197$. 21. Τζών Φρήμαν, Ξενοκρατία, Αθήνα. Πάκυρος, I97S, σελ. 90-91.

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

193

ακαταμάχητο «πασπαρτού» της συμμαχικής διπλωματίας στην ε ν ε ρ γ η τ ι κ ή-του φωνή, και το λυμφατικό «ατού» της ελληνικής πολιτικής στην π α θ η τ ι κ ή-της αφωνία...) Δεν είχαν, λοιπόν, άδικο οι «New York Times» όταν έγραφαν ωμότατα: «Στο βυζαντινό κόσμο της ελληνικής πολιτικής, οι Αμερικανοί διπλω­ μάτες και οι πράκτορες της CIA, παίζουν συχνά τόσο σπουδαίο ρόλο ό σ ο κ α ι οι Ελληνες πολιτικοί»22. Μ’ όλο που αυτό το «όσο και», αποτελεί το άκρον άωτον της αγ­ γλοσαξονικής μετριοφροσύνης - ή της υποκρισίας... Κι αν, κάποτε, κάποιοι πρωθυπουργοί δυσφορούσαν και δυστροπούσαν, απολύονταν αυθωρεί και παραχρήμα. Οπως ο Πλαστήρας που, στις αρχές του 1945, είπε αγαναχτισμένος στον Αγγλο πρεσβευτή Leeper: «Λεν θα μας μεταχειρισθείτε σαν αποικία νέγρων» -κ α ι «γκρεμί­ στηκε» κατακόρυφα23... Οπως «γκρεμίστηκε», 20 χρόνια αργότερα, ο Γ. Παπανδρέου, επειδή δεν υπάκουσε στις επιταγές του Προέδρου Joh­ nson για τη «ρύθμιση» του Κυπριακού... Κι όπως απειλεί, σήμερα, ο κ. Kissinger να «γκρεμίσει» τον κ. Καραμανλή, αν δεν ενδώσει στα μεττερνίχεια κυπρογραφήματά-του. Αλλά κι οι εστεμμένοι εντολοδόχοι δεν δείχνονταν λιγότερο ιταμοί απ’ τους εντολείς-τους. Μήπως ο Γεώργιος Β' -φροντίζοντας πολύ περισσότερο για την «επιστροφή-του εις Ελλάδα» παρά για «την εθνικήν ενότητα και τας εθνικάς διεκδικήσεις»2*- δεν επέμενε να γυρίσει π ρ ι ν γίνει δημοψήφισμα όπως είχε υ π ο σ χ ε θ ε ί ; Κι η επιμονή-του ήταν τόση, ώστε ακόμα κι ο «προστάτης»-του, ο Churchill, έγινε έξω φρενών κι αναφώνησε στο Πολεμικό Συμβούλιο της 2.1.1945: «Ο βασι/χύς των Ελλήνων π α ρ έ β η τ η ν β α σ ι λ ι κ ή ν τ ι μ ή ν- το υ » 26 (Τι είναι, τά­ χα, αυτό το είδος;)... Μήπως ο Παύλος, τον Ιούλιο 1951, δεν διάταξε τον αρχηγό του ΓΕΣ, στρατηγό Τσακαλώτο, να «σ υ λ λ ά β ε ι τον Παπά/ον», επειδή ο τέως αρχιστράτηγος αποφάσισε να πολιτευθεί... «χωρίς να λάβη την ά δ ε ι α ν » του αυθέντη-του;...2· Και μήπως ο ίδιος εκείνος «αγαθός βασιλεύς» δεν διατύπωσε, δια στόματος του «θεωρη­ τικού» πάσης υποτελείας, Π. Πιπινέλη, τη θεωρία: «Δικαίωμα του βα­ σιλέα>ς είναι να διορίση προωΟυπουργόν ακόμη και τον κ η π ο υ ρ ό ν τ ου»; ... Θεωρία που την εφάρμοσε, άλλωστε, κατά γράμμα ο γιόςτου, δέκα χρόνια αργότερα, χρίζοντας πρωθυπουργούς τους περιβολά­ ρηδες της αποστασίας...

22. « New York Times », 10.7.1967. 23. Σταυριανός, ο.κ.. σελ. 175. 24. Πυρομάγλου. ο.κ.. σελ. 263. 25. Φρήμαν, ο.κ., σελ. 66. 26. Ο.κ.. σελ. 210-211. 13

194

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Α Υ Τ Η ΤΗΝ ΠΑΓΚΥΡΙΑΡΧΙΑ φρόντισε το «πλέγμα» να τη θω­ ρακίσει με τα δ ό γ μ α τ α που σημειώσαμε πιο πάνω: ταύτιση του «Εθνους» με το ημεδαπό σκέλος του «πλέγματος» (σ’ αντίθεση με το Λαό) κι εθνική ανάγκη διεθνούς «αλληλεγγύης». Ετσι, τα δύο σκέλη του «πλέγματος» αναγορεύονταν σε «ταμπού», άχραντα και άμωμα, που κάθε προσβολή εναντίον-τους, ακόμα κι αμφισθήτησή-τους, ισοδυναμούσε με «εθνική προδοσία». Κι έτσι, φιλοτεχνήθηκαν τα περι­ βόητα εκείνα πλεγματικά «στεγανά» (θρόνου και «συμμάχων»), που κανένας λαϊκός βέβηλος δεν είχε το δικαίωμα, όχι να τα θίξει, αλλά ούτε να τ’ ακραγγίξει κάν. Για να είναι, όμως, ακόμα πιο κατοχυρωμένο το «πλέγμα», για να είναι ακόμα πιο αδιαπέραστα τα «στεγανά»-του, χρειάζονταν και δυό άλλα αγχέμαχα όπλα: ένα εθνικό δ υ ν α μ ι κ ό στήριγμα κι ένα «εθνικό ι δ ε ο λ ο γ ι κ ό » επιχείρημα. Το πρώτο, το πρόσφερε ο Σ τ ρ α τ ό ς , το δεύτερο ο Α ν τ ι κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ό ς . Στα τρία σημεία αιχμής και κρίσης προπάντων (1935-36, 1944-45, 1965-67), αλλά και σ’ όλη τη σαραντάχρονη περίοδο της ακμής-του, το «πλέγμα» χρησιμοποίησε τα δυο αυτά όπλα εξαντλητικά κι εξοντω­ τικά για τους αντιπάλους-του -κα ι για τον τόπο. Ο ΣΤΡΑΤΟΣ (ΚΑΙ ΤΑ ΣΩΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ) Τ ό σ ο οι δυο δικτατορίες, όσο και η μεταπολεμική βασιλεία του «πλέγματος» θα ήταν αδύνατο να επιβληθούν και να επιβιώσουν, αν δεν είχαν μεταβάλει τις Ενοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας σε ό ρ γ α ν α και φ ύ λ α κ ές-το υς. Κανένας δεν αγνοεί, βέβαια, πόσο μισητός ήταν στους Ελληνες ο τεταρταυγουστιανός «πολιτι­ σμός»: ακόμα κι οι εδώ εκπροσωποι της θρεταννικής τ ρ ο φ ο ύ-του δεν έπαυαν να τονίζουν την « α ν τ ι δ η μ ο τ ι κ ό τ η τ α του καθεστώτος... εξαιτίας της τυραννικής και αυταρχικής μεταχειρίσεως των αντιπάλων και επικριτών-του»27... Κανένας δεν αγνοεί πως, μετά την απελευθέρωση, το ημεδαπό σκέ­ λος του «πλέγματος» (η Δεξιά) αγκιστρώθηκε, δυο ολόκληρες δεκα­ ετίες, στην εξουσία, μόνο χάρη στην ξενική προστασία και σε προ­ εκλογικά και μετεκλογικά τεχνάσματα και μαγγανείες... Κανένας, τέ­ λος, δεν αγνοεί τα «ενθουσιώδη» αισθήματα, που έτρεφαν οι Ελληνες για την απριλιανή δικτατορία: ακόμα κι ο ίδιος ο Παττακός ομολο­ γούσε: « Δεν μας ακολουθεί ο Στρατός, 6εν μας ακολουθούν οι νέοι, δεν μας 27. Εκθέσεις κλκ. του Γενικού Προξένου της Αγγλίας στη Θεσσαλονίκη Howl (21.12.1939), του κρεσθευτή Palairct (20.1 και 20.2.1940), του στρατιωτικού ακολούθου Blood (19.2.1940) κ.α. Ap/tia Φορϋν Οφφις. σελ. 9. 29. 32. 36. 62).

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

195

ακολουθούν οι καθηγηταΐ, δεν μας ακολουθούν οι υπάλληλοι, δεν μας ακο­ λουθεί ο Λαός, δ ε ν μ α ς α κ ο λ ο υ θ ε ί κ α ν ε ί ς » 2*... Οση, λοιπόν, κι αν ήταν η « έ ξ ω θ ε ν καλή προστασία», αυτά τα λαομίσητα καθεστώτα και οι «λαοπρόβλητες» κυβερνήσεις είχαν απόλυτην ανάγκη κι ε σ ω τ ε ρ ι κ ο ύ προστάτη και προμάχου: του Στρατού, φυσικά, και των Σωμάτων Ασφαλείας. Αλλά Στρατού και Σωμάτων Ασφαλείας «δικών-τους», απαλλαγμένων από κάθε «ύποπτο» στοιχείο και από κάθε αντι-πλεγματική υποψία. Και σ’ αυτόν τον «εξ­ αγνισμό» επιδόθηκαν με μένος ιερό κι ακαταπόνητο. Τους βοήθησαν, άλλωστε, και τα λάθη των αντιπάλων-τους, που τό «πλέγμα» τ’ αξιοποίησε στο έπακρον: Τα θενιζελικά κινήματα του 1933 και 1935 έγιναν αφορμή να «σφαγιασθούν» 2.000 δημοκρατικοί αξιωματικοί, και να παραμεριστούν έτσι τα ένοπλα εμπόδια για την επιβολή και την επιβίωση της βασιλο-μεταξικής δικτατορίας. Κι ήταν τόσος ο φόβος του δεσποτικού καθεστώτος (και του «πλέγματος») για τους ένστολους αντιπάλους-του, ώστε όχι μόνο «εξόρισε τους κ α λ ύ ­ τ ε ρ ο υ ς Ελληνες αξιωματικούς στα νησιά»**, αλλά και, όταν ξέσπασε ο πόλεμος, ο Μεταξάς «απέρριψε την προσφορά 600 δημοκρατικών αξι­ ωματικών» να πολεμήσουν στο αλβανικό μέτωπο, επειδή το «αντιμοναρχικό-τους παρελθόν τους έκανε α ν ε π ι θ ύ μ η τ ο υ ς », καθώς είπε ο ίδιος ανερυθρίαστα στον αρχηγό της αγγλικής στρατιωτικής αποστολής, στρατηγό Haywood30. Ετσι, έν’ απ' τα βαρύτερα εγκλήματα της «4ης Αυγούστου» ήταν ότι υποβίβασε το Στρατό από «Ενοπλο τμήμα του Λαού» σε έ ν ο π λ ο φ ύ λ α κ α τ ο υ « έ θ ν ο υ ς » -ταυτίζοντας, φυσικά, το τελευταίο με τον σατραπικό ε α υ τ ό-τ η ς. « Από της στιγμής εκείνης, ο κρατικός μηχανισμός και αι ένοπλοι δυνά­ μεις έπαυον να είναι ελληνικοί, υπό την ευρείαν αυτών έννοιαν, και μετεβάλλοντο εις καθαρώς κ α θ ε σ τ ω τ ι κ ό ς λ»31. • Για να διατηρήσει, όμως, τον «καθεστωτικό» χαρακτήρα τ ω ν Ενόπλων Δυνάμεων, για να τις εγκλωβίσει στον υπηρετικό ρόλο των πραιτωριανών ενός «ιδανικού» (δηλ. αντιδημοκρατικού) θρόνου κι ενός «εθνικού» (δηλ. αντιλαϊκού) καθεστώτος, η αυγουστιανή δικτα­ τορία έκανε ένα ακόμα βαρύτερο έγκλημα: όρθωσε τ ο Σ τ ρ α τ ό α ν τ ι μ έ τ ω π ο τ ο υ Λ α ο ύ , εμπνέοντας στον πρώτο π ε ρ ι φ ρ ό-

2H. Βλ. κατάθεση στρατηγού Κατσιιόήμα στη δίκη των «πρωταιτίων». 2.8.1975. Βλ. καί την προς «αδελφόν Γεώργιον» έκθεση του Παττακού, πιο πάνω σε).. 170. Τό πλήρες κεϊμενό-της. στην <· Inrnpin τη; .1ικτατηρία;· του Σολ. Γρηγορίαδη. σελ. 234-6. 29. Γράμμα του Α' Γραμματέα της Αγγλικής Πρεσβείας, Η. Catsia. 22.1.1940.Αρχεία... σελ. 32. 30. Λ. Σταυριανός, ο.π., σελ. 86. 31. Κ. Πυρομάγλου. ο.π.. σελ. 35 και 84.

196

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ν η σ η για τον δεύτερο, για τους πολίτικους εκπροσώπους-του, για κάθε ιδέα δημοκρατίας, γενικότερα. «Ενεφύσησε στους αξιωματικούς -γράφει ο κ. Π. Κανελλόπουος- ένα πνεύμα, που εδημιούργησε τις προϋποθέσεις για την διάσπαση της εθνικής ενότητος Στρατού και Λαού... Πνεύμα δυσπιστίας προς τον Λαό, προς την ικανότητά-του να αποτελή ενεργό παράγοντα της τύχης -του και της ιστο­ ρίας της πατρίδος-του. Η δυσπιστία αυτή... συνυφάνθηκε και με μια περι­ φρόνηση... προς όλα τα κόματα και όλους τους πολιτικούς άνδρες »32. • Αυτή την υποβίθαση του Στρατού σε χωροφύλακα αντιλαϊκών στεμμάτων και συστημάτων, κι αυτήν την περιφρόνηση των Ενόπλων Δυνάμεων για το λαό και τους πολιτικούς, δεν τις χώριζε πια παρά μισό βήμα απ’ την ά λ λ η , την ακόμα πιο ολέθρια, διαστροφή: την αναγωγή του Στρατού σε α π ο κ λ ε ι σ τ ι κ ό « π α λ λ ά δ ι ο π α ­ τ ρ ι ω τ ι σ μ ο ύ » και, επομένως, την αναγόρευσή-του σε ανεξέλεγκτο και απαραβίαστο μ α ν τ ε ί ο ν του « π ρ έ π ο ν τ ο ς » για τα συμφέ­ ροντα και τη «σωτηρία της Πατρίδος» -που α υ τ ό ς μ ό ν ο ς μπορεί καί ξέρει να τα διακριβώνει και να τα διαφεντεύει... Είναι, αυτή, η ρίζα των στρατιωτικών «στεγανών», του στρατιωτι­ κού «ταμπού» και «άβατου»...Είναι η αντίληψη που προπαγανδίζεται στην περιλάλητη « άκρως απόρρητον » εγκύκλιο του ΙΔΕΑ: « Ο μ ό ­ ν ο ς υ γ ι ή ς οργανισμός εις το Κράτος σήμερον είναι ο Στρατός », εφ’ ω και οι αξιωματικοί « έχουν ευΟύνας έναντι της Ιστορίας και είναι υ π ε ύ θ υ ν ο ι δ ι α τ η ν σ ω τ η ρ ία ν - τ ο υ »33... Είναι η «θεωρία» που αποκρυσταλλώθηκε στο ψευτο-σύνταγμα του 1968 κι όπου οι Εν­ οπλες Δυνάμεις ανακηρύσσονται « φορείς, υπηρέται και υπερασπισταί της εθνικής ιδέας» (σε αντίθεση, φυσικά, με κάθε λ α ϊ κ ή ιδέα) και φρουροί του «κρατούντος πολιτεύματος και του κοινωνικού καθεστώτος» (δηλ. του στρατοκρατικού πολιτεύματος και του «πλεγματικού» καθε­ στώτος34)... Αλλά αυτό το μεσσιανικό «χάρισμα», αυτό το «πατριωτικόν αλάθητον και ανεύθυ ον», δεν γεννήθηκε απ’ την αρχομανία, την εγωπάθεια και την «αίσθηση δύναμης» μερικών στρατιωτικών. Κ α λ λ ι ε ρ γ ή θ η κ ε σ κ ό π ι μ α κ α ι δ ό λ ι α απ’ το « π λ έ γ μ α » , που βάζει επίτηδες το Στρατό π ά ν ω απ’ το Λαό, για να υ π ο τ άζ ε ι με τον πρώτο τον δεύτερο... • Κι αυτός είναι ο λόγος που, και μετά την εξαφάνιση της μεταξι-

32. Παν. Κανελλόκουλου, Ιστορικά δοκίμια. Αθήνα, 197S, σελ. 16-17. 33. Αριθ. 8/14.7.1949. Βλ. τα σχετικά με τον ΙΔΕΑ κείμενα, στο «ίιρός Λαιμός Ελλήψιον Αξιωματικών» (ΙΑΕΑ)-Α' ΑκοκαΧύφιις του Τόκον 11951-1952), Αθήνα. «Ελληνικά θέμα­ τα». αριθ. 20. 1975. 34. Βλ. τα άρθρα 129 και 130 του ψευτο-συντάγματος, και την αλήστου μνήμης Πολιτική Αγωγή του θ . Πακακωνσταντίνου. σελ. 280. Για το «δόγμα» αυτό, θλ. και σχετικό άρθρο του καθηγητή Φ. Βεγλερή, « Βήμα », 9.8.197$.

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚ.Η

197

κής δικτατορίας, το «πλέγμα» αγωνίστηκε να διαφυλάξει τον «καθε­ στωτικό» και «πλεγματικό» χαρακτήρα των Ενόπλων Δυνάμεων, υπο­ δαυλίζοντας ταυτόχρονα το μεσσιανισμό-τους. Τα λάθη, και πάλι, των αντιπάλων-του (λάθη εγκληματικά, όπως ο εμφύλιος πόλεμος) του πρόσφεραν απανωτές ευκαιρίες για « κ ο σ κ ί ν ι σ μ α » των Ενόπλων Δυνάμεων από κάθε αμφισθητία κι αμφισβητούμενο. Οι Αγγλοι, που είχαν « υποχείριον την ελληνικήν στρατιωτικήν ηγεσίαν » και ρύθμιζαν τα πάντα ώς τις τελευταίες λεπτομέρειες3®, «β α σ ι λ ο π ο ί η σ α ν» κυ­ ριολεκτικά τις Ενοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας, για να εξασφαλίσουν την παλινόρθωση του προσφιλέστατου ανθυπάτου τους, Γεώργιου Β' (« Ο κρατικός μηχανισμός εργάζεται μόνον δια την επιστροφήν του βασιλέ(ος», δήλωνε, τον Απρίλη 1946, ο Σοφούλης σε τρεις Αγγλους εργατικούς βουλευτές37)... Στοιχισμένος στους ίδιους σκοπούς, ο διαβόητος ΙΔΕΑ, που είχε γίνει «η αφανής ηγεσία» των Εν­ όπλων Δυνάμεων, μοχθούσε για «να εκκαΟαρίση το Στράτευμα βάσει των ιδικών-του κριτηρίων και να εξυπηρετήση τους ιδιοτελείς σκοπούς των μελών-του»36... Και την ώρα που αποπέμπονταν οι «αμφίβολου> στρατιωτικοί (και πολλοί-τους κλείνονταν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως), η κυβέρ­ νηση Κ. Τσαλδάρη (1946) δεν δίσταζε να εντάξει στο Στρατό 1319 αξιωματικούς των π ρ ο δ ο τ ι κ ώ ν Τ α γ μ ά τ ω ν Α σ φ α λ ε ί α ς (!). Ενώ, λίγους μήνες πριν (11.3.1946), ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως, Σταμ. Μερκούρης, υπέβαλε την παραίτησή-του, επειδή «η π/χιοψηφία της Χωροφυλακής είχε συμμαχήσει με τους Χίτες και οι Αγγλοι εμπόδιζαν τις προσπάΟειές-του για αναδιοργάνωση των Σωμάτων Ασφαλείας»39. Λεπτομέρεια γραφική: Οταν Ελληνες και ξένοι (οι έ ξ ω απ’ το «πλέγμα», φυσικά) ζητούσαν την κ ά θ α ρ σ η των Ενόπλων Δυνά­ μεων και των Σωμάτων Ασφαλείας απ’ τους δοσιλόγους και τους δικτατορικούς -καλή ώρα!-, ο τότε πρωθυπουργός Σοφούλης (Φεβρου­ άριος 1946) απαντούσε πως η κάθαρση ήταν « αδύνατη, επειδή Οα εσήμαινε κ α τ ά ρ γ η σ ι ν του Στρατού και της Αστυνομίας»*0'. Το δίχως άλλο, οι κ.κ. Αβέρωφ, Γκίκας και Σία δεν έχουν ούτε καν το χάρισμα της πρωτοτυπίας... • Η «διαστροφή» των Ενόπλων Δυνάμεων έγινε ακόμα πιο δραματι­ κή, όταν η Αγγλία παράδωσε τα άμφια της «κηδεμονίας» στις Η.Π.Α. (1947) κι όταν η Ελλάδα προσχώρησε στο ΝΑΤΟ (1952). Ενα καινού­ ριο «πνεύμα» εμφυσήΟηκε στις Ενοπλες Δυνάμεις απ' το καινούργιο 36. Γ. Καραγιάννη, Σ.Α.Ν. ■Ι.Λ.Ε.Α., σελ. 67-68. 37 Ν. Todd, S. Tifftny, L. SoUen, Tragedy in Greece, Λονδίνο, 1946, σελ. 34. 38. Βλ. το χάρισμα του Εισηγητή του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών, ταγματάρχη Ζωζωνάκη, για το κίνημα της 30.5.1951, και το χαραχεμχτικό βούλευμα 127/22.1.1952. 39. «Βήμα». 20.3.1946, Βλ. Λ. Σταυριανό, ο.χ.. σελ. 187. 40. Λ. Σταυριανός, ο.χ., σελ. 188.

198

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

«πλέγμα»: ο Στρατός δεν ήταν πια βασιλικός και καθεστωτικός μόνο. έγιχε και σ υ μ μ α χ ι κ ό ς : Η συντριπτική υπεροπλία κι η εκθαμβωτική ευμάρεια του νέου αλ­ λοδαπού εταίρου του «πλέγματος», μαγνήτισε, όπως ήταν επόμενο, τους Ελληνες στρατιωτικούς -που ένιωθαν, τώρα, περισσότερο εξαρ­ τημένοι απ’ τον ξένο Μαικήνα παρά απ’ τους ντόπιους θεράποντέςτου. Αν η μεταξική δικτατορία και οι συνεχιστές-της έσπασαν τους δεσμούς Στρατού και Λαού, η νεόκοπη «συμμαχική» προστασία χα­ λάρωσε τους δεσμούς Στρατού και τόπου, υποβάλλοντας σαν υπέρτατο χρέος του πρώτου την «αφοσίωση στα συμφέροντα της συμμαχίας». Σ’ α υ τ ή ν τη χαλάρωση οφείλεται η «διαστροφή του πατριωτι­ σμού» πολλών αξιωματικών, και ό χ ι στην ταπεινή κοινωνική-τους προέλευση και στα «κόμπλεξ» που η προέλευση αυτή τους δημιουρ­ γεί41. Είναι, πιστεύουμε, και προσβλητική και λαθεμένη η άποψη πως οι σημερινοί αξιωματικοί είναι «λιγότερο πατριώτες», επειδή προέρ­ χονται απ’ το λαό κι όχι απ’ τις μεγαλοαστικές ή «αριστοκρατικές» τάξεις, όπως άλλοτε. Γ ι’ άλλη μιά φορά, το «φαινόμενο» δεν έχει «τα­ ξικές» ή ψυχολογικές αιτίες. Κ α λ λ ι ε ρ γ ή θ η κ ε , κι αυτό, σ κ ό ­ π ι μ α απ' το «πλέγμα», που διαμορφώνει επίτηδες στους στρατιωτι­ κούς σ υ μ μ α χ ι κ ή , πάνω απ’ όλα, συνείδηση... Οπως είναι σκό­ πιμη η ε π ι λ ο γ ή και η ε κ π α ί δ ε υ σ η των μελλοντικών «οπλο­ φόρων»: το «πλέγμα» διαλέγει, για να τους παραδώσει τα όπλα-«του», άτομα κατάλληλα να εξυπηρετήσουν στο ακέραιο τους σκοπούς-του -άτομα, που μια πολύχρονη «πλύση εγκεφάλου» και μια σκοταδιστική μισαλλόδοξη «παιδεία» τα έχει εξ απαλών ονύχων αποτυφλώσει, τους έχει εμπνεύσει περιφρόνηση για τη δύναμη του λαού και την αξία του διαλόγου, και απεριόριστο θαυμασμό για τη δύναμη των όπλων και την αξία του μονολόγου της βίας. Και, φυσικά, αποκορύφωμα αυτής της ένοπλης και πολύφερνης δύναμης αποτελεί ο αμερικανικός και νατοϊκός Λεβιάθαν -που του οφείλεται πάσα τιμή, πίστις και αφοσίωσις... • Το καινούριο τούτο «πνεύμα» είχε διπλήν επίπτωση πάνω στο στρατιωτικό, μ ε σ σ ι α ν ι σ μ ό , στη μονοπώληση της πολιτικής σο­ φίας και της «εθνοσωτηρίας»: Απ’ τη μιά, τον σ υ δ α ύ λ ι ζ ε στο έπακρον. Απ’ την άλλη, όμως, τον α π ό σ π α σ ε , λίγο ή πολύ, απ’ το ημεδαπό σκέλος του «πλέγματος»: μιά και οι στρατιωτικοί ήταν «παν­ τογνώστες και παντοδύναμοι», γιατί να χαραμίζουν αυτές τις χαρισμα­ τικές «αρετές»-τους υπηρετώντας ντόπιους αυθεντίσκους, και να μην τιζ χρησιμοποιήσουν για τ ο ν ε α υ τ ό - τ ο υ ς -εξυπηρετώντας, βέ­ βαια, πάντα τους α λ η θ ι ν ο ύ ς αφέντες, τους υπερπόντιους παντο­ κράτορες και κοσμοκράτορες; Ετσι, α ν τ ί π ρ α ι τ ω ρ ι α ν ο ί της 41. Βλ. Γ. Κουμάντο, «Βήμα», 10.8.1975.

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

199

εξουσίας, γίνονταν οι ί δ ι ο ι εξουσία -πράγμα πολύ «δίκαιο», άλλω­ στε, αφού α υ τ ο ί εξασφάλιζαν ώς τώρα την εξουσία στους άλλους και αφού α υ τ ο ί «ξέρουν» να εξουσιάζουν. «Μία λύσις μόνον υπάρχει: η δικτατορία του IAEA... προς το καλόν και μόνον της Πατρίδος », έλεγε, ανιδιοτελέστατα, η ίδια εκείνη «ιδεολογική» εγκύκλιος του 1949... Και πραγματοποιήθηκε η «λύσις» και ε ί δ α μ ε πόσο «ήξε­ ραν» να μας κυβερνήσουν και τί «καλόν» μπόρεσαν να προσπορίσουν στην Πατρίδα οι πατραλοίες... • Ανάγλυφη εικόνα του π α λ α ι ο ύ και του ν έ ο υ στρατιωτικού μεσσιανισμού, έδωσε η δίκη των «πρωταιτίων». Τον «παλιό» τον εκ­ προσωπούσαν οι στρατηγοί - κατήγοροι, τον «νέο» οι συνταγματάρχες-κατηγορούμενοι. Τόσο οι πρώτοι όσο και οι δεύτεροι, θεωρούσαν α υ τ ο ν ό η τ ο δ ι κ α ί ω μ ά - τ ο υ ς ν α κρίνουν ε κ ε ί ν ο ι πάνω από κάθε άλλον, αν έπρεπε ή όχι να γίνουν εκλογές, αν έπρεπε ή όχι να κερδίσει το τάδε κόμμα, αν έπρεπε ή όχι να γίνει «ενέργεια», «επέμθασις», «εκτροπή» ή ό,τι άλλο θέλετε (δηλαδή, θ έ λ ο υ ν ) . Λαός, Σύνταγμα, Βουλή, Κυβέρνηση, κόμματα, δ ε ν υ π ή ρ χ α ν , τόσο για τους «παλιούς» όσο και για τους «νέους»... Η διαφορά-τους ήταν α λ λ ο ύ : Οι «παλιοί» ήθελαν (κι ετοίμαζαν) την εκτροπή μ ε και γ ι α τον «θ ρ ό ν ο» -πρώτον κορυφαίο του η μ ε δ α π ο ύ σκέλους του «πλέγματος» και καθιερωμένον πρωτα­ θλητή εκτροπών και έκτροπων. Οι «νέοι» ήθελαν (κι έκαναν) το πρα­ ξικόπημα για τ ο ν ε α υ τ ό - τ ο υ ς και, φυσικά, μ ε και γ ι α τ ο α λ λ ο δ α π ό σκέλος του πλέγματος -πολύπειρην Ηγερία πραξικο­ πημάτων και ανοσιουργημάτων. (Ου μην αλλά και με τις ευλογίες της μεγάλης «συμμαχίας». Θυμηθείτε λ.χ. τη δήλωση του Ιωαννίδη: « Τον κρατάμε τον Αγγελή, επειδή τον θέλει το ΝΑΤΟ »!42). Εκείνο που «ενόχλησε» τους «παλιούς» δεν ήταν ούτε η παραβίαση του Συντάγματος ούτε ο βιασμός των λαϊκών ελευθεριών (για Λακε­ δαιμονίους θα μιλάμε τώρα;), αλλά η... διατάραξη της στρατιωτικής ι ε ρ α ρ χ ί α ς απ’ τους κατώτερους! Εφ’ ω και η καταπληκτική δή­ λωση του στρατηγού Κατσαδήμα, και νυν υφυπουργού Στρατιωτικών: « Εγ<ΰ δ ι α γ ρ ά φ ω ό λ α ό σ α έ κ α ν α ν ( οι απριλιανοί). Εκείνο που δεν Ou συγχωρήσω ποτέ είναι α υ τ ό π ο υ έ γ ι ν ε σ τ ο Σ τ ρ α ­ τ ό »>«! Συχωρεμένη, λοιπόν, και η κατατυράννηση του Λαού και η καταπρόδωση και καταστροφή του τόπου. Ασυγχώρετη, όμως, η καταπά­ τηση της « απολύτου ιεραρχίας και της απολύτου πειθαρχίας »!... Στην αντίληψη «παλιών» και «νάον», ο Στρατός στέκει π ά ν ω απ’ 42. Κατάθεση στρατηγού Πανουργία, 2.8.1975. 43. Κατάθεσή-του, 2.8.1975.

200

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

όλους και απ’ όλα, γι’ αυτό και δικαιούται ν’ α π ο φ α σ ί ζ ε ι για όλους και για όλα. Εφ’ ω και η άλλη ομολογία του στρατηγού Πανουργιά και νυν υφυπουργού Συγκοινωνιών: « Όταν είδα τα τανκς. η σ ύ ­ χ α σ α » '.... Ανησυχούμε, λοιπόν, μόνο όταν παρεκτρέπονται οι «άλ­ λοι». Ησυχάζουμε, όμως, όταν εκτρέπονται τα τάνκς. Μόνο α υ τ ά δικαιούνται να έχουν «ανησυχίες» για τις «αταξίες» που απειλούν το «έθνος», και να επιβάλουν ησυχία στους άτακτους... Α υ τ ή τη μεσσιανική νοοτροπία ενστερνίσθηκαν κι εκμεταλλεύ­ τηκαν οι στασιαστές. Κι έκριναν, φυσικά, πως μ ό ν ο α υ τ ο ί ήταν άξιοι να κρίνουν και ν’ αποφασίσουν αν πρέπει να μας «σώσουν» - α υ τ ο ί , η «μόνη υγιής μερίς του έθνους», οι άγγελοι του άδολου πατριωτισμού, που έγιναν δαίμονες εθνικού αίσχους και ολέθρου... Ο ΑΝΤΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ Ο Υ Τ Ε η ξενική «προστασία», ούτε η βασιλική «αρμοστεία», ούτε η μιλιταριστική «εθνοσωτηρία» θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την επικράτηση και τη διαιώνιση του «πλέγματος», αν δεν περιβάλλονταν το θώρακα του πρόμαχου εναντίον ενός θανάσιμου και μόνιμου κινδύ­ νου -του κομμουνισμού, φυσικά. Κινδύνου εξωτερικού όσο κι εσωτε­ ρικού... κινδύνου «εθνικού» για τους «εθνικόφρονες», ταξικού για τους αστούς, πολιτικού για τους πολιτικάντηδες, οικονομικού για τους κερδαλεόφρονες. Τρομάζοντας τους «συντηρητικούς» με τον «κόκκινο κατακλυσμό » που, τάχα, απειλεί κάθε στιγμή τη χώρα, και διαβάλλοντας τους προοδευτικούς σαν νεροκουβαλητές της «εθνικής προδο­ σίας», το «πλέγμα» κατόρθωνε να επιβάλλει την ακινησία, να εμποδί­ ζει την πρόοδο, να φιμώνει τη διαμαρτυρία, να συκοφαντεί την αμφι­ σβήτηση, να «εξαγιάζει» την καταπίεση -μ ε τελικό, φυσικά, στόχο, την πολύπλευρη απομύζηση του λαού και του τόπου. Β ιο λ ο γ ι κ ή ανάγκη, για το «πλέγμα», ο «κομμουνιστικός κίνδυνος» στάθηκε, 40 τώρα χρόνια, ο ακρογωνιαίος λίθος του απατηλού-του οι­ κοδομήματος -λίθος ιδιαίτερα πολύτιμος (κατά της κεφαλής των «άλ­ λων») στις ώρες αιχμής και κρίσης: Την απειλή «ανατροπής τοο κοινωνικού και πολιτειακού καθεστώτος και αποσυνθέσεως της ελληνικής κοινωνίας» και τον κίνδυνο «εμφυλίου πολέμου» είχε επικαλεσθεί ο Μεταξάς, για να «δικαιώσει» την επιβολή της δικτατορίας-του44... Το φόβο μήπως «εκμεταλλευθούν αναρχοκομμουνιστικά στοιχεία την παραίτησιν του Αρχιστρατήγου (Παπάγου) και προκαλέσουν ταραχάς» είχαν προφασισθεί, στις 30.1.1951, οι κινημα­ τίες του ΙΔΕΑ -του ευγενούς αυτού κληρονόμου της 4 Αυγούστου και 44. Εισηγητική Εκθεση στο Διάταγμα κηρύξεως του Στρατιωτικού Νόμου, 4.8.1936.

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

201

προγόνου της 21 Απριλίου, που «εχρησιμοποίει τον κομμουνισμόν προς άγραν μελών»4®... Μιάν «επαναστατικήν συνωμοτικήν οργάνωσιν (τον ΑΣΠΙΔΑ), μοναδικόν σκοπόν έχουσαν... την επιβολήν δικτατορίας ελεει­ νής μορφής» (σαν να υπάρχουν και δικτατορίες μορφής μ η ελεεινής!) είχε επισείσει ο Κωνσταντίνος, για να σκαρώσει το πραξικόπημα της 15.7.19654®... Τις «ανησυχίες»-ττ\ς για επικράτηση της Κεντροαριστε­ ράς στις εκλογές της 28.5.1967, είχε επιστρατεύσει η «μεγάλη χούντα» (Αυλής και στρατηγών), για να χαλκεύσει την «εκτροπή»-της... Και μιάν «από μακρού χρόνου... προετοιμαζομένην σατανικός υπό των εχθρών της Ελλάδος... επανάστασιν κατά του πολιτειακού και του κοινωνικού κα­ θεστώτος... ήτις επρόκειτο να εκραγή με αιματηρός συνεπείας», επινόησε η «μικρή χούντα», για να «καταξιώσει» την δική-της εκτροπή47... Σήμερα πια, ακόμα κι οι πιο μικρόνοες «εθνικόφρονες» θά ’χουν πεισθεί, βέβαια, πως οι «κίνδυνοι» που επισείανε οι εκάστοτε τυραννόφρονες, βρίσκονταν αποκλειστικά στη σφαίρα του ψ ε ύ δ ο υ ς και της α π ά τ η ς . (Η δίκη των πρωταιτίων, άλλωστε, καταρράκωσε αμετάκλητα τον στερεότυπο αυτό μύθο). Αλλά τί σημασία έχει; Το κόκ­ κινο μορμολύκειο έκανε μιά χαρά τη δουλειά-του, στην ώρα-του, για να εξασφαλίζει τη βασιλεία των φαιών ή μελανών, «γαλανών» ή «γαλαζοαίματων» μορμολυκείων... Κ ί ν δ υ ν ο ς , ωστόσο π ρ α γ μ α τ ι κ ό ς (αλλά κίνδυνος γ ι α το « π λ έ γ μ α » ) στάθηκε η Α ν τ ί σ τ α σ η των Ελλήνων κατά των γερμανοϊταλών κατακτητών. Από τον πόλεμο του 1940 κιόλας («πό)εμο του λαού» κι όχι της κυθέρνησής-του, κατά τον στρατάρχη Wil­ son48), ήταν φανερό πως «τα ελληνικά στρατεύματα πολέμησαν κατά της ξενικής κατάκτησης και, μέσα στις καρδιές-τους, κατά οποιοσδήποτε συνέχισης της δικτατορίας στην πατρίδα-τους. Α υ τ ό ήταν το πνεύμα-τους -το μέτρο του ελληνικού ηρωισμού, που συγκίνησε ολόκληρο τον ελεύθερο κόσμο κι όσους ποθού­ σαν να ελευ0ερ<υ0ούν»49. Κι α υ τ ό , φυσικά, ήταν και το πνεύμα της Αντίστασης: Οχι μόνο η απελευθέρωση απ' τον ξένο κατακτητή, αλλά και η «αποκατάσταση και κατοχύρωση της ε σ ω τ ε ρ ι κ ή ς λ ε υ τ ε ρ ι ά ς » , όπως διακήρυττε, τον Σεπτέμβρη 1942, με το κοντύλι του Δημήτρη Γληνού, το ΕΑΜ®°. Κι ο 43. Πόρισμα ανακριτή Ζωζωνάκη, Βλ. κιο κάνω, σημ. 38. 46. Πρώτη κρος Πακανδρέου επιστολή, 8.7.1965. 47. Προσφώνηση του «κρωθυκουργού» Κ. Κάλλια στον Κωνσταντίνο. 26.4.1967. 48. O.K., σελ. 75. 49. Αντιφώνηση του κορυφαίου αμερικανού αντακοκριτή Lelaod Stowe, κατά την καρασημοφόρησή-του ακ' την ελληνική Κυβέρνηση για τις αντακοκρίσεις-του ακ’ το αλ­ βανικό μέτωκο, 18.1.1945. Βλ. Σταυριανό, ο.κ., σελ. 88. 50. «7Υ«ικυ και tl θέλει το ΕΛΜ » (εκδ. 1944), σελ. 41.

202

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

σπόρος έπιασε περίτρανα: τις τελευταίες ώρες της κατοχής, ένας Ελληνοαμερικανός δημοσιογράφος διαπίστωνε: «για τους περισσότερους Ελ/^νες. η καθημερινή πά/jj κατά της Ν έ α ς Τ ά ξ η ς των Νατσί είναι συνώνυμη με την πάλη κατά της π α λ α ι ά ς τ ά ξ η ς της Ελλάδας»β1. Για ν’ αποκρούσει μιά και καλή αυτόν τον έσχατο κίνδυνο, για να μη μπορέσει ποτέ ο ελληνικός λαός να « κρατήσει στα χέρια-του τη /ευτεριά-του και να εξασκήσει τα κυριαρχικά-του δικαιώματα απεριόριστα και στον καιρό της ειρήνης»52, το «πλέγμα» δεν είχε παρά μόνο ένα μέσο: τη δ υ σ φ ή μ ι σ η , τ η σ υ κ ο φ ά ν τ η σ η , την πρακτική ε ξ α φ ά ν ι σ η της Αντίστασης. Οι Ελληνες, που σήκωσαν το βάρος του αγώνα εναντίον τριών εχθρών, έπρεπε να παρουσιαστούν σαν όρ­ γανα ενός άλλου εξωτερικού εχθρού, και σαν εσωτερικοί εχθροί των Ελλήνων! Τι σημασία είχε αν ο ι ί δ ι ο ι οι «πλεγματίες» είχαν εξάρει το μεγαλείο του αντιστασιακού-μας αγώνα; Τί σημασία είχε αν ο στρα­ τάρχης Wilson υμνούσε «τα 'λαμπρά κατορθώματα μαχητικής αντιστάσεως του ΕΛΑΣ κατά του εισβολέως», τις «λαμπρές επιχειρήσεις των ανταρτών, (που) συνέβαλον εις τας επιτυχίας των Συμμάχων ev Σικελ.ία» και τέλειωνε το μήνυμά-του: «Εύγε εις τους αντάρτας!»53; Τι σημασία είχε αν ο αρχηγός της Αγγλικής Στρατιωτικής Αποστο­ λής στην κατεχόμενη Ελλάδα, ο τόσο αντι-εαμικός συν/χης Wood house, παραδεχόταν πως, χάρη στο ΕΑΜ, «τα αγαθά του πολιτισμού και της πνευματικής ζωής μεταγγίστηκαν, για πρώτη φορά, ώς τα ορεινά χωριά»Μ;... Τι σημασία είχε αν οι ίδιοι οι Γερμανοί, σε αναφορά-τους της 5.7.1943, οδύρονταν πως «το 90% των Ελλήνων είναι ομοφώνως εχθρικοί έναντι των Δυνάμεων του Αξονος και έτοιμοι δ ι’ ανοικτήν εξέγερσιν... Το ΕΑΜ έχει καταστεί ο κυριότερος φορεύς του αντιστασιακού κινήματος... και αποτελεί τ ο ν μ ε ­ γ α λ ύ τ ε ρ ο κ ί ν δ υ ν ο ν δια τας Δυνάμεις Κατοχής»ββ; Τι σημασία είχε αν, ακόμα και μετά τον πόλεμο, ακόμα και φανατι­ κοί αντικομμουνιστές ομολογούσαν πως « η ωραιότερα εκδήλωσις του Ελληνικού λαού υπήρξε... το κολοσσιαίον 51. Κ. Πούλος, Overseas News Agency, 10.10.1944. 52. Δ. Γληνός, ο.κ., σελ. 40. 53. Μηνύματά-του 18 και 20.7.1943. Βλ. Λίυκή Βίβλοι ΕΑΜ, Τρίκαλα 1945, αριθ. 34, 36. 37. 54. Apple of Discord. A survey cf recent Greek politics in their international setting, AovSlvo 1948. σελ. 146-7. 55. Σταυριανός, ο.κ., σελ. Ill, και Α. Κέδρου, La Resistance Grecque, Παρίσι, LarTant, 1966. σελ. 291.

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

203

κίνημα αντιστάσεως», που «προσέφερε τεραστίας υπηρεσίας εις τον όλον συμμαχικόν αγώνα» και «το ΕΑ Μ υπήρξε ν η σπουδαιοτέρα οργάνωσις αντιστάσεος»*·... Ή πως «κατά τας απελπιστικός ώρας της κατοχής, αι εκκλήσεις του ΕΑΜ απετέλουν ένα λαμπρό ν αστέρα ελπίόος. ο οποίος εφώτιζε το σκότος, ανεκούφιζε και ενεΟάρρυνε το υπόδουλον έθνος»57', Ολα αυτά έπρεπε όχι μόνο ν α δ ι α γ ρ α φ ο ύ ν με μια μονοκοντυλιά, αλλά και να δ ι α σ τ ρ ε β λ ω θ ο ύ ν στο ακριβώς α ν τ ί θ ε τ ο : «το κολοσσιαίον κίνημα αντιστάσεως» έπρεπε να παρουσιαστεί σαν «μία ηλίθια, μικρά συμμορία κομμουνιστών» (όπως το «βάφτισε» ο Αγ­ γλος πρεσβευτής Leepcr, το Δεκέμβρη 1944*8)... ο «μέγας κίνδυνος» που τρόμαζε τους Γερμανούς, έπρεπε να μετατραπεί σε «έμμεση συν­ εργασία» μαζί-τους... το «φως» και ο «πολιτισμός» έπρεπε να μεταλ­ λαχθούν σε «ζόφο» και «βαρβαρότητα»... Γ ιατί μ ό ν ο έ τ σ ι θα μπορούσε να νεκραναστηθεί η «παλαιά τά­ ξη» του «πλέγματος», που είχε καταρρεύσει και θαφτεί μέσα στην «αισχυντηλή» α π ο υ σ ί α απ’ τον Αγώνα ή μέσα στον αναίσχυντο δ ο σ ι λ ο γ ι σ μ ό . Μόνο αν αμαυρωνόταν κι αφανιζόταν η Αντίστα­ ση, μπορούσαν να ελπίζουν οι θασιλόφρονες κι οι μεταξόφρονες πως θ’ αναβιώσει η τεταρταυγουστιανή βασιλεία-τους... οι συνεργάτες του κατακτητή (τα «φιλόδοξα και ιδιοτελή καθάρματα», όπως τα ονόμαζε ο ίδιος ο Hitler) πως θα συχωρεθεί η προδοσία-τους και θα επιβιώσει η λεηλασία-τους... οι λιποτάκτες της Αντίστασης (οι « σαλιάγκοι της αι­ θρίας»69) πως θα ξεχαστεί η λιποταξία-τους και θα τους παραδοθεί πάλι η εξουσία. Μόνο ρίχνοντας τεχνητή λ ά σ π η στους μαχητές, θα μπορούσαν ν’ αποπλύνουν ή ν’ αποκρύψουν την π ρ α γ μ α τ ι κ ή λάσπη της φυγομαχίας ή της ατιμίας-τους. ... Είναι η πάγια τακτική, που εφαρμόζουν οι ρυπαροί και οι ένοχοι. Είναι η τακτική, όπου έτρεξαν να καταφύγουν, και τώρα, οι αρουραίοι του απριλιανού εγκλήματος και τα τρωκτικά της κάθε λογης συνέρ­ γειας και συνηγορίας-τους... Κι έτσι, καταντήσαμε να θεωρείται «προ­ δοσία» η δόξα της Αντίστασης, και «τίτλος τιμής» η προδοσία του δοσιλογισμού...

Γ ΙΑ να ολοκληρωθεί, όμως, το «εθνικό» έργο του «πλέγματος», έπρεπε η δυσφήμιση της Αντίστασης να συμπληρωθεί με τη φ υ ­ σ ι κ ή ε ξ ό ν τ ω σ η των αγωνιστών-της. Από ποιούς; Μα απ’ τους ίδιους τους Ελληνες, φυσικά, που είχαν χρέος να γλυτώσουν την Ελ­ 56. θ. ΠακαΚωνσταντίνου, «EXevtepiaw, 22.3.1945 και 19.4.1946. Βλ. ο.κ., σελ. 21, 24, 37. 57. Καθηγητής Δ. Κούσουλας, Revolution and Defeat. The story of the Greek Communist Party. Λονδίνο, 1965, σελ. 151. 58. Overseas News Agency, 5.12.1944. 59. Κ. Πυρομώγλου, ο.κ., σελ. 32.

204

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

λάδα απ’ τους «ανθέλληνες»... Ετσι. στοιχειοθετήθηκε ο καινούριος εθνικός διχασμός κι αλληλοσπαραγμός, κατά τις επιταγές του «διαιρεί και βασίλευε» των αλλοδαπών και ημεδαπών μεττερνίχων. Οι ίδιοι, άλλωστε, οι «ανθέλληνες», με τα λάθη-τους -λάθη τραγικά, για τους ίδιους και για τον τόπο- πρόσφεραν ουρανόσταλτα όπλα στο «πλέγμα» -όπλα, που δ ε ν έ π α ψ α ν ν α τ α εκμεταλλεύονται τα ιθα­ γενή και τ’ αλλογενή σκέλη-του: Υποβάλλοντας την παραίτησή-του από αντιπρόεδρος της κυβέρνη­ σης Σοφούλη, ο Γ. Καφαντάρης δήλωνε (9.3.1946): «Η ευθύνη ανήκει, χωρίς αμφιβολίαν, εις την αγγλικήν κυβέρνησιν, διότι η ένοπλος επέμβασίς-της τον Δεκέμβριον 1944 και η ήττα της Αριστερός, έδωσαν πλήρη ελευθερίαν εις την Δεξιάν να εγκαταστήση έν επικίνδυνον κ α θ εσ τώ ς τρ ο μ ο κ ρ α τία ς » . Η «άνωθεν» τρομοκρατία δεν αποτελούσε, βέβαια, «άγνωστη γη» για την Ελλάδα. Αμεσος διδάχος-της ήταν η «4η Αυγούστου», που ακόμα κι οι Αγγλοι ομολογούσαν ότι «στηρίζεται στον γ κ α ν γ κ σ τ ε ­ ρ ισ μ ό » , ενώ αποκαλούσαν « γ κ ε σ τ α π ί τ ι κ ε ς » τις μεθόδους της Αστυνομίας του Μ ανιαδάκη·0. Οι άξιοι μαθητές-της βρήκαν στάδιο δράσης λαμπρόν στην μεταπελευθερωτική Ελλάδα, όπου το «πλέγμα» εγκαθίδρυσε «καθεστώς κατά τύπους μεν κοινοβουλευτικόν, πράγματι δε ω μ ώ ς φ α σ ισ τικ ό ν » και όπου αχαλίνωτη τρομοκρατία εξαπολύθηκε «υπό μοναρχικών ληστοσυμμοριών, τη ανοχή και πολλάκις τη συνεργα­ σία των οργάνων του κράτους»*'. Η τρομοκρατία αυτή έκανε « α φ ό ρ η τ ο ν την ζωήν των μη βασιλοφρόνων πολιτών... (Οι δεξιές συμμορίες) όχι μόνον δεν διώκονται, α λλ' α ν α φ α ν δ ό ν σ υ μ π ρ ά τ ­ τ ο υ ν με τα όργανα της τάξεως, προς τελείαν κάθε δημοκρατικής ζωής κατάπνιξιν»*2. Ως και ακραίοι κομμουνιστοφάγοι (κι αργότερα... απριλιανοί «υπουργοί») διεκτραγωδούσαν, τότε, «τας ε γ λ η μ α τ ι κ ά ς α υ θ α ι ρ ε σ ί α ς των κραυγαλέων τραμπούκων της εθνικοφροσύνης», καταγγέλλοντας ότι «δολοφόνοι κι εκβιασταί, καταδικασθέντες ως ε γ κ λ η μ α τ ί α ι π ο λ έ μ ο υ ... περιφέρονται ελεύθε­ ροι, έχουν το αίσθημα ότι το κράτος είναι αυτοί, απειλούν και τρομοκρα­ τούν... Οι π ρ ο δ ό τ α ι του έθνους και του λαού... μετεβ/^Οησαν εις

60. Εκθέσεις του άγγλου κρεσθευτή Palairct, 9.1. και 20.2.1940. 61. Λόγος του Μιχ. Κύρκου, εκχροσώκου του ΕΑΜ, στην Εχιτροχή Ερευνας του ΟΗΕ, 17.2.1947. Βλ. Οι πραγματικές αϊτός τον ελληνικού δράματος. Αθήνα, 1947, σελ. 6-7. 62. Υχόμνημα των θ . Σοφούλη, Γ. Καφαντάρη, Εμ. Τσουβεροΰ, Ν. Πλαστήρα στον χρωθυχουργό Βούλγαρη, 5.6.194S. Βλ. ο.κ., σελ. 8.

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

205

τ ι μ η τ ά ς και τ υ ρ α ν ν ί σ κ ο υ ς όλων των άλλων, δικαίων και αδί­ κων»*3. ... Τί μας θυμίζει, χάχα, αυτή η περιγραφή; π ο ι ο ύ ς μας θυμίζει; Πού μπορούσε να οδηγήσει η παραδεισιακή εκείνη κατάσταση; Εκεί όπου οδήγησε: στη φυγή των διωκόμενων αριστερών προς τα βουνά, στη συγκρότηση αντάρτικων ομάδων, kui στον ε μ φ ύ λ ι ο π ό λ ε μ ο -που τόσο πολύ τ ο ν ή θ ε λ ε το «πλέγμα», για να κατα­ συντρίψει, μιά για πάντα, τους αντιπάλους-του. Ο ίδιος ο (διόλου εαμόφιλος) Γ. Παπανδρέου, πριν ακόμα απ’ τον Δεκέμβρη 1944 (27.11.1944), είχε στηλιτεύσει την «ομαδικιjv παράκρουσιν μιάς μερίδος την ι Ο υ ν ο ύ σ η ς τ ά ξ ε ω ς ... (που) μας επικρίνει διότι β ρ α δ ύ ν ο μ ε ν να πραγματοποιήσωμεν τον ε μ φ ύ λ ι ο ν π ό λ ε μ ο ν»·4!... Οι ίδιοι οι Αγγλοι, παραδέχονταν πως « ε μ ε ί ς εξωθήσαμε τους αριστερούς σ τ α ά κ ρ α»*9, και πως «το ΕΑΜ 0α μπορούσε να συγκροτηθεί "προτού καν κινηθεί", αν οι Βρεταννοί κρατούσαν καλόπιστη στάση στο θέμα της μοναρχίας»**... Οι ίδιοι οι Ελληνες στρατηγοί ομολογούσαν πως « κ ο ι ν ο ί λ η σ τ α ί , παρουσιαζόμενοι συνήθως ως ε θ ν ι κ ό φ ρ ο ν ε ς ... με την σαδιστικήν συμπεριφοράν-των, είναι οι κ ύ ρ ι ο ι σ τ ρ α τ ο λ ό γ ο ι τ ο υ Δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ο ύ Σ τ ρ α τ ο ύ » * 7... Κι η Αριστερά έπεσε, άλλη μιά φορά, στην παγίδα, η βία κι ο όλε­ θρος σάρωσαν τη χώρα ώς πέρα -γ ια να στήσει πάνω στα ερείπια, θριαμβικά, τα τρόπαιά-του το «πλέγμα» και να εδραιώσει τη μονοκρατορια-του πάνω στ’ αποκαΐδια... Μ α ΚΡΥΓΟΡΗΣΑΜ Ε για την περίοδο αυτή, επειδή ε κ ε ί βρί­ σκονται οι απαρχές όλων των κατοπινών δεινών-μας, κι ιδιαίτερα της «αντικομμουνιστικής υστερίας» που τόσο βάρυνε στη μετέπειτα ζωήμας, και τόσο την παραποίησε. Ε κ ε ί ν η η περίοδος (κατάλληλα πλαστογραφημένη και μυθοποιημένη απ’ τους «εν τέλει») στάθηκε η «παγά λαλέουσα», απ’ όπου άντλησε ποταμούς προπαγάνδας κι «επι­ χειρημάτων» η «αντεπανάσταση», για να επιδοθεί σε ατέρμονα πλύση εγκεφάλων και αδίστακτη παραπλάνηση των ακεφάλων. Πλύση και παραπλάνηση τέτοια, ώστε να ξεχάσουμε πως, απ’ τους 63. θ . Παπακωνσταντίνου, *£λευβερ!α», 18.3.1945 και 13 2.1549 Λλ. Εναντίον του ραίμα!> . σελ. 118, 151-2. Λιακή Βίβλος ΕΑΜ, αρ. 23. Βλ. και Σταυριανό, ο.κ.. σελ. 161, 256. 6: Francis Noel-Bikcr, Greece: The whole Story, Λονδίνο, 1946, σελ. 43. 66. Στρατάρχης Wilson. Βλ. T. Giltin, Ανταανάστοση σν/ν Ελλάδα, στο Coitainmem and Revolution (εκδ. D. Horowitz), ελλην. μεταφρ. Η στρατηγική της ανταανάστααης, Αθήνα, I« ')Cpo ι κείμενα, 1974, σελ. 105. ‘>7. Στ^ .-ιτηγού Ζαφβιρόκουλου, Ο αντισυμμοριακάς αγών, σελ. 153-155.

206

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

άγιους ιππότες του α ν τ ι κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ο ύ , στρατολογήθηκαν οι κατά καιρούς μ ά σ τ ι γ ε ς του τόπου-μας. Η πιο φαεινή ιθαγενής έκ­ φραση του «πλέγματος» - η άκρα Δεξιά, το «υγιέστερον», λέει, «τμήμα του έθνους» - ήταν εκείνη που μας χάρισε τους δικτάτορες και τους προβοκάτορες, τους πεμπτοφαλαγγίτες και τους συνθηκολόγους του 1941, τους δοσιλόγους και τους ταγματασφαλίτες της κατοχής, τους ληστοσυμμορίτες και τους οικονομικούς σαλταδόρους του μεταπολέμου, τους κινηματίες του 1951 και τους πραξικοπηματίες του 1967, τους τραμπούκους και τους βασανιστές, τους αυλοθεράποντες και τους ξενοθεράποντες, τούς δουλαγωγούς του λαού-μας και τους προαγωγούς του τόπου-μας... Ε κ ε ί και σ’ α υ τ ο ύ ς, άλλωστε, βρήκε μεταλλείο ανεξάντλητο η α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ή «προστασία» κι ο ψ υ χ ρ ό ς π ό λ ε μ ο ς -που στηριζόταν στην ίδιαν ακριβώς αντικομμουνιστική υστερία. Από τον Truman ώς τον McCarthy, κι απ’ τον Dulles ώς τον Kissinger, το ίδιο ερυθρό φόβητρο κραδαίνεται πάνω απ’ τα κεφάλια των λαών για να θεμελιώνεται, απαρασάλευτη, η αμερικανική και νατοϊκή «κηδεμο­ νία». Επιγραμματικά όσο και κυνικά, κατά τη συνήθειά-του, το διατύ­ πωσε πέρσι ακριβώς ο πολύς κ. Kissinger: «Λεν βλέπω διατί πρέπει να μένωμεν αδιάφοροι παρατηρηταί, όταν μία χώρα βαδίζει προς τον κομμούνιαμόν, εξ αιτίας της α ν ε υ θ υ ν ό τ η τ ο ς τ ο υ λ α ο ύ - τ η ς»*8! Για να «σώσει», λοιπόν, τις χώρες απ’ τους «ανεύθυνους λαούςτους, η Αμερική χρησιμοποιεί «τα πιο αντικομμουνιστικά στοιχεία, ακόμα και τα π ιο δ ι ε φ θ α ρ μ έ ­ ν α » , γιατί α υ τ ά «θεωρεί πιο χρήσιμα στην αυτοκρατορία-τηςη". Και τέτοια στοιχεία -«χρήσιμα» όσο και «διεφθαρμένα»- είχε να προσφέρει άφθονα στους νέους αυθέντες η ελληνική «εθνικοφροσύνη». Μ’ α υ τ ά το «πλέγμα» συγκροτούσε πάντα το «παρακράτος»του, που θύει και απολύει -α π ’ το κοσμικό παρακράτος της Αυλής και των «υψηλών κύκλων» ώς το υποκοσμικό παρακράτος της «Καρφί­ τσας» και των τρικύκλων... Φυσικά, το παρακράτος μένει ταπεινό «π α ρ ά-» στις «ομαλές», κοινοβουλευτικές περιόδους. Οταν τα προσωπεία πέσουν και η τυραν­ νία επιβληθεί απερίφραστη, το παρακράτος γ ί ν ε τ α ι κ ρ ά τ ο ς , και τη θέση των «ανεπίσημων» Σούρληδων και Γκοτζαμάνηδων παίρνουν οι «επίσημου> Ιωαννίδηδες και Θεοφιλογιαννάκοι. Η μέθοδος, μιά φορά, μένει η ίδια: κινδυνολογία, συκοφαντία, τρο­ μοκράτηση, εξόντωση. Ο στόχος μένει ο ίδιος: να διχάσουν τους πο­ λίτες σε «υγιείς» και σε «μιάσματα», και να εντάξουν στα δεύτερα 68. «New York Times», 26.9.1974. 69. σ . Julien, L Empire amiricain, Παρίσι. Gnssd, 1968, sel. 342.

207

Η ΜΕΤΑ-ΔΙΚΗ

όλους όσοι δεν ενδίδουν και καταδίδουν τις «πλεγματικές σειρήνες». «// ελληνική κυβέρνηση - έγραφε πριν 29 χρόνια η «Herald Tribune» της Νέας Υ όρκης- έχει επιτρέψει να παρουσιάζεται η δημοκρατία σαν αδιαχώριστη απ' τον κομμουνισμό, και αυτός σαν συνώνυμος με κάτι μεταξύ βιασμού και ληστείας»70... Και το τέχνασμα τούτο δεν έπαψε να χρησιμοποιείται, τέσσερις δε­ καετίες τώρα, με την ίδια ζέση και την ίδιαν αποτελεσματικότητα. Τα μυθεύματα της απριλιανής και κάθε άλλης χούντας -γ ια κατασκοπεία στην Αεροπορία, για σαμποτάζ στόν Εβρο, για «ένοπλες κομμουνι­ στικές στρατιές», για χιλιάδες «ρωσικά όπλα» και για «επερχόμενα σοβιετικά υποβρύχια»- η ιθαγενής Δεξιά τα «πίστευε», επειδή ή θ ε λ ε να τα πιστεύει, επειδή είχε σ υ ν η θ ί σ ε ι να τα πιστεύει, επειδή τη θ ό λ ε υ ε να τα πιστεύει -όταν δεν τα κ α τ α σ κ ε ύ α ζ ε η ίδια. Κι όχι μόνο τα πίστευε, αλλά και τα έκανε φλογερό-της φ λ ά μ π ο υ ρ ο στον κομματικό-της αγώνα -πολύ δικαιολογημένα, άλλωστε, αφού, χωρίς τις αντικομμουνιστικές πυροβολαρχίες, δεν θα είχε ούτε σφεντόνα για να πολεμήσει τους αντιπάλους-της. Κι έχουμε τόσο πολύ διαποτιστεί απ’ την σκόπιμα καλλιεργημένη αντικομμουνιστική ιδεοληψία, ώστε ακόμα και οι πιο νηφάλιοι πέ­ φτουμε θύματα-της. Παράδειγμα, η δίκη των «πρωταιτίων», που κατα­ ναλώθηκε κυριότατα, όχι στο εθνικό έγκλημα της 21 Απριλίου, αλλά στη διακρίβωση αν υπήρχε πραγματικά «κομμουνιστικός κίνδυνος» το 1967. Λές και οποιοσδήποτε κίνδυνος, πραγματικός ή όχι, δίνει το δικαίωμα σε οποιονδήποτε, στρατηγό ή λοχία, ημιονηγό ή «ηγεμόνα», να καταλύει τις ελευθερίες του λαού για να τον «σώσει από τον εαυτόν-του»... Αν συνεχιστε'ί η εμμονή σε τέτοιες έμμονες ιδέες, θ’ ανοίξουν πάλι κάποια μέρα οι κερκόπορτες στους επίβουλους, μιά και θα τους έχει αναγνωριστεί το δικαίωμα να θεωρούν «επικίνδυνη» τη λαϊκή θέληση όταν αυτή δεν συμφωνεί με τη δική-τους βούληση, και να καταργούν την «αντεθνική» πρώτη για να επιβάλλουν την «εθνική» δεύτερη...

ΕΠΙΜΥΘΙΟ Ο ι απριλιανοί δικτάτορες είναι μύριες φορές ένοχοι για όλα σχεδόν τα εγκλήματα που προβλέπει (και που δ ε ν προβλέπει) ο Ποινικός Νόμος. Αλλά οι δικτάτορες κι οι δικτατορίες δεν είναι καρποί «παρθενογενεσίας». Γεννιούνται απ’ τις πολιτικές, κοινωνικές κι οικονομι­ κές συνθήκες, κατασκευάζονται (όταν χρειάζονται) απ’ τα τερατογόνα

70. . New York Herald Tribune.. 17.9.1944S.

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

«πλέγματα» των συμφερόντων, που αποτελούν τις εφτά πληγές κάθε λαού, καιρού και τόπου. Αν α λ η θ ι ν ά θέλουμε να μην ξαναγίνει «ποτέ πια δικτατορία» στη χώρα-μας, δεν φτάνει, βέβαια, να τιμωρήσουμε μερικούς αποδι­ οπομπαίους, όσο άξιοι για χίλιες τιμωρίες κι αν είναι. Γ ιατί σ ’ α υ τ ό ακριβώς αποβλέπει το «πλέγμα»: να κολασθούν οι χτεσινοί σμπίροιτου και να μείνει άθικτο κι ακόλαστο εκείνο. Πρέπει, λοιπόν, να συν­ ειδητοποιήσουμε πως ο μ έ γ α ς κ α ι μ ό ν ι μ ο ς έ ν ο χ ο ς είναι τα «πλέγματα» συμφερόντων που τόσα πλήγματα καταφέρνουν κατά του λαού-μας -κ ι α υ τ ά να χτυπήσουμε και ν’ αφανίσουμε. Αν το κατανοήσουμε αυτό κι αν καταπολεμήσουμε εκείνα, μπο­ ρούμε να ελπίσουμε πως θα βάλουμε «λαμπρό θεμέ^ο -φαεννάν κρηπίδ' ελευθερίας»7' . Αν όχι, δεν θά μας φταίει κ α ν έ ν α ς ά λ λ ο ς για τα όποια μελλοντικά παθήματά-μας, και δεν θα μας επομένει παρά να θρηνούμε, πλατωνικά, επειδή «ημείς αυτοί ημάς αυτούς και ενικήσαμεν και ηττήθημεν»72... [7,14. 21 και 28.9.1974]

71. Πίνδαρος, διθύραμβοι, ακοσκ. 63. 72. Πλάτην, MaHtroς, 24} CD.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΠΑΙΖΕΙ «Αλλο γλαύξ, άλλο κορώνη φθέγγεται...»

ΑΘΕ φορά που οι νέοι-μας ξεσηκώνονταν κατά της απριλιανής τυραννίας, κραύγαζαν σταθερά, μόνιμα, επίμονα: «Ψωμί - Παι­ δεία - Ελευθερία». Καίρια και δίκαια. Γιατί οι τρεις αυτές λέξεις περικλείνανε και περικλείνουν το « δ έ ο ν » για κάθε πολίτη και κάθε κοι­ νωνία: την ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή υπόσταση, την π ν ε υ μ α τ ι κ ή υπόστα­ ση, την π ο λ ι τ ι κ ή υπόσταση. Η εξασφάλιση της μιάς χωρίς τις άλλες, παράγει ή κατοικίδια ή τυφλοπόντικες ή υποζύγια. Και δεν είναι τυχαίο ότι η αρχή του τέλους της δικτατορίας σήμανε όταν το «καθεστώς» συγκρούσθηκε θίαια με το «σύνθημα» -στη Νο­ μική Σχολή πρώτα, στο Πολυτεχνείο έπειτα: ε κ ε ί απογυμνώθηκε, αποκαλύφθηκε κι αποκεφαλίσθηκε. Το δίδαγμα δεν έπρεπε να μείνει άγονο κι άχρηστο για κείνους που επωμίσθηκαν την αποκατάσταση της Δημοκρατίας μετά την ιουλιανή «αλλαγή». Κι είν’ αλήθεια πως το «υπουργείο των 70 ημερών» έκανε ό,τι μπορούσε, μέσα στα περιορισμένα περιθώρια που είχε. Αλλά το υπουργείο των 12 μηνών κάνει ό,τι μπορεί για το α ν τ ί θ ε τ ο , μέσα στην απεριόριστη ασυδοσία που έχει εξασφαλίσει. Δε χρειάζεται να θυμίσουμε την εργώδη δραστηριότητά-του ή τη σκανδαλώδη αδράνειά-του: απο τη διατήρηση όλου του χουντικού επιτελείου στο παρασκήνιο του υπουργείου και στο προσκήνιο της εκπαίδευσης, ώς τη διαφύλαξη όλου του αντιδημοκρατικού οπλοστα­ σίου στη δομή της Παιδείας και στη λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η προχτεσινή απειλή της Ο.Λ.Μ.Ε. πως «θα κλείσουν τα σχολεία αν δεν πραγματοποιηθεί ο εκσυγχρονισμός κι εκδημοκρατισμός της εκπαιδεύσαυς»' μαρτυρεί με πόσην ακηδία αντιμετωπίζει το υπουρ­ γείο την Παιδεία και τους λειτουργούς-της. Κι αν ήθελε κανένας να

Κ

1..Βήμα,. 4.12.1975. 14

210

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

συνοψίσει τα «πεπραγμένα»-του ενός χρόνου, θα μπορούσε να πει, χωρίς δόση υπερβολής, ότι δ ε ν α π ο τ ε λ ο ύ ν δ ρ ά σ η , α λ λ ά αντίδραση .

Τ Α ΔΥΟ νεότατα

«κατορθώματά»-του βεθαιούν του λόγου το ασφα­ λές: η α σ τ υ ν ό μ ε υ σ η των καθηγητών και μαθητών των γυμνασίων που ευαγγελίσθηκε ο υφυπουργός Παιδείας (Καραπιπέρης) και ή π α ρ α π ο μ π ή στο Πειθαρχικό Συμβούλιο ενός καθηγητή του Κολε­ γίου Αθηνών (Γερ. Βανδώρου), επειδή δ ε ν εξύμνησε το Μεταξά δηλαδή, επειδή είπε γ υ μ ν ή την ιστορική αλήθεια για τον πόλεμο του 1940 - 41*. Μπορεί τα «επεισόδια» αυτά ν' αποτελούν απλές «περιπτωσιακές περιπτώσεις» - όπως θά ’λεγε, με την απαράμιλλη σαφήνειά-του, ο παράκλητος πολλών σ η μ ε ρ ι ν ώ ν μανδαρίνων της Παιδείας-μας3. Είναι, ωστόσο, χαραχτηριστικά της ό λ η ς π ο λ ι τ ε ί α ς του υπουρ­ γείου και, ειδικότερα, του υφυπουργού-του: μιάς πολιτείας που, κα­ τρακυλώντας απο γκρεμό σ' άλλο γκρεμό, δε μπορούσε παρά να οδη­ γήσει στη φ ί μ ω σ η και στη σ π ί λ ω σ η της Παιδείας. Γιατί φιμώ­ νεται η Παιδεία όταν «χαφιεδίζεται» και σπιλώνεται όταν ευνουχίζε­ ται.

Το ΒΑΣΙΚΟ, λοιπόν, και γενικό ερώτημα, που αναπηδά -α π ’ αυτά κι απ’ όλα τ’ άλλα- είναι: τ ί σ τ ό χ ο υ ς έ χ ε ι τ ά ξ ε ι γ ι α τ η ν Π α ι δ ε ί α η κ υ θ έ ρ ν η σ ή - μ α ς ; Να παράγει έλλογα όντα ή άλογα καματερά; να κατασκευάζει συνειδητούς πολίτες ή ασύνειδους τερμίτες; να τους φορτίζει με γόνιμη μάθηση ή με άγονη ημιμάθεια; · Αν π ρ α γ μ α τ ι κ ά ήθελε τα πρώτα, θα θυμόταν πως η Παιδεία, και μάλιστα η Μέση, παίζει πρωταρχικό κι αποφασιστικό ρόλο στη δια­ μόρφωση σωστών, ελεύθερων κι υπεύθυνων πολιτών. Ε κ ε ί -αν η Παιδεία είναι η «πρέπουσα»- ο αυριανός πολίτης «εθίζεται» όχι μόνο να μαθαίνει αλλά και να κ ρ ί ν ε ι , όχι μόνο ν’ ακούει αλλά και να σ κ έ φ τ ε τ α ι , όχι μόνο να είναι άτομο αλλά και μ έ λ ο ς του κοινω­ νικού συνόλου και να ε ν δ ι α φ έ ρ ε τ α ι για το σύνολο. Αλλά -θα πουν οι απολογητές της αστυνόμευσης και των «πειθαρ­ χείων»- οι μαθητές των γυμνασίων δ ε ν είναι ακόμα ώ ρ ι μ ο ι να κρίνουν και να σταθμίζουν. Και «ξεχνάνε» οι αγαθοί-μας πως ε κ ε ί βρίσκεται η π α γ ί δ α : τη διακήρυξη της «ανωριμότητας των νέων» δεν τη χωρίζει παρά έ ν α θ ή μ α απ’ τη διακήρυξη της «ανωριμότη­ τας» ο λ ό κ λ η ρ ο υ τ ο υ λ α ο ύ . Και σ ’ α υ τ ή την «ανωριμότητα» στηρίχτηκαν πάντα οι εθνοσωτήρες κι οι εθνοκάπηλοι... κι α υ τ ή 2. -Βήμα». 5 και 9.12.1975. 3. Βλ. την αχολογία του Γ. Παχαδόκουλου στη δίκη για το Πολυτεχνείο, 11.12.1975.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΠΑΙΖΕΙ

211

στάθηκε το μέγα «πιστεύω» κι «επιχείρημα» των απριλιανών εθναγυρ­ τών. Χαρακτηρίζοντας αποφθεγματικά ανώριμους τους Ελληνες κι ανωριμότερους τους νέους, κρατούσαν για λογαριασμό-τους την εξ αποκαλύψεως αποστολή να «σώσουν» αυτούς -και να χρυσώσουν εαυ­ τούς. Μιά στιχομυθία απ’ την προχτεσινή απολογία του «πρώτου ανδρός της 21ης Απριλίου»- δίνει την πεμπτουσία αυτής της δόλιας επι­ χειρηματολογίας: - Ποιός σας ανέθεσε να σώσετε τον ελληνικό λαό; - Μ ό ν ο ς - μ ο υ το α π ε φ ά σ ισ α ! «Μόνος-του», γιατί αυτός ο «ώριμος» ή ξ ε ρ ε , ενω εμείς οι «ανώ­ ριμοι», οι «αεί παίδες», δ ε ν ξέραμε... Μ' ανάλογο τρόπο «αποφάσι­ σε» ο κ. Υφυπουργός να «σώσει» τη νεολαία-μας; «Ξεχνάνε», ακόμα, οι σοφοί κι οι δοκησίσοφοί-μας πως ή «άσκη­ ση» των πολιτών (αν π ο λ ί τ ε ς θέλουμε να φτιάξουμε) πρέπει ν’ αρ­ χίζει απ' τα π ι ο ν ε α ν ι κ ά χρόνια, για να καρπίσει στα πιο «ώρι­ μα»... «Ξεχνάνε» πως ο ι π ρ α γ μ α τ ι κ ά σοφοί τονίζουν, αιώνες τώ­ ρα: «Παιδεία είναι η διαπαιδαγώγηση απ' την παιδική ηλικία στην αρετή, που σε κάνει να επιθυμείς και ν’ αρέσκεσαι να γίνεις τέλειος πολίτης, και να ξέρεις να άρχεις και να άρχεσαι με δικαιοσύνη» [«την προς αρετήν εκ παί<5ων παιδείαν, ποιούσαν επιΟυμητήν τε και εραστήν του πολάτην γενέσΟαι τέ/xov άρχειν τε και άρχεσΟαι επιστάμενονμετά δίκης»*]. Κι ακόμα: «δεν είναι χωρίς σημασία να συνηθίζουμε α π ο ν έ ο ι να δρούμε έτσι ή αλ.λκός, α λλ’ αντίθετα παίζει τούτο σπουδαίο ρόλο. ή μάλλον είναι το π ά ν » [«ου μικρόν ουν διαφέρει το ούτως ή ούτως ευθύς εκ νέων εΟίζεσΟαι, αλλά πάμπο/.υ. μάλλον δε το παν»8]. Κι ένας άλλος γ ν ή σ ι ο ς παιδαγωγός και φωτιστής του γένους, ο Κοραής, υπερθεμάτιζε: «Οι νέοι-μας μάλιστα έχουν χρείαν, π ρ ι ν αρχίσοχτι να κλυδωνίζωνται απο τα πάθη. να διδαχθώσι το αξιόλογον τούτο μάθημα... ότι ο πολίτης, αν ήναι ά ρ χ ω ν , χρεωστεί να άρχη ως υπηρέτης του νόμου, αν ήναι ι δ ι ­ ώ τ η ς , μήτε να υποφέρει ομοίου-του άλλου πολίτου προσταγάς, μήτε να τολμά αυτός να προστάσση άλλον όμοιόν-του πολίτην. Το πρώτον τον καταφέρει εις την ά τ ι μ ο ν τ ά ξ ι ν τ ο υ δ ο ύ λ ο υ , το δεύτερον τον υψώνει εις τον π ο λ ύ α τ ι μ ό τ ε ρ ο ν β α θ μ ό ν τ ο υ δ ε σ π ό τ ο υ . . . 4. Πλάτων, Νόμοι, 643 Ε. 5. Αριστοτέλης, Ηβικά Νικομάχαα. 1103 β 24-25. Προβλ. και του Αγησίλαου: ·ταύτα (Su μανΟάναν τους ηαίόας) οις και άνίρις γινόμενοι χρήσονται· [τα naiiιά κρέκα να μαθαίνουν txava λου Οα χρησιμοποιήσουν κι όταν γίνουν άντρις]. Σε Πλούταρχο, Ακοψθέγματα λαχωνι-

212

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Δύσκολα δύναται να τα αποψύγη, όστις δεν μάΟη π α ι δ ι ό Ο ε ν να τα μισή ως κιαφηρικά (:καφρικά)β. Αλλά οι σημερινοί «παιδαγωγοί»-μας προτιμούν, φαίνεται, το ρόλο του δουλαγωγού και τον «βαθμόν του δεσπότου». Τα έργα-τους, του­ λάχιστο, έ τ σ ι δείχνουν... αφού «οι δ ε σ π ό τ α ι . . . γνωρίζουν... να ε π α γ ρ υ π ν ώ σ ι ν ε ι ς τ ο υ ς λ ό γ ο υ ς κ α ι τ α ς π ρ ά ξ ε ι ς των πολιτών, το οποίον χωρίς μιαρούς κατασκόπους δεν γίνεται... να περιεργάζωνται τους δ ι δ α σ κ ά λ ο υ ς των σχολείων τί παραδίδουν εις τους μαΟητάς, και να ε μ π ο δ ί ζ ω σ ι ν όσας κρίνουν α σ υ μ φ ό ρ ο υ ς ε ι ς ε α υ τ ο ύ ς π α ρ α δ ό σ ε ι ς » 7 . Α Υ Τ Η ακριβώς είναι η «πέτρα του σκανδάλου»: όχι οι «πολιτικές και κομματικές συζητήσεις», αλλά οι συζητήσεις και οι παραδόσεις που eivui α σ ύ μ φ ο ρ ε ς στους κρατούντες. Αυτές που τολμούν να μ η συμπορεύονται με την καθεστηκυία και κατεσκληκυία «ιδεολο­ γία» και μυθολογία, αυτές που τολμούν να κρίνουν και ν’ αμφισβητούν τα (κακώς) «κείμενα», αυτές που τολμούν ν’ αναζητούν στην Ιστορία την άβολη αλήθεια αντί να μηρυκάζουν τα βολικά ψεύδη. Ολα τα άλλα δεν αποτελούν παρά προπετάσματα καπνού -και, μά­ λιστα, διαφανέστατα. Η βαθύτερη α ι τ ί α των υπουργικών ιερεμιάδων είναι ο π α ν ι κ ό ς μπρος στη διαπίστωση ότι τα «παιδία» έμαθαν να σ κ έ φ τ ο ν τ α ι , κι όσο σκέφτονται κ ρ ί ν ο υ ν . Και το φοβερότερο: αυτή η σκέψη κι αυτή η κρίση εξωθεί, ακόμα και τ α π α ι δ ι ά τ η ς ά ρ χ ο υ σ α ς τ ά ξ η ς να δ ρ α π ε τ ε ύ ο υ ν α π ’ τις τ ά ξ ε ι ς τ η ς . Δεν ήταν μικρός κλονισμός για τους κρατούντες-μας να βλέπουν τους γιούς και τις κόρες-τους στα προπύργια της Νομικής Σχολής και του Πολυτεχνείου προχτές, στις πορείες και στις διαδηλώσεις τώρα. Η δικτατορία, που ένωσε όλους τους Ελληνες εναντίον-της, αποξέ­ νωσε τους νέους απο ένα «σύστημα» που έχει ακρογωνιαίο λίθο-του την καταπίεση και το σκοταδισμό, και ακραία κατάληξή-του τη γυμνή τυραννία και τον στυγνό εξανδραποδισμό. Και το «φως που άστραψε» μπρος στους νέους-μας, και που δε μπόρεσαν να το σβήσουν τα δικτατορικά φίμωτρα, πασχίζουν τώρα να το σκοτίσουν τα «δημοκρατικά» μέτρα. Μη γελιόμαστε. Απώτερος σ τ ό χ ο ς των «μέτρων» αυτών είναι η διατήρηση και η διαιώνιση μιάς Παιδείας που να παράγει ενεργούμενα κ ι ό χ ι ε ν ε ρ γ ο ύ ς π ο λ ί τ ε ς . . . «επιστήμονες» με γνώσεις αλλά χ ω ρ ί ς σ υ ν ε ί δ η σ η . . . «ειδικούς» με τεχνική αλλά χ ω ρ ί ς ε υ θ ύ ν η . . . Μιάς Παιδείας, που να κατασκευάζει πανομοιότυπα κι άνοα «στελέχη» για το Λεβιάθαν της παραγωγικής διαδικασίας... ετε­ 6. β ' Καχοόιστριακόΐ διάλογος (1829), Αχαντα (εκδ. Γ. Βαλέττα), τομ. Α2, σελ. 727. 7. Λ Καποόιπτριακός Αιάλσγος (1830), ο.κ.. σελ. 781.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΠΑΙΖΕΙ

213

ροκίνητα γρανάζια για τον πολυδαίδαλο μηχανισμό της εξουσίας... αλλοτριωμένα κι αφυδατωμένα π ρ ι ν α κ ό μ α αναλάθουν «δράση» που θα τ’ αφυδατώνει και θα τ’ αλλοτριώνει κάθε μέρα και περισσότε­ ρο... Σε μιά τ έ τ ο ι α Παιδεία, δεν έχουν βέβαια θέση όσοι προβληματί­ ζονται κι αγωνίζονται για την επίλυση των προβλημάτων, ειδικών και γενικών. Μόνο οι λίγοι «ώριμοι» έχουν δικαίωμα ν’ αποφασίζουν για όλους και να διατάζουν όλους -όπω ς ο απριλιανός πρωτοστοχαστής... Σε μιά τ έ τ ο ι α Παιδεία, δεν έχουν μοίρα, σαν μαθητές ή σαν δάσκα­ λοι, οι «τολμώντες αει τι κινείν των μη κα/ώς εχόντων»... Μιάς τ έ τ ο ι α ς Παιδείας ιδανικοί φορείς θα ήταν εκείνοι που θ’ ασχολούνταν μόνο με τη «δενδροφύτευση» κατά Καραπιπέρην (γιατί όχι και με το ποδόσφαιρο, κατά Ασλανίδην και Γκαντώναν;)... Και μιάς τ έ τ ο ι α ς Παιδείας ιδεατοί κήρυκες θα ήταν εκείνοι που θ’ αναμέλπανε το έξοχο τούτο ποιημάτων των ρασοφόρων σκοταδιστών, όταν εκστρατεύανε το 1798 κατά του «εξω/εστάτου» εθνικού διαφωτισμού, που καλούσε σ’ εξέγερση το υπόδουλο γένος: «Και 7M/JV να πειθώμεΟα αρχαίς υπερεχούσαις ως κατά Οέλησιν θεού το κράτος κατεχούσαις. Και πας ο ανθιστάμενος τοιαύτη εξουσία εναντιούται φανερά τη προσταγή τη θεία(...) Διατ' είμεΟα υπόχρεοι εις ο)λ τα ελέη, όπου απολαμβάνομεν και γέροντες και νέοι, ου μόνον να προσφέρωμεν κάθε περιουσίαν, αλλά και βδελυττώμεΟα και κάθε αναρχίαν...»9. Περιττό να προσθέσουμε πως οι «αρχές» και η «εξουσία» που οι αλλοτινοί «εθνικόφρονες» πρόσταζαν τους Γραικούς να υπακούνε, ήταν οι ο θ ω μ α ν ο ί δ ε σ π ό τ ε ς . . .

Το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ-μας φρικιά επειδή «πολιτικολογούν» τα παιδιά και δεν υμνολογούν οι δάσκαλοι το Μεταξά. Αλλά δ ε ν φρικιά για τα σχολικά κτίρια που στιγματίζουν τον «πολιτισμό»-μας, ούτε για το παιδοστοίβαγμα που προκαλεί άγχος και αγωνία σε διδάσκοντες και διδασκόμενους... Δ ε ν φρικιά που εκατοντάδες θέσεις δασκάλων μέ­ νουν ασυμπλήρωτες, ενω χιλιάδες δάσκαλοι παραμένουν αδιόριστοι... Δεν φρικιά που δεν υπάρχουν σχολικά βιβλία, σχολικά όργανα, σχο­ λικά εφόδια... Δ ε ν φρικιά που η δομή και η νοοτροπία της Παιδείας-μας εξακολουθεί να είναι φεουδαρχική και παλαιολιθική... 8. Το χοιημΛτιον αυτό συνόδευε την Πατρική Διόασκαλϊα κατύ ίων διαφωτιστών. Βλ. Κοραή, Απαντα, τομ. ΑΙ, σελ. 48-49.

214

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΠΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Κ α ι δ ε ν φρικιά, βέβαια, που την Παιδεία-μας την κατευθύνουν, ακόμα και σήμερα, οι γλοιώδεις σφογγιστές της δικτατορίας κι οι ερεβώδεις νεροκουβαλητές του σκοταδισμού... (Τους λήρους και τους λιβανισμούς αυτών των σεπτών διδάχων,τους ξέρει πια το Πανελλήνιο - όπως ξέρει πως α υ τ ο ί οι αδέκαστοι θα κρίνουν τους συναδέλφους-τους κι α υ τ ο ί οι άσπιλοι θα δικάσουν τους κατηγορουμένους για δοσιλογισμό! Αλλά το αποκορύφωμα της «εθνικόφρονος» ευαισθησίας-τους το έφτασε ένας εκπαιδευτικός σύμ­ βουλος που -σύμφωνα μ’ επώνυμη καταγγελία- «ιδών εις εζώφυλλον βιβλίου την εικόνα του Ρ ή γ α Φεραίου, είπε: " Α υ τ ό ν τ ο ν α ν θ έ λ ­ λ η ν α β ρ ή κ α ν να β ά λ ο υ ν ε δ ώ ; ” » * . Κ α ι α υ τ ό ς ο «ακραι­ φνής έλλην» εξακολουθεί κ α ι σ ή μ ε ρ α να είναι εκπαιδευτικός σύμβουλος, οδηγητής της Παιδείας-μας και κήνσωρ των λειτουργώντης! Δεν αμφιβάλλουμε, έπειτα απ’ αυτό, πως, συνεπής προς τον εαυτότου, ο κ. σύμβουλος θα φροντίσει να περιληφθούν στα αυριανά Νε­ οελληνικά Αναγνώσματα κι οι πατριαρχικές εκείνες εγκύκλιοι, που χαραχτήρίζαν το «Σύνταγμα» του Ρήγα « π λ ή ρ ε ς σ α θ ρ ό τ η τ ο ς εκ των δολερών αυτού εννοιών, τοις δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντ ιούμενον»... και που α φ ό ρ ί ζ α ν τους « α σ υ ν ε ι δ ή τ ο υ ς και κ α κ ο π ο ι ο ύ ς ανθρώπους» του 1821, επειδή « ε τ ό λ μ η σ α ν να κηρύ­ ξουν του γένους την ε λ ε υ θ ε ρ ί α ν και... εφείλκυσαν πολλούς κ α κ ο ­ ή θ ε ι ς και α ν ο ή τ ο υ ς » , που οι καλοήθεις χριστιανοί όφειλαν να τους « μ ι σ ο ύ ν και να τους α π ο σ τ ρ έ φ ω ν τ α ι . . . ως μέλη σεσηπότα...»10). Δ ε ν φρικιά για όλα αυτά και για όλους αυτούς το υπουργείο-μας. Και δεν φρικιά επειδή την Παιδεία που ονειρεύεται, μόνο τ έ τ ο ι ο ι «διδάσκαλοι» μπορούν να την εξασφαλίσουν. Α λ λ η μιά «χαμένη ευκαιρία», λοιπόν, για την Παιδεία-μας; -που κάθε γενιά προσπαθεί να την αναγεννήσει και, κάθε φορά, η αντί­ δραση κατορθώνει να την ακινητήσει. Αλλά, χωρίς «υγιά» Παιδεία, πώς ελπίζει η Κυβέρνηση να φτιάξει «υγιά Δημοκρατία»; Και «της α λ η θ ι ν ή ς Παιδείας θυγάτηρ είναι ή π α ρ ρ η σ ί α , ήγουν η φανέρωσις της αλήθειας και η άφοβος αυτής κήρυξις επι των δω μάτω ν»". Ενω η Παιδεία που προσφέρεται σήμερα στους Ελληνες, ούτε «δώματα» διαθέτει, ούτε την αλήθεια επιτρέπει, ούτε το θάρρος ανέχεται. Τέτοια Παιδεία, όμως, δεν είναι -όπω ς θά 'πρεπε- φ α ν ά ρ ι που 9. ‘ Βήμα». 3.111975. 10. Εγκύκλιοι του Γρηγορίου Ε' μετά το θάνατο του Ρήγα (1798), και ΦεβρουαρΙου Μαρτίου 1821, 11. Κοραής, Β' Aidioyot. o.x., σελ. 737.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΠΑΙΖΕΙ

215

οδηγεί πολίτες και κοινωνία στο σωστό δρόμο, αλλά χ α λ ι ν ά ρ ι που μεταβάλλει, κι αυτούς κι εκείνη, σε υποζύγια πειθήνια στους κάθε λογής επιβήτορες. Τέτοια Παιδεία δεν φτιάχνει -αλίμονο- Ρ η γ ά δ ε ς , μα ρ α γ ι ά δ ε ς . Αλλά και ραγιάδικα κ ρ ά τ η . Γ ιατί «των πολιτειών η ανεξαρτησία γεννάται απο του κ α Ο ε ν ό ς π ο λ ί τ ο υ την ανεξαρτησίαν. Χ α μ ε ρ π ή ς εξ ανάγκης πρέπει να είναι η πολιτεία, όταν συγκροτήται απο χαμερπείς πο/.ίτας»'2. [14.12.1975)

12. Χρυσά Έκη. σελ. 135.

Ο «ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ» Δεξιάς και Δικτατορίας «Qui se ressemble, s 'assemble» [Οποιοι μοιάζουν, μονοιάζουν] ΥΣΙΚΑ, πρόκειται για ε υ φ η μ ι σ μ ό . «Συμβιβασμός», θα πει «συμφωνία αντιμαχομένων δι' αμοιβαίων υποχωρήσεων... συνεννόησις επι διαφοράς τινός». Αλλά π ο ύ και π ό τ ε υπήρξε π ρ α γ μ α ­ τ ι κ ή διαμάχη, ο υ σ ι α σ τ ι κ ή διαφορά, ανάμεσα στην καθαρόαιμη (άλλος ευφημισμός!) Δεξιά και στη Δικτατορία; Στην ιδεολογία-τους ή στη μεθοδολογία-τους; Στους ανομολόγητους στόχους-τους ή στους αναπολόγητους θρόχους-τους; Το πολύ - πολύ που θα μπορούσε η Δεξιά να «μεμφθεί» τη Δικτατο­ ρία, είναι ότι «ξεπέρασε το μέτρο» της βίας και της απάτης, και «εξ­ έθεσε» τη μήτρα που τη γέννησε. Αλλ’ αν, μέσα στον πυρετό της υπερβολής και στους σπασμούς για την επιβίωσή-της, η άξεστη Δι­ κτατορία «χτύπησε» κι ένα μέρος της περίτεχνης Δεξιάς, η διαμάχη ήταν κι αυτή « σ τ ι γ μ ι α ί α » και το χάσμα που τις χώρισε, γέμισε με τ’ άνθη της μετα - ιουλιανής άνοιξης.

Φ

Θ Υ Μ Η Θ Ε ΙΤ Ε ... Ποιά σ χ έ σ η έχει η Δεξιά με τη Δικτατορία; Οι πιο «ακραιφνείς» εκφραστές της πρώτης (που έγιναν, φυσικότατα, και οι πιο χαμερπείς σφογγιστές της δεύτερης) ενασμενίζονταν στα έντυπά-τους πως «η Επανάοτασις του Απριλίου 1967 ε γ ε ν ν ή θ η απο την εβνικόφρονα παράταζίν... Οι επαναστατήσαντες αξιωματικοί ήσαν σ α ρ ξ ε κ τ η ς σ α ρ κ ά ς της εθνικόφρονος παρατάξεως»'. Και, για μιά φορά, έλεγαν την αλήθεια... Εφ' ω και, σήμερα, οι απριλιανές «σάρκες» ξαναβρίσκουν απάνεμο καταφύγιο στη μητρική «σάρκα» της Δεξιάς, που τους ανοίγει στορ­ γικά τους εθνικόληπτους κόλπους-της... I. · Ελα/βερος Κύαμος*. 10.11.68.

Ο «ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ»

217

Ποιο ήταν (και ποιό είναι) το κοινό

φ ό β η τ ρ ο , τόσο για τη Δεξιά όσο και για τη Δικτατορία; Ο λ α ό ς -και, μάλιστα, το πιο προοδευ­ τικό και το πιό πολυάριθμο, το πιό ζωντανό και το πιο ζωηρό τμήματου... Α υ τ ό το λαό πάσχιζε πάντα να χειραγωγήσει η Δεξιά, διαθουκολώντας-τον ή τρομοκρατώντας-τον. Α υ τ ό το λαό πάσχισε να δουλαγωγήσει η Δικτατορία, φιμώνοντάς-τον και «γυψώνοντάς»τον... Οταν η πρώτη διαπίστωσε πως δεν μπορούσε πια να τον υποτά­ ξει «έννομα», ανάλαθε η δεύτερη να τον πατάξει έκνομα. Προς αμοιβαίον όφελος, βέβαια. Οι ίδιοι έντυποι ξεσκονιστές της πρώτης και της δεύτερης, κλασαυχενίζονταν πως «η Επανάστασις έ σ ω σ ε την εθνικόφρονα παράταξιν»2. Απο τί; Μα απο την « α ν α ρ χ ί α ν » , φυσικά, και απο το « π ε ζ ο δ ρ ό μ ι ο ν» -όπω ς γνωμοδότησε ένας άλλος «ακραιφνής», ο κ. Γκίκας, στο περιλάλητο «συνταγματικό» άρθροτου3. Και «πεζοδρόμιον» και «όχλος» αποκαλείται, όπως ξέρουμε, ο λαός όταν οχλεί τους ιθύνοντες, διαφωνώντας με κείνους ή ζητώντας ό,τι α ν ή κ ε ι σε κείνον. Εφ’ ω και, σήμερα, τ α ί δ ι α κοσμητικά επίθετα επιδαψιλεύονται απο επίσημα χείλη και απο επίμεμπτες στήλες, σε κάθε εκδήλωση, διαμαρτυρία, αίτημα, πανηγυρισμό αυτού του ατίθασσου τέρατος που έχει το ελάττωμα να διαθέτει μνήμη και φωνή, σκέψη και άχι, ηθικά κριτήρια και πολιτική κρίση... Π Ο ΙΟ Σ ήταν (και ποιός είναι) ο κοινός σ τ ό χ ο ς της Δεξιάς και της Δικτατορίας; Η παντοτινή δ ι α τ ή ρ η σ η τ η ς ε ξ ο υ σ ί α ς . . . Α υ τ ή τη διατήρηση (που ο Α ριστοτέλης την ονόμαζε «σκοπόν της τυραννίας») ονειρευόταν η Δικτατορία: « Ε γ ω Οα αποφασίσω πότε θα επιτρέψω την επιστροφήν εις την Δημοκρατίαν», έλεγε και ξανάλεγε ο Παπαδόπουλος... «θα μείνω με δ ι α κ ό σ ι α χ ρ ό ν ι α » , βεβαίωνε ωμό­ τερος ο Λαδάς4.... Α υ τ ή τη διατήρηση απεργαζόταν πάντα κι η Δε­ ξιά - μ ’ εκλογικές ταχυδακτυλουργίες, βίες, νοθείες, και κινδυνολογίες. Αλλ’ αν, μ’ όλα αυτά, ο «κυριάρχος λαός» είχε διαφορετική γνώμη; Τότε.... «ολοι ανεξαιρέτως (οι «εθνικόφρονες») παρεδέχοντο ότι, εάν το κεν­ τροαριστερό μπλόκ εκέρδιζε τας εκλογάς της 28 Μαίου (1967), δ ε ν θα έ π ρ ε π ε να τ ο υ π α ρ α δ ο θ ή η ε ξ ο υ σ ί α » , καθώς ομολογούσε το έντιμον έντυπο της χουντοδεξιάς®. Και, φυσικά, δ ε ν του «παρεδόθη», μιά και «επενέβησαν οι σωτήρες», επειδή ήταν β έ β α ι ο πως τις εκλογές θα τις κέρδιζε το «μπλόκ». Κι αυτή η τόσο 2. ο.κ. 3. O.K., 11.9.1968. 4. I t λάγο-ιου. Τρίκαλα, Μάρτης 1969. 5. ·Ε/χύΟιρος Κύαμος». 30.7.1967.

218

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

«δημοκρατική φιλοσοφία» των ακραιφνών δεν άλλαξε ουδέ κατά κε­ ραίαν και ιώτα εν. Εφ’ ω και, σήμερα, ο άλλος ορθρινός δεξιός ψάλτης προφητεύει: «Ο σημερινός πρωθυπουργός ο υ δ έ π ο τ ε θα π α ρ α δ ώ σ η τ η ν ε ξ ο υ σ ία ν ε ις το π ε ζ ο δ ρ ό μ ι ο ν » β . (Οταν «μας» ψηφίζει ο λαός, είναι «ώριμη και αυθόρμητη πλειοψη­ φία». Οταν ψηφίζει τους «άλλους», μεταμορφώνεται σε «ανώριμη και οργανωμένη πεζοδρομιακή μειοψηφία». Που πρέπει, φυσικά, να α γ ν ο η θ ε ί , αφού μ ό ν ο « ε μ ε ί ς » ενσαρκώνουμε το Εθνος και μ ό ν ο « ε μ ε ί ς » γνωρίζουμε το «εθνικώς» συμφέρον. Ολα τα άλλα -διεκδικήσεις, «πιέσεις» κλπ - είναι «εθνικώς επιζήμια»...). Π ο ι α ήταν (και ποιά είναι) η σ τ ά σ η της Δεξιάς απέναντι στη Δι­ κτατορία; Τον πρώτο καιρό, « ε υ μ ε ν ή ς α ν α μ ο ν ή » . Απόλυτα λογική, βέβαια, και λόγω «σαρκικής» και πνευματικής σ υ γ γ έ ν ε ι ­ α ς . .. και λόγω ε υ γ ν ω μ ο σ ύ ν η ς για το απριλιανό σωσίβιο... και λόγω εύλογης π ρ ο σ δ ο κ ί α ς ότι η παροδική σώτειρα «επανάστασις» θα παράδινε τα ηνία και τα ταμεία του κράτους στη μόνιμη σώτειρα «κατάσταση» της Δεξιάς... Μόνο όταν οι απριλιανοί ναυαγοσώστες έκαναν την «αφροσύνη» ν’ απιστήσουν στους γεννήτορές-τους και να κρατήσουν το «μέλι» για τους εαυτούς-τους, τότε μόνο ήρθε η φευγαλέα ρήξη. Προπάντων, όταν οι απριλιανοί κηφήνες τόλμησαν να συγκρουσθούν με τον πρώτο κηφήνα και πρώτο κομματάρχη της Δεξιάς -το ν ίδιο το « θ ρ ό ν ο » . . . Αλλά και τότε, αλλά και πάλι, π ο ι ό ήταν το πρώτο και μόνο μέλημα των «εθνικοφρόνων»; Η « ο μ α λ ή μ ε τ ά β α σ ι ς » απ' τι\ δικτα­ τορία στη δεξιοκρατία. Και ποιά θα ήταν μετάβαση « α ν ώ μ α λ η » ; Η κατάλυση της τυραννίας α π ’ τ ο λ α ό . . . Α υ τ ή ήταν η έγνοια κι η αγοινία-τους -απόλυτα συνεπής με τη «φιλοσοφία»-τους και τη λαοφοβία-τους. Γιατί μιά λαϊκή εξέγερση θα σάρωνε όχι μόνο τους «μπροστάρηδες» της δικτατορίας, αλλά και ολόκληρο το σ ύ σ τ η μ α, που εκτρέφει κι εξαπολύει αντιλαϊκές αγέλες. Και α υ τ ό , έπρεπε με κάθε τρόπο ν’ αποτραπεί... Στην αποσόβηση, ακριβώς, α υ τ ή ς της «ανωμαλίας» αποσκοπούσαν οι «συνετές» σ υ μ β ο υ λ έ ς προς τους απριλιανούς Κλαζομένιους να παραδώσουν εύτακτα την εξουσία στους «φυσικούς φορείς»της... Και στην απόκρουση α υ τ ο ύ του θανάσιμου κινδύνου αποβλέ­ πανε οι « γ έ φ υ ρ ε ς » , που πάσχιζαν να στήσουν οι «φορείς» ανά­ μεσα στη στρατιωτική και στην πολιτική «σάρκα» της εθνικοφροσύνης.

6. ·ΑκρόποΧις·, Αύγουστος 1975.

Ο «ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ»

219

Θ Ε ΙΟ δώρο, φυσικά, στάθηκε, και για τις δυό, ο τρόπος που έγινε η «αλλαγή» του Ιουλίου 1974 -κα ι που ήταν η πρώτη φάση του « σ υ μ β ι β α σ μ ο ύ »-τους: Στη Δ ε ξ ι ά διασφάλιζε την περιπόθητη ο μ α λ ή διαδοχή της δι­ κτατορίας και την αποτροπή μιας «ανώμαλης» ανατροπής... Κάτι παραπάνω: της χάριζε τα εύσημα μιάς καινούριας « σ ω τ η ρ ί α ς τ ο υ έ θ ν ο υ ς » , αφού μπορούσε τώρα να καυχηθεί πως α υ τ ή λύτρωσε τον τόπο απ’ τη «δικτατορική θεομηνία» -έστω κι αν σ τ ο υ ς δ ι κ ο ύ ς - τ η ς ασκούς είχε η θεομηνία θεριέψει... Αλλά και κάτι κα­ λύτερο: η μακαρία πια και άχρηστη δικτατορία της δώριζε την ε ξ ι λ έ ω σ η για τις παλιές αμαρτίες-της, την αναγέννηση και την αναθάπτιση, αφού η Δεξιά μπορούσε τώρα να εκμεταλλευθεί την (πραγμα­ τική) αντίθεση ενός τμήματός-της προς τη δικτατορία, για να ισχυρι­ στεί πως κ ι α υ τ ή αντιστάθηκε στην τυραννία -έστω κι αν οι τύραν­ νοι ήταν γνήσια γεννήματά-της. Και, παραπέρα: μπορούσε τώρα να καμωθεί πως « α π έ θ α λ ε τον παλαιόν εαυτόν-της» και πως είναι πια μιά «σύγχρονη, εξευρωπαϊσμένη συντηρητική παράταξη» -έστω κι αν διατηρούσε και διατηρεί ατόφια τη νοοτροπία και τα πρόσωπα και τα προσωπεία του αμαρτωλού παρελθόντος-της... Στους δ ι κ τ α τ ο ρ ι κ ο ύ ς μ ύ κ η τ ε ς , πάλι, ο ιουλιανός «συμβι­ βασμός» εξασφάλιζε την ε π ι ε ί κ ε ι α της Δεξιάς, που την υπαγόρευε τόσο η ευγνωμοσύνη (ξανά!) όσο και το κοινό συμφέρον. Ε υ γ ν ω ­ μ ο σ ύ ν η -επειδή τόσο αβρά παράδωσαν οι πρώτοι τη σκυτάλη της εξουσίας και της αμαρτωλών σωτηρίας στη δεύτερη. Και κ ο ι ν ό σ υ μ φ έ ρ ο ν - επειδή εν τη ενώσει των ομοίων κείται η ισχύς και η κατίσχυσις επι των «ανομοίων»... Απο την ώρα εκείνη, το «χάσμα» άρχισε γοργά να κλείνει -και, στην πρώτη κιόλας μεταδικτατορική κυβέρνηση, π ο λ έ μ ι ο ι της δι­ κτατορίας παρακάθονταν αδιαμαρτύρητα με π α ρ ά κ λ η τ ο υ ς και π α ρ ά σ ι τ ο υ ς της τυραννίας... Κ α ι το χάσμα δεν άργησε να κλείσει ολότελα κι ο «συμβιβασμός» να ολοκληρωθεί απόλυτα. Γιατί σκοπός πια της «εθνικοφροσύνης» δεν ήταν να κατακτήσει την Αρχή, αλλά να την κ ρ α τ ή σ ε ι . Και, γι’ αυτό, έπρεπε να διατηρηθεί ανέπαφο κι αλώβητο το σ ύ σ τ η μ α που εγγυάται αυτές τις διατηρήσεις: η νομοθεσία και οι θεσμοί, η «ιδεολογία» και οι μηχανισμοί που έχουν απο δεκαετίες χαλκευθεί για ν' αποκρούουν και ν’ αποδυναμώνουν τις προοδευτικές δυνάμεις του τόπου. Αλλά το σύστημα αυτό -που είχε επινοήσει η Δεξιά και τελοιοποιήσει η Δικτατορία- στηριζόταν σ τ α ί δ ι α α κ ρ ι β ώ ς π ρ ό ­ σ ω π α , που είχαν δουλέψει τη δεύτερη, α φ ο ύ είχαν εκπαιδευθεί απ’ την πρώτη... Και γΓ αυτό έπρεπε, οι πολλαπλά «σωθέντες» της Δεξιάς ν α σ ώ σ ο υ ν μ ε τ η σειρά-τους τους δικτατορικούς σωτήρες-τους, για να διασωθεί το «σύστημα», που σ ώ ζ ε ι κι εκείνους και τούτους...

220

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Κ.ΑΘΑΡΣΗ, λοιπόν, θέλει ο λαός; Εστω - αλλά « μ ε τ ο σ τ α γ ο ­ ν ό μ ε τ ρ ο » . και μόνο για τους «πιο θερμόαιμους, αμετανόητους και θερμοκέφαλους»7 -που, στο κάτω - κάτω, και τους παλιούς αυθέντεςτους ε ί χ α ν ε κ θ έ σ ε ι με τις «θερμότητές»-τους και τους νέους αυθέντες-τους μπορούσαν ν ’ α π ε ι λ ή σ ο υ ν με την «αμετανόητη» απειθαρχία-τους... Κατά τα άλλα, λήθη και μακροθυμία και... «δεν μπορεί να υπάρζη περίπτωσίζ περαιτέρω κυρώσεων»5. Πώς να στερηθεί, αλήθεια, η Δεξιά τους αστέρες της πολιτικής και τις γαστέρες των παρασκηνίων, τους φωστήρες της Δικαιοσύνης και τους ολετήρες της παιδείας, τους μεττερνίχους της Διπλωματίας και τους Αλαρίχους του Στρατού, των TEA ή των Σωμάτων Ασφαλείας... που είχαν, βέθαια, ο ρ γ ι ά σ ε ι υπέρ της δικτατορίας... αλλά που αποτελούν τα μ ο ν α ­ δ ι κ ά κ α ι δ ο κ ι μ α σ μ έ ν α ε ρ ε ί σ μ α τ α της δεξιοκρατίας; Δ ίΚ Ε Σ , λοιπόν, θέλει ο λαός; Εστω -αλλά μόνο για μ ε τ ρ η μ έ ­ ν ο υ ς «πρωταίτιους», και μόνο για τις π ο ι ν ι κ έ ς ευθύνες-τους, και μόνο απο ι δ ι ω τ ι κ ή πρωτοβουλία... Γιατί «ποινικοποίηση» των δι­ κών σημαίνει πως η δικτατορία δεν ήταν παρά μιά συρροή α π λ ώ ν π ο ι ν ι κ ώ ν αδικημάτων, και όχι έ ν α πελώριο π ο λ ι τ ι κ ό κι ε θ ν ι κ ό έ γ κ λ η μ α . . . Και δίωξη απο ι δ ι ώ τ ε ς σημαίνει πως τα δικτατορικά «αδικήματα» έχουν διαπραχθεί απο μερικά ά τ ο μ α εναν­ τίον μερικών α τ ό μ ω ν , κι όχι απο το σ ύ ν ο λ ο τ ο υ σ υ σ τ ή μ α ­ τ ο ς εναντίον του σ υ ν ό λ ο υ τ ο υ λ α ο ύ κ α ι τ ο υ έ θ ν ο υ ς . . . Λίγα «σεσηπότα μέλη», λίγοι ενοχλητικοί αποδιοπομπαίοι θα «πλη­ ρώσουν» -κα ι όσο γίνεται συντομότερα, για να «ξεχαστούν» το γρη­ γορότερο τ’ ανοσιουργήματα και να μην αποθαρρυνθούν οι φυγόδικοι κι οι επίδοξοι ανοσιουργοί... ΔΗ Μ Ο Κ ΡΑ ΤΙΑ , λοιπόν, θέλει ο λαός; Φυσικά - αλλά δημοκρατία «εύτακτη» και «άφωνη», που τ’ οξυγόνο-της θα το προσφέρουν οι Αύ­ ρες του κ. Γκίκα και τους ορίζοντές-της θα καθορίζουν τα δακρυγόνα του κ. Καραθανάση... Δημοκρατία, όπου «όλοι οι Ελληνες θα είναι ίσοι ενώπιον του νό­ μου» -εκτός αν είναι δοσίλογοι, οπότε θα στέκονται π ά ν ω απ’ το νόμο ή αν είναι «μιάσματα», οπότε θα βρίσκονται κ ά τ ω απ’ το νόμο και οι καταθέσεις-τους στα δικαστήρια δε θά 'χουν καμιάν αξία... Δημοκρατίι:, κου θα αποστρέφεται την «κοινωνική αναρχία» - και θα διαστρέφεται απ’ την οικονομική ολιγαρχία... Δημοκρατία, που θα θητεύει στους «φακέλους» και στις «δηλώσεις» -αλλά θα στηλιτεύει τις λαϊκές εκδηλώσεις... 7. Ε. Αβέρωφ. σε συνέντευξη, ·Ταχοίρόμος·. 11.9.1975. 8. Κ. Καραμανλής, στη Βουλή, I6.10.197S.

Ο «ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ»

221

Δημοκρατία, που θα χτίζει εργοστάσια στην Πύλο -και θ’ ανέχεται να πετιούνται οι εργάτες-συνδικαλιστές έ ξ ω απ’ τα εργοστάσια... Δημοκρατία, όπου θ’ «αστυνομεύονται» τα παιδιά και θα κηδεμο­ νεύονται τα εργατικά και φοιτητικά σωματεία... Δημοκρατία, όπου θα μένουν ασύλληπτοι οι νεοταξίτες που πυρπο­ λούν και μαχαιρώνουν -αλλά θα συλλαμβάνονται αμέσως οι πολίτες που «αναζωπυρώνουν τα πάθη» με δημοκρατικές αφίσες... Δημοκρατία, όπου θα επιτρέπεται στους εισαγγελείς να υμνούν την ΕΣΑ -αλλά δεν θα επιτρέπεται στους δασκάλους να μ η ν υμνούν το Μεταξά... Δημοκρατία, όπου οι βασανιστές θά ’χουν το δικαίωμα να προπηλα­ κίζουν - και τα θύματά-τους (και οι δικαστές) το δικαίωμα να προπη­ λακίζονται... Δημοκρατία, που δεν θα επιτρέπει τη μετονομασία δρόμων για να τιμηθεί η Αντίσταση και η Δημοκρατία - αλλά θα επιτρέπει τη μετο­ νομασία στρατοπέδων για να τιμηθεί ο Γεώργιος της θασιλευομένης δικτατορίας... Δημοκρατία, που θα της είναι «αδιανόητη» η κατάργηση της ΥΕΝΕΔ και η διάλυση των TEA, προς αποφυγήν «στενοχώριας» αλλά θα είναι αυτονόητη η «δυναμική» διάλυση των διαδηλώσεων και η σκόπιμη αναστάτωση της κυκλοφορίας... Δημοκρατία, που θάση-της θα είναι η εθνική ανεξαρτησία -αλλά που θα συζητεί για νέες αμερικανικές βάσεις, θα συζητεί για «επανέν­ ταξη» στο ΝΑΤΟ και θα συζητεί για διμερείς συζητήσεις γύρω στο Κυπριακό και στο Αιγαίο... Δημοκρατία, τέλος, όπου θα κηδεύονται με όλες τις τιμές οι αρχιταγματασφαλίτες και επι δικτατορίας τραπεζίτες (Κουρκουλάκος·) -και θα κηδεύονται άδοξα κι ανύμνητα οι προδοκίες για μιά πραγματικά «υγιά Δημοκρατίαν»... Φ υ σ ι κ ά όλα αυτά μπορεί να μην έχουν καμιάν τον υπουργό Προεδρίας- «η Δεξιά αποτελεί ένα θ ο » '0... Στη λογική και στη μνήμη των Ελλήνων νουν τί απ’ όσα αναφέραμε έχει «ξεπεραστεί» και τί βιβασμού» δηλοί...

αξία, αφού -κατά ξεπερασμένο μ ύ ­ επαφίεται να κρί­ ο μύθος του «συμ­ [21.12.1975]

9. Βλ. 'Νέα». 19.12.1975. 10. 'Καθημερινή». 23.10.1975.

1976

ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΚΑ Ι Ο Ρ Α Μ Α Τ Α Μπρος στο τελευταίο τέταρτο του αιώνα-μας «Εξίσταται yap πάντ’ απ’ αλλήλων δίχα. Ούτος δ ’ ανήρ άριστος όστις ελπίσι πέποιΟεν αιεί το δ' απορείν ανδρός κακού» [Ολα στον κόσμο αλλάζουν, κι έρχονται άλλα. Ά ριστος ειν' ο άνθρωπος που στην ελπίδα πιστός πάντα μένει■ Ί απελπισία είναι ιδίωμα των δειλών] ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, Ηρακλής. 104 - 106 ΡΟΥΤΙΝΑ των «απολογισμών» και των σχετλιασμών για το χρόνο που φεύγει, των ευχών και των προβλέψεων για το χρόνο που έρχεται, παίρνει μιάν άλλη διάσταση εφέτος -καθώς μπαί­ νουμε στο τελευταίο τέταρτο του πιο ιλιγγιώδους και του πιο «φαντα­ στικού» αιώνα της ιστορικής μνήμης. Ζώντας ακόμα μέσα στο ηφαίστειο του αιώνα τούτου, δεν έχουμε την αντικειμενική (κι ακόμα λιγότερο, εμείς, την υποκειμενική) δυνα­ τότητα να κάνουμε την ιστορική αποτίμησή-του. Εχουμε, όμως, και τη δυνατότητα και το χρέος ν' αναζητήσουμε κάποια συμπεράσματα και κάποια διδάγματα απ’ την ώς τώρα διαδρομή-του.

Η

«ΕΠ Α Ν Α ΣΤΑ ΤΙΚ Ο Σ» είναι, βέβαια, το πιο κοινό και το πιο ταιρι­ αστό επίθετο για τον αιώνα-μας. «Επαναστατικός», μ’ όλες τις έννοιες και σ’ όλα τα πεδία. Αλλά και μ’ όλη τη δραματική ειρωνία που, τόσο συχνά, χαραχτηρίζει το ιστορικό γίγνεσθαι. Ειρωνία νομοτελειακή, επειδή οι δυό τερατώδεις παγκόσμιοι π ό ­ λ ε μ ο ι κι ο όχι λιγότερο τερατόμορφος ο λ ο κ λ η ρ ω τ ι σ μ ό ς (που στάθηκαν οι ιοβόλοι κ α ρ π ο ί της κρίσης και των εσωτερικών αντι­ φάσεων του διεθνούς καπιταλισμού και ιμπεριαλισμού, κι η απεγνω­ σμένη δ ι έ ξ ο δ ό ς - του) οδήγησαν στο α ν τ ί θ ε τ ο απ’ το ελπιζόμενο αποτέλεσμα: στη διαδοχική κ α τ ά λ υ σ η των «αυτοκρατοριών», IS

226

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

που αλληλοσπαράζονταν για να μπορέσουν να επικρατήσουν... στην αλυσιδωτή κ α τ ά ρ ρ ε υ σ η των αποικιοκρατιών, που αλληλομάχονταν για να μπορέσουν να επιζήσουν... σε κ α ι ν ο ύ ρ ι ε ς κρίσεις κι εσωτερικές αλληλοσφαγές του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού, που «θύει» τα πάντα και στα πάντα για να μπορέσει να επιπλεύσει... Οι πολεμικοί Αρμαγεδώνες και η φασιστική παράκρουση, αντί να γονατίσουν, α φ ύ π ν ι σ α ν τους λαούς, ακόμα και τους πιό «καθυ­ στερημένους». Και η εξέγερση των μαζών και των εθνών σάρωσε τις «αιωνόβιες» πυραμίδες της απολυταρχίας, της τυραννίας, της αποικι­ οκρατίας... κι απειλεί τώρα τον ίδιο τον «πύργο της Βαβέλ» της κ ε ρ δ ο κ ρ α τ ία ς ... ... Η θυελλώδης τεχνολογική πρόοδος (που τόσο την προώθησαν οι απανταχού κρατούντες, για να την εκμεταλλευθούν) στράφηκε ε ν α ν τ ί ο ν - τ ο υ ς κι από μέσο καταπίεσης μεταστράφηκε σε μέσο απελευθέρωσης: οι απόκληρες τάξεις και οι «βάρβαροι» λαοί μυήθηκαν στον τεχνικό πολιτισμό, και τον άδραξαν σαν όπλο κατά των καταπιεστών, που τους τον «δίδαξαν»... ... Η αλματώδης τελειοποίηση των μέσων επικοινωνίας (που αποσκοπούσαν στην «πλύση εγκεφάλου» και την πνευματική καθυπόταξη των πολλών απ’ τους λίγους) έγινε, άθελά-τους, όργανο γνώσης και διαφωτισμού -το πρώτο, δηλαδή, βήμα για τη συνειδητοποίηση των δικαιωμάτων-τους απ’ τους πολλούς και για την εξέγερση κατά των λίγων... ...Αλλά κι εκεί όπου οι τεχνικές εξελίξεις προσπόρισαν στους κρα­ τούντες απεριόριστη δύναμη καπίεσης και συντριπτική υπεροχή απέ­ ναντι στους κρατούμενους, η αφυπνισμένη θέληση των δεύτερων ε ξ ο υ θ έ ν ω σ ε σαρδονικά την αυτάρεσκη υπεροπλία των πρώτων. Αυτό το θρίαμβο του ελεύθερου κι αποφασισμένου ανθρώπου πάνω στη θη­ ριώδη μηχανή και στην αποθηριωμένη βία, τον έζησε αμέτρητες φο­ ρές ο αιώνας-μας... στους απελευθερωτικούς ή αμυντικούς πολέμους (όπως ο δικός-μας του 1940-41), στις απελευθερωτικές ή κοινωνικές επαναστάσεις, στα κινήματα αντίστασης κατά των κατακτητών... μ’ αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα του Βιετνάμ -αυτό το ανεπανάληπτο σύμβολο της μαρτυρικής θυσίας και της ανυποχώρητης θέλησης. Οι τεράστιες ανατροπές στην «πολιτική γεωγραφία» του κόσμου, τα 75 τούτα χρόνια, καταντάν ασήμαντες μπρος στις σεισμικές αλλαγές που έγιναν στη σκέψη, στη συνείδηση, στην πράξη των ανθρώπων. Λαοί εκατομμυρίων αποτίναξαν πανάρχαιους ζυγούς, εξωτερικούς κι εσωτερικούς... κι εκατομμύρια άλλα ανθρώπων απόκτησαν ε π ί ­ γ ν ω σ η των ζυγών αυτών, σ υ ν α ί σ θ η σ η της δικής-τους δύναμης και τη θ έ λ η σ η να τη χρησιμοποιήσουν για να τους αποτινάξουν. Τον περασμένο αιώνα ακόμα, οι άνθρωποι αυτοί έμοιαζαν να λένε στους «δυνατούς», ό,τι ο Αγησίλαος στον Αγη: «Σ ο υ φ α ί ν ο μ α ι

ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑΤΑ

227

μ ε ρ μ ή γ κ ι , κ ά π ο τ ε ό μ ω ς θά γ ί ν ω λ ι ο ν τ ά ρ ι » ' . Στην εποχή-μας, το μερμήγκι έ χ ε ι γ ί ν ε ι λιοντάρι από καιρό... Κι είναι τούτο, το πρώτο χαραχτηριστικό -και το πρώτο δίδαγματου αιώνα-μας... Φ υ σ ι κ ά , το νόμισμα έχει κ ι ά λ λ η ν όψη: ο «χάρτινος τίγρης» του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού δεν είναι τόσο χάρτινος, τα δόντια-του μένουν πάντα κοφτερά κι η πανουργία-του επινοεί αδι­ άκοπα τρόπους αντίδρασης κι αντεπίθεσης. Οσο «εντυπωσιακά» είναι τά ωκεάνια κύματα των λαϊκών εξεγέρσεων και κατακτήσεων, τα 75 τούτα χρόνια, άλλο τόσο «διδακτικοί» είναι οι κυματοθραύστες που ολοένα υψώνουν οι απειλούμενοι «κατέχοντες»: Την ανεξαρτησία των λαών που αποτίναξαν την («επίσημη» ή ανε­ πίσημη) αποικιοκρατία, προσπαθούν οι «κοσμοκράτορες» να την ανα­ τινάξουν με δ ι ε ι σ δ ύ σ ε ι ς πολιτικές και υ π ο δ ο υ λ ώ σ ε ι ς οικο­ νομικές. Κι όταν τα πράγματα φτάνουν στο απροχώρητο, δε διστάζουν να καταφεύγουν στην απερίφραστη βία της δολοφονίας και στην απε­ ρίγραπτη βία της δικτατορίας και της γενοκτονίας... ... Τις κατακτήσεις των καταπιεσμένων τάξεων, προσπαθούν να τις υπονομεύσουν και να τις αποδυναμώσουν με άλλου είδους «δελεαστι­ κές» αλλοτριώσεις και αποπροσανατολισμούς των εργαζόμενων, για να τους εντάξουν στο «καταναλωτικό» σύστημά-τους και να τους υπο­ τάξουν «δωροδοκώντας-τους... ... Το κλονισμένο ηθικό των κυρίαρχων τάξεων, προσπαθούν να το γαλβανίσουν με έωλα «φόβητρα» κι απατηλές «κινδυνολογίες, με πλαστογραφημένα «ιδανικά» και πλανερές «μισ αλλοδοξίες, για να το χρησιμοποιήσουν σαν «ασπίδα και δόρυ» των συμφερόντων-τους... ... Τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές κρίσεις, προσπαθούν να τις αποτρέψουν με «ψυχρούς πο λ έμο υ ς και ατέρμονες συναγωνι­ σμούς εξοπλισμών, με τεχνητές κρίσεις πρώτων υλών και τιμών (όρα τα πετρέλαια), με τοπικούς πολέμους, όπου τα αιματηρά «έξοδα» τα πληρώνουν οι άλλοι και τα αργυρά «έσοδα» τα εισπράττουν εκείνοι... Και βέβαια, οι ελεήμονες και φιλάνθρωπες προσπάθειές-τους στέ­ φονται συχνά από επιτυχία. Ξέροντας να χειρίζονται αριστοτεχνικά τα συμφέροντα και τις προκαταλήψεις, τις μωρίες και τις φοβίες, τις φι­ λοδοξίες και τις αντιζηλίες ατόμων, τάξεων και λαών... ξέροντας να εκμεταλλεύονται εξαντλητικά τη δ ι α σ τ ρ ο φ ή και την π α ρ α π ο ί η σ η των ιδεολογιών απ’ τους ίδιους τους «προφήτες»-τους... καλλιεργούν εξοντωτικά το μίσος, τη διχόνοια, την απληστία, την προδοσία, για να ρίξουν «μικρούς κατά μικρών», «μεγάλους κατά με­ γάλων», προς όφελος των « π ο λ ύ μεγάλων»... I. Αθηναίος, Δακνοσοψισταϊ

228

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Για την κ ε ρ δ ο λ α γ ν ε ί α - τους (και τη συνακόλουθή-της α ρ χ ο λ α γ ν ε ί α - τους) τίποτα δεν είναι «σεβαστό και απαραβί­ αστο». Η φύση, το «περιβάλλον», καταστρέφονται ανελέητα και, από εστία ζωής, μεταστρέφονται σε πηγή θανάτου... Οι πρώτες ύλες εξανε­ μίζονται σε μιά σκόπιμη, ξέφρενη σπατάλη, για να κορεσθεί ο ακόρε­ στος οίστρος του πλουτισμού... Οι λαοί και οι άνθρωποι δεν είναι παρά πρώτες ύλες, κι αυτοί, για τον αχόρταγο Μολώχ της μηχανοποί­ ησης... Και στην αναπότρεπτη ανταγωνιστική μανία-τους, οι «προστάτες» του ανθρώπινου γένους απλώνουν πάνω απ’ τη γη την πιο αποτρόπαιη «ισορροπία του τρόμου», κι απειλούν την οικουμένη με ολοκληρωτικό αφανισμό, για να διατηρήσουν της οικουμένης τα σκήπτρα... Περισσότερο παρά ποτέ αληθεύει, στις μέρες-μας, η παραβολή του Montesquieu: «Οταν οι άγριοι της Αουιζιάνας θέλουν ένα φρούτο, κόβουν σύρριζα ολό­ κληρο το δέντρο και παίρνουν το φρούτο: ιδού η τυραννική διακυβέρνη­ ση»2. Οι υπερπολιτισμένοι-μας υπεράγριοι δεν κόβουν ένα δέντρο, π υ ρ ­ π ο λ ο ύ ν ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο δ ά σ ο ς της ανθρώπινης και της γήινης ύπαρξης, γιά να μη χάσουν τους καρπούς της ανομίας-τους. Κι είναι, τούτο, το δεύτερο χαραχτηριστικό -και το δεύτερο δίδα­ γμα- του αιώνα-μας... Κ α ι ΤΟ ΤΡΙΤΟ; Τ ο «δίδαγμα των διδαγμάτων»; Αυτονόητο: Η θέ­ ληση των λαών να υπάρξουν σαν α υ τ ε ξ ο ύ σ ι ο ι λ α ο ί κι όχι σαν αγελαίοι πληθυσμοί... η θέληση των ανθρώπων να υπάρξουν σαν ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν ο ι δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ο ί άνθρωποι κι όχι σαν άβου­ λα, ετερόφωτα κι ετεροκίνητα αντικείμενα... έχει και θά ’χει αδιάκοπα να παλαίψει με τις πολυμήχανες Λερναίες της κερδολατρείας και του μηχανικού εξανδραποδισμού. Αποκαλούν, συχνά, οι πονηροί ενδιαφερόμενοι, « ο υ τ ο π ί α » το όραμα του μετασχηματισμού της κοινωνίας σε μιάν ένωση ανθρώπων λυτρωμένων απ’ την καταπίεση, την εκμετάλλευση, την αλλοτρίωση... σε μιάν ένωση όπου «η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός 0' αποτελεί προϋ­ πόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη του συνόλου». Στους καιρούς-μας, όμως, έχει πια περίτρανα αποδειχθεί πως η σ υ ν έ χ ι σ η της διαβίωσης με τη σ η μ ε ρ ι ν ή μορφή-της, κάτω απ’ τους σ η μ ε ρ ι ν ο ύ ς «άρχοντές»-της, δεν απειλεί μόνο την ελευθερία και τον «ανθρωπισμό» των ανθρώπων, απειλεί την ίδια τη στοιχειώδη ε π ι β ί ω σ ή τους. Τα σήματα κινδύνου έρχονται απ’ όλες τις πλευρές. Και στο κατώφλι του τελευταίου τέταρτου του αιώνα-μας, οι άνθρωποι 2. De Γ esprit des lois, Βιθλ. V, κεφ. 13.

ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑΤΑ

229

βρίσκονται μπροστά στο πιο «ιστορικό δίλημμα» της πορείας-τους: να διαλέξουν ανάμεσα στη συνειδητή δ ρ ά σ η , για να οικοδομηθεί μιά ζωή άξια να τη ζεί κανένας, και στην ασυνείδητη α δ ρ ά ν ε ι α που αποτελεί τελική ά ρ ν η σ η όχι μόνο της «άξιας ζωής», αλλά και της ζωής της ίδιας. Τριάντα αιώνες, οι άνθρωποι -ο ι «θνητοί θεοί» του κόσμου τούτουδεν έχουν αποθάλει το όραμα και την ελπίδα ενός «ανθρώπινου» κό­ σμου -όσες, αμέτρητες, φορές κι αν έχουν διαψευσθεί. Στις μέρες που έρχονται, το «όραμα» δεν είναι πια ελπίδα, είναι α ν ά γ κ η , «όρος απαράβατος» ακόμα και για την απλή ύπαρξη. Κι η ελπίδα τούτη δεν «είναι προνόμιο των απελπισμένωνλ>3, όπως λένε. Αλλά των σ υ ν ε ι δ η τ ώ ν και των α π ο φ α σ ι σ μ έ ν ω ν . [4.1.1976]

3 Waller Benjamin.

ΤΑ ΑΡΓΥΡΙ Α «Αντιαμερικανισμός» και αμερικανικόν υθρεολόγιον και ανθολόγιον «Υποκριτά, έκβαλε πρώτον την δοκόν εκ του οφΟαλμού-σου, και τότε διαβλέψεις εκβα/χίν το κάρφος εκ του οφθαλμού του αδελφού-σου» ΜΑΤΘΑΙΟΥ, 7, 3. Ι ΕΛΛΗΝΕΣ δ ε ν ξεχνάμε πόσες χάρες χρωστάμε στους έντι­ μους, φιλελεύθερους Αμερικανούς -πολιτικούς ή δημοσιογρά­ φους, ονομαστούς πνευματικούς ανθρώπους ή ανώνυμους ιδιώτες- που στάθηκαν κοντά-μας σ’ όλη την ερεβώδη περίοδο της δικτατορίας, ξεσκεπάζοντας, καταγγέλλοντας, καταδικάζοντας το θδελυρό «καθε­ στώς», αλλά και τη δική-τους κυβέρνηση, που το είχε υποθάλψει και υποστηρίξει. Και κάνουμε, πάντα, σαφέστατο δ ι α χ ω ρ ι σ μ ό ανά­ μεσα στον αναίτιο αμερικανικό λαό και στην τόσο αμαρτωλά υπαίτια πολιτεία των «αρχόντων»-του - που θύμα-της άλλωστε, πέφτει, τελικά κι ο ίδιος. Αλλά κ α ι ο ι Α μ ε ρ ι κ α ν ο ί δε θά ’πρεπε να ξεχνάνε. Αν όχι τίποτ’ άλλο -τουλάχιστο ό σ α έ χ ο υ ν π ε ι κ α ι γ ρ ά ψ ε ι ο ι ί δ ι ο ι . . . Κατάπληξη, λοιπόν, και θυμηδία μαζί, προκαλεί η προχτεσινή βίαιη επίθεση της (σοβαρής κατά τ’ άλλα) «Washington Post» κατά του ελληνικού Τύπου. Που υποκινεί, λέει, τον α ν τ ι α μ ε ρ ι κ α ν ι σ μ ό των Ελλήνων (μ’ αφορμή τη δολοφονία του Richard Welch και το σάλο για τη CIA)... που «σκόπιμα, λέει, χρησιμοποιεί υπονοού­ μενα και α ν α μ φ ι σ β ή τ η τ ε ς ψ ε υ δ ο λ ο γ ί ε ς για την αμερικανική πολιτική»... και τούτο, επειδή, λέει, «ο μη κομμουνιστικός ελ/α/νικός Τύ­ πος χ ρ η μ α τ ο δ ο τ ε ί τ α ι γ ε ν ν α ί α , λέει, α π ο κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι ­ κ ές π η γ έ ς » " ....

Ο

1. Ανταπόκριση του Duslto Doder ακ* την Αθήνα, •Washington Post·, 8.1.1976. Βλ. «Βή­ μα». 9.1.1976.

ΤΑ ΑΡΓΥΡΙΑ

231

Δ ε ν ΞΕΡΟΥΜΕ τι λ ω τ ό ή τί άλλο βότανο λησμοσύνης (και παραλογισμού) γεύτηκαν, ξαφνικά, οι αμερικανικοί κάλαμοι. Αλλιώτικα, θα θυμόνταν πως μ ο ν α δ ι κ ή π η γ ή του αντιαμερικανισμού στην Ελλάδα (και στον κόσμον όλο) είναι η ίδια η α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ή π ο ­ λ ι τ ι κ ή , τριάντα χρόνια τώρα, και κανένας άλλος. Και πως όσα σή­ μερα ονομάζουν «αναμφισβήτητες ψευδολογίες» δεν τα επινόησε και δεν τα χάλκευσε ο «αργυρώνητος» ελληνικός Τύπος, αλλά τα έχουν ομολογήσει οι άπεφθοι Α μ ε ρ ι κ α ν ο ί επίσημοι, και τα έχουν διατυμπανίσει οι αδέκαστες α μ ε ρ ι κ α ν ι κ έ ς εφημερίδες -με πρώτη και καλύτερη την ί δ ι α τη σημερινή κατήγορο! Στην «Washington Post» -κατά σύμπτωση- δημοσιεύτηκε λ.χ., πρίν 12 κιόλας χρόνια (22.12.1963), η πιο υπεύθυνη καταδίκη των «κρυφοπολεμικών» δραστηριοτήτων των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών: την αποτόλμησε ο ίδιος ο δημιουργός της C1A, ο πρόεδρος Truman, που θρηνούσε: «Οταν ίδρυσα τη CIA, δεν φανταζόμουν πως... αυτή η ειρηνική υπηρεσία πληροφοριών... θα εξελισσόταν σ ’ επιχείρηση μανδύα και ξίφους» (συν­ ωμοσιών κι εγκλημάτων, δηλαδή). Κι απο τότε (αλλά και πρωτύτερα), άμμος θαλάσσης είναι οι βαρύ­ τατες κατηγορίες που Α μ ε ρ ι κ α ν ο ί πολιτικοί, διανοούμενοι κι εφημερίδες έχουν εκτοξεύσει κι εκτοξεύουν κατά του Λευκού Οίκου, του Πενταγώνου, του «στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος», των μυστικών υπηρεσιών κλπ., για τα υποχθόνια έργα-τους και τις κατα­ χθόνιες ημέρες-τους. Δεν χρειάζεται ν’ ανιστορήσουμε τις «δραστηρι­ ότητες» αυτές, που απλώνονται ώς τα πέρατα των ωκεανών και των ηπείρων. Θα περιοριστούμε στη μικρή-μας γη και στη δική-μας θά­ λασσα -που τόσο τις έχουν δοκιμάσει και τόσο έχουν δοκιμαστεί- και στις καταγγελίες των Α μ ε ρ ι κ α ν ώ ν κ α τ ’ Α μ ε ρ ι κ α ν ώ ν , τ μικρό τούτο ανθολόγιο, ίσιος ξυπνήσει τη μνήμη και τη συνείδηση των υπερατλαντικών συναδέλφων -που, σαν γνήσιοι Αμερικανοί, θα έχουν έντονο «πλέγμα ενοχής»:

Το π ι ο έγκυρο όργανο του αμερικανικού Τύπου, οι -New York Ti­ mes», έγραφε λίγο μετά το απριλιανό πραξικόπημα: «Στό βυζαντινό κόσμο της ελληνικής πολιτικής, οι Αμερικανοί διπλω­ μάτες και οι πράκτορες της CIA παίζουν συχνά τόσο σημαντικό ρό/4> όσο και οι ίδιοι οι Ελληνες πολιτικοί» (10.7.1967). Και πριν ενάμιση μόλις χρόνο (2.8.1974): «Οι αμερικανικές υπηρεσίες είχαν αναμιχθεί πολύ βαθιά στα ελληνικά πολιτικά πράγματα επί μιά ολόκληρη 25ετία... Οι Αμερικανοί πράκτορες διατηρούσαν πολύ στενές σχέσεις με τους ανθρώπους που ασκούσαν την εξουσία στην Ελλάδα... Αξιωματούχοι του Stale Department, που έχουν

232

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

υπηρετήσει στην Ελλάδα, χαραχτηρίζουν " α ρ ν η τ ι κ ό ' το ρόλο που έχει παίζει η CIA στα ελληνικά πράγματα». Σ’ ένα άλλο έγκυρο έντυπο, το *Atlantic Monthly·, η Elizabeth Drew διευκρίνιζε (Ιούλιος 1968): «Εγκρίναμε τους πρωθυπουργούς, επεμβαίναμε στις εκλογές, υπαγορεύ­ αμε τις στρατιωτικές προαγωγές. Η CIA... εκπαίδευε κι επέβλεπε τις ελλη­ νικές υπηρεσίες πληροφοριών... ΟΙ ΗΠΑ είχαν την αξίωση, οι Ελληνες πρωθυπουργοί ν' αντιμετωπίζουν τα συμφέροντα της Ελλάδας με τον τρόπο που η Αμερική τ ' αντιλαμβανόταν». Αλλά και στην ίδια την •Washington Post·, ο ίδιος ανταποκριτής (D. Dodder) ομολογούσε, προχτές κιόλας (4.1.1976): «Η Αθήνα, μιά εποχή, ήταν το μεγαλύτερο, μετά το Βερολίνο, κέντρο επιχειρήσεων της CIA... που χρησιμοποιούσε σαν στελέχη και πράκτορέςτης Ελληνοαμερικανούς της ελληνικής ταξιαρχίας του Β ' Παγκοσμίου Πο­ λέμου, καθώς και ορισμένους Ελληνοαμερικανούς επιχειρηματίες»... Α ς ΠΕΡΑΣΟΥΜΕ, όμως, απο τα «γενικά» στα «ειδικά»: «Απο την εποχή του ε μ φ υ λ ί ο υ π ο λ έ μ ο υ , όταν πρωτοεγκαταστάΟηκε η CIA στην Ελλάδα, η υπηρεσία αυτή έπαιξε πολύ σπουδαίο ρόλο. Η βασίλισσα Φ ρ ε ι δ ε ρ ί κ η ήταν στενή φίλη του μακαρίτη Allen Dulles, αρχηγού της CIA (1953 - 1961), και συνήθιζε να παραπονιέται πως οι δι­ πλωμάτες είναι λίγο - πολύ αδέξιοι και κίναιδοι (fairies). Είχε πολύ μεγα­ λύτερη εμπιστοσύνη στη CIA, που διηύθυνε ο φίλος θαυμαστής-της στην Ουάσινγκτον»2. Πόσο δίκιο είχε η λεπτεπίλεπτη εκείνη «άνασσα», θα το δούμε πιο κάτω. Στο μεταξύ, η «Washington Post*, πάλι, συμφωνεί με τον προλαλήσαντα: «Ο Allen Dulles ήταν προσωπικός φίλος της Φρειδερίκης, και η Α υ λ ή χρησιμοποιήθηκε συχνά απο τη C1A για πολιτικούς ελιγμούς στην Ελλάδα» (4.1.1976). Ας προσθέσουμε πως, τω καιρώ εκείνω, «δρούσε» εδώ (κατά τον ίδιον αμερικανό ανταποκριτή) ο Ελληνοαμερικανός Τόμας X. Καραμεσίνης, που λίγο αργότερα έγινε ο πρώτος «σταθμάρχης» της CIA στην Ελλάδα (1951 - 1953)... ο άνθρωπος που -κατά τους προϊσταμένους-του- «του ανήκει η τιμή ότι εβοήθησε ν ’ αποκατασταθή η τάξις εις την χαώδη μεταπομελικήν Ελλάδα». Π ώ ς «εβοήθησε» δεν εί­ ναι δύσκολο να το φανταστούμε... Ή ταν, άλλωστε, η περίοδος που σφραγίστηκε απ’ το κίνημα του ΙΔΕΑ (31.5.1951), απ’ την τερατώδη «υπόθεση των Αεροπόρων» (Ιούλιος 1951 κε.), απ’ την κάθοδο του Παπάγου στην πολιτική κι απ’ την ίδρυση της δικής-μας ΚΎΠ (1953), 2. Laurence Stem, «Bitter Lesions: How we failed in Cyprus», στο κερ. · Foreign Policy·. No 19. Καλοκαίρι 1975, σελ. 51-52.

ΤΑ ΑΡΓΥΡΙΑ

233

που οργανωτής κι εκπαιδευτής-της ήταν -ποιός άλλος;- ο Καραμεσίνης. (Αλλά για την πασίγνωστη δράση του κυρίου αυτού, καθώς και άλλων τινών πρακτόρων, «ουδέν στοιχείον κατέχει» ο κ. Γκίκας, όπως δήλωσε στις 8.12.1975 στη Βουλή...). Στην περίοδο αυτή, όμως, αναδεύει στο σκότος και κάποιο ά λ λ ο πρόσωπο, που θ’ αναδυθεί -και πώς!- αργότερα: «Ο Π α π α δ ό π ο υ λ ο ς -έγραφε η - Washington Post- ξανά- ήταν ο E/./j/νας σύνδεσμος αξιωματικός με το κλιμάκιο της CIA στην Αθήνα» (4.1.1976). Ακόμα πιο «αλμυρές» πληροφορίες δίνουν οι ακόμα πιο σοβαροί -New York Times-: «Αμερικανοί ειδικοί στα ε /^ ν ικ ά πράγματα λένε ότι ο Παπαδόπουλος ήταν ένας απο τους πολλούς Ελ/^νες πολιτικούς και στρατιωτικούς, που έπαιρναν επί πολλά χρόνια προσωπικά ε π ι δ ό μ α τ α απο τη CIA. Ak)jj πηγή βεβαίωσε πως ο Παπαδόπουλος έπαιρνε χ ρ ή μ α τ α απο τη CIA συν­ εχώς α π ο τ ο 1 9 5 2 » (2.8.1974). Αλλά την πιο ζοφερή πινελιά στο πορτραίτο αυτού του εκλεκτού της CIA, την είχε εισφέρει η ίδια η •Washington Post-, πριν εφτά χρό«Ο Παπαδόπουλος -έγρα φ ε- ήταν στρατολόγος καταδοτών της Gesta­ po-... (8.11.68)3. Τ α «ΧΡΗΜΑΤΑ», άλλωστε, δίνουν και παίρνουν στην αρθρογραφία και ειδησεογραφία του αμερικανικού Τύπου γύρω στη δράση των μυ­ στικών υπηρεσιών-τους:* «Η CIA -λέει η ‘ Washington Post- πάντα-διέθεσε χ ρ ή μ α τ α για να επηρεάσει τα αποτελέσματα ό λ ω ν τ ω ν ε κ λ ο γ ώ ν που είχαν διεξαχθεί στην Ελ/Αδα πριν από το πραξικόπημα του 1967» (4.1.76). Ας θυμίσουμε, πάλι, πως ήταν η εποχή του Σχεδίου «Περικλής» (όπου διέπρεψαν οι Καρδαμάκης, Αγγελής, Παπαδόπουλος κλπ.), των εκλογών του 1961 και -π ιο ύστερα- της άρνησης του Γ. Παπανδρέου να ενδώσει στα σχέδια του Johnson για την Κύπρο (1964). Το τελευ­ ταίο αυτό αποτελούσε «έγκλημα καθοσιώσεως» για τους Αμερικανούς -που θεωρούσαν την Ελλάδα «σαν κομμάτι της αμερικάνικης ακίνητης περιουσίας, και όποιος διατύ­ πωνε την παραμικρή αμφιβολία για την αξίωσή-τους να την ελέγχουν (την Ελλάδα) δεν ήταν πια ανεκτός» («The Nation», 1.1.1968). Και η >Washington Post- συνέχιζε, στο πιο πάνω άρθρο-της: «Πριν α π ’ το πραξικόπημα του 1967, η CIA είχε αντιταχΟεί στον φιλε­ λεύθερο Γ. Παπανδρέου και ετοιμαζόταν να διοχετεύσει χ ρ ή μ α τ α μυ­ στικά στους πολιτικούς αντιπάλους-του». 3. Την ίδια κατηγορία είχε εξακοντίσει και η -Baltimore Sun· (18.11.1968).

234

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Αλλά «ετοιμαζόταν» μόνο; «Ο John Maury, "σταθμάρχης" της CIA απ' το 1962 ώς το 1968, εργά­ στηκε για λογαριασμό των Α ν α κ τ ό ρ ω ν το 1965. Βοήθησε το βασιλιά Κωνσταντίνο να ε ξ α γ ο ρ ά σ ε ι βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου, ώστε ν' ανατραπεί η κυβέρνηση Παπανδρέου» («New York Times·, 2.8.1974). Και το περιοδικό «Newsweek· πρόσθετε την ίδια εβδομάδα: «Η CIA επηρέαζε πολιτικούς και ε ξ α γ ό ρ α ζ ε ψήφους στη Βουλή». Η ίδια η - Washington Post·, άλλωστε, διευκρίνιζε: «Πριν απο το πραξικόπημα του 1967, η C1A εργάστηκε εναντίον ορισμέ­ νων πολιτικών, είτε δια μέσου μυστικών ελιγμών της Αυλής, είτε παρέχον­ τας χ ρ η μ α τ ι κ ή βοήθεια» (4.1.76). Ακόμα πιο «σαφής» ήταν ο Laurence Stem, στο άρθρο-του που αναφέραμε: «Ο τότε προϊστάμενος της C1A στην Αθήνα John Maury πίεσε έντονα τον πρεσβευτή Philips Talbot να ζητήσει 100.000 δολλάρια απο τα μυστικά κονδύλια του Λευκού Οίκου, για να χ ρ η μ α τ ο δ ο τ ή σ ε ι κρυφά την πο­ λεμική κατά του Γ. Παπανδρέου στις εκλογές του 1967» (σελ. 52). (Μ ην ξεχνάμε, άλλωστε, πως αυτή την « ε ξ α γ ο ρ ά ν συνειδήσεων με τον υπουργικόν θώκον ή και με άλλα α κ α τ ο ν ό μ α σ τ α μέσα», την είχε διαπιστώσει και καταγγείλει ο κ. Παν. Κανελλόπουλος -που «στήριξε» τις κυβερνήσεις των «αποστατών»- σε γράμμα-του προς τον Κωνσταντίνο, τον Ιανουάριο 19664. Α υ τ ό , λοιπόν, το ανιδιοτελές «αλισιθερίσι», αυτές τις «ακατονό­ μαστες» αμερικανικές «εξαγορές» έχει κατά νουν η «Washington Post·, όταν κατηγορεί τον ελληνικό Τύπο για «χρηματοδότηση απο κομμου­ νιστικές πηγές»; Σύμφωνα με ποιά λογική (και με ποιά στοιχεία), κ ρ ί ν ε ι ε ξ ι δ ί ω ν (υπηρεσιών) τ α α λ λ ό τ ρ ι α ; Ο Σ Ο για το π ρ α ξ ι κ ό π η μ α της 21.4.1967 οι «στενοί (και με το αζημίωτο) δεσμοί» του Παπαδόπουλου με τη CIA, που ομολογούν οι αμερικανικές εφημερίδες, κάνουν περιττή κάθε άλλη μαρτυρία. Αλ­ λωστε, οι συνεργάτες του Προέδρου Kennedy έγραφαν απερίφραστα: «Η C1A ήταν παρούσα και αποτελεσματικά δραστήρια στο ελληνικό στρατιωτικό πραξικόπημα, που ετοιμάστηκε απ' το 1965, μέσω της συν­ ωμοσίας “Ασπίδα", κι εκτελέστηκε απ' τον συνταγματάρχη Παπαδοπούλα, "ανταποκριτή" λίαν εκτιμώμενο ( sicj της CIA»S. Ακόμα κι οι «υπεράνω πάσης υποψίας αντιαμερικανισμού» Ελληνες πολιτικοί στιγματίζουν αυτή την αμερικανική «παρουσία». Ο κ. Π. Κανελλόπουλος λ.χ. γράφει: «... δύο φορές είχαν προκαλέσει, έμμεσα ή άμεσα, την πτώση-μου απο 4. Βλ. Ιστορικά δοκίμια, Αθήναι, 1975, σελ. 82. 5. J. Hepburn, L Amirique brute. Παρίσι, 1968, σελ. 333, σημ. 17. .

ΤΑ ΑΡΓΥΡΙΑ

235

την εξουσία οι "σύμμαχοι"... επειδή δεν ήμουν διατεθειμένος... να λέω ν α ι σε όσα εκείνοι έλεγαν». Και επισημαίνει «... τις βαρύτατες ευθύνες της αμερικανικής κυβερνήσεως για την δικτα­ τορία της 21ης Απριλίου (και για άλλες δικτατορίες στον κόσμο) καθώς και για την τραγωδία της Κάπρου»9. Πιο κατηγορηματικός ακόμα είναι ο κ. Στ. Στεφανόπουλος: «Πιστεύω ότι οι πραξικοπηματίες είχαν την υ π ο σ τ ή ρ ι ξ η κύκλων του Πενταγώνου, και συγκεκριμένως κύκλων της εδώ Αμερικανικής Απο­ στολής. Α υτοί τους ε ν ε θ ά ρ ρ υ ν α ν στα σχέδιά-τους και τους έ δ ω σ α ν το π ρ ά σ ι ν ο φ ω ς για την πραγματοποίηση της δικτατορίας... θυμάμαι μία χαρακτηριστική ρήση Αμερικανού δημοσιολόγου: “ Ε μ ε ί ς ο ι Α μ ε ρ ι κ α ν ο ί ε ι σ ά γ ο υ μ ε δ η μ ο κ ρ α τ ί ε ς κ α ι ε ξ ά γ ο υ μ ε δ ι­ κ τ α τ ο ρ ί ε ς " » 7. Η άμεση αντίδραση των ΗΠΑ στο πραξικόπημα, βεβαιώνει των λό­ γων αυτών το ασφαλές. Οπως έγραφε ο Bernard Nossiter στην αιώνια ■Washington Post- (20.5.1967), «απ' την πρώτη στιγμή το State Department αγκάλιασε σχεδόν αυτό­ ματα τους κωνούριους δικτάτορες. Η α ν η θ ι κ ό τ η τ α των "χειρο­ νομιών" αυτού του είδους έχει πάψει απο καιρό να ενοχλεί τους λεγά­ μενους "ρεαλιστές" της (αμερικανικής) κυβέρνησης». Ενας απ’ αυτούς (μιλάμε τόσο για το «ρεαλισμό»-του, όσο και για την «ηθική»-του), ο Richard Nixon, περαστικός απ’ την Αθήνα, δήλωνε στις 22.6.1967: «Η παλαιά πολιτική κατάστασις της Ελλάδος κατέληγεν εις κυβερνητικήν αστάθειαν και ήτο αισθητή η ανάγκη ενός νέου Συντάγματος^)... Είναι βέβαιον... ότι υπήρχαν ι σ χ υ ρ ο ί λόγοι κάποιος δ ρ ά σ ε ω ς » . Και ο άξιος εκείνος μαθητής του Me Carthy, και διδάσκαλος του Watergate, όταν έγινε Πρόεδρος των Η.Π.Α, έγραφε στον Παπαδόπουλο: «Ελπίζω ότι θα διατηρήσωμεν την επαφήν-μας, δεδομένου ότι εργαζόμεΟα δ ι α τ ο ν α υ τ ό ν σ κ ο π ό ν » ( 15.2.1969). Τον α υ τ ό ν , πραγματικά, σ κ ο π ό ν , αφού οι « δια ρ ρ ή ξεις ήταν το φόρτε και των δύο... Ας προσθέσουμε, πάλι, πως υποδιευθυντής των «κρυφοπολεμικών επιχειρήσεων» της CIA ήταν, τότε, ο παλιός-μας γνώριμος Τ. Καραμεσίνης, που είχε κάθε λόγο να αισθάνεται «εθνικές ανησυχίες» για την ελληνική «κυβερνητική αστάθεια» τις παραμονές του «πολέμου των έξι ημερών» στη Μέση Ανατολή... Κι όταν η ποθητή «σταθερότητα» εξασφαλίστηκε δια της βίας, την 6. Ο.κ., σελ. 163 και 166. 7. · Επίκαιρα», 19.6.197$.

236

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

επισφράγισε η εγκαρδιότητα των «εκλεκτών συγγενειών»: «Το αμερικανικό Πεντάγωνο ήταν ο πιο ε ν θ ο υ σ ι ώ δ η ς υποστηρικτής του καθεστώτος του Παπαδόπουλου [“η καλύτερη κυβέρνηση, που είχε η Ελλάδα, απο την εποχή του Περικλή ", γαυριούσε ένας αμερικανός στρατηγός]» (L. Stem, ο.π., σελ. 41-42). Τον ίδιο, φυσικά, ενθουσιασμό έδειξαν και οι μυστικές υπηρεσίες: «Ο James Pons, αρχηγός του κλιμακίου της CIA απο το 1968 ώς το 1972, είχε, σ ' όλο αυτό το διάστημα, σ τ ε ν ο ύ ς δ ε σ μ ο ύ ς με τον Παπαδάπουλο» («New York Times-, 2.8.1974). Την επίσημη εξήγηση για τους «δεσμούς» και τους «ενθουσι­ ασμούς» την έδωσε ο τότε υπουργός Αμύνης των ΗΠΑ, Claik Clifford, στην Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας: «Οι υποχρεώσεις που έχουμε αναλάβει απέναντι στην Ατλαντική Συμμαχία είναι πολύ πιο σημαντικές απο το είδος κυβέρνησης που έχει η Ελλάδα ή απο τη γνώμη που έχουμε γι' αυτό» (*International Herald Tribune·, 29.10.1968). Χωρίς να ξεχνιέται, βέβαια, και το πατροπαράδοτο «αλισιθερίσυ>: « Σ ’ αντάλλαγμα για την επανάληψη της βοήθειας (που διπλασιάστηκε, κιόλας) , οι ΗΠΑ αξίαχταν απ' το καθεστώς να διατηρηθεί η μ ο ν α ρ χ ί α ... σαν αντίβαρο σε μιά εξέγερση της αριστεράς» («Newsweek-, 1.9.1969). Κι επειδή, όταν λέμε «προστασία» εννοούμε «προστασία», «η Ουάαινγκτον έκανε ό,τι περνάει απ’ το χέρι-της για να εξασφαλίσει στην αθηναϊκή χούντα το διεθνές κύρος και την αναγνώριση που τόσο τα έχει ανάγκη» {-New York Times-, 19.3.1968)...

Η ΣΗΜ ΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ -κ ι η προδοτικότερη- πράξη του «σταθερού καθεστώτος», στην πρώτη περίοδό-του, ήταν, φυσικά, η α ν ά κ λ η σ η της ελληνικής μεραρχίας απ’ την Κ ύ π ρ ο , το Νοέμβρη 1968. Την πράξη αυτή, οι ίδιοι οι Αμερικανοί τη χαραχτήρισαν «ΑΙΣΧΟΣ» (■Newsweek-, 18.12.1967). Κατά σύμπτωση, όμως, υποθολέας-της ήταν ένας άλλος ακραιφνής «ατλαντικός»: «Η ανάκλ^σις εγένετο κατόπιν εισηγήσεως του Π . Π ιπ ι ν έ λ . η , ό π ω ς μ ο υ τ ο α π ε κ ά λ υ ψ ε ο ί δ ι ο ς . Η απόφασις υπήρξε εγκλημα­ τική και από τότε η τύχη της Κύπρου είχε κριθεί» (Στ. Στεφανόπουλος, ό.π.). Είχε, σίγουρα, κριθεί -αλλά έπρεπε και να «βοηθηθεί», με τον παραμερισμό των «εμποδίων»: Εμπόδιο ήταν, φυσικά, ο Μακάριος - ο *Castro της Μεσογείου», κατά τον Kissinger. Και, κατά τους Αμερικανούς πάλι -ειδικότερα, κατά τον Eric Neff, «σταθμάρχη» της CIA στην Κύπρο απ’ το 1969 ώς το 1971-, ο Α ρχιεπίσκοπος έπρεπε να φύγει απ’ τη μέση: «Ενας Ευρωπαίος πρώην πρεσβευτής στη Λευκωσία θυμάται ζωηρά τη συμπεριφορά του Neff στην Κύπρο. "Λεν δίσταζε να λέει ανοιχτά στους

ΤΑ ΑΡΓΥΡΙΑ

237

διπλωματικούς κύκλους πως ήταν ανάγκη ν' απαλλαγούμε απ' τον Μακά­ ριο"» (L. Stem, ο.π., σελ. 47). Και σαν ανταπόκριση στην «επιθυμία»-του, απανωτές απόπειρες κατά του Μακάριου έγιναν -συμπτωματικά!- στο διάστημα αυτό. Ούτε οι απόπειρες, όμως, ούτε οι μηχανορραφίες εδω και στην Κύ­ προ, μπόρεσαν να πετύχουν το ποθούμενο. Κι όταν διαπιστώθηκε το αμετάκλητο ναυάγιο του υπ’ αριθ. 1 «ανταποκριτή», η σκυτάλη πέρασε στον δεύτερο -«λίαν εκτιμώμενον» κι αυτόν, όπως φαίνεται: «Η CIA είχε στενή επαφή όχι μόνο με τον Παπαδόπουλο, αλλά και με τον διάόοχό-του, ταξίαρχο Ι ω α ν ν ί δ η » (-New York Times·, 2.8.1974)... «Η CIA είχε απευθείας σχέσεις με τον Ιωαννίδη, και όχι ο πρεσβευτής Henry Tasca· ('Newsweek*, Αύγουστος 1974). «Το κυριότερο "κανάλι" επαφής του Ιωαννίδη με τις ΗΠΑ ήταν η CIA· (L. Stem, ο.π., σελ. 51).

Η «ΠΑΡΟΥΣΙΑ», τέλος, των Η.Π.Α. στην Κυπριακή τραγωδία είναι τόσο γνωστή, ώστε θα περιοριστούμε σε τρεις μόνο μαρτυρίες: «Ο άλλοτε σταθμάρχης της CIA στην Κύπρο ( Eric Neff) συναντήΟηκε με τον Σαμψών και άλλα μέλη της ΕΟΚΑ Β', στην Αθήνα, τη δεύτερη εβδο­ μάδα του Φεβρουάριου» (L. Stem, ο.π., σελ. 47). «Αμερικανός αξιωματούχος είπε ότι ο Πήτερ Κορομηλάς (ή Κορόμ: πράκτορας της CIA) είχε σταλεί στην Αθήνα για νά συσκεφθεί με τον Ι(οαννίόη, λίγο πριν απ' το πραξικόπημα της 15.7.1974 στην Κύπρο, του οποίου ηγήθηκαν Ελληνες αξιωματικοί» (*New York Times·, 2.8.1974. Βλ. και L. Stem, ο.π., σελ. 50). «Αναμφισβητήτως υ π ή ρ ξ ε δράσις των ξένων μυστικών υπηρεσιών στην Κυπριακή τραγωδία. Δεν θα ξεχάσω ότι (σε δεξίωση ξένης πρεσβεί­ ας, στις 15.7.74), οι παρευρισκόμενοι Αμερικανοί παράγοντες ήσαν π ε ρ ι χ α ρ ε ί ς για το π ρ α ξ ι κ ό π η μ α και τον 0 ά ν α τ ο του Μακαρί­ ου. Το θέαμα αυτό με εξόργισε, και απεχώρησα» (Στ. Στεφανόπουλος, ό.π.). Τ ίποτ’ άλλο... Οΐ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝΙΚΕΣ εφημερίδες ξέρουν άριστα -έτσι τουλάχιστο, έχουν γ ρ ά ψ ε ι - τί ό λ ε θ ρ ο ς ήταν η δικτατορία για την Ελλάδα. Ξέρουν, ακόμα -έτσι τουλάχιστο, έχουν γ ρ ά ψ ε ι - τ ί ο λ έ θ ρ ι ο ρ ό λ ο έχει παίξει η α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ή πολιτική στην επιβολή και την επιβίωση της τυραννίας. Πώς, λοιπόν, τολμούν σήμερα ν’ αποκαλούν «αναμφισβήτητες ψευδο­ λογίες» αυτά που ε κ ε ί ν ε ς π ρ ώ τ ε ς έχουν διαλαλήσει αμέτρητες φορές και σ ' όλους τους τόνους; Πώς τολμούν ν' απορούν για τον «αντιαμερικανισμό» των Ελλήνων-Ουμάτων της αμερικανοτραφούς «θε­ ομηνίας», αφού ε κ ε ί ν ε ς τον είχαν «υποΟάλψει»; Και πώς τολμούν

238

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

να διατυπώνουν βρωμερές συκοφαντίες για «χρηματοδότηση» του ελ­ ληνικού Τυπου; Δεν βλέπουν τ ι ς δ ι κ έ ς - τ ο υ ς «δοκούς» -σκαλω­ σιές ολόκληρες!-και φαντάζονται «κάρφη» στα μάτια των άλλων; Η ξεχνάνε πως δεν πρέπει να «μιλάς για σκοινί στου κρεμασμένου το σπίτι» -είτε Λευκός Οίκος είναι αυτό, είτε ζοφερό άντρο των μυστι­ κών υπηρεσιών στο ΛάνγκλεΟ; Υπάρχει, όμως, και μιά «γραφική λεπτομέρεια» στην ανταπόκριση της *Washington Post· : « Ε λ λ η ν ε ς ε π ί σ η μ ο ι -καταλή γει- α ν α γ ν ω ρ ί ζ ο υ ν ότι γί­ νεται γενναία εισροή κομμουνιστικών κεφαλαίων στον μη κομμουνιστικό Τύπο της Ελλάδος, γεγονός που αφήνει να εννοηθεί ότι υπάρχουν οικονο­ μικά κίνητρα στις επιθέσεις του ελληνικού Τύπου κατά της Αμερικής»/ Ποιοι είναι αυτοί οι -ακατονόμαστοι, φυσικά- «Ελληνες επίσημοι»; Δυό εξηγήσεις υπάρχουν: Η αποτελούν, και τούτοι, ‘ ε π ι ν ό η μ α της καλής εφημερίδας, για να ενισχύσει την «επιχειρηματολογία»-της. Η είναι υ π α ρ κ τ ά πρόσωπα. Οπότε, βέβαια, θα ανήκουν στα ε π ι β ι ώ μ α τ α της τυραννίας που, κυβερνητική μεγαθυμία, αλωνίζουν και καθυβρίζουν ελεύθερα, κρίνοντας κι αυτοί ε ξ ι δ ί ω ν τ ’ α λ λ ό τ ρ ι α . «Λήθη των ιδίων κακών θρασύτητα γεννά», έλεγε ο Δημόκριτος. Κι απο θρασύτητα, λασπολογία και σοθιετολογία, ημεδαπή και αλλο­ δαπή, έχουμε καταχορτάσει οι Ελληνες, πάντα, αλλά προπάντων τώ­ ρα... [11.1.1976]

Σημείωση: Το άρθρο αυτό -σ τη ν τελική μορφή-του, όπως δημοσιεύεται εδώκαταχωρήθηκε στα Πρακτικά του αμερικανικού Κογκρέσσου (·Congressional Report-. 26.4.1975). Η καταχώρηση έγινε από τον Πρόεδρο της Υποεπιτροπής Ευρώπης της Βουλής κ. Benjamin Rosenthal, «για να κατατοπισθούν καλύτερα οι συνάόελφοί-του» πάνω στο θέμα του ελληνικού «αντιαμερικανισμού», καθώς το­ νίζει ο ίδιος στον σχετικό πρόλογό-του. Επικρίνοντας την εκστρατεία των αμερικανικών εφημερίδων κατά του ελληνικού Τύπου, ο κ. Rosenthal παρατηρεί χαραχτηριστικά πως ορισμένοι συμπατριώτες-του πιστεύουν ότι «ένας ελεύθε­ ρος και δυναμικός Τύπος είναι θαυμάσιο πράγμα, φτάνει να μην επικρίνει τις ΗΠΑ»... (βλ. και «Βήμα». 29.4.76). Με την ευκαιρία αυτή, θέλουμε να ευχαριστήσουμε, κι από εδώ, τον φιλέλ­ ληνα Πρόεδρο για την πρωτοθουλία-του, καθώς και τον ακαταπόνητο ανταπο­ κριτή του «Βήματος» στη Νέα Υόρκη, φίλο κ. Στ. Ευσταθιάδη, που αποφασι­ στική στάθηκε η συμβολή-του σ' αυτή τη δημοσίευση. Ας προσθέσουμε πως, δυό σχεδόν χρόνια αργότερα, ο πρώην αρχηγός της CIA, William Colby, καταθέτοντας σε Υποεπιτροπή της Βουλής, ομολόγησε τις σχέσεις της υπηρεσίας-του με αμερικανούς και ξένους δημοσιογράφους, καθώς και τη μεθόδευση της εκστρατείας κατά του ελληνικού Τύπου απ’ την ίδια... (θλ. «Βήμα». 29.12.1977).

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ Και «παιδικές αρρώστιες» «Το κέντρον της λύπης δεινότερόν εστι, όταν τις εκ των οικείων κινδυνεύση» [Το κεντρί του πόνου είναι πιο φοβερό, όταν το χτύπημα έρχεται από κάποιον Λικό-μας], ΑΙΣΩΠΟΣ, 7. «Όποιος αρνιέται τα μέσα, απαρνιέται τους σκοπούς». ΤΣΕΡΝΙΤΣΕΒΣΚΗ ΕΝΕ -πολύ σωστά- πως η εξουσία δ ι α φ θ ε ί ρ ε ι... και -ακόμα σωστότερα- πως η απόλυτη εξουσία διαφθείρει α π ό λ υ τ α 1... Λένε, ωστόσο, και πως η εξουσία φ θ ε ί ρ ε ι εκείνους που δ ε ν την έχουν. Και, τούτο, δεν αποτελεί παραδοξολογία. Είναι η διαλεκτική σχέση ανάμεσα σε «κατέχοντες» και «μη κατέχοντες»: εκείνοι που βρίσκονται ε κ τ ό ς εξουσίας κι αγωνίζονται να την κατα­ κτήσουν, φθείρονται συχνά, όσο και οι ε ν τ ό ς εξουσίας διαφθείρονται κρατώντας-την και παλεύοντας να την κρατήσουν. Κάτι τέτοιο, φοβόμαστε, κινδυνεύει να πάθει κι η δική-μας Α ν τ ι ­ π ο λ ί τ ε υ σ η . Ενδείξεις « φ θο ρ ά ς είχαμε αρκετές, τον ενάμιση τούτο χρόνο. Κι η τελευταία διαμάχη γύρω στη «συμμαχία» ή «ενότη­ τα» των αντιπολιτευτικών ή αντιδικτατορικών ή δημοκρατικών δυνά­ μεων, έκανε πιο φανερές τις αδυναμίες και τις αντινομίες στο χώρο τούτον.

Λ

Α ς ΑΡΧΙΣΟΥΜΕ «εκ του ωού»: • Τα κόμματα και τα πρόσωπα που απαρτίζουν την Αντιπολίτευση, είναι και θέλουν να είναι τα πιο π ρ ο ο δ ε υ τ ι κ ά του πολιτικού-μας 1. Η περιλάλητη ρήση του Λόρδου Acton: · Power lends to corrupt and absolute power corrupts absolutely · (γράμμα στο Life of Mandril Creighton, 1904,1. σελ. 372)

240

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

«φάσματος»: Ολα έχουν, λίγο-πολύ, ενστερνισθεί τη θέση πως η «πο­ λιτική, τυπική Δημοκρατία» δ ε ν εξασφαλίζει και π ρ α γ μ α τ ι κ ή , κοινωνική Δημοκρατία... πως είναι απαραίτητος ο κοινωνικός και πο­ λιτικός μ ε τ α σ χ η μ α τ ι σ μ ό ς , ο έλεγχος και η διαχείρηση των μέσων παραγωγής από το Λαό, από τα οργανωμένα κοινωνικά σύνολα. Παράλληλα, όλα αυτά τα κόμματα έχουν, λίγο - πολύ, υιοθετήσει την άποψη πως η θεμελίωση και ολοκλήρωση της «πολιτικής, τυπικής Δημοκρατίας» είναι α ν α γ κ α ί α για την προώθηση αυτού του κοινωνικο - πολιτικού μετασχηματισμού. (Παρένθεση: Λέγεται, συχνά, πως είναι «απλοϊκή ουτοπία» ή «επι­ κίνδυνη πολυτέλεια» να μιλάμε για «κοινωνική Δημοκρατία» στην Ελλάδα, την ώρα που ούτε καν την απλή, τυπική Δημοκρατία έχουμε προσεγγίσει. Αλλά ο υ τ ο π ί α είναι η αισιοδοξία πως μ π ο ρ ε ί να υπάρξει π ρ α γ μ α τ ι κ ή Δημοκρατία χ ω ρ ί ς αυτόν το μετασχημα­ τισμό. Οσοι κακίζουν (καλόπιστα) την «περί σοσιαλισμού φιλολο­ γία», σ υ γ χ έ ο υ ν το σ κ ο π ό με τα μ έ σ α , τον τ ε λ ι κ ό σ τ ό χ ο με την τ α κ τ ι κ ή για την πραγμάτωσή-του. Τελικός σ τ ό χ ο ς και σ κ ο π ό ς των γνήσιων δημοκρατών δεν μπορεί παρά να είναι η κ ο ι ­ ν ω ν ι κ ή Δημοκρατία. Οπότε, μ έ σ ο και μέρος της τ α κ τ ι κ ή ς εί­ ναι η τελείωση της τ υ π ι κ ή ς Δημοκρατίας. Αν όμως δεν έχουμε σταθερή γραμμή πλεύσης προς τον π ρ ώ τ ο , δε θα πετύχουμε ποτέ ο ύ τ ε τ η δ ε ύ τ ε ρ η . Γ ιατί η τ υ π ι κ ή Δημοκρατία παρέχει στις αντιλαϊκές και αντικοινωνικές δυνάμεις πλήθος δυνατότητες να τη διαστρέφουν, να τη φαλκιδεύουν και, έτσι, να εμποδίζουν αδιάκοπα κάθε αλλαγή και κάθε πρόοδο. Το πρόβλημα είναι πώς, μέσα από τη λειτουργία σ ω σ τ ή ς πολιτικής Δημοκρατίας, θα μεθοδευθεί η α π ο δ υ ν ά μ ω σ η αυτών των δυνάμεων και μηχανισμών, ώστε ν’ ανοίξει ο δρόμος για τη σωστή κοινωνική Δημοκρατία). • Κοινός α ν τ ί π α λ ο ς της προοδευτικής Αντιπολίτευσης είναι, εξ ορισμού, το «π λ έ γ μ α» των ξένων και ντόπιων συμφερόντων, που μάχεται λυσσαλέα όχι μόνο τον «κοινωνικό μετασχηματισμό», αλλά και τη στοιχειώδη «τυπική Δημοκρατία», θεωρώντας ακόμα και την ελάχιστη «παραχώρηση» σαν απειλή κατά των προνομίων-του. Αντί­ παλος πολυδύναμος, που στηρίζεται στη μακρόχρονη νομή, καθυπόταξη και διαστρέβλωση του κρατικού μηχανισμού και των «κέντρων εξουσίας»... Αντίπαλος πολυμήχανος, που χρησιμοποιεί αδίστακτα τη μισαλλοδοξία και το διχασμό, την παραπλάνηση και τον εκβιασμό, την παραποίηση και την καταπίεση. Μόνιμος στόχος του «πλέγματος» (που πολιτική έκφρασή-του απο­ τελεί η αντιδραστική Δεξιά) είναι, όπως λέγαμε κι άλλοτε2, η μόνιμη διακατοχή της εξουσίας, η δ ι α ι ώ ν ι σ η της εξουσίας-τ ο υ. Μ’ όλο 2. Βλ. πιό πάνω, σελ.183-208.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ

241

που διακηρύσσει αδιάκοπα τη «δημοκρατικότητά»-του, το πλέγμα» εί­ ναι, στη βούληση και στην πράξη, βαθύτατα αντιδημοκρατικό. Γιατί αρνιέται το ίδιο το θεμέλιο της Δημοκρατίας, «τ ο ε ν μ έ ρ ε ι ά ρ χ ε ι ν κ α ι ά ρ χ ε σ θ α ι » του Α ριστοτέλη3 - το να είναι, δηλαδή, ο κάθε πολίτης εναλλάξ κ α ι άρχων κ α ι αρχόμενος, κ α ι κυβερνών κ α ι κυθερνώμενος. Να μπορούν, μ’ άλλα λόγια, «να άρχουν όλοι πάνω στον καθένα, κι ο καθένας να άρχει μ ε τη σ ε ι ρ ά - τ ο υ πάνω σ ' όλους» [«το άρχειν πάντας μεν εκάοτου, έκαστον δ ' εν μέρει πάντων»4]. Αυτή όμως η δημοκρατικά αυτονόητη ε ν α λ λ α γ ή σ τ η ν ε ξ ο υ σ ί α είναι αδι­ ανόητη για το «πλέγμα». «Δημοκρατία», για κείνο, είναι να άρχει ε κ ε ί ν ο - και κ α ν έ ν α ς ά λ λ ο ς . ΓΥ αυτό και «προνοεί» να δια­ σφαλίζει τη μονοπώληση της εξουσίας, το «εσαεί άρχειν» - με Συντά­ γματα και νόμους επί μέτρω, με φανερούς θεσμούς και κρύφιους δε­ σμούς, με «εκκαθαρίσεις» του κρατικού μηχανισμού και διαβρώσεις των συνδικαλιστικών, φοιτητικών κλπ. κινημάτων, με εκπαιδευτικούς σκοταδισμούς και απόλυτο έλεγχο πάνω στα πολιτιστικά κι ενημερω­ τικά μέσα, με οδοφράγματα στα λαϊκά αιτήματα και μ’ ανοιχτές πόρ­ τες στα πλουτοκρατικά αποστήματα. (Την αντιδημοκρατικότητα αυτής της «νοοτροπίας» την ανομολογεί κι ο κ. Παν. Κανελλόπουλος, που γράφει: «Η μακρά παραμονή στην εξουσία του ίδιου κόμματος προκαλεί ψυχώσεις παντοδυναμίας σε οπαδούς ή και σε σημαντικά στελέχη του κόμματος αυτού, και εκρηκτικής πικρίας στην αντίθετη παράταξη. Οι ψυχώσεις αυτές... είναι συμπτώματα αντιδημοκρατικά, κ λ ο ν ί ζ ο υ ν τ α β ά θ ρ α τ η ς Δ η μ ο κ ρ α τ ί α f» 5]. Π ω ς μ π ο ρ ε ι , λοιπόν, ν ’ αντιμετωπισθεί αυτή η μονοπώληση της εξουσίας απ’ το αντιδραστικό «πλέγμα»; Πώς η προοδευτική Αντιπο­ λίτευση θα μπορέσει να καταβάλει τους πολύμορφους εσωτερικούς κι εξωτερικούς φραγμούς, και να γίνει Συμπολίτευση - όχι για την «ηδονή της εξουσίας», αλλά για να κάνει πράξη τις πολιτικοκοινωνικές-της θέσεις; Με κατακερματισμένες τις δυνάμεις-της, όπως μέχρι τώρα; Με άγονες διαμάχες και στείρους βυζαντινισμούς, όπως τώρα; Κανένας δεν αγνοεί πως πάγιο αίτημα του δημοκρατικού λαού-μας είναι η σ υ σ π ε ί ρ ω σ η των δημοκρατικών δυνάμεων. Προσπάθειες για μιά τέτοια «συμμαχία» (ή «ενότητα») δεν έ λειψά ν. Ελειψε όμως η βαθύτερη ανάλυση των στόχων και η μεθόδευση της τακτικής αυτής της «συμμαχίας»: Ποιός είναι, δηλαδή, αυτή την ώρα, ο πραγματικός σ υ σ χ ε τ ι ­ 3. Πολιτικά. I3J2 0-26-27 4. Ο.λ., 13179. 20. 5. Ιστορικά δοκίμια. Αθήναι, 197$, σελ. 53.

242

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

σ μ ό ς τ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν προόδου και αντίδρασης στον ελληνικό χώρο; Ποιοί είναι οι φανεροί ή κρυφοί « α ν τ ί π α λ ο ι», και ποιά φανερά ή κρυφά «ό π λ α» διαθέτουν; Ποιές είναι οι αντικειμενικές δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς και τα ό ρ ι α δράσης της «δημοκρατικής συμμαχίας», και ποιοί οι ορατοί κίνδυνοι ή οι αόρατες παγίδες; Ποιοί « σ υ μ β ι β α σ μ ο ί » επιτρέπονται κι επιβάλλονται ανάμεσα στα «δη­ μοκρατικά κόμματα», αλλά και π έ ρ α απ’ αυτά;... Χωρίς τέτοιες, κι ά λ λ ε ς , αναλύσεις και μεθοδεύσεις, οι συζητήσεις για συμμαχίες κι ενότητες κινδυνεύουν να μείνουν στη σφαίρα της ρητορείας, της φιλο­ λογίας ή της συνθηματολογίας, προς μεγίστην χαράν και αγαλλίασιν των «έκπαλαι αρχόντων»... Π ρ ό σ θ ε τ ό πρόβλημα (αλλά σύμφυτο και χαραχτηριστικό) στο καφτό τούτο θέμα, αποτελεί η στάση του δ ε ύ τ ε ρ ο υ κόμματος της Αντιπολίτευσης. Μ’ όλο που δηλώνει, κι αυτό, πως αναγνωρίζει την ανάγκη γιά ενότητα των δημοκρατικών δυνάμεων, προχωρεί σε α π ο ­ κ λ ε ι σ μ ο ύ ς άλλων κομμάτων και σε υ π α γ ό ρ ε υ σ η «μίνιμουμ προγραμμάτων», που κάνουν, φυσικά, α ν έ φ ι κ τ η όχι μόνο την «ενότητα», αλλά και την απλή συνεννόηση. Στις απαντήσεις που του δόθηκαν (εύστοχες, συχνά, και ιστορικά προσγειωμένες) δε θα προσθέσουμε άλλες, δικές-μας. Μιά όμως που το κόμμα αυτό δηλώνει πως είναι σ ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ό και υιοθετεί τη « μ α ρ ξ ι σ τ ι κ ή μέθοδο ανάλυσης»·, θα επικαλεσθούμε κάποιον, που ούτε για άγνοια της μαρξιστικής μεθόδου μπορεί να κατηγορηθεί, ούτε για έλλειψη τόλμης ή αδεξιότητα τακτικής, ούτε για αποτυχία στην πρακτική εφαρμογή των θεωριών-του: τον ίδιο τον Λ έ ν ι ν. Σ Τ Ο ΠΕΡΙΛΑΛΗΤΟ πια βιβλίο-του «Ο Αριστερισμός παιδική αρρώ­ στια του κομμουνισμού» (1920), ο ηγέτης της ρώσικης επανάστασης, τονίζοντας την α ν ά γ κ η των συμμαχιών, λέει: «Μποράς να νικήσεις έναν πιο ισχυρό αντίπαλο, μόνο χρησιμοποιώντας υ π ο χ ρ ε ω τ ι κ ά με τη μεγαλύτερη επιμέλχια, φροντίδα, προσοχή και επιδεζιότητα κάθε, έστω και την ελάχιστη, ••ρωγμή" ανάμεσα στους αντιπά­ λους... όπως και κάθε, έστω και την ελ.άχιστη, δυνατότητα ν’ αποκτήσεις ένα σύμμαχο αριθμητικά ισχυρό, έστω και προσωρινό, ταλαντευόμενο, ασταθή, αβέβαιο και υπό όρους...(Η απόρριψη τέτοιων συμμαχιών είναι) σε αφάνταστο βαθμό γελοία... Οποιος δεν το κατάλαβε αυτό. δεν κατάλαβε ούτε κόκκο από τον μαρξισμό και από το σύγχρονο επιστημονικό σοσιαλι­ σμό γ ε ν ι κ ά»7. 6. Βλ. τις δηλώσεις του κ. Α. Παπανδρέου, ·Βήμα», 9.1.1976. 7. Μεταφρ. Γ. Ν. Νικολαΐδη, «θεμέλιο», 1975, σελ. 92-93. Οι υπογραμμίσεις είναι του

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ

243

Και θυμίζει πως η ιστορία του κόμματός-του, και πρίν και μετά την επανάσταση, «είναι γεμάτη από περιπτώσεις ελιγμών, συμφωνιών, συμβιβασμών με αλλα κόμματα, χωρίς να εξαιρούνται και τα αστικά κόμματά» (σελ. 92). Το ίδιο έντονα καταδικάζει τις «ασυμβίβαστες αδιαλλαξίες», τονί­ ζοντας πως υπάρχουν «συμβιβασμοί που επιβάλλονται απ’ τις αντικειμενικές συνθήκες... Το να φτιάχνεις μιά συνταγή ή ένα γενικό κανόνα ("κανένας συμβιβασμός"!). που να χρησιμεύει σε κάθε περίπτωση, είναι ανοησία» (σελ. 89-90). Αλλο τόσο σκληρά αποδοκιμάζει την αξίωση (μερικών «υπερορθόδο­ ξων») να «ασπασθούν» οι άλλοι τις δ ι κ έ ς - σ ο υ κομματικές και θε­ ωρητικές θέσεις (που σήμερα, ονομάζονται «μίνιμουμ προγράμματα»). Χρέος σου, λέει, είναι «να ξέρεις να π ε ί θ ε ι ς τους καθυστερημένους, να ξέρεις να δουλεύεις α ν α μ ε σ ά - τ ο υ ς , κι όχι να α π ο μ ο ν ώ ν ε σ α ι με επινοημένα "αριστερά " (αριστερίστικα) συνθήματα» (σελ. 72). Και θυμίζει, πάλι, στο σημείο τούτο, πόσες φορές το κόμμα-του όχι μόνο δ ε ν υπαγόρευσε το δικό-του πρόγραμμα στους συμμάχους-του, αλλ’ αντίθετα δέχτηκε το δ ι κ ό - τ ο υ ς πρόγραμμα. Οπως λ.χ., την ώρα,ίσα-ίσα, της οκτωβριανής επανάστασης. «δεχτήκαμε α τ ό φ ι ο , χοφίς καμμιά αλλαγή, το αγροτικό πρόγραμμα των"ε σ έ ρ ω ν·'(μικροαστών αγροτών), δηλαδή κάναμε εναν αναμφισβή­ τητο συμβιβασμό, γιά να τους αποδείξουμε πως όε θέλουμε να τους επιβλη­ θούμε σαν μεγαλύτεροι, αλλ.ά να συνεννοηθούμε μαζί-τους» (σελ. 95). Και αφού οικτίρει όσους «παίρνουν τις επιθυμίες-τους για αντικειμενική πραγματικότητα» (ή που έχουν την «παιδική αφέλχια να ανάγουν την ανυπομονησία-τους σε θεωρητικό επιχείρημα», κατα τον Engels (σελ. 77 και 88), επιλέγει: «Να δεχόμαστε τη μάχη όταν αυτό συμφέρει ολοφάνερα στον α ν τ ί ­ π α λ ο κι όχι σε μας, είναι έγκλημα... και δεν αξίζουν πεντάρα τσακιστή οι πολιτικοί ηγέτες, που δεν ξέρουν να κάνουν "ελιγμούς, συμφωνίες, συμβι­ βασμούς", για ν' αποφύγουν μια μάχη κατάφωρα ασύμφορη» (σελ. 100101).

Δ ε ν επικαλεσθήκαμε τον Λένιν για ν’ αντιδικήσουμε με τούτο ή με το άλλο κόμμα. Αλλά για να θυμίσουμε πως η θεωρία, η μέθοδος και η πείρα των μεγάλων είναι πάντα χρήσιμος οδηγός γιά τη δράση των λιγότερο μεγάλων... Και ξέρουμε, απ’ τη δ ι κ ή - μ α ς πια πείρα, πρόσφατη και παλιότερη, πως όσοι αγνούν τους «χρυσούς αυτούς κα­ νόνες» της πολιτικής τακτικής, καταντούν να «πλάθουν μάταιες χίμαι­ ρες, σαν τα όνειρα των αρρ<:>στων». καθώς έλεγε ο ΟράτιοςΑ 8. -Vtlul aegri somnia. vonae fmgentur species·. lArs portico. 7).

244

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Οσοι, λοιπόν, θέλουν πραγματικά την ανόρθωση και την προκοπή αυτού του λαού κι αυτού του τόπου, όσοι θέλουν να γίνει πραγματικό­ τητα η εθνική ανεξαρτησία, ο εκδημοκρατισμός κι η προστασία του εργαζόμενου Ελληνα, δε φτάνει να τα προγραμματίζουν «λ ό γ ω», πρέπει να τα επιδιώκουν και « έ ρ γ ω » . Και «έργο», στη μάχη μ' έναν πανίσχυρο αντίπαλο, δεν είναι η αυτο-κονιορτοποίηση, αλλά η συ­ σπείρωση, ο συντονισμός, η συνένωση όλων των συγγενικών δυνάμε­ ων. Τότε, και μόνο τότε, όσοι θ έ λ ο υ ν αληθινά, αληθινά θ α μ π ο ρ έ σ ο υ ν... [18.1.1976]

ΟΙ « Π Ο Υ Λ Η Μ Ε Ν Ο Ι » ΚΑΙ ΟΙ Π Ω Ρ Ω Μ Ε Ν Ο Ι Τα κίνητρα της εκστρατείας «Μην τα βάζεις με τον καθρέφτη-σου, επειδή είσαι κακομούτσουνος». ΠΑΡΟΙΜΙΑ ΤΥΠΟΣ - καθρέφτης του καθημερινού γίγνεσθαι, ήταν και εί­ ναι πάντα ο ευνοούμενος στόχος και το εύκολο «άλλοθι» όλων των Φιλισταίων, των Φαρισαίων και των Ταρτούφων. Για να κρύψουν τις δικές-τους «πομπές» - που ο Τύπος φέρνει στο φως- ρίχνουν σ’ ε κ ε ί ν ο ν την ευθύνη για τ’ ανομήματα που α υ τ ο ί έχουν διαπράξει. Γ ία τις προδοσίες ή τις δουλείες, για τις συνωμοσίες ή τα σκάνδαλα, για τις αδικίες ή τις καταπιέσεις... δε φταίνε οι προδότες, οι δουλαγωγοί, οι συνωμότες, οι σκανδαλοποιοί, οι καταπιεστές, οι αδικητές... αλλά ο Τ ύ π ο ς που τους ξεσκεπάζει και τους ξεμασκαρεύει! Κι όσο πιο ένοχοι είναι οι π ρ α γ μ α τ ι κ ο ί υπαίτιοι, τόσο πιο λυσσαλέο εί­ ναι το «ανάθεμά»-τους κατά των δ ή θ ε ν ενόχων... Τίποτα το περίεργο, βέβαια, σ’ αυτά. «Κάνω εγώ το κακό, κι ύστερα είμαι εγώ ο πρώτος που βάζω τις φωνές. Τα κρύφια εγκλήματα που σκα/>(·>νω, τα ρίχνω σ ’ άλλυ>ν πλάτες»': τέτοιο είναι το «πιστεύω» κι η μέ­ θοδος των απατεώνων και των υποκριτών κάθε καιρού και κάθε τό­ που... Το περίεργο είναι να στρέφει ο Τ ύ π ο ς κ α τ ά τ ο υ Τ ύ π ο υ τα αναίσχυντα όπλα που μεταχειρίζονται οι ε χ θ ρ ο ί του Τύπου. Και αυτό το «περίεργο» (και το ύ π ο π τ ο) δεν παύουν να το ασκούν, εδώ και είκοσι μέρες, οι αμερικανικές εφημερίδες με στόχο τις ελληνικές. Αφού, λοιπόν, μας «αδικούν κατ’ εξακολούθησιν», χρέος-μας είναι να εξακολουθήσουμε κι εμείς τον αντίλογό-μας.

Ο

Θ υ μ ί σ α μ ε , πριν δυό εβδομάδες, στους υπερατλαντικούς συναδέλ­ φους, π ο ι ό ς ήταν και ποιός είναι ο α λ η θ ι ν ό ς οικοδόμος του «αντιαμερικανισμού» στην Ελλάδα: η α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ή εξωτερική

246

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

πολιτική, που οι ί δ ι ε ς οι αμερικανικές εφημερίδες την έχουν τόσο εύστοχα αποκαλύψει και καταγγείλει - έστω κι αν, σήμερα, το λησμό­ νησαν ή κ ά ν ο υ ν πως το έχουν λησμονήσει. Αλλά οι όψιμοι κατήγοροί-μας δεν «ξεχνάνε» μόνο όσα ε κ ε ί ν ο ι καταμαρτυρούσαν στους κατά καιρούς κυβερνήτες-τους και στους απριλιανούς «κυβερνήτες»-μας. Ξεχνάνε και όσα οι κ υ β ε ρ ­ ν ή τ ε ς - τ ο υ ς (κι οι «κυθερνήτες»-μας) έχουν κατά καιρούς «εμέσει» κατά του α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ο ύ (και του ελληνικού) Τ ύ π ο υ . Ξεχνάνε πως οι τότε «επίσημοι τιμητές» επιστράτευαν - τ ί ειρωνία!- τ α ί δ ι α ακριβώς φαιδρά επιχειρήματα, τ α ί δ ι α οικτρά επινοήματα, που χρησιμοποιούν σήμερα τα αμερικανικά έντυπα για να δυσφημίσουν τα ελληνικά! Θα «φρεσκάρουμε», λοιπόν, και στο σημείο τούτο, τη μνήμη των υπερατλαντικών Λωτοφάγων: • Οι ελληνικές εφημερίδες -ολολύζει, ε ν ο ρ χ η σ τ ρ ω μ έ ν ο ς πια, ο αμερικανικός Τύπος- διαβάλλουν την αμερικανική πολιτική, επειδή είναι «πουλημένες στους κομμουνιστές» ... Αλλά - τι ειρωνία! « Π ο υ λ η μ έ ν ε ς σ τ ο υ ς κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς » χαραχτήριζαν κ α ι τ ι ς α μ ε ρ ι κ α ν ι κ έ ς ε φ η μ ε ρ ί δ ε ς οι δικοί-τους (κι οι δικοί-μας) πατριδοκάπηλοι, κάθε φορά που οι δημοσιογράφοι στηλίτευαν την πολιτεία των «προυχόντων»-τους: «Οι επιθέσεις (του αμερικανικού Τύπου) κατά της πολιτικής του Λευ­ κού Οίκου είναι σ υ ν τ ο ν ι σ μ έ ν ε ς με τις επιθέσεις των δ ι ε θ ν ώ ν κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ώ ν στοιχείων κατά των Η Π Λ», βεβαίωνε κατηγορη­ ματικά ο παντεπόπτης J. Edgar Hoover (8.3.1970). Αλλά τον δαιμόνιο εκείνον αρχηγό του F.B.I., τον είχε προλάβει ο ακόμα πιο οξυδερκής και παντογνώστης «ημέτερος» Παττακός - που, δυό χρόνια νωρίτερα, είχε δηλώσει καταπελτικά: «Οι ξένες εφημερίδες που μας επιτίθενται, είναι π λ η ρ ω μ έ ν ε ς α π ό τ ο υ ς κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ά ς » {9.10.1968). Και - τί ειρωνία! Η εφημερίδα που είχε προκαλέσει τους μύδρους του περινούστατου αρματοδρόμου, δεν ήταν άλλη από τους... « Τ ά ι μ ς τ η ς Ν έ α ς Υ ό ρ κ η ς » ! Τους ίδιους αυτούς «Τάιμς», που τ ό τ ε στηλίτευαν τη δικτατορία και την κυβέρνησή-τους επειδή εκ­ μεταλλεύονταν ξεδιάντροπα τον «αντικομμουνισμό» - ενώ τ ώ ρ α εκ­ μεταλλεύονται α υ τ ο ί τον «αντικομμουνισμό» για να στηλιτεύσουν τον ελληνικό Τύπο, που έχει, λέει, «διαβρωΟεί από πράκτορες της σοβι­ ετικής Κα Γκε Μπε»!*... • «Ψευδολογεί», λοιπόν, και «δημαγωγεί» ο ελληνικός Τύπος -κατά τον αμερικανικό- «κινούμενος από βρωμερά συμφέροντα»... Αλλά - τί ειρωνία! Για ι δ ι ο τ ε λ ή δ η μ α γ ω γ ί α και ψ ε υ δ ο λ ο γ ί α κατη­

ΟΙ «ΠΟΥΛΗΜΕΝΟΙ» ΚΑΙ ΟΙ ΠΩΡΩΜΕΝΟΙ

247

γορούσαν κ α ι τ ο ν α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ό Τύπο οι δικοί-του και οι δικοί-μας «κήνσορες»: «Ο Τύπος ελέγχεται από μία μ ε ι ο ψ η φ ί α υ π ο κ ρ ι τ ώ ν . που κανέ­ νας δεν τους έχει εκλέξει και που δεν γράφουν την αντικειμενική αλήθεια», ρέκαζε ο πρωτολάτρης της ειλικρίνειας και της ανιδιοτέλειας Ιπύρος Agnew (25.5.1970). Μα και άυτόν τον είχαν προλάβει οι απριλιανοί πρόδρομοι: «Αι λεγόμενοι δημοκρατικοί χώραι... ζουν υπό καθεστώς μυστικής και υ π ο κ ρ ι τ ι κ ή ς ο λ ι γ α ρ χ ί α ς . . . της ολιγαρχίας των διαφόρων ανευΟύνων επιχειρηματιών δημοσιογράφων», δίδασκε στους Ελληνες διπλωμάτες ο ευαγγελιστής εκείνος του αλη­ θούς λόγου, ο Πιπινέλης, όταν τους έκανε «φροντιστήριο» χουντισμού στην Ελβετία (26.8.69)... • Ο ελληνικός Τύπος, λοιπόν, είναι -κατά τους αμερικανικούς κα­ λάμους- η αιτία των δυσκολιών της Αμερικής στην Ελλάδα... Αλλά τί ειρωνία! Α ι τ ί α των αμερικανικών δυσκολιών σ τ η ν Α μ ε ρ ι κ ή ήταν, κατά τους Ιησουίτες, ο α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ό ς Τύπος! «Τα μέσα ενημερώσεως, ο Τύπος, η Τηλεόρασις κλπ., είναι η πηγή όλων των συμφορών της Αμερικής», ορυόταν ο εντιμότατος Agnew (25.5.1970), προσπαθώντας να καταθορβορώσει τις εφημερίδες, την ώρα που ο ίδιος έσερνε στο βόρβορο το αντι-προεδρικό αξίωμα... Αλλά ούτε κι εδώ πρωτοτυπούσε: περιοριζόταν ν’ αντιγράφει τον άλλον εκείνον ημεδαπό «εξοχώτατο», που μαινόταν: « Β α ρ υ τ ά τ α ς ε υ θ ύ ν α ς έχει ο Τύπος διά την κατάστασιν εις την οποίαν είχε περιέλθει η χώρα-μας... Η δημοσιογραφία είχε μεταβληθεί από λειτούργημα εις κ α κ ο ύ ρ γ η μ α . . . Και το κακούργημα αυτό συνίστατο εις την άνευ ουδενός αισθήματος ευθύνης παραπλάνησιν του λαού, εις την χρησιμοποίησιν του ψεύδους, του πάθους, του φανατισμού, της συκοφαντί­ ας, εις τον μηδενισμόν προσώπων και πραγμάτων, θεσμών και θεσμίων» (Γ. Παπαδόπουλος, 26.6 και 2.7.1967). Και τα έλεγε αυτά ο άνθρωπος, που στήριξε το απριλιανό «εγχείρημά»-του στα πιο ασύστολα ψεύδη, απάτες, συκοφαντίες, και που η εξάχρονη «θασιλεία»-του «μηδένισε» όχι μόνο θεσμούς και θέσμια, αλλά τον τόπο ολόκληρο... • Πόσο περήφανες, αλήθεια, θα πρέπει να νιώθουν οι αμερικανικές εφημερίδες, που βρίσκονται σήμερα σ τ ο ί δ ι ο σ τ ρ α τ ό π ε δ ο με τους απόβλητους του Λευκού Οίκου και με τους απόπληκτους του Κο­ ρυδαλλού, και α ν α μ α σ ο ύ ν τους ένθεους λόγους-τους! Πόσο δί­ κιο θα δίνουν -εκ των υστέρων- στον άσπιλο Πιπινέλη, που,διατυμπάνιζε: «Αι επιθέσεις κατά της πολιτικής των ΗΠΑ είναι τ η ς α υ τ ή ς φύ σ ε ω ς με τας επιθέσεις κατά της ελληνικής (: δικτατορικής) κυβερνήσε­ ις » .

248

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

κι εξηγούσε πως η «φύσις» αυτή είναι η « δ ι ε θ ν ή ς κ ο μ μ ο υ ν ι ­ σ τ ι κ ή σ υ ν ω μ ο σ ί α » .. . Και μέ πόση χαρά θα προσυπόγραφαν, σήμερα, οι μακρινοί συν­ άδελφοι την κατανυκτική δέηση του Παττακού: « Α ς ε υ χ η θ ώ μ ε ν να α π ο θ ά ν η ο Τ ύ π ο ς δ ι ά να ζ ή σ η η Ε λ λ ά ς ! » (Νοέμβρης 1969). Ανοιχτό, βέβαια, μένει (σύμφωνα μ’ αυτή τη λογική) το ερώτημα: τί πρέπει να «ευχηθώμεν» να γίνει με τον αμερικανικό Τύπο «διά να ζήση η Αμερική»... • Αλλο τόσο περήφανος, όμως θα πρέπει να είναι ο δικός-μας υφυ­ πουργός Ποεδρίας: τό «ιστορικό» απόφθεγμά-του («Ο ελ/ηνικός Τύπος είναι ο πιο κίτρινος του κόσμου»'.) χρησιμοποιήθηκε ε ξ α ν τ λ η τ ι κ ά απ’ τις αμερικανικές εφημερίδες στην ανθελληνική επιχείρησή-τους. Ετσι, ο Π. Λαμπρίας, στον υπερθάλλοντα ζήλο-του ν’ αποκρούσει τις επικρίσεις του Τύπου, πρόσφερε πολύτιμο επιχείρημα στους άσπον­ δους φίλους του τόπου... Α Λ Λ Α τα περίεργα και τα ύποπτα δε σταματούν εδώ. Κανένας δεν έχει πια την αφέλεια να πιστεύει πως οι ανθελληνικές ομοβροντίες του αμερικανικού Τύπου αποτελούν απλή σύμπτωση. Καθένας έχει πεισθεί πως πρόκειται για σ χ ε δ ι α σ μ έ ν η , σ υ ν τ ο ν ι σ μ έ ν η επίθεση. Και πολλές υποθέσεις έχουν προβληθεί, εδώ, για τα κίνητρα και τους στόχους αυτής της αδόκητης κι αδικαιολόγητης εκστρατείας... Με­ ρικά ακόμα στοιχεία, ίσως βοηθήσουν στη διαλεύκανση του «μυστη­ ρίου». Ας πάρουμε για αρχή του «μίτου» και του παραμυθιού μιάν έκθεση του Αμερικανού αντιπροσώπου στον ΟΗΕ, Daniel Moynihan, που δη­ μοσιεύτηκε προχτές στους αδιάφθορους -New York Times· (28.1.76) και μεταδόθηκε απ’ το αδιάβλητο «Associated Press- : Οι ΗΠΑ - λέει ο κ. αντιπρόσωπος<ι(θα τ ι μ ω ρ ο ύ ν τις χώρες που αντιτίθενται στην πολιτική-τους και θα εφαρμόζουν α ν τ ί π ο ι ν α (διακοπή βοήθειας κ.α.) εναντίον εκείνων που τηρούν αντιαμερικανική στάση». Τις απόψεις του κ. Moynihan -συνεχίζει η είδηση- «υποστηρίζουν πλήρως οι κ.κ. Ford και Kissinger» - που άλλο δε θέλουν, βέβαια... Εδώ κι ενάμιση χρόνο, η χώρα-μας έχει κάνει το θανάσιμο «ατλαν­ τικό» αμάρτημα να μ η ν υπακούει τυφλά στα αμερικανικά κελεύσματα. Η λειψή έστω αποχώρηση απ’ το ΝΑΤΟ, οι αόριστες έστω συζη­ τήσεις για τις βάσεις, η μισερή έστω αναθεώρηση της ετεροδικίας, η «δυστροπία» στη «λύση» του Κυπριακού, όσο κι αν αποτελούν για μας το «μίνιμουμ» της εθνικής αξιοπρέπειας, για τις ΗΠΑ συνιστούν το «μάξιμουμ» της «συμμαχικής» προπέτειας. Σ’ ένα νευραλγικό χώρο, όπως η Ανατολική Μεσόγειος, δε μπορούν ν’ ανεχθούν παρά ενεργού-

ΟΙ «ΠΟΥΛΗΜΕΝΟΙ» ΚΑΙ ΟΙ ΠΩΡΩΜΕΝΟΙ

249

μενα και ανδράποδα - σαν εκείνα που είχαν εγκαταστήσει και στηρί­ ξει με, και κατά, τη δικατατορία. Τις καμπάνες κατά της δημοκρατικής Ελλάδας, τις είχε χτυπήσει πρώτος ο προμηθεϊκός κ. Kissinger, πριν ένα σχεδόν χρόνο - όταν είχε «αφήσει να του ξεφύγει» μια βαρυσήμαντη φράση: «Είναι δυνατόν ν ’ α ν α τ ρ α π ε ί ο Καραμανλής, αν επιμένει στις αδιάλ­ λακτες Οέσεις-του επί του Κυπριακού»3... Κι η συνταγή για τέτοιου είδους ανατροπές είναι από καιρό δοκι­ μασμένη στην Ελλάδα κι αλλού: υπονόμευση των δημοκρατικών θε­ σμών, συκοφάντηση του πολιτικού κόσμου, δημιουργία κλίματος ανασφάλειας και αναταραχής, χάλκευση «κινδύνων» απ’ την Αριστερά-«κατάσταση, δηλαδή, «χάους», που δεν μπορεί να το «γεμίσει» παρά μόνο η φασιστική Δεξιά... Μιά τ έ τ ο ι α , πάνω-κάτω, εικόνα της σημερινής Ελλάδας έδινε, τ ρ ε ι ς η μ έ ρ ε ς π ρ ι ν ξεσπάσει η επίθεση του αμερικανικού Τύπου κατά του ελληνικού, μιά άλλη «σοβαρή εφημερίδα»: η «Wall Street J o u r n a l Το άρθρο-της - ένα είδος «προπαρασκευαστικού πυρός» για το βομβαρδισμό που θ’ ακολουθούσε- είχε τόν πολύ εύγλωττο τίτλο: « θ α δ ι α τ η ρ η θ ε ί η Ε λ λ η ν ι κ ή Δ η μ ο κ ρ α τ ί α : » .Km, με πολύ καημό για τη χώρα-μας, διαπίστωνε: «Η ελευθερία άνθισε τόσο γρήγορα και τόσο απόλυτα, ώστε προκαλεί κάποια ανησυχία» («παραζάλη» θα την έλεγαν άλλοι...). Και συνέχιζε, παραθέτοντας την άποψη κάποιου (ακατονόμαστου, πάντα) «ανήσυχου» Ελληνα: «"Εκείνο που με ανησυχεί είναι ότι οι ίδιοι πολιτικοί αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα με τον ίδιο τρόπο”, λέει ένας σχολιαστής, αναπολώντας την α ν ι κ α ν ό τ η τ α των ί δ ι ω ν ανθρώπων, που ο δ ή γ η σ ε σ τ ο στρατιωτικό πραξικόπημα» . Ολα αυτά -προσθέτει η καλή εφημερίδα«διαβρώνουν όλ.ο και πιο πολύ την εμπιστοσύνη των Ελλήνων στους δημοκρατικούς θεσμούς». Εφ' ω και το «λογικότατο» (και υποκριτικότατο) συμπέρασμα: « Υπάρχει μόνιμος φόβος ότι τα αριστερά ανοίγματα (sic) θα εξωθήσουν στην καταπίεση (των Ελλήνων) από κάποιον άλ.λον “ σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ό σω τή ρ α " ».* Οπερ έδει δείξαι! ΕΥ ΓΛΩ ΤΤΕΣ και διαφωτιστικές είναι μερικές εξόφθαλμες «συμπτώ­ σεις»: 1) Η «φιλική αγωνία» της αμερικανικής εφημερίδας για τους «κιν­

250

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΟΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

δύνους» που απειλούν τη Δημοκρατία-μας, για την «απότομη» (κι όχι, ως ώφειλε, «βαθμιαία») ελευθερία-μας, για τους «ανίκανους πολιτι­ κούς», και για τη λύση των «στρατιωτικών σωτήρων»... είναι τ α υ ­ τ ό σ η μ η , σχεδόν κ α τ ά λ έ ξ η , μ ε την «εθνική αγωνία» των ε π ι ­ γ ό ν ω ν τ η ς τ υ ρ α ν ν ί α ς , που τόσους ατρύτους κόπους καταβάλ­ λουν για να «σώσουν» τη Δημοκρατία - συκοφαντώντας-την και ναρκοθετώντας-την... 2) Η «Wall Street Journal· είναι όργανο των ο ι κ ο ν ο μ ι κ ά ) ν κύκλων των ΗΠΑ. Ο Ελληνας «δημοσιογράφος», που έγραψε στην υπερσυντηρητική «National Review» ότι «πράκτορες της Κα Γκε Μπε έχοον διεισδύσει στον ελληνικό Τύπο», είναι γιός μ ε γ α λ ο ε φ ο π λ ι σ τ ή (που εδρεύει στις ΗΠΑ), έχει α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ό διαβατήριο καί, επιπλέον, είναι γνωστός για τους δ ε σ μ ο ύ ς - τ ο υ μ ε τ η δ ι κ τ α ­ τ ο ρ ί α . (Ο ίδιος είχε κομπάσει, σε απογευματινή εφημερίδα, πως ο Ιταλός μεγαλοβιομήχανος Αννιέλι τον αποκαλούσε: «ο μ ι κ ρ ό ς φ α σ ί σ τ α ς φίλος-μας απ' την Ελλάδα»!*... Αλλη μιά, δηλαδή, «συνάν­ τηση» μεγάλων και μικρών φασιστών και χουντολατρών, μεγάλου κε­ φαλαίου και μικρομέγαλων εντύπων - κάτω απ τον αστερισμό, πάντα, των ιδανικών του ελεύθερου κόσμου... 3) Η σταυροφορία κατά των ελληνικών εφημερίδων «έτυχε να συμπέσει» με τη συζήτηση ή την ανακίνηση κρίσιμων θεμάτων: βοήθεια στην Τουρκία, βάσεις κι ετεροδικία στην Ελλάδα, διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό. Παράλληλα, η έκθεση της Επιτροπής Pike φέρνει στο φώς τον εγκληματικό ρόλο που έπαιξαν οι ΗΠΑ στο κυπριακό πραξικόπημα... Την ώρα αυτή, λοιπόν, η Ουάσιγκτον έχει κάθε συμ­ φέρον να «κλείσει το στόμα» της Ελλάδας και να παρουσιάσει τη «δύστροπη» σύμμαχο σαν χώρα με «ανίκανο κι ανασφαλές καθεστώς», με ανοιχτές τις πόρτες στην «κόκκινη πλημμυρίδα» και με έξαλλα αντιαμερικανικά αισθήματα. Θα εξασφάλιζε, έτσι, τη μεταστροφή του Κογκρέσσου εναντίον-μας, την πτώση του «διεθνούς κύρους»-μας και, συνακόλουθα, την ευκολότερη συμμόρφωσή-μας με τις ορέξεις-της. Τό καταπελτικό «ατού», άλλωστε, στο πανάθλιο αυτό χαρτοπαίγνιο, το έριξε προχτές η Αμερική - όταν υποκινούσε τους εταίρους της ΕΟΚ να «αναβάλουν» την ένταξή-μας στην Κοινή Αγορά... ώσπου, λέει, να «συμφιλιωθούμε με την Τουρκία» και να «ξαναγυρίσουμε στο ΝΑΤΟ, ενισχύοντας μάλιστα τους δεσμούς-μας μαζί του»! Δυό όρους, δηλαδή, που αποτελούν το αμετακίνητο «π ο θ ο ύ μ ε ν ο» των ΗΠΑ και ισοδυναμούν με άνευ όρων υ π ο τ α γ ή στις επιταγές-τους... Ολη τούτη η ιστορία, λοιπόν, των «αντιαμερικανισμών» και των «χρηματισμών» του ελληνικού Τύπου, δεν είναι -πιστεύουμε- παρά μ έ ρ ο ς ε ν ό ς π ο λ ύ π λ α τ ύ τ ε ρ ο υ σ χ ε δ ί ο υ για την αδιαμαρ5. Βλ. mEiaeummioM. 25 1 1976. και · Ταχοίρόμο*. 25.1.1976.

ΟΙ «ΠΟΥΛΗΜΕΝΟΙ» ΚΑΙ ΟΙ ΠΩΡΩΜΕΝΟΙ

2S1

τύρητη κ α θ υ π ό τ α ξ η της χώρας-μας... σχεδίου,που κύρια όπλατου αποτελούν η σ υ κ ο φ α ν τ ί α , η α π ά τ η κι ο ε κ β ι α σ μ ό ς . Πριν εννιά χρόνια, ο γερουσιαστής Fulbright είχε κατηγορήσει την πατρίδα-του ότι πάσχει απο « α λ α ζ ο ν ε ί α τ η ς δ ύ ν α μ η ς » * . Με τον καιρό, η αλαζονεία κακοφόρμισε και κατάντησε π ό ρ ω σ η . Με­ γαλόψυχα, οι μικροί εμείς δ ε ν θα ευχηθούμε στους Αμερικανούς «φίλους»-μας, η πάθησή-τους και η «ύθρις»-τους να εξελιχθεί - σύμ­ φωνα με την πανάρχαιη νομοτέλεια- σε γάγραινα και σήψη... [1.2.1976]

6 Βλ. Senior J. Wilham Fulbright. Tht Xhogancr of Rowrr. Νέα Υόριη. 1967.

ΤΟ Τ Ε Λ Ο Σ TOY ΔΙΧΑΣΜΟΥ; «Από τους κόσμους του Αύριο το μήνυμα της νίκης εγώ σου φέρνω, ως αστεριού, που ως εδώ κάτου η λάμψη του ύστερ’ από χρόνους θάρθη. Ω γλώσσα της Ρωμιοσύνης, ω νικήτρα του θανάτου!» Κ. ΠΑΛΑΜΑΣ, Εκατό φωνές, 16 (1904)

ΙΝΑΙ τόσο ωραίο, που δε μπορώ να πιστέψω πως είναι αληθι­ νό», έλεγε ο παλιός, ακούραστος κι αγέραστος, αγωνιστής του Δημοτικισμού. - «Μα αποφασίστηκε πια, στη σύσκεψη για τα εκπαιδευτικά θέμα­ τα, και μάλιστα με πρωτοβουλία κι επιμονή του ίδιου του Πρωθυπουρ­ γού. Και μπήκε, κιόλας, παμψηφεί στο νομοσχέδιο για τη Γενική Εκ­ παίδευση». - «Δε μιλάω τόσο για αποφάσεις και νομοσχέδια, όσο για την π ρ α γ μ α τ ι κ ή εφαρμογή κι επιθίωσή-τους... Γενιές και γενιές υπό­ δουλων κι ελευθερωμένων Ελλήνων ονειρεύτηκαν και πάλαιψαν για την «αναγνώριση» της Δημοτικής - λες κι η Εθνική-μας Γλώσσα ήταν «τέκνον εκ κλεψιγαμίας»... Κι οι γενιές περνούσαν κι έφευγαν, χωρίς τ’ όνειρο να γίνεται πραγματικότητα, χωρίς οι αγώνες να δίνουν τους ποθητούς καρπούς. Αιώνες τώρα, το «όραμα» εμοιαζε σαν τους αντι­ κατοπτρισμούς πού βλέπουν οι διψασμένοι ταξιδιώτες στην έρημο: γο­ ητευτικό κι άπιαστο μαζί... Η, αν θες, σαν το Γιοφύρι της Αρτας... μάστοροι και μαθητάδες το χτίζαν ολημερίς, και τη νύχτα γκρεμιζό­ ταν, στο σκοτάδι κι α π ’ τ ο σ κ ο τ ά δ ι . . . Γιατί; Γιατί το σκοτάδι κι ο σκοταδισμός δεν στηριζόταν στην α ν ύ π α ρ κ τ η δύναμη της ψ ε ύ τ ι κ η ς καθαρευουσιάνικης γλώσσας. Αλλά σε δυνάμεις κ ο ι ­ ν ω ν ι κ έ ς κ α ι π ο λ ι τ ι κ έ ς πολύ πιό βαθιά ριζωμένες, ύπουλες και πολυμήχανες. Που το πραγματικό κίνητρό-τους δεν ήταν κανένας «έρως διά την γλώσσαν των προγόνων», αλλά ο ασελγής πόθος γιά τη δ ι κ ή τ ο υ ς επικράτηση κι επιβίωση...».

Ε

ΤΟ ΤΕΛΟΣ TOY ΔΙΧΑΣΜΟΥ;

253

Κ ι ΕΤΣΙ, βέβαια, είναι... «Μήτε η τύχη, μήτε το καπρίτσιο» φέρανε τη «χαλάστρα της διγλωσσίας», καθώς έλεγε, πριν 70 χρόνια, ο μεγάλος θυζαντινολόγος Karl Krumbacher. «Μας τη φέρανε οι ξεχωριστές, μέσα στην ιστορία, συμφορές της ελληνικής ζωής»'. Και συμφορά συμφορών, ο γ λ ω σ σ ι κ ό ς δ ι χ α σ μ ό ς . . . χειρότερος -επειδή πιο ακατάλυ­ τος- απ’ όλους τους διχασμούς-μας... Τί ήταν, αλήθεια, εκείνο που -«αρχή στην πάσα συμφορά»- παρα­ κίνησε τους «λογίους» του πρώτου χριστιανικού αιώνα να επινοήσουν τον « α τ τ ι κ ι σ μ ό » ; Τη θεωρία, δηλαδή, πως τα Ελληνικά του καιρού-τους (η «Κοινή διάλεκτος» - η Δημοτική, θα λέγαμε σήμερα) ήταν χυδαία και άξεστα... και πως έπρεπε να ξαναγυρίσουν στην «τέ­ λεια» γλώσσα των αττικών συγγραφέων του «χρυσού αιώνα»; Δεν ήταν μόνο η «νοσταλγία για τη δοξασμένη εποχή της ελληνικής ε/χυΟερίας», νοσταλγία που την προκαλούσε η αντίδραση στη ρωμαϊκή κατοχή. Ηταν κάτι άλλο, βαθύτερο: «Μιά κοινωνία, χωρισμένη σε τάξεις, χρει­ άζεται ν ύ μ β ο λ α γ ο ή τ ρ ο υ κ α ι α ί γ λ η ς » 2 . Και για την παρα­ κμασμένη «ανώτερη τάξη» του καιρού εκείνου, άλλο σύμβολο δεν έμενε παρά η λόγια γλώσσα, η «αττική», που θα ξεχώριζε τους «μορ­ φω μένους απ’ τον όχλο... Ετσι, η γλώσσα, από μέσο επικοινωνίας κι ένωσης των ανθρώπων, γινόταν χαντάκι κ ο ι ν ω ν ι κ ή ς δ ι ά κ ρ ι ­ σ η ς και όπλο ε π ι β ο λ ή ς μιάς τάξης πάνω στις άλλες... Και το «σχίσμα» τούτο συνεχίστηκε -ό λ ο και πιο έντονα, όλο και πιο έντεχνα- σ ’ όλη τη χιλιόχρονη πορεία της Βυζαντινής αυτοκρα­ τορίας. Η π ε ρ ι φ ρ ό ν η σ η της λαϊκής γλώσσας και η μ ί μ η σ η των αρχαίων, που σφραγίζει (και στομώνει) τη βυζαντινή γραμματεία, δεν ήταν -π ά λ ι- θάμπος και σέβας μόνο, για την περίλαμπρη κλασική κληρονομιά, που θεματοφύλακάς-της στάθηκε το Βυζάντιο. «Πίσω απ' αυτόν τον γλχοσσικό διχασμό του μεσαίωνα, βρίσκεται η βαθύτερη π ν ευ μ α τ ι κ ή - τ ο υ δ ι ά σ π α σ η , που καθρεφτίζει την κ ο ι ν ω ν ι κ ή - τ ο υ δ ι ά σ π α σ η σε δύο κόσμους κατακόρυφα κι αγεφύρωτα χωρισμένους» - τη « φ ε ο υ δ α ρ χ ί α » με τη «θεοκρατικά δογμα­ τική ηγετική ιδεολογία-της», και το λ α ό. Αυτή, λοιπόν, η «τεχνητή με­ σαιωνική διγλωσσία» είναι «φαινόμενο εξωγλωσσικό... καθαρά, αποκλει­ στικά π ο λ ι τ ι κ ό . . .Εκφράζει την ιδεολογία ενός καθεστώτος»3. Και τ έ τ ο ι ο στάθηκε ως τά σήμερα. Ε τ σ ι και μόνο έτσι, εξηγεί­ ται π ώ ς άντεξε τόσους αιώνες, και θέριεψε και θέρισε την πνευματική και την εθνική-μας ζωή, το ψ έ μ α της διγλωσσίας: ο φόβος, η άρνη­ 1. Βλ. Κωστή Παλαμά, Κρουμηάχίρ. περ. ·Νουμάς·. 1909. Στα Απαντα, εκδ. Μκίρη, τομ. Στ , σελ. 562-564. 2. Robot Browning, Medical and Modem Greek. Λονδίνο, 1969. Μεταφρ. Δημ. Σωτηροκούλου, Η Ελληνική Γλώσσα, μεσαιωνική και νέα. Αθήνα, εκδ. Πακαδήμα, 1972, σελ. 42, 71-73. 3. Δημήτρη Χατζή, Γλώσσα και Πολιτική, Αθήνα, Πλειάς, 1975, σελ. 63-64 και 90-91.

254

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ση, ο καταδικασμός της λαϊκής γλώσσας κρύβαν και κρύβουν πίσωτους το φ ό β ο γ ι α τ ο λ α ό , την ά ρ ν η σ η τ ω ν δ ι κ α ι ω μ ά τ ω ν - τ ο υ , τον καταδικασμό-του στην α μ ά θ ε ι α , για νά ’ναι άβουλο παίγνιο στα χέρια τ<ον «δυνατών»... «Δύσκολα κυβερνιέται ένας λαός που ξέρει κολλά μ - έλεγε πριν 2.500 χρόνια ο «σοφός» Λάο-Τσέ. «Κράτα το λαό σε άγνοια, για να σωθεί (sic) η χώρα-σου»... Α Υ Τ Η η «εθνοσωτήρια» συνταγή στάθηκε πάντα η πυξίδα των «κραταιών»-μας. Τη διάσπαση που απεργάστηκε η βυζαντινή απολυ­ ταρχία, τη συνέχισαν μέσα στην Τουρκοκρατία οι «φωστήρες» του βουλωμένου γένους. Απέναντι στους α λ η θ ι ν ά φωτισμένους, λαϊ­ κούς και κληρικούς, που αγωνίζονταν για την εθνική, κοινωνική και πνευματική απελευθέρωση των Ελλήνων, ορθώνονταν αδιάκοπα εκεί­ νοι που ψ ω μ ί ζ ο ν τ α ν απ’ τη δουλεία και την αμάθεια των «ομογε­ νών»... εκείνοι που, ομολογημένα ή ανομολόγητα, σκέφτονταν πως «της Ελλάδος η ελευθερία εις εμέ είναι πτωχεία», όπως λέει ο Φαναριώτης του σατιρικού «Ρωσσαγγλογάλλου» (γύρω στα 18054)... Ηταν εκείνοι που πολέμησαν λυσσαλέα, κατάτρεξαν, αφόρι­ σαν, τόσο το Ρήγα και τους Φιλικούς, όσο και τους «Διαφωτιστές» των προεπαναστατικών χρόνων... Ηταν εκείνοι που αποκαλούσαν τις φιλελεύθερες ιδέες «δέλεαρ του διαβόλου και φαρμάκι ολέθριον, δια να κρημνίση τους λαούς εις την απώλειαν και την ακαταστασίαν», όπως η παπαδίστικη, τουρκόδουλη «Πατρική Διδασκαλία» του 1788®... Ηταν «Οι λεγόμενοι άρχοντες, μοχθηροί, κηφήνες, μισομαθείς και φωτοσβέσται ... (που) ου μόνον τα ίδια τέκνα, αλλά και των λοιπών κατοίκων εκράτουν από φθόνον εις αμάθειαν παχυλήν και ίνα μη εκπαιδευΟέντες οι χωρικοί καταφρονήσωσι τους ψωράρχοντες», καθώς έγραφε ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων®... Κι ο πιο σίγουρος τρόπος για να παγιωθεί η λαϊκή αμάθεια ήταν, βέβαια, η επιβολή μιάς γλώσσας α κ α τ α ν ό τ η τ η ς απ’ το λαό. Οι πολιτικά και κοινωνικά αντιδραστικοί ήταν (όπως πάντα) και γλωσ­ σικά αντιδραστικοί. Αναπότρεπτα, ο γλωσσικός «αρχαϊσμός»-τους πορευόταν χέρι-χέρι με το ραγιαδισμό-τους. Πνευματικός ρ α γ ι -

4. Αδήλου, Ρ<υσσαγγλογάΑλος. έκδοση και σχόλια Κ. θ. Δημαρά, Αθήνα, 1948. 5. Βλ. ολόκληρο το κείμενο, σε Κοραή, Λκανχα (εκδ. Γ. Βαλέττα), τομ. Α'. σελ. 41-47, και ιη θαυμάσια ακαντητική ΑΛν.φική ΛιΑαοκα/.ία του Κοραή. σελ. 39-40 kui 50-591. 6. Βλ. Γιάννη Κορδάτου. Η Κοινιννική σημασία χης Ε/.Αηνικής Επαναατάσα^ rou 1821, Αθήνα (5η έκδοση) 1972. σελ. 117, σημ. 2.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ TOY ΔΙΧΑΣΜΟΥ;

255

α δ ι σ μ ό ς,άλλωστε, είναι η εκούσια υποταγή σε νεκρούς γλωσσικούς τύπους, η δουλική μίμηση περασμένων γλωσσικών μορφών, η κατα­ φυγή στην κούφη «προγονολατρεία» κι η καταφρόνια για τη ζωντανή γλώσσα - που εξελίσσεται ελεύθερα κι αυθόρμητα, ακολουθώντας μόνο τους νόμους της φύσης κι όχι τις «προδιαγραφές» των «ψωρολογιώτατων». καθώς τούς ονόμαζε ο Αθανάσιος Ψαλίδας. Ο ΐ «ΨΩΡΟΛΟΓΙΩΤΑΤΟΙ» αυτοί -σύμμαχο» κι ενεργούμενα του καλογερισμού, του φαναριωτισμού και του κοτζαμπασισμού- στάθηκαν οι νεροκουβαλητές της πολιτικής και πνευματικής αντίδρασης στην Επανάσταση και, έπειτα, στο «ανεξάρτητον θασίλειον». Με την πα­ γίδα και τη φενάκη του «αρχαϊσμού», του «αττικισμού», του «καθαρι­ σμού», κράτησαν το έθνος στο σκοτάδι, στην υπανάπτυξη, στην κα­ θυστέρηση, για να το δουλαγωγούν απρόσκοπτα οι ελέω Θεού, κατα­ γωγής και πλούτου «αφέντες»-του. «Οπου είναι αμάθεια, εκεί περισσότεροι και απανθρωπότεροι λαοπλά­ νοι», έγραφαν τα «Ελ/^νικά Χρονικά» του Μεσολογγιού, τις πιο δρα­ ματικές ώρες του Αγώνα7. Κι οι λαοπλάνοι π ε ρ ί σ σ ε ψ α ν , από τό­ τε. Την «επιζωοτία» του αρχαϊσμού, με τα «αττικά χαρχάλια και τας καΟαρευούσας αλογοουράς», δεν την υποκινούσαν τόσο οι «ρομαντικές» ου­ τοπίες ή «ο τάφος (: το σκοτάδι) και η πτωχαλαζονεία» των λογιώτατων (καθώς έγραφαν σαρκαστικά ο Ροίδης κι ο Βερναρδάκης), μα προπάν­ των π ο λ ι τ ι κ έ ς κ α ι κ ο ι ν ω ν ι κ έ ς σ κ ο π ι μ ό τ η τ ε ς : «Η τάξη που κυβερνούσε τη χώρα απέρριψε το ορθολογικό και δημο­ κρατικό πνεύμα, που εμψύχωνε τη γενεά των αγωνιστών», κι αρπάχτηκε απ’το σκιάχτρο του γλωσσικού αρχαϊσμού, επειδή «φοβόταν τον π ο λ ι τ ι κ ό αντίκτυπο που θα είχε το παραμέρισμα της καθαρεύουσας απ’τη γλώσσα του λαού»9. Α θ ώ α θά ’λεγες την απορία και την άγια αγωνία του Σολωμού στο μοναδικό εκείνο «Διάλογό»-του: «Ως πότε Οα πηγαίνη εμπρός αυτή η υπόθεση; ένας λαός από το ένα μέρος να ομι/jj σ ’ έναν τρόπο, ολίγοι άνθρωποι από το άλλο να ελπίζουν να κάμουν το λαόν να ομιλεί μίαν γλώσσαν δικήν-τους!... μία γλώσσα, η οποία μήτε ομιλιέται, μήτε άλλες φορές ομιλήθηκε, μήτε θέλει ποτέ ομιληθή»... Αλλά οι «ολίγοι» είχαν το λόγο-τους και το σκοπό-τους. Δεν έλπι­ ζαν να κάνουν το λαό να μιλά τη γλώσσα-τ ο υ ς . Πάσχιζαν, αφαιρώντας-του τη δ ι κ ή τ ο υ γλώσσα, να τον κάνουν ν α μη μ ι λ ά δ ι ό λ ο υ ! Εξευτελίζοντας, μυκτηρίζοντας, διασύροντας, δυσ­ φημώντας τη λαϊκή γλώσσα - την «χυδαίαν γλ&'χτοαν των καπηλείων»οι εΟνοκάπηλοι και γλωσσοκάπηλοι σκόπευαν στην ε ξ ο υ θ έ ν ω σ η 7. Β' χρόνος οριθμ. 7-8 (28.1.182$). Παράρτημα σελ. 6 8. Browning, ο.π., σελ. 145.

256

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

τ ο υ ί δ ι ο υ τ ο υ χ υ δ α ί ο υ λ α ο ύ που τη μιλούσε. Α 0 ώ α θά ’λεγες, και πάλι.την απάντηση του Νικολάου Κονεμένου στη «χυδαιολογία» των καθαρολόγων: «Οι λογιώτατοι πιστεύουν οπώς η ζωντανή γλώαοα του έθνους είναι γ/,ο'ισσα της χυδαιότητας και της απρέπειας. Με τούτο κ α τ α δ ι κ ά ζ ο υ ν ό λ ο τ ο έ θ ν ο ς , επειδή όλο το έθνος μιλεί εκείνην τη γλύκισα»*... Αλλά α υ τ ό α κ ρ ι β ώ ς ήθελαν εκείνοι! Να καταδικάσουν «όλο το έθνος» - ή σωστότερα, ό λ ο τ ο λ α ό , κρατώντας στην αποκλειστική νομή και κυριότητά-τους την έννοια «έθνος», που την ταύτιζαν και την ταυτίζουν με τα συμφέροντά-τους10. Η γλωσσική «εθνικοφροσύνη» ήταν, πάντα, ομογάλακτη αδερφή της πολτικής «εθνικοφροσύνης». Π Ο Σ Ο τ α ξ ι κ ή ήταν η καθαρολογία των «γλωσσαμυντόρων» το μαρτυρούν απερίφραστα οι ίδιοι. Ο αρχηγός της «Αθηναϊκής Σχο­ λής», ο φαναριώτης ποιητής Παναγιώτης Σούτσος, φθεγγόταν το 1853: «Η γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων και ημών των νεωτέρων έσεται μία και η αυτή»... «πάσα λέξις και πάσα φράσις και πας ιδιωτισμός των αρ­ χαίων Ελλήνων παραλαμβάνονται άμα ευκόλως εννοούνται υ π ό τ ο υ ε κ λ ε κ τ ο ύ μ έ ρ ου ς των Ε λ λ ή ν ω ν » " . . . Οσο για το μη «εκλεκτόν μέρος», αυτό θα πρέπει ν α σ ω π α ί ν ε ι δια βίου, αφού δ ε θα καταλαβαίνει τη «μία και μόνη» ελληνική γλώσσα... Μισόν αιώνα αργότερα, ο πιό σοβαρός εκπρόσωπος του «καθαρι­ σμού», ο γλωσσολόγος Γ. Χατζηδάκις, πρότεινε να καθιερωθεί μιά «απλοποιημένη καθαρεύουσα», σαν τη γλώσσα που «ομιλείται ε ν τ α ι ς ε π ι σ η μ ο τ ά τ α ι ς ο ι κ ί αι ς » , η γλώσσα των « κ α λ ώ ς α ν α τ ε θ ρ α μ έ ν ω ν » , « η γλώσσα εν η ονειρευόμεθα»'2. Το τελευταίο, βέβαια, μας πείθει πως ο αείμνηστος, α ν π ρ α ­ γ μ α τ ι κ ό ονειρευόταν στην καθαρεύουσα, μάλλον ε φ ι ά λ τ ε ς θα βλεπε παρά όνειρα... Τα άλλα, όμως, δε δείχνουν μόνο «στριμμένο μυ­ αλό. ακόμα και (επιστημονική) ανειλικρίνεια» - όπως παρατηρούσε ο Μανώλης Τριανταφυλίδης13. Δείχνουν και ποιός ήταν ο σ τ ό χ ο ς της καθαρομανίας: να κρατήσει τη γλώσσα, γραπτή και προφορική, π ρ ο ν ό μ ι ο αποκλειστικό των « π ε π α ι δ ε υ μ έ ν ω ν τ ά ξ ε ω ν » 9. Βλ. Μεσεβρινού (Αντ. Μυστακίδη), Η προδομένη γλώσσα. Λευκωσία/Lund, 1973, σελ. 188. 10. Βλ. τη «Διακήρυξη» του Δημήτρη Γληνού, κερ. · Αναγέννηση·, Α' (1926-27), σελ. 567. Στο: Νεοελληνική Εκκαίδευση. Η μεταρρύθμιση κου δεν έγινε, εκιμέλεια Αλέξη Δημαρά, Αθήνα. Ερμής, 1974. τομ. Β', σελ 153. 11. Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Ιστορική ιιοαγωγή, Αθήνα, 1938, σελ. 479. 12. Βλ. Ι.Μ. Χατζηφώτη, Kart Krumbacher, Αθήνα, Γρηγοριάδης, 1974, σελ. II.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ TOY ΔΙΧΑΣΜΟΥ:

257

καθώς ρητά το δήλωνε η «Επιτροπεία η διορισθείσα προς εξέτασιν της γλωσσικής διδασκαλίας των δημοτικών σχολείων», το 191114... Μιά γλώσσα φτιαγμένη από «πατρικίους» προς χρήσιν των «πατρικί­ ων» και απρόσιτη στους πληβείους - να το όνειρο των ζηλωτών του κλέους της αρχαίας αθηναϊκής Δημοκρατίας... Την «επίσημη του Κράτους σφραγίδα» σ ’ αυτές τις ομολογίες ήρθε να την αποθέσει ο προοδευτικός υπουργός της Παιδείας στην κυβέρ­ νηση Βενιζέλου, Κ. Γόντικας, με την εισήγησή-του για τα εκπαιδευ­ τικά νομοσχέδια του 1929: «... Το εκπαιόευτικόν-μας σύστημα παρημέ/ησε την εκπαίδευση των με­ γάλο ν λαϊκών μαζών, καταστήσαν την παιδείαν ημών ο λ ι γ α ρ χ ι κ ή ν... Παρημπόδισε την επίγνωσιν των στοιχείων του νεοελληνικού πολιτισμού προς βλάβην και της πνευματικής και της υλικής του λαού ανυψώσεως»'*. Αλλά το πιο ωραίο και το πιο ακραίο το είπε, τελικά, ο «θρόνος» σημαιοφόρος πάντα και τροπαιοφόρος κάθε αντίδρασης σε κάθε το­ μέα. Ο «αγαθός βασιλεύς» Παύλος, μιλώντας στον εορτασμό για τη «δεκαετηρίδα του Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος» (25.5.1957), απεφάνθη: «Ο πραγματικός υ π ε ύ θ υ ν ο ς (διά την εγκατάλειψιν της παιδείας) είναι η κοινή γνώμη, δηλαδή ο εκλέγων τας Κυβερνήσεις λ α ό ς . Ευθύς ως ο λαός ενδιαφερθή πραγματικώς, θα γίνη η παιδεία ω ς δ ιά μ α γ ε ί α ς αντ/κείμενον ιδιαιτέρας προσοχής και στοργής πάσης Κυβερνήσειυς»'*. Εδώ φτάνουμε στο απόγαιο της πανουργίας και της ταχυδακτυλουρ­ γίας: κατά τον εστεμμένο Πιλάτο, ο λαός όχι μόνο δεν έχει δικαίωμα να κατηγορεί τους « εκλεκτούς για την απαιδευσία και την αγλωσσία-του, αλλά πρέπει να σκύβει ένοχος το κεφάλι, επειδή α υτ ό ς τις προκάλεσε με την «αδιαφορία»-του. Αν εκείνος νοιαζόταν, όλα θα λύνονταν «ως διά μαγείας»!.·· Ταλαίπωροι μάγειροι του αττικι­ σμού, πόσο πίσω σας άφησαν οι μάγοι του αυλικού τσαρλατανισμού! Ε π ε ι τ α απ’ όλα αυτά, δεν είναι «προς απορίαν» ότι κάθε από­ πειρα για ανόρθωση της Παιδείας-μας κι αποκατάσταση της Εθνικής-μας Γλώσσας, την πολεμούσε μανιασμένα η αντίδραση και τη σάρωνε μόλις ξαναρχόταν στην Αρχή. Δεν είναι «προς απορίαν» ότι όλοι οι ολοκληρωτισμοί, οι φασισμοί κι οι τυραννίες που πέρασαν απ' αυτό τον τόπο, λάτρεψαν με τόσο πάθος την εκπαιδευτική οπισθο­ δρόμηση και την καθαρεύουσα. Ιδανικό βάθρο για λογοκοπία, κούφια ρητορεία, φραστική απάτη, η καθαρεύουσα ήταν και είναι το ιδανικό καταφύγιο των εθνοκάπηλων και των λαοπλάνων. Η πλαστογράφηση 14. Μ. Τριανταφυλλί δη, Ληαντα, τομ. Ε’, σελ. 36. 15. Βλ. Η μεταρρύθμιση non Stv έγινι..., τομ. Β'. σελ. 164. 16. Ο.κ.. σελ 228.

258

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

της γ λ ω σ σ ι κ ή ς πραγματικότητας τους είναι τόσο αγαπητή, επειδή αποτελεί το πιό πρόσφορο «προπέτασμα καπνού» για την πλαστογρά­ φηση της ι σ τ ο ρ ι κ ή ς , κ ο ι ν ω ν ι κ ή ς κ α ι π ο λ ι τ ι κ ή ς π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α ς , που τους είναι τόσο α ν α γ κ α ί α . Ακραίο κι εδώ, αξεπέραστο, δείγμα αυτής της αγαστής συζυγίας, η «ρητορική τέχνη» των απριλιανών - η πεμπτουσία εκείνη των σολοι­ κισμών, των βαρθαρισμών, των σχιζοφρενισμών, όπου η αμάθεια συν­ αγωνιζόταν την κενολογία και η ευήθεια την κομπορρημοσύνη και τον φραστικό ταρταρινισμό. Η καθαρεύουσα είχε θρεί τους πιο «κα­ θαρούς» ευαγγελιστές-της... Α Λ Λ Α η γλώσσα του λαού είναι απ’ την ίδιαν ακατάβλητη ουσία που είναι πλασμένος ο λαός ο ίδιος. Οσο κι αν πασχίζουν όσοι πολυδύνα­ μοι και πολυμήχανοι, δεν μπορούν ν’ αφανίσουν ούτε τον έναν ούτη την άλλην. Υστερ’ από κάθε «ήττα»-της, η Εθνική Γλώσσα ξαναορθωνόταν ακόμα πιο σφριγηλή, ακόμα πιο ακμαία, «νικήτρα του θανά­ του». Η μεγαλύτερη τιμωρία -και ειρωνία- για τους πρόσφατους γλωσσαμύντορες, τους απριλιανούς, είναι ότι α υ τ ο ί επιτάχυναν την επικρά­ τηση της Δημοτικής, με την αντίδραση που προκάλεσε η οικτρή καθαρολογία-τους: μόλις γκρεμίστηκαν η Δημότική όρμησε ακράτητη και κατάκτησε τα πάντα, εφημερίδες, τηλεόραση, ακόμα και το βήμα της Βουλής... παιδεία τώρα, δικαστήρια αύριο... Κι ο μεγαλύτερος θρίαμθός-της είναι ότι, σήμερα, την αναγνωρίζει και την καθιερώνει μιά κυβέρνηση συντηρητική και μιά παράταξη που τόσο την πολέμησε άλλοτε. Αλλά «τα γεγονότα είναι σκληρά κι ανελέητα». Και η α λ ή θ ε ι α , η π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α της Δημοτικής-μας γλώσσας είναι πιά ένα γ ε γ ο ν ό ς , που κανένας δε θα μπορούσε να το παραγνωρίσει ατιμώρητα. Οπως δε μπορούσε ν' αγνο­ ήσει η κυβέρνηση την άλλη αλήθεια: «Απ' όλες τις επενδύσεις, η Εκ­ παίδευση έχει τη μεγαλύτερη και προπάντων την πιο σίγουρη απόδοση», καθώς έλεγε ο Ε. Π. Παπανούτσος17. Και Παιδεία χωρίς Εθνική Γλώσσα, μοιάζει με Δημοκρατία χωρίς «δήμο»... Αυτό δεν ελαττώνει, ωστόσο, την αξία της κυβερνητικής πρωτο­ βουλίας. Κάθε τιμή, λοιπόν,πρέπει στους εμπνευστές-της - ξεχωριστά, μάλιστα (τα του Καίσαρος τω Καίσαρι) στον Πρωθυπουργό, που τόσο αποφασιστικά και ρεαλιστικά έκοψε το Γόρδιο Δεσμό του γλωσσικού-μας προβλήματος. Να πιστέψουμε, τώρα, πως η προφητεία του Παλαμά θα βγει επιτέ­ λους αληθινή; Σίγουρα, θ ά ' β γ α ί ν ε κάποτε. Μα θά ’ναι προνόμιο 17. ·ΒήμοΜ, 19.11.1964. Και Αγώκς και αγωνία για την ilaiSda. Αθήνα, Ικαρος, 1965, σελ.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ TOY ΔΙΧΑΣΜΟΥ;

259

της γενιάς-μας απαρομοίαστο, να δει τη νίκη νά ’ρχεται, το γλωσσικό διχασμό να τελειώνει και το «Γιοφύρι» να στεριώνει. Μόνο που πρέπει π ρ α γ μ α τ ι κ ά να στεριώσει. Η τυπική καταξί­ ωση της Εθνικής-μας Γλώσσας δε φτάνει. Πρέπει οι σωστοί λόγοι να γίνουν και π ρ ά ξ η σωστή... πρέπει τα μέτρα για την εκπαίδευση να ο λ ο κ λ η ρ ω θ ο ύ ν με σ υ ν έ π ε ι α... πρέπει η Δημοτική να γίνει α λ η θ ι ν ά η Γλώσσα ολόκληρης της Παιδείας-μας, χωρίς συμβιβα­ σμούς, χωρίς νοθείες, χωρίς παλινδρομήσεις κι υπονομεύσεις. Κι αυτό δεν είναι μόνο έργο του Κράτους. Αλλά και τ ο υ κ α θ ε ν ό ς - μ α ς , στο μικρό ή μεγάλο-του χώρο. Αν θέλουμε, στ’ αλήθεια, να σταθεί και να προκόψει τούτος ο τόπος. Ο Ψυχάρης είχε πεί, κι εδώ, τον καίριο λόγο: «Γλώσσα και πατρίδα είναι το ίδιο. Να πολεμά κανείς για την πατρίδατου ή για την εθνική γλώσσα, ένας είναι ο αγώνας. Πάντα α μ ύ ν ε τ α ι π ε ρ ί π ά τ ρ η ς » ' * . .. [8.2.1976]

18. Το τα£ιδι-μοο (1888).

T O Y ’21. Μύθοι και αντι-μύθοι «Η δύναμη της ελληνικής φυλής.έγκειται στην αρχαία παράδοση της ελευθερίας...». GEORGE FINLEY’ ΟΙΝΟΣ Ο ΤΟΠΟΣ: Οι εορτασμοί των μεγάλων ιστορικών, εθνικών σταθμών παίρνουν ουσιαστικό νόημα μόνο όταν φωτί­ ζουν την Ιστορία. Τότε είναι, αληθινά, και τιμητικοί και εθνικοί. Υπάρχει, βέβαια, και η αντίθετη (υπουργική, μάλιστα!) άποψη: πως «δεν είναι η ώρα της Εθνικής Επετείου κατάλ/ηλη για να γίνονται απομυ­ θοποιήσεις εθνικών γεγονότων»2. Χρειάζεται, τάχα, να πούμε πως η άποψη αυτή (που αποτελεί πάγια πράξη, εδώ -κ ι όχι μόνο στις μέρες των επετείων), και αντιφατική είναι- αφού δέχεται πως τα εθνικά γ e γ ο ν ό τ α στηρίζονται σε μ ύ θ ο υ ς ! -και σκοταδιστική- αφού υπο­ στηρίζει πως ο κατάλληλος εορτασμός είναι η εμμονή σε μυθοποιίες; Ας μας συχωρεθεί, λοιπόν, ν’ απιστήσουμε στην «εντολή»...

Κ

Δ ε ν ΞΕΡΩ αν υπάρχουν, και σήμερα, πολλοί που αμφιβάλλουν γιά τα κ ί ν η τ ρ α και τους σ τ ό χ ο υ ς του Μεγάλου Ξεσηκωμού. Ακόμα και οι «συντηρητικοί» ιστορικοί ανομολογούν πιά πως ο Αγώνας δεν αποσκοπούσε μόνο στην ε θ ν ι κ ή αλλά κ α ι στην κ ο ι ν ω ν ι κ ή απελευθέρωση των Ελλήνων. Η Προκήρυξη του Δημ. Υψηλάντη για τις εκλογές της Α' Εθνοσυνέλευσης, το βεβαιώνει πεντακάθαρα: «Καφός είναι να παύση πλέον η τυραννία όχι μόνον των Τούρκων, αλλά και η τυραννία των ατόμων εκείνων, τα οποία, συμμεριζόμενα τα αισθή­ ματα των Τούρκων, ζητούν να κ α τ α π ι έ ζ ο υ ν τ ο ν λ α ό ν » (6/ 18.10. 1821). 1. Ιστορία της Ελληνικής Επαναοτάσαος (1861). Μεταψρ. Αλ. Κοτζιά. εκιμέλεια Τ. Βουρνά, Αθήνα, «Ατλας», χ.χ.. σελ. 9. 2. Δήλωση του Υφυχουργού Προεδρίας κ. Π. Λαμκρία στη Βουλή. 16.3.1976.

TOY ‘21

261

Την τυραννία τ ω ν Τ ο ύ ρ κ ω ν , που εξώθησε τους «ραγιάδες» στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, την έχουν περιγράψει τόσο ζωηρά και τόσο ζοφερά οι «διψώντες ελευθερίαν» Ελληνες, ώστε κάθε προσθήκη είναι περιττή. Ας θυμίσουμε, μόνο, τί οι αμερόληπτοι ξ έ ν ο ι έλεγαν για τον ξένο δυνάστη. «Ο πόθος της ε/χυθεριας δεν έχει σβήσει o'/joτε'/Λ από όλες τις καρδιές», έγραφε, 30 χρόνια πριν την Επανάσταση ο ονομαστός περιηγητής Choiseul-Gouffier. «Οι Ελληνες ρίχτηκαν με πάθος σε κάθε περιπέτεια, που 0α μπορούσε να Οερμάνει αυτή την ελπίδα... Τους εμπνέει η φρίκη για την τυραννία, που έγινε μίσος βαθύ και ρίζωσε στις καρδιές-τους»3. Ο συμπατριώτης-του σχεδιαστής A. L. Castellan, που ταξίδεψε στο Μωριά το 1797, θα προσθέσει: «Οι Τούρκοι, Οεωρούντες εαυτούς κυρίους της χώρας, υποβάλλουσι τους Ελ/ηνας εις την απολυτοτέραν κ α τ ά θ λ ι ψ ι ν . . . » 4 . Ενώ ο Γάλλος επίσης Claude Savaiy ανακράζει: «... Και έπειτα, να μη εγερθώ κατά της ακηδίας του βαρβάρου τούτου λαού. να μη στιγματίσω την ολετήρα αυτού μοιροκρατίαν, να μή εκφέρω λόγους πυρίνους προς παράστασιν των εγκλημάτων της εχθράς ταύτης τω ανϋρωπίνω γένει κυβερνήσεως, ή τις κατέστρεφε περισσοτέρους ανθρώπους δια των κακουργημάτων, παρ’ όσους ο σίδηρος των καταχτητών εθέρισεν!»6. Τον ίδιο χρόνο (1798), ο Αγγλος πρόξενος στην Τουρκία, William Eton, γράφει: «Ενταύθα ενοικούσιν η αμάθεια, η τυραννία, η δεισιδαιμονία και υλισμός βάναυσος. Μανιωδώς ριπτόμενος ο άγριος Τούρκος επί της δυστυχούς ταύ­ της χώρας, ην υπόζυγον κρατεί, λεηλατεί αυτήν, και σφάζει ανηλεώς και άνευ τύψεως συνειδότος τους εστερημένους υπερααπίσως κατοίκους αυτής. Ούτω ο ωραιότερος του κόσμου τόπος κατέστη ερημιά»6. Η μαρτυρική Κύπρος, σήμερα, δίνει την πιο χειροπιαστή και την πιο οδυνηρή μαρτυρία για την ε π ι β ί ω σ η αυτού του «πνεύματος» κι αυτού του «ήθους»... Κ ΐ ΩΣΤΟΣΟ, τις διαπιστώσεις και τις διαβεβαιώσεις εκείνες των ξέ­ νων, έρχονταν να τις «διαψεύσουν» χείλια ε λ λ η ν ι κ ά , και μάλιστα επισημότατα! Οι εγκύκλιοι του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' (Μάρτης 1821) θύμιαζαν τα «άπειρα ελέη» του Σουλτάνου και ισχυρίζονταν πως οι Ελληνες ζούσαν 3 Voyage piaoresque de la Grice. Παρίσι. 1782, 1809. 1922. Ιε: Κυρ. Σιμόκσυλου, Ξένοι χαξι&ιώχα στην Ελ>4όα. Αθήνα. τομ. Β . 1973, σελ. 359-360. 4. Lenres sur la Morie. .. Παρίσι. 1808. Σε: Κ. Ιάβα, Τουρκοκρατούμενη Ελ,Ιος. 1869 (φω»ογρ. ανατύχωση, 1962), σελ. 630. 5. Lenres sur la Greet. Παρίσι. 1798. Ιε: Κ. Σάθα, ο.κ.. σελ. 629. 6. A Suney of the Turkish Empire..., Λονδίνο, 1798. Σε: Κ. Σάβα, ο.κ., σελ. 626.

262

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

«ανενόχλητοι με τας γυναίκας-των και τα τέκνα-των, με τας περιουσίαςτων... και κατ' εξοχήν με τα προνόμια της θρησκείας»! Συνεπέστατα, λοιπόν, το Πατριαρχείο καταριόταν κι αφόριζε «ως μέλαι σεσηπότα» τους «κακοήθεις, ανοήτους, ασυνειδήτους, απατεώνας, κακοποιούς και κακοβούλους ανθρώπους», τους «αγνώμονας και ραδιούρ­ γους... φιλελευθέρους», που πήραν τα όπλα κατά της «κραταιάς βασιλεί­ ας» του Σουλτάνου, και αποκήρυχνε το «σατανικόν της δημεγερσίας φρόνημα»7... Α υ τ ή τη σ υ μ μ α χ ί α Οθωμανών και χριστιανών τυράννων ορθώ­ θηκαν να πολεμήσουν οι «κακόβουλοι φιλελεύθεροι». Γιατί - καθώς έγραφε ο γραμματέας της αγγλικής πρεσβείας στην Πόλη, William Gell-, «οι Ελ/^νες αναμεταξύ-των έλεγον ότι τρεις ήσαν αι πληγαί του τόπουτων, οι επίσκοποι (πρώτοι ούτοι), οι κοτζαμπάσηδες (δεύτεροι) και οι Τούρκοι τελευταίοι!»9. Ακόμα κι αν θεωρηθεί υπερβολική η «ιεράρχηση» των «πληγών» που έκανε ο Gell, βέβαιο είναι πως ο α ν ώ τ ε ρ ο ς κ λ ή ρ ο ς (αντί­ θετα με τον κατώτερο) ήταν περισσότερο καταπιεστής παρά «παραμυθητής» για τους υπόδουλους. (Οι λαμπρές εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον θλιβερό κανόνα). Ο Αγγλος τοπογράφος W. Μ. Leake, που είχε περιηγηθεί την Ελλάδα λίγο πριν απ’ τον Αγώνα, έγραφε: «Κοινό ήταν το αίσθημα που επικρατούσε στους λαϊκούς, πως οι επίσκο­ ποι στάθηκαν μιά από τις κύριες αιτίες του τωρινού ξεπεσμού του ελληνι­ κού έθνους»9. Πάμπολλες είναι οι μαρτυρίες για την ακόρεστη βουλιμία των κλη­ ρικών αυτών και για την ανάλγητη απομύζηση του «ποιμνίου»-τους. Ακόμα κι ο ευλαβικός Κοραής στηλιτεύει τους «αναξίους ιερείς», που «μετέβαλον τους οίκους της προσευχής εις σπήλαια ληστών, πωλούντες ανερυθριάστ<ος και μυστήρια και ευλογίας και αυτάς τας πρός το θειον ικε­ σίας... τρυφώσιν ως Σαρδανάπαλοι... περιέρχονται, ως λαμώττοντες λύκοι, τας επαρχίας δια να αρπάζωσιν ανηλχώς από των πεινών των χριστιανών τα στόματα τον ολίγον εκείνον άρτον, τον οποίον και αυτή των Τούρκων η απληστία εντρέπεται να αρπάση»10. Και καθώς είχαν αποχτήσει, τον καιρό της Τουρκοκρατίας, περισ­ σότερα προνόμια κι εξουσίες παρά την εποχή της Βυζαντινής Αυτο­ κρατορίας, οι «σεβάσμιοι» αυτοί ιεράρχες 7. Σ*. Τρικούκη. Ιστορία της Ελληνικής Εκαναατααεως (1*53). Αθήναι, 1888, τομ. Α', σελ. 250-260. 8. Narrative of a journey in the Morea. Λονδίνο, 1823. Σε: Δημ. Πασχάλη, Κοτζαμπάσηδες. στο Ημερολόγιο της Μεγάλης Ελ/άδος του 1935, και έκδ. «ΜπάΟρον». 1973, σελ. 31. 9. Travels in Northern Greece. Λονδίνο. IV, σελ. 281. 10. Αδελφική Διδασκαλία (1798). Σε Αχαντα. τομ. A' I. σελ. 52.

TOY ·21 .

263

«ποτέ δεν είδανε σαν δυνατή ή επιθυμητή την ανεξαρτησία της Ελλάδας», όπως λέει ο Finley11. Μπορεί,θέθαια, οι σημερινοί «ακραιφνείς Ελληνες» να φρίξουν γ ι’ αυτές τις «βλασφημίες», και να κατακεραυνώσουν τους ξένους κατή­ γορους σαν «μισέλληνες» και τους δικούς-μας σαν «ανθέλληνες». Ας ακούσουν, λοιπόν, τον ακραιφνέστατο των ακραιφνών - που η καθα­ ρόαιμη «εθνικοφροσύνη»-του του υπαγόρευσε να γίνει υπουργός των Εξωτερικών και πρόμαχος των απριλιανών εθνοθαπτών: τον Π. Πιπινέλη, φυσικά, που έγραφε πριν μισόν αιώνα: «Αγροτικώς φεουδαρχικός εις την επαρχίαν... πολιτικώς ραδιούργος και διπλωματικός εις την Κωνσταντινούπολην... (ο ανώτερος κλήρος) διωλίσθησε μακράν της εθνικής συνειδήσεως, (έμεινε) ξ έ ν ο ς προς το πενθούν και πάσχον έθνος... και κατέστη φυσικός σ ύ μ μ α χ ο ς της τουρκικής και ιθαγενούς ολιγαρχίας». «Οι χωρικοί φυσικώς εδυσφόρουν δια τούτο (: τη λεηλασία-τους απ’ τους μητροπολίτες) και ούτω επροκαλούντο συχνά προστριβαί και στά­ σεις. Τότε, οι μητροπολίται κατέφευγον εις την τουρκικήν εξουσίαν, δια να λάβωσι την θοήθειάν-της εναντίον των χωρικών. Εδώ δε αυτομάτως ανα­ πηδά εκ των πραγμάτων, ο αναγκαίος σ ύ ν δ ε σ μ ο ς της τουρκικής τιμα­ ριωτικής και της ελληνικής αγροτικής ολιγαρχίας του ανωτέρου κλή­ ρου»'2... Τ α ΕΠΙΘΕΤΑ, και μόνα, που ο βουλωμένος λαός έδινε στην «ιθα­ γενή αγροτική ολιγαρχία» -στους κ ο τ ζ α μ π ά σ η δ ε ς - φτάνουν για να χαραχτηρίσουν το ά λ λ ο σκέλος της ντόπιας τυραννίας: «τουρκάρχοντες», τους έλεγε, και «τουρκοκοτζαμπάσηδες» και «τουρκοπροεστώτες» και «τουρκολάτρες» και «καλλικάντζαρους» - στιγμα­ τίζοντας, έτσι, και τη δουλικότητά-τους απέναντι στον αλλόθρησκο αφέντη και την αναλγησία-τους απέναντι στους ομόθρησκους «υποταχτικούς»-τους. Μιλώντας για την Ελλάδα του 1789-1797, ο Γάλλος πρόξενος στη Θεσσαλονίκη, F£lix Beaujour, διεκτραγωγεί: «Χιλιάδες εργάζονται για να τρέφουν τους λίγους τσιφλικάδες. Μερικοί τύραννοι βυζαίνουν από ολόκληρες επαρχίες τον όγκο της δουλειάς των δουλευτάδων της γης... Στη Μακεδονία... οι αγρότες πεθαίνουν απ' την πείνα, ενώ τ' αφεντικά-τους είναι φορτωμένα χρυσάφι»'3. Κι ο Cell, που αναφέραμε πιο πάνω, συμπληρώνει: «Οι κοτζαμπάσηδες ήσαν μάστιξ του λαού και αληθείς τύραννοι, ως 11. Ο.κ., σελ. 10. 12. Πολίτικη Ιστορία της Ελληνικής Εκαναατάααος. Παρίσιοι, 1927, σελ. 38, 42, 30. 13. Tableau du commerce de la Grice. Παρίσι, 1800. Σε: Γ. Κορβάτου, Η κοινωνική σημαιία της Ελληνικής Επαναστάαιως (1924), Αθήνα, «Εκικαιρότητα», 1975, σελ. 95.

264

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

καθήκον-των δ ’ έχοντες και την είσπραξιν των φόρων του δημοσίου, εισέπραττον παρά των ραγιάδων πάμπολλα, ν ο σ φ ι ζ ό μ ε ν ο ι ταύτα»14. Ακόμα πιο ανελέητος είναι ο Αγγλος επίσης, Th. Thornton: «Οι Ελληνες έχουν τους μεγαλύτερους εχθρούς-των εντός αυτών των κόλπων-των. Ούτοι δε είναι οι κοτζαμπάσηδες, Ελληνες κυλιόμενοι προ των ποδών του Τούρκου, φορολογούντες δε σκληρότατα εκείνους τους οποίους ώφειλον ν' αγαπώσι και παρηγορώσιν. Ενεκα της αναίδειας, της αγερωχίας και της εξόχως χαρακτηριζούσης αυτούς δουλοφροσύνης, εχώρισαν εαυτούς από τον ελληνικόν λαόν. Το έκφυλον τούτο γένος έχει όλα τα ε/αττώματα των δούλων... Υπό την μάχαιραν του Τούρκου ο Ελλην είναι δούλος, υπό την δύναμιν όμως του συμπατριώτου-του κοτζάμπαση απογυμνούται, ων εκατοντάκις δυστυχέστερος»'6. Μελανότατες, φυσικά, είναι και οι σκιαγραφήσεις των κοτζαμπά­ σηδων απ’ τους ίδιους τους Ελληνες. Ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη, ο Φωτάκος, λέει: «... ήσαν ένα σώμα ενωμένον δια του μεταζύ-των συμφέροντος... Ούτοι ενήργουν ως ϋπηρέται των ορέξεων των Τούρκων, και το επάγγελμα αυτό ήτο ο πόρος της απαλλαγής-των από τα βάρη και τας φορολογίας... Η τυ­ ραννία ποτέ δεν έλειπε από τον δυστυχή ράγιάν. Την τοιαύτην δε ασυνείδη­ τον και άτιμον διαγωγήν ονομάζουν τινές σύστημα πολιτικόν και δημοκρα­ τ ικόν μάλιστα...»'*. Ο αγωνιστής Ν. Κασομούλης «επαυξάνει» χλευαστικά: «... είναι σωρός οκνηρών ανδρών, όπου ζουν με μίαν ιδέαν... ότι το αίμα-των είναι απο βασιλικός γενεάς της Κωνσταντινουπόλεως παλαιός, και με αυτήν την ιδέαν απατούν τους χωρικούς και τρώγουν τον ιδρώτατων»ί7. Κι ο λαϊκός ηγέτης της Ανδρου Δημ. Μπαλής, ξεσπάει στην επα­ ναστατική προκήρυξή-του: «... Αυτοί είχαν πάντα το ένα-τους και νιτερέσα με τους Οθωμανούς. Μαζί με τους μπέηδες και τους πασάδες μας καταπίεζαν, μας έπαιρναν το βιός-μας, μας καταφρονούσαν, μας έγδυναν, μας ρουφούσαν το αίμα-μας, τσερεμέτιζαν και επΜύτιζαν από τον ιδρώτα-μας»™. Ακόμα κι ο Υδραίος «προύχων» Γεώργιος Κουντουριώτης έλεγε, σε γράμμα-του στον Κοραή, πως «οι προεστώτες μήτε κατά θεωρίαν, μήτε κατά πράζιν, εγνώρισαν ποτέ την δικαιοσύνην»1β. Ενώ ο Καποδίστριας τους ονόμαζε «Τούρκους φέροντας όνομα χριστιανών» κι ο Δ. Υψηλάντης τους χαραχτήριζε «ομοίους των Τούρκων και άξιους του μίσους του 14. Σε: Δ. Πασχάλη, ο.κ., σελ. 30. 15. Elat actutl de la Turquie. Παρίσι, 1812. Σε: Δ. Πασχάλη, ο.κ., σελ. 30. 16. Λκομνημοηύματα, Αθήναι, 1900, τομ. Α', σελ. 32-34. 17. Ενθυμήματα στρατιωτικά. Αθήναι (εκβ. I. Βλαχογιάννη), 1940-42, ιομ. Α", σελ. 177. 18. Σε: Δ. Πασχάλη, ο.κ., σελ. 5. 19. Ο.κ., σελ. 31.

TOY '21 .

265

πάσχοντος λαού»20. Αλλά κι ο Αλέξανδρος Ιούτσος -α ν και Φαναριώτης- βάζει στο στόμα ενός κοτζάμπαση τούτη τη σαρκαστική αυτο­ προσωπογραφία: «Ημείς προτού τι είχαμε: τους θησαυρούς του Κροίσου Και τα καλά χαιρόμασΟαν αυτου του παραδείσου' Ετρώγαμεν, επίναμεν. σταις ψάθαις ξαπλωμένοι, Με ξένους κόπους είμασθαν κουκουναροθρεμμένοι»2' . Δεν αγνοούσαν, άλλωστε, οι «κουκουναροθρεμμένοι», ένα αποτελε­ σματικό μέσο για να καρπώνονται τους «ξένους κόπους»: τα β α σ α ­ ν ι σ τ ή ρ ι α . Ο Μακρυγιάννης περιγράφει μ' αποτροπιασμό μιά τέ­ τοια σκηνή: «Πάγοι μίαν ημέρα εις το κονάκι-του (: του Γιάννη Νοταρά), τον βρί­ σκω και τυραγνούσε έναν πολίτη■τέτοιον τνραγνισμόν δεντον ξέραν να του κάμουν μήτε οι Κατζαντωναίοι οπούταν λησταί. Δεμένος ο πολίτης, κεφάλι κι ο κώλος ένα, και του γύρευαν χρήματα. Τότε σιχάΟηκα όλως διόλου το Ραμαίικο, ότι μάθαμε όλοι την ληστείαν γενικώς... Κι αναθεμάτισα την λευ­ τεριάν, οπού θα κάμωμε μ ' αυτούς όλους»22. Βαθειές, λοιπόν, είναι οι ρίζες...

Α ΜΕΤΡΗΤΕΣ κι ασταμάτητες ήταν οι διαμαρτυρίες του «πάσχοντος λαού» για τους κάθε λογής «τυραγνισμούς»-του. Κι επειδή οι «άρχον­ τες» αγρόν αγόραζαν, αναγκάζονταν οι ραγιάδες να καταφεύγουν στους... Τούρκους, για να τους προστατέψουν απ’ την κοτζαμπάσικη απληστία και καταπϊίση: «Μας αφάνισαν οπού δεν έχομεν μηδέ ψωμί να φάμε», θρηνούν οι Σαμιώτες, το 1807, στον Τούρκο επόπτη23. Κι οι Σκυριανοί φωνάζουν, το 1821 κιόλας: «Μας έχουν πουλημένους αυτοί οι διοικηταί κοτζαμπάσηδες και μας κατήντησαν από τα βαρύτατα δοσίματα και ζημίες δια να κατασκορπιστούμε από την νήσον»24. Ως και ο «φιλάρχων» Πιπινέλης δέχεται ότι «πολ/,άκις ο δραγομάνος του Μωρέως μεσολαβεί παρά τοις χριστιανοίς ούγάρχαις υπέρ των χριστιανών ραγιάδίον»!2* Στους ίδιους «προστάτες», άλλωστε, προσφεύγανε οι τριπλά δούλοι Ελληνες, για να γλυτώσουν κι απ’ των κ λ η ρ ι κ ώ ν την αδηφαγία: «Τα έσοδα των Μητροπολιτών εισεπράττοντο μετά τοσαύτης βιαιότητος 20. Εκ. Τρικούκη, ο.κ., τομ. Β', σελ. 81, και τομ. Δ , σελ. 21S. 21. «Σάτυρα τρίτη». Απαντα. Αθήνα, 1963, σελ. 28. 22. Απομνημονεύματα. Αθήνα, 1947, τομ. Α'. σελ. 202. 23. Σε: Γ. Κορβάτου, Α.κ., σελ. 123. 24. Σε: Π. Πικινέλη, ο.κ., σελ. 25. 25. Ο.κ., σελ. 25.

266

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

πολλάκις, ώστε συχνά οι χωρικοί κατέφευγον προς την τουρκικήν εξουσί­ αν, ήτις παρενέβαινε υπέρ am ών εις τα Πατριαρχεία»!3* Κι οι «άπιστοι» δείχνονταν, καμιά φορά, πιο σπλαχνικοί απ’ τους «πιστούς». Σ’ ένα δημοτικό τραγούδι, ένας πεθαμένος προεστός ομο­ λογεί: «... Κι αντά (: όταν) 'ριχνα το δόσιμο και το βαρύ τεφτέρι, δέκα στους πλούσιους έριχνα, στις χήρες δεκαπέντε, στη δόλια τη φτωχολογιά έριχνα τριανταπέντε. Κι η φτώχεια κλάψαν έκαμε, κλάψαν από τ ’ εμένα, και ο πασάς επρόσταξε, μώκοψαν το κεφάλι»21. Δ ίΟ Λ Ο Υ περίεργο, λοιπόν, ότι η άβυσσος ανάμεσα στους προύχον­ τες και στους «μη έχοντες», τους έφερε σε οξύτατη τ α ξ ι κ ή α ν τ ί ­ θ ε σ η - που την τονίζει (προς χρήσιν των δύσπιστων «ακραιφνών») ο ίδιος ο Πιπινέλης: «Οι όροι της αγροτικής ζωής δεν ήτο όυνατόν παρά να διαπλάσσουν τας δύο αυτάς τάξεις, αδιαλλάκτως μισουμένας»26. Διόλου περίεργο πως η ιθαγενής «αρχοντία» - όμοια όπως ο κλή­ ρος- « σ υ ν ε τ α υ τ ί σ θ η μετά της τουρκικής αγροτικής ολιγαρχίας»». Και «υπό την ακατάβλητον δύναμιν των πραγμάτων, ραγιάδες και φεουδάρχαι (Τούρκοι και Ελληνες) ορΟώθησαν εναντίον αλλήλων... Οταν οι χωρικοί δυσφορούντες έφθανον εις απόγνωσιν εκ των πιέσεων, αι δύο ολιγαρχίαι, η ιθαγενής και η τουρκική, θίγόμενοι εις τα αυτά συμφέροντα, έτεινον αυτο­ μάτως προς αλλήλας χείρα συνεργασίας»30. Διόλου περίεργο πως τόσο το «ιερατείον» όσο και οι «προεστώτες» α π ο σ τ ρ έ φ ο ν τ α ν και την ιδέαν ακόμα α λ λ α γ ή ς αυτής της λι­ παρής και μακάριας κατάστασης: «Ο πασάς και ο δεσπότης είχον κοινά συμφέροντα.. Δ ι' αυτό πολλάκις έχομεν περιπτώσεις, καθ’ ας τα Πατριαρχεία ενεφανίσθησαν ως υπέρμαχα της διατηρήσεως της κρατούσης τάξεως πραγμάτων εν τη οθωμανική επικρατεία, φθάσαντα και μέχρι καταπολεμήσεως πάσης επαναστατικής εκδηλώσεως του υποδούλου ελληνισμού»3' «Ο Κοτζαμπασισμός συχνότατα επολέμησε μέχρις εξοντώσεως τους κλέφτας και αρματωλούς, και έγινεν εις των κυριωτέρων αιτίων της κατά το 1806 τελείας εξαφανίσεως της κλεφτουριάς εκ Πελοποννήσον»32. 26. Ο.κ.. σελ. 43. 27. Π. Αραθαντινού, Συλλογή ίημωβών ασμάτων της Ηπώρου. Αθήναι, 1880 (297). 28. Ο.κ., σελ. 23. 29. Ο.κ., σελ. 22. 30. Ο.κ., σελ. 23 και 24. 31. Ο.κ., σελ. 43. 32. Ο.π., σελ. 28-29.

TOY ’21 .

267

Κι όταν άρχισε ο Αγώνας, «ο ανώτατος κλήρος και οι Φαναριώται ον μόνον δεν παρηκολούΰησαν τας πρώτος ορμητικός εξάρσεις του πατριωτισμού, αλλά και ηγωνϊσΟησαν να σταματήσουν το πεπρωμένον από τον δρόμον-του»33. Διόλου περίεργο, ύστερ’ απ’ όλα αυτά, πως η Επανάσταση δεν είχε μόνο ε θ ν ι κ ό αλλά κ α ι κ ο ι ν ω ν ι κ ό περιεχόμενο. Παράλληλα με τον Υψηλάντη, ο λαϊκός αγωνιστής Δ. Μπαλής, που μνημονεύσαμε πριν, το διατυπώνει κρυστάλλινα: «Ο εθνικός-μας αγών, διά να πάρη ουσιαστικήν σημασίαν, πρέπει να ολοκληρωθεί με την κ α τ ά ρ γ η σ ι ν κ ά θ ε π ρ ο ν ο μ ί ο υ κ α ι κ ά θ ε δ ι κ α ι ώ μ α τ ο ς , τα οποία υποβιβάζουν την πλειονότητα των γεωργών εις την κατάστασιν του δούλου»34. Π Ω Σ , τώρα, η αγροτική και εκκλησιαστική ολιγαρχία π ή ρ ε τελικά μέρος στον Αγώνα, που τόσο τον αποστρεφόταν και τον φοβόταν; Και πώς ο Ξεσηκωμός, που στρεφόταν κ α ι εναντίον της, γύρισε, τελικά σ ε ό φ ε λ ό ς - τ η ς ; 0 Χρ. Περραιθός αποκρίνεται στο πρώτο ερώ­ τημα: «Το πράγμα (: ο.Ξεσηκωμός) τέλος πάντων κατήντησεν εις τόσον βα­ θμόν ε ν θ ο υ σ ι α σ μ ο ύ... ώστε και μυρίας γλώσσας Δημοσθενικάς αν είχε τις... δια να καθησυχάσει την ορμήν των Ελλήνων, ου μόνον εκοπίαζε ματαίΰύς, αλλ' ε κ ι ν δ ύ ν ε υ ε α κ ό μ η κ α ι η ζ ω ή - τ ο υ επειδή τον ενόμιζαν Τουρκολάτρην, και μάλιστα πολύ περισσότερον υπέκειντο εις τον κίνδυνον οι Α ρ χ ι ε ρ ε ί ς και οι Π ρ ο ύ χ ο ν τ ε ς , ως συνεχή σχέσιν έχοντες μετά των Τούρκων...»36. Δεν ήταν, άλλωστε, μόνο ο λαϊκός ενθουσιασμός που τους «έπεισε». Αλλά και η προσδοκία καινούριου «παραδείσου»: «Τί πιο ταιριαστό γ ι’ αυτούς παρά μία επανάσταση, που θα τους έφερνε κ έ ρ δ η; Μιά που γκρεμίστηκε το καθεστώς του Σουλτάνου, ο προεστός άρχισε να νομίζει τον εαυτό-του Σουλτάνο... Οι χριστιανοί εκείνοι πασάδες προετοιμάζονταν έτσι να εξακολουθήσουν το έργο των Τούρκων πασά­ δων»39. Και το « ε ξ α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν » - σύμφωνα με τον Πιπινέλη, που απαντά, έτσι, στο δεύτερο ερώτημα: «Η οκγαρχία κατορθώνει πράγματι, έχουσα τας πολιτικάς εξουσίας του τόπου υπό την επιρροήν-της, να ε ξ α π λ ο ύ τ α ι ολίγον κατ' ολίγον οικονομικώς και να κ υ ρ ι α ρ χ ή »37. 33. Ο.κ., σελ. 45. 34. Σε: Λ. Πασχάλη, ο.κ., σελ. 7. 35. Αηομνημονάματα. Αθήναι, 1834, τομ. Α \ σελ. 3. 36. Κ. Menddson Bartholdy. Ιστορία της Ελληνικής Εηανασάααος (1874). Σε: Γ. Κορδάιο, ο.κ . σελ. 201. 37. Ο.κ.. σελ. 135.

268

ΜΑΡίΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Με το σφετερισμό της εξουσίας, με την υπεξαίρεση της εθνικής γης, με την καινούρια ξενοδουλεία, οι «προύχοντες έγιναν» -όπως λέει ο Μ ακρυγιάννης«μεγάλοι και τρανοί... Και το έθνος το γ ύ μ ν ω σ α ν και το α φ ά ν ι ­ σ α ν γιόμοχταν φατρίες και κακίες τους ανθρώπους του αγώνος. Τους καταδιαιρούν - γιομόζουν αυτήνοι αγαθά»36. Κι ό χ ι μ ό ν ο τ ό τ ε , βέβαια. Μισόν αιώνα μετά τον Αγώνα, έγραφε ο τόσο εγκρατής Δημ. Βερναρδάκης: «... Εν ονόματι του ελληνικού έθνους, λόγω μεν εγκαθιδρύθη πολιτεία συνταγματική, πράγματι δε καθιερώθη και εστερεώθη επί θεμελίων εδραιοτέρων ο λ ι γ α ρ χ ί α φ ο β ε ρ ά , ήτοι αυτός ο επί Τουρκοκρατίας κ ο τ ζ α μ π α σ ι σ μ ό ς , επιχρισθείς μόνον διά του νωπού εκ της Αύσεως συν­ ταγματικού ψιμυθίου. Ητο δε και έμελλε ν' αποβή η νέα αύτη ολιγαρχία έ τ ι μ ά λ λ ο ν ο/χ()ρία και επίφοβος της επί Τουρκοκρατίας...»39. Και η ευγενής αυτή «παράδοση» συνεχίζεται, έναν ακόμα αιώνα αρ­ γότερα, απ' τους σκυταλοδρόμους του κοτζαμπασισμού, που μόνο «ψι­ μύθια» αλλάζει... Είχε,λοιπόν, άδικο ο Οδυσσέας Ανδρούτσος που έγραφε, την ώρα του Αγώνα, στον Υψηλάντη; «Αυτοί είναι σαν πανούκλα εις την Ελλάδα, και πρέπει ο λαός να χωρισθεί απ ’ αυτούς και να τους κάμει κ α ν τ ο υ μ α τ ζ ι ά ( κ ά θ α ρ σ η ) διά να μη μολυνθώμεν όΪΑΐ-μας και χαθώ μεν...»*0. Αλλά η «καντουματζιά» περιμένει ακόμα... [28.3.1976]

38. Απομνημονεύματα, τομ. Α', σελ. 162. 39. «ΛΜα Ημέρα·, 5.11.1874. Σε: Ν. Δραγούμη, Ιστορικοί αναμνήοας. δ' έκδ., Λθήναι, «Στοχαστής», τομ. Β\ σελ. 339. 40. Σε: Γ. Καχσούλη, Το κατατημίνο στη νιοΰληνική Ιστορία. Αθήνα, «Νέα Σύνορα», 1975, σελ. 81.

ΟΙ Α Γ Χ Ο Ν Ε Σ Μικροί τίμιοι και μεγάλοι δήμιοι « Υμείς αυτών έστε» ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ « Ό τι μας έφαγαν πλέον οι ξένοι ως γλάροι». ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ, Απομνημονεύματα. Β- σελ. 162. ΤΑΝ τόσοι και τόσοι Ελληνες στηλιτεύαμε, γραφτά και προ­ φορικά, την αμερικανική πολιτεία (στον κόσμον όλο -και στην Ελλάδα, ειδικά), οι αμύντορες του «αμερικανισμού» και του «νατοίσμού» μας κάκιζαν για «ανεδαφική», ου μην αλλά και «αντεθνική» διαγωγή απέναντι στη «μοναδική σύμμαχο, προστάτιδα και φίλη-μας». Σήμερα, θέθαια, τόσο αυτοί, όσο και άφθονοι άλλοι -καλόπιστοιΕλληνες μένουν ά ν α υ δ ο ι μπροστά στην τερατώδη και σκανδαλώδη «χρυσή και ατσάλινη βροχή» που δροσίζει την Αγκυρα ελέω Ουάσιγκτον... και που είναι ολοφάνερος ο «πραγματικός ανΟελλ,ηνικός χαρακτήρας-της», όπως είπε προχτές ο αρχηγός της ΕΔΗΚ1. Εκπληκτική, όμως, δεν είναι η «γενναιοδωρία» των ΗΠΑ προς την Τουρκία. Εκπληκτική είναι η έ κ π λ η ξ ή - μ α ς . Αλλά όχι κι αδικαι­ ολόγητη: Από τότε που γίναμε «ανεξάρτητο» κράτος (μα και πριν, ακόμα) θη­ τεύουμε σε παραπλανητικούς μύθους και μαθητεύουμε σε «μουμιώδεις» ιδεαλισμούς, που μας έχουν σκόπιμα στερήσει τη σ ω σ τ ή γνώση του παρελθόντος -τη σίγουρη, δηλαδή, π υ ξ ί δ α για την πο­ ρεία ανάμεσα στους σκοπέλους και τις υφάλους του παρόντος. Και αποκαλούμε, επισημότατα, «παραχάραξη της Ισ τ ο ρ ία ς κάθε προσπά­ θεια να α π ο κ α τ α σ τ α θ ε ί η Ιστορία και να καθαρθεί απ’ τ ι ς ε π ί σ η μ ε ς παραχαράξεις. Μ’ άλλα λόγια: αν είχαμε λυτρωθεί απ’ τις μυθικές παρωπίδες και τις ιδεαλιστικές πομφόλυγες... αν γνωρίζαμε την αμασκάρευτη ιστορία του τόπου-μας και του καιρού-μας... δ ε ν θ’ απορούσαμε, κάθε φορά,

Ο

1. Δηλώσεις του κ. Γ. Μαύρου, ·Βήμα». 1.4.1976.

270

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

για τη δόλια στάση των «μεγάλων φίλων-μας». Γιατί θα είχαμε απο­ στηθίσει την Αλφαβήτα της διεθνούς και της μεσογειακής πολιτικήςτους - που έντεχνα τη συσκοτίζουν τα φληναφήματα για «προστάτες», «ευεργέτες», και άλλα ηχηρά παρόμοια και εγκώμια. Πολύ περισσό­ τερο, που την ωμήν αλήθεια την έχουν ομολογήσει άπειρες φορές ο ι ί δ ι ο ι ή την έχουν καταμαρτυρήσει Ελληνες πάνω από κάθε υποψία «παραχάραξης» και «αντεθνισμού». Θ α ΞΕΡΑΜΕ, τότε, πόση πίστη κι εμπιστοσύνη πρέπει να έχουμε στο «φιλελληνισμφ» των «Μεγάλων» κάθε καιρού και γεωγραφικού πλάτους. Και θα ξέραμε πως, ανάμεσα στους εικονικούς κι απατηλούς «φίλους»-μας -όπως είναι ό λ ο ι - χρέος έχουμε νά διαλέγουμε ( ό τ α ν πρέπει να διαλέγουμε) εκείνους που, κάθε φορά, είναι πραγμα­ τικά χ ρ ή σ ι μ ο ι σ’ εμάς. Γ ιατί, κι εμείς, δεν έχουμε κ α μ ι ά ν ά λ ­ λ η ν α ξ ί α στα μάτια-τους παρά όσο και όταν τους είμαστε χ ρ ή ­ σιμοι. Στη δική-μας Αλφαβήτα θα είχαμε χαράξει, αρχή - αρχή, τη δραμα­ τική κραυγή της *Ελληνικής Νομαρχίας»: «Ποιος αγνοεί ότι ο κύριος σκοπός των αλλογενών δυναστών είναι εις το να προσπαθήσουν να κάμουν το ίδιάν-των όφελος με την ζημίαν των άλΚαι, κοντά εκεί, τη «ρεαλιστική» διδαχή του Ελ. Βενιζέλου, που -αν και θεωρούσε απαραίτητη την «ευμένεια των Μεγάλων Δυνά­ μεων»3,- μας προειδοποιούσε ξεκάθαρα, πριν 60 κιόλας χρόνια: «... Πρέπει να αντιληφΟώμεν ότι αι Μεγάλαι Δυνάμεις επιζητούν εκάστη τα ί δ ι α σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α . . . Δεν δυνάμεΟα να αξιώμεν απο τους ξένους να είναι φίλοι της Ελλάδος. Ο,τι ο φ εί^μεν να πράττωμεν, είναι όπ<ος ημείς αυτοί καταρΟώνομεν να ευρίσκωμεν τους συνεργάτας και συναγωνιστάςμας, εκάστοτε, ev τω κύκλω εν τω οποίω ευρίσκεται περισσοτέρα προσαρ­ μογή uuv ι δ ι κ ώ ν - μ α ς σ υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν » * . Ο πραγματιστής Βενιζέλος είχε μάθει, από πείρα πικρή, πως η Ιστορία είναι, πρώτα απ’ όλα, πάλη «συμφερόντων», κι έπειτα όλα τ’ άλλα... Θ α ΞΕΡΑΜΕ, ακόμα, πως οι «Μεγάλες Δυνάμεις» δεν αντιμετώπι­ σαν ποτέ το ελληνικό κράτος παρά σαν « ε ν ό χ λ η σ η » στα σχέδιάτους ή σαν α ν δ ρ ε ί κ ε λ ο των σχεδίων-τους. Και καθώς τα σχέδια αυτά στρέφονταν ολοένα προς τη Μέση Ανατολή (κι ιδιαίτερα τώρα.

3. Αγόρευση στη Β' Συντακτική Συνέλευση των Κρητών, 7.10.1906. Σε: Ελ. Βενιζέλου. Πο/JTiKai οκοΟήκαι. επιμέλεια Στ. Στεφάνου, τομ. Β', Αθήναι, 1969, σελ. 116. 4. Αγόρευση στη Βουλή, 21.9.1915. Ο.κ., σελ. 124-125.

ΟΙ ΑΓΧΟΝΕΣ

271

με τη λεία των πετρελαίων), οι «Μεγάλοι» φέρονται στην Ελλάδα με ανελέητη δ υ σ μ έ ν ε ι α αν τους στέκεται εμπόδιο ή με συγκαταβα­ τική ε υ μ έ ν ε ι α αν τους προσφέρεται για υποπόδιο. Στην περιβόητη «Ορμή προς την Ανατολή», που πάντα τους γαλβανίζει όλους (το -Drang nach Osten», όπως τ’ ονόμαζαν οι άλλοτε συμ­ πατριώτες του κ. Kissinger), η Ελλάδα αποτελεί π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α απαραίτητο -και τόσο περισσότερο «βολικό» όσο περισσότερο ά β ο υ λ ο είναι. Κι α υ τ ή την αβουλία-μας και την εθελοδουλεία-μας απεργάστηκαν και καλλιέργησαν πάντα- όσο κι αν οι «μύθοι» πάσχι­ σαν (και κατάφεραν) να το αποκρύψουν: Οταν, μετά την Επανάσταση, οι «Προστάτιδες Δυνάμεις» διαμόρ­ φωσαν έτσι τα σύνορα και το (μοναρχικό) πολίτευμα της Ελλάδας, ώστε να την κάνουν « λ έ μ β ο ν ά ν ε υ ε δ ά φ ο υ ς κ α ι π η δ α λ ί ­ ο υ » , όπως ομολογούσε ο Meltemich*... ...όταν της «διόριζαν» βασιλιάδες που αποκλειστική-τους αποστολή ήταν να παίζουν το ρόλο « ε π ι τ ρ ό π ο υ των συμμάχων Δυνάμεων, δια να τηρούν την Ε/.λάδα υπ ο τ ε τ α γ μ έ ν η ν δια της β ί α ς τ ω ν ό π λ ω ν » , καθώς έγραφε ο Λεοπόλδος του Σαξ-Κοβούργου, αποκρούοντας την εκλογή-του στον ελληνικό «θρόνο» (9/21.5.1830)*... ...όταν ο Αγγλος πρεσβευτής στην Αθήνα, Lyons, έλεγε πως « Ε λ ­ λάς π ρ α γ μ α τ ι κ ό ς α ν ε ξ ά ρ τ η τ ο ς είναι κάτ ι π α ρ ά λ ο ­ γ ο ν » (1841 )7... ... όταν ο Τσάρος δήλωνε ότι « ο υ δ έ π ο τ ε 0α επιτρέψη... τοιαύτην έκτασιν της Ε/Λάδος, ώστε να καταστή αύτη κ ρ ά τ ο ς ι σ χ υ ρ ό ν » (Μάης 1853)®... ... όταν «αντελαμβάνοντο το όλον ελληνικόν ζήτημα ωσάν να επρόκειτο περί κράτους υ π ο τ ε λ ο ύ ς » , όπως βεβαίωνε ένας άλλος υποψήφιος του ελληνικού «στέμματος» και άλλος Κοβούργος, ο Ερνέστος (1889)·... ... όταν, τέλος, ο λόρδος Londonderry ευχόταν «να καταστή η Ελλάς όσον το δυνατόν ο λ ι γ ώ τ ε ρ ο ν ε π ι κ ί ν δ υ ν ο ς , ο δε λαός-της μ ι κ ρ ό ψ ύ χ ο ς ως τα έθνη του Ινδοστάν»'0... ... δεν εμπνέονταν, όλοι αυτοί, από «μισελληνικά αισθήματα», αλλά από ω μ ά ι μ π ε ρ ι α λ ι σ τ ι κ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α . Κι όταν υποδαύλιζαν εμφύλιους πολέμους και διχασμούς... όταν 5. Γράμμα-του στον Φΐκελμον, 17.7.1830. Ιε: Κ. Mendelsohn Botholdy. Ιστορία χης Ελλη­ νικής Επαναστάσαυς (1874). Μεταφρ. Αγγ· Βλάχου, Αθήναι, τομ. Β; σελ. 296. 6. Σε: Γ. Ν. Φιλαρέτου, Ξενοκρατία και βασιλεία tv Ελλάίι 1821-1897 (1897), Αθήνα, Εκικαιρότητα, 1973, σελ. 56. 7. Π. Καρολίδου. Σύγχρονος ιστορία των Ελλήνων. Αθήναι, τομ., Β'. σελ. 387. 8. Εκαμ. Κ,υριακίδου, Ιστορία του συγχρόνου Ελληνισμού, Αθήναι, 1892, τομ. Α', σελ. 635. 9. Στα Ακομνημονεύματά-του. Βλ. Γ. Φιλάρετο, ο.κ., σελ. 1J7. 16. Prokesdi-Osteo. Ιστορία της ααναστάσεως τών Ελλήνων... (Ι867)-Μβτάφρ. Γ. Avmviάδη, 1868- 9. σελ. 183.

272

ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

χάλκευαν βασιλικές «παλινορθώσεις» και πρωθυπουργικές «εκπαρα­ θυρώσεις»... όταν υποκινούσαν πραξικοπήματα, τροφοδοτούσαν δι­ κτατορίες κι ευλογούσαν δολοφονίες... δεν φιλοδοξούσαν παρά να το­ ποθετήσουν επικεφαλής του «κράτους - αθύρματος», ένα (εστεμμένο ή μη) άθυρμα -ένα ε ν ε ρ γ ο ύ μ ε ν ό - τ ο υ ς , τόσο πειθήνιο όσο και οι « τ ο π ά ρ χ ε ς τ η ς Β ε γ γ ά ί . η ς » , καθώς έγραφε πάλι ο Ερνέστος Κοβούργος". Οταν, τέλος, με τα ληστρικά-τους δάνεια και τις παγιδευτικές επεν­ δύσεις (και με τη συνέργεια της κοινωνικής, οικονομικής και κομμα­ τικής ντόπιας ολιγαρχίας) λεηλατούσαν το φυσικό-μας πλούτο ή απα­ γόρευαν την εκμετάλλευσή-του απ' τους Ελληνες... δεν αποσκοπούσαν παρά να κάνουν α κ ό μ α π ι ο ι σ χ ν ή την οστεώδη ελληνική αγε­ λάδα - έτσι που μόνη-της διέξοδος να είναι ο δ ί σ κ ο ς τ η ς ε π α ι ­ τ ε ί α ς και μόνη-της απαντοχή η «ευεργεσία» της « π ρ ο σ τ α σ ί α ς » και της υ π ο τ έ λ ε ι α ς . Η «ευχή» του λόρδου Londonderry διατηρεί, πάντα, όλη την εμθέλειά-της, πέρα από καιρούς και ωκεανούς... θ Λ ξεραμε, έπειτα,' πως αν η Ελλάδα τους είναι χ ρ ή σ ι μ η , την Τουρκία τη λογάριαζαν πάντα χ ρ η σ ι μ ό τ ε ρ η -γιατί η «φίλη γείτων» βρίσκεται γεωγραφικά, πληθυσμιακά (αλλά και πολιτικά και δι­ πλωματικά) σε πλεονεκτική θέση από μας. Γι* αυτό κι ο Αγγλος πρωθυπουργός Pitt διακήρυττε, απ’ το 1792, σαν «αληθινό δόγμα της ευρωπαϊκής ισορροπίας» (sic) «rva μην επιτρέψου­ με, στην Ρωσία να μεγαλώσει, να μην αφήσουμε την Τουρκία να εζασΟενήσει»'2... Γ ι’ αυτό και π α ρ ε μ π ό δ ι ζ α ν -μ ε εκβιασμούς και απειλές, με αποκλεισμούς και κατοχές- κάθε κίνηση για απελευθέρωση των αλύ­ τρωτων ελληνικών περιοχών... χρησιμοποιώντας, σαν ε κ τ ε λ ε σ τ ι κ ά - τ ο υ ς ό ρ γ α ν α , τους εδώ εστεμμένους ή μη τοπάρχες και κομματάρχες-τους... που σταύρωναν σκόπιμα τα χέρια μπρός στα επα­ ναστατικά κινήματα (Κρήτης, Θεσσαλίας, Κύπρου κλπ.) ή οργάνωναν «ειρηνοπολέμους» και ψευτοπολέμους (1885, 1897) με αναπότρεπτη κατάληξη τη διακωμώδηση, τη διαπόμπευση καί την καταισχύνη της «αθανάτου Ελλάδος»... Γ ι' αυτό μας «παραχώρησαν» τα Εφτάνησα με το απαράβατο ό ρ ο , ο νέος βασιλιάς (ο Γεώργιος Α ) « ν α α π ό σ χ η π ά σ η ς ε π ι θ ε τ ι ­ κ ή ς π ο λ ι τ ι κ ή ς α π έ ν α ν τ ι τ η ς Τ ο υ ρ κ ί α ς » 13 (δηλαδή, ν’ απαρνηθεί εσαεί την απελευθέρωση των -υπόδουλων Ελλήνων). Κι 11. ίε Φιλάρετο, ο.κ., σελ. 129. 12. Ο.κ., σελ. 116. 13. Εκ. Κυριαηβη, ο.κ., τομ. Β , σελ. 209-2101

31 ΑΓΧΟΝΕΣ

273

ήταν τόσο εξόφθαλμα εξευτελιστικός ο όρος αυτός, ώστε ακόμα και Α γ γ λ ο ι βουλευτές (Gregory, Fitzgerald κ.ά.) τον χαρακτήρισαν, μέσα στη Βουλή των Κοινοτήτων, « α π α ί σ ι ο » , « α ί σ χ ο ς » και « α π ά Γι' αυτό και ο λόρδος Palmerston υποστήριζε, τον ίδιο καιρό, πως «η συντήρησις σ τ ρ α τ ο ύ κ α ι σ τ ό λ ο υ Οα ήτο ε π ι ζ ή μ ι ο ς και ε π ι ­ β λ α β ή ς δια την Ελλάδα, διότι θα την ενέβαλχ εις περίπλοκός» (με την Τουρκία, φυσικά). Και πρόσθετε, νουνεχέστατα, πως «η Ε λ λ ά ς χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι μ ό ν ο ν λ υ σ ι τ ε λ ή χ ω ρ ο φ υ λ α κ ή ν » !'*. (Ο «εσω­ τερικός εχθρός» ήταν, πάντα, ο πιο αποδιομπαίος...). ΓΓ αυτό και την «γεναία σύμμαχό»-τους του 1914 - 18, την πρόδωσαν το 1922 στη Μικρά Ασία... όπως και την «Ελλάδα του θαύματος» του 1940-41 την καταπροδίνουν και την ξαναπροδίνουν αδιάκοπα, παραδίδοντάς-την στους ντόπιους ή γείτονες βασιβουζούκους. Αλλά, αυτά, είναι τόσο γνωστά, που μόνο ακραιφνώς αμνήμονες ή ακραδάντως γραικύλοι μπορούν να τ’ αμφισβητήσουν... ΣΗ Μ Ε ΡΑ , η Τουρκία είναι ακόμα πιο « α κ ρ ι β ή » (με τη διπλή έν­ νοια της λέξης) στα ηγεμονικά σχέδια των ΗΠΑ. Τί είναι τα σχέδια αυτά, ακόμα και οι νηπιακά αφελείς το μαντεύουν: η ανεξέλεγκτη κ υ ρ ι α ρ χ ί α πάνω σ’ ολόκληρη την πετρελαιοπαραγωγό περιοχή της Μέσης Ανατολής, με « δ ρ α γ ά τ ε ς » την Περσία, το Ισραήλ και την Τουρκία - που αποτελεί και «προκεχωρημένο φυλάκιο» απέναντι στον «κόκκινο γείτονά»-της. Αξιος, λοιπόν, ο μισθός-της, υπεράξια η παχυλότατη «μίσθωση» των βάσεών-της και πανάξια η συμπλήρωση του λουκούλειου συμποσίου-της με μερίδες απ’ τη γη και τη θάλασσα των (μικρών, φυ­ σικά) γειτόνων-της... Ακόμα πιο απλοϊκοί πρέπει να είναι όσοι δεν βλέπουν πως η διαβό­ ητη τουρκική « α δ ι α λ λ α ξ ί α » (για τις αμερικανικές βάσεις, για τη βοήθεια, για το Κυπριακό, για το Αιγαίο) δεν είναι διόλου «εκδήλωση εθνικής υπερηφάνειας και αλκής», αλλά καθαρή και δολερή σ υ μ ­ π α ι γ ν ί α Αγκυρας και Ουάσιγκτον. Παρασταίνοντας την «αλύγι­ στη» για όσα δε θέλει να δώσει και για όσα θέλει να πάρει, η Τουρκία ε κ β ι ά ζ ε ι (με τη σ υ γ κ α τ ά θ ε σ η του πάλλευκου Οίκου) το αμε­ ρικανικό Κογ�